Drive-
oorlogen
van Oliver North
De herhaling is altijd weer anders dan de werkelijkheid
Centrale figuur
Hang naar actie
Patriot
Zwijgen
Iran-zweer
Verklaring
Sport en de leer
der bewegingen
Spier-afwukingen
■fieidóc Soivtcwit"
Komende dinsdag verschijnt de sleutelfiguur
in het Iran-Contra-schandaal, luitenant-kolo
nel Oliver North, in een openbare zitting voor
de congrescommissies die de affaire onderzoe
ken. North is de man die vrijwel in zijn eentje
de geheime wapentransacties met Iran regelde
en die bovendien de met die transacties ge
maakte winsten in handen speelde van de Ni-
WASHINGTON - Op 25 november van
het vorig jaar werd luitenant-kolonel
Oliver (Ollie) North jr. ontslagen uit zijn
functie in het Witte Huis. Een onder
zoek van minister van justitie Edwin
Meese hari, aangetoond, dat 43-jarige
North de hbofrolspeler was in wat spoe
dig het Iran-Contra-schandaal zou gaan
heten. North ontruimde zijn bescheiden
kantoor in de Old Executive Building -
pal naast het Witte Huis - en begaf
zich naar zijn in een buitenwijk van
Washington gelegen woning. Daar haal
de de getergde marinier zijn mariniersu
niform tevoorschijn - voorzien van tal
van decoraties. Vanaf dat moment ver
scheen North in het openbaar alleen nog
maar als luitenant-kolonel der mariniers.
Norths vertrek uit het Witte Huis was
geen complete afgang. President Reagan
noemde hem een „nationale held".
Norths jaargenoten van de marine-aca
demie m Annapolis zetten inderhaast
een „fonds ter verdediging van Oliver
North" op. En het neo-conservatieve
volksdeel deed verwoede pogingen
North te afficheren als een „groot Ame
rikaan". Anderen daarentegen noemden
North een „cowboy", een desperate ij
zervreter die, zonder dat zijn hoogste ba
zen het wisten, Amerika in een geheime
oprlog stortte en die oorlog vervolgens
uitvocht met onwettige middelen. Erger
nog, North's activiteiten ondermijnden
het presidentschap van Ronald Reagan
en gaven de doodsteek aan de Ameri
kaanse geloofwaardigheid in de rest van
de wereld.
In zijn val sleepte North en passant en
kele van Reagans belangrijkste vertrou
welingen mee: adviseur voor Nationale
Veiligheid admiraal Poindexter en chef
staf Donald Regan, die niet in staat was
gebleken de activiteiten van North te be
teugelen. Enkele lager geplaatste functio
narissen stapten eveneens op.
North bleef niettemin de centrale figuur
in het Iran-Contra-schandaal. Hij was de
uitvoerder van een beleid, dat zelfs door
een conservatief als Barry Goldwater
werd bestempeld tot „de grootste blun
der die ooit in het buitenlands beleid
van Amerika is gemaakt".
Het was North die de geheime wapen
transacties met Iran opzette, met het
oogmerk de in Libanon gegijzelde Ame
rikanen vrij te krijgen. Hij was het die
het geld, dat met deze transacties werd
verdiend, op geheime Zwitserse bankre
keningen het zetten. En hij was het die
vervolgens dat geld gebruikte om de Ni
caraguaanse rebellen te steunen, op het
moment dat het Amerikaanse Congres
alle hulp aan de tegenstanders van het
Sandinistisch regiem in Managua had
verboden.
President Reagan was op de hoogte van
de transacties met Iran. Later moest hij
zelfs toegegeven dat hij ook op de hoog
te was van de steun die vanuit het Witte
Huis aan de Contra's gegeven werd.
Zonder twijfel handelde Ollie North ge
heel in de geest van Ronald Reagan.
Want het was Reagan die zichzelf „een
Contra" noemde. Er bestaat bovendien
geen twijfel over dat de president er alles
aan gelegen was de Amerikaanse gijze
laars in Libanon te bevrijden. Hun ge
vangenschap was zijn obsessie. Daarom
stond hij contacten toe met Iran, dat
Amerika jarenlang had vernederd en ge
treiterd. Reagan pleegde zelfs verraad
aan zijn opvatting dat met terroristen
nimmer zou worden onderhandeld.
Toen bleek dat het Witte Huis met Te
heran had gepraat en Khomeiny zelfs
van wapens had voorzien, keerde een
groot deel van de Amerikanen de presi
dent verbitterd de rüg toe.
Wie is Ollie North, de man die geheel al
leen een oorlog op vele fronten uitvocht?
caraguaanse rebellen, de Contra's. De klem
mende vraag is nog steeds wat president
Reagan - die North bijzonder respecteerde -
zelf wist van het doorsluizen van geld naar de
Contra's. Onze correspondent in Washington
lichtte de doopceel van de man, die vanuit de
kelders van het Witte Huis zijn privé-oorlogjes
voerde voor de president.
Oliver North werd in 1943 in San Anto
nio (Texas) geboren. Hij studeerde een
tijdje in New York en bezocht vervol
gens de marine-academie in Annapolis
(Maryland) waar hij in 1968 afstudeerde.
Jaargenoten noemen North een idealist,
een patriot met een „sterke hang naar
actie".
Ollie North ontwikkelde zich niet alleen
tot een bekwaam militair, maar ook tot
man met uitgesproken opvatingen. In de
loop der jaren werd hij een vurig anti
communist en een doortimmerd conser
vatief. Hij ontwikkelde bovendien een
sterke religieuze gedrevenheid en een
warme belangstelling voor het funda
mentalistisch gedachtengoed.
Na zijn studies in Annapolis vertrok
North naar Vietnam, waar hij werd on
derscheiden met het Zilveren Kruis en
het Purperen Hart. Na Vietnam fungeer
de hij enkele jaren als instructeur in het
hoofdkwartier van de mariniers in
Quantico. Hij werd er beschouwd als
een specialist in het onderdrukken van
opstanden en revoluties.
In 1981 kreeg hij een functie in het
hoogste adviesorgaan voor buitenlandse
aangelegenheden van de nieuwe presi
dent Reagan: de Nationale Veiligheids
raad. Insiders begrepen onmiddellijk dat
Ollie North onvermoede talenten had.
Zo was hij in 1983 zeer nauw betrokken
bij de voorbereiding van de Amerikaan
se invasie in Grenada. Tegelijkertijd
maakte hij vergeefs jacht op de terroris
ten die het hoofdkwartier van de VS-
mariniers in Beiroet hadden opgeblazen.
Daarbij verloren 241 Amerikanen het le
ven.
North was in 1985 het brein achter de
onderschepping van een Egyptisch pas
sagiersvliegtuig, dat de terrorist Abu Ab
bas naar diens thuisbasis in Tunesië
bracht. Abbas werd beschouwd als de
belangrijkste man achter de kaping van
het Italiaanse passagiersschip Achille
Lauro.
North behoorde ook tot de groep man
nen die de plannen maakten voor het
bombardement op Libië in april van het
vorig jaar.
Insiders hadden respect voor Norths be
kwaamheden en inzet en prezen hem
uitvoerig. Niettemin hield North zich
volkomen op de vlakte en schuwde hij
alle publiciteit. Dat deed hij overigens
niet zonder reden. In 1984 had hij twee
uiterst geheime projecten op touw gezet.
Het ene heette „Project Democracy" en
was er op gericht de Contra's in Nicara
gua financieel en militair te steunen ge
durende de periode dat het Amerikaanse
Congres alle hulp aan de rebellen had
verboden. Later bleek overigens dat
North allerminst op eigen initiatief had
gehandeld. President Reagan gaf toe dat
de steun aan de Contra's zijn idee was.
Het tweede project heette „Project Reco
very". Dat voorzag in geheime contacten
met Iran om de Amerikaanse gijzelaars
in Beiroet te bevrijden.
North werkte keihard om beide projec
ten zo snel en zo effectief mogelijk van
de grond te krijgen. Hij maakte dagen
van achttien uur. Om zeven uur 's mor
gens zat hij al achter zijn bureau. Hij be
trok allerlei mensen bij zijn plannen, re
gelde de geldzaken en speelde zelf een
belangrijke rol in het geheel. Project De
mocracy voerde hem menigmaal naar
Midden-Amerika voor inspectiereizen.
Op een van die reizen noemde hij zich
zelf „de kwartiermaker van de Ameri
kaanse invasie in Nicaragua".
Hij was het ook die met dubieuze wa
penhandelaren en twijfelachtige zaken-
Luitenant-kolonel Oliver North en zijn
gewezen secretaresse Fawn Hall. Nie
mand zal waarschijnlijk ooit weten, hoe
veel belangrijke documenten over de
Iran-Contra-affaire zij hebben vernie
tigd.
FOTO'S: EP A
lieden uit het Midden-Oosten de wapen
leveringen aan Iran organiseerde. Hij
zette het financiële netwerk op zonder
welk de uitbreide reeks van geheime
transacties niet kon slagen.
Toen de Nicaraguaanse Contra's in geld
nood dreigden te komen, vond North
het financiële Ei van Columbus. De tus
senpersonen die bij de transacties met
Teheran waren betrokken, hadden hun
Iraanse afnemers fors laten betalen voor
hun wapentuig. In feite werden met de
leveringen miljoenenwinsten gemaakt,
die allemaal op de geheime Zwitserse
bankrekeningen terecht kwamen. Met
dat geld begon North de Contra's te hel
pen.
Zoals de kaarten nu liggen, deed hij dat
op eigen initiatief. Zou het bewijs gele
verd worden dat hij zulks in opdracht of
met medeweten van president Reagan
zelf deed, dan ontstaan er juridische en
politieke complicaties die vergelijkbaar
zijn met het Watergate-schandaal dat
president Nixon in 1974 ten gronde
richtte.
Intussen hield North ook de privé-fond-
senwerving voor de Contra's gaande.
Dat deed hij door geld te kloppen uit de
ZATERDAG 4 JULI 1987
zakken van schatrijke Amerikaanse con
servatieven en door het houden van le
zingen voor samenklonteringen van be
zorgde reactionairen.
Veel Amerikanen bleken, na het bekend-
wórden van dit alles, bereid te zijn in
North een patriot, een idealist en een
voor de goede zaak werkende militair te
zien. Voor die inschatting van Norths
doen en laten was veel te zeggen. North
was inderdaad het „prototype van de
Amerikaanse held". Bovendien ontbrak
het North allerminst aan moed.
Maar Norths heldendom werd al spoe
dig overschaduwd door de klemmende
vraag hoe het mogelijk was dat een een
voudig en niet eens hooggeplaatst mili
tair zoveel macht naar zich toe kon trek
ken. Dan was er het onmiskenbare feit
dat Norths activiteiten allerminst
strookten met de wet. Bij dat alles kwam
nog dat de geheime operaties van North
werden uitgevoerd zonder medeweten en
toestemming van het Congres. En toen
het Congres om meer informatie vroeg,
werd het prompt op het verkeerde been
gezet.
Norths heldendom verloor snel alle
glans toen tijdens de verhoren van de
twee speciale congrescommissies die het
Iran-Contra-schandaal onderzoeken
bleek dat hij een overigens beperkte som
gelds, bestemd voor de Contra's, ten ei
gen nutte had aangewend.
North heeft tot dusver gezwegen over
zijn aandeel in het Iran-Contra-schan-
daal. Toen hij in december voor ver
schillende commissies van het Congres
verscheen, beriep hij zich op het vijfde
amendement van de Amerikaanse Con
stitutie, dat een getuige toestaat geen be
lastende verklaringen over zichzelf af te
leggen. Niettemin liet North weten dat
juist hij niets liever zou doen dan zo
snel mogelijk de gehele waarheid over
zijn doen en laten op tafel leggen. Ver
volgens kroop de kolonel schielijk weg
achter allerlei juridische barricades, in
een vergeefse poging aan een verhoor
door de speciale onderzoekscommissies
te ontsnappen.
Hij sleepte een gedeeltelijke immuniteit
in de wacht. Hij wist te voorkomen dat
hij dagenlang achter gesloten deuren zou
worden verhoord door de juristen van
de congrescommissies. En hij kreeg het
gedaan niet langer dan een week in het
openbaar verhoord te worden.
Luitenant-kolonel Oliver North jr. is
zonder twijfel de sleutelfiguur in het
Iran-Contra-schandaal. Hij kan de be
schuldigende vinger op president Reagan
richten als blijkt dat die inderdaad iets
van het doorsluizen van Iraans geld naar
de Contra's heeft geweten.
North zal wellicht geen openhartige ge
tuige zijn. Hij zal zeker niet meer zeggen
dan wat hij gedwongen wordt te zeggen.
Zijn feitelijke onwil het achterste van
zijn tong te laten zien, wordt het duide
lijkst geïllustreerd door het feit dat hij
opdracht heeft gegeven de meest belang
rijke documenten en memoranda te ver
anderen, te vernietigen of uit het Witte
Huis te smokkelen.
De hoop dat die documenten - waarop
mogelijk zelfs een hoogst belastende
handtekening van president Reagan zelf
prijkt - nog ooit worden gevonden is ui
terst klein. North's gevoel voor intrige
heeft hem, toen in november van het
vorig jaar de Iran-zweer openbarstte,
niet in de steek gelaten. Geholpen door
zijn toegewijde secretaresse Fawn Hall
en door de stuntelig opererende minister
van justitie Meese, heeft North het be
langrijkste bewijsmateriaal vernietigd of
weggemoffeld.
Dat heeft zijn heldendom de doodklap
gegeven en heeft hem in feite tot de ra
sechte intrigant gemaakt van het soort
dat in de VS op weinig bewondering en
slechts beperkte clementie kan rekenen.
Het vertrouwen in North's integriteit is
ernstig geschaad, zo ernstig zelfs dat me
nigeen zich de bange vraag stelt of de
sleutelfiguur in het Iran-Contra-schan
daal de volgende week wel de waarheid
zal spreken. JO WIJNEN
De Vrije Universiteit in Amsterdam or
ganiseerde deze week het elfde interna
tionale congres voor biomechanica, de
leer der beweging. Ruim vierhonderd we
tenschappers wisselden er ervaringen uit.
voor een deel ook over onderzoek en toe
passingen in de (top)sport. Initiator was
dr. Peter Hollander, de man die met zijn
vakgroep aan de VU ondermeer de zoge
noemde klapschaats ontwikkelde.
AMSTERDAM - Op de monitor ver
schijnt een teen. Even later nog één. Ter
gend langzaam komt de hele voet in
beeld en dan pas wordt duidelijk dat die
op weg is naar de grond. Op het mo
ment dat de hiel neerkomt wordt de en
kel zo hevig in elkaar geperst, dat het
lijkt of die er aan de onderkant van de
voet weer zal uitkomen.
„Als je hier gewoon naar kijkt tijdens
een training", verduidelijkt Peter Hol
lander, „kun je hooguit vermoeden dat
de gewrichten behoorlijk belast worden.
Maar pas als je via zo'n opname, in dit
geval met tweehonderd beeldjes per se
conde, ziet wat er werkelijk gebeurt,
schrikt iedereen zich wezenloos".
We bevinden ons op het terrein van de
biomechanica ofwel de leer der bewe
ging; in dit geval van de mens. Dat is
niet eenvoudig. Of zoals Hollander zegt:
„Bewegingen zijn bijna niet waar te ne
men. Kijk maar naar herhalingen bij
sportwedstrijden, dan ziet een doelpunt
er toch altijd weer anders uit dan in wer
kelijkheid".
Trainers en coaches kijken dagelijks
naar bewegingen, maar, zegt Hollander,
ze zien slechts intuïtief of die goed dan
wel slecht zijn. Soms hebben ze gelijk,
soms ook niet, want het blote oog ziet
allesbehalve de waardheid. De biome
chanica kan wel aantonen of de bewe
gingen deugen; althans in een aantal ge
vallen, en dan vooral bij individuele
sporten. Het is een nog relatief jonge we
tenschap, want de mens is door de eeu
wen heen slechts in ruste bestudeerd. Nu
ook zijn bewegingen onderwerp van stu-
Volleyballers springen enorm hoog omdat
ze de werking van hun knie- en enkelge
wrichten heel goed kunnen coördioneren
en niet omdat ze een grotere afzet kracht
hebben.
FOTO: DIJKSTRA
die zijn geworden, worden deels vermoe
dens bevestigd, maar ook zaken aange
toond waardoor bij velen de schellen
van de ogen vallen.
Peter Hollander noemt een voorbeeld.
„Bij handbal hebben we altijd gedacht
dat het goed is te trainen met zwaardere
ballen dan in de wedstrijd worden ge
bruikt. Het idee daarachter was dat je zo
meer kracht krijgt, en dus harder kunt
gooien. Gebleken is echter dat trainen
met zwaardere ballen juist ten koste gaat
van de snelheid. Trainen de spelers
daarentegen met lichtere ballen dan blij
ken ze in de wedstrijd veel harder te
gaan schieten. In dit geval heeft kracht
training geen gunstige invloed op de
snelheid, want die is gebaseerd op de co
ördinatie van spieren en gewrichten".
„Zo denken mensen ook vaak dat vol
leyballers zo hoog kunnen springen om
dat ze een grotere afzetkracht hebben.
Maar dat is onzin. Ze coördineren de
werking van hun knie- en enkelgewrich
ten heel goed, hun timing is beter. Bij
springen buig je eerst je knie naar voren
en als je die weer bijna hebt gestrekt,
gaat de enkel zich strekken. Louter en al
leen omdat er een spier van achter de
knie doorloopt tot achter de voet. Dat is
een beweging die je volledig moet leren
beheersen om hoog te kunnen springen,
maar krachttraining is in dit geval zin
loos. Bij schaatsen daarentegen heeft
krachttraining zoals droogschaatsen in
bijvoorbeeld zand, weer wél zin. Bij
schaatsen moet je hangend aan je been
spieren een hele tijd zitten. Dat kun je
alleen maar beter als die spieren krachtig
zijn".
We weten nog maar weinig over hoe
mensen bewegen en dat is met verwon
derlijk, aangezien de mens alleen al zo'n
tweehonderd verschillende spieren heeft.
En wanneer gebruik je welke spier?
Voorlopig kan de biomechanica meten
wat bepaalde groepen spieren in een be
paalde beweging doen. Maar het is nog
te vroeg voor verklaringen. Hollander
„Op het moment dat je, zoals bij die
voorbeelden van handbai en volleybal,
ontdekt dat er iets is wat niemand had
verwacht, ben ie al een heel eind. Dan
komt er een hele reeks vragen los, wordt
er nagedacht over waar je mee bezig
bent en of je het eigenlijk wel goed
doet".
Zo toonde Hollander en zijn vakgroep
aan dat de schaatscoach die zei dat de
Nederlandse vrouwen hun knie niet
goed strekken, onzin uitkraamde. Vol
gens de coach gingen de Nederlandse
rijdsters daarom niet hard genoeg, in te
genstelling tot de Oostduitse schaatstere.
„Wij hebben toen de Nederlandse en
Oostduitse ploeg gefilmd", vertelt Hol
lander, „en aangetoond dat er geen enkel
verschil tussen die rijdsters bestond. En
dat kón ook niet. Als je je knie strekt -
kijk naar de volleyballers - dan strek
je ook je enkel en dan gaat de punt van
de schaats in het ijs. Probeer dan nog
maar eens hard te schaatsen".
Die ontdekkingen leidden aan de VU
uiteindelijk tot de ontwikkeling van de
klapschaats, waarbij het hielstuk lost zit
van het ijzer. Tot nu toe is dat nog geen
doorslaand succes geworden. Hollanden
„De biomechanica is niet in de eerste
plaats bedoeld om wereldrecords te ver
beteren. We zijn er niet vies van, en in
bijvoorbeeld de Verenigde Staten doen
ze er al veel meer mee dan in Neder
land, maar het is niet ons uitgangspunt.
Dat is toch voornamelijk de interesse:
waarom gebeurt er wat er gebeurt?".
Om daar echt iets van te kunnen zien, is
een gewone film- of videocamera totaal
onvoldoende. De bewegingen moeten
met honderden beeldjes per seconden
worden opgenomen, en dat vereist spe
ciale apparatuur. De zogenoemde high-
speed-video kan duizend beeldjes per se
conde registreren en daarmee kunnen de
wetenschappers al aardig uit de voeten.
Hollanden „Dan kun je snelheid bereke
nen en zo kun je dan weer achter krach
ten komen. Maar dan praat je over gi
gantische aantallen gegevens, die zonder
een batterij computers praktisch niet
meer zijn te verwerken".
Het mag er dan allemaal indrukwekkend
uitzien, maar Peter Hollander wil hoe
dan ook voorkomen dat sporters de in
druk krijgen dat de biomechanica hen
straks aan topprestaties zal helpen. Hol
landen „Moser is altijd een top-wielren-
ner, ook al rijdt hij op mijn fiets. En
schaatser Franz Krienbühl reed al in een
glad pak ver voordat er nog maar iets
van luchtweeretand was gemeten".
De dichte wielen die renners nog wel
eens gebruiken bij tijdritten, is echter
weer wel een gevolg van de wetenschap.
Daarentegen is de biomechanica niet in
staat aan te tonen of een bepaalde belas
ting, zoals krachttraining voor pupillen,
op den duur gevaarlijk is. Hollanden
„Ten eerste moet je duizenden van die
sporters bekijken en ten tweede moet je
toch zo'n twintig jaar wachten voor je de
effecten op de lange termijn kunt zien.
Ik denk daarom niet dat de biomechani
ca in die sfeer een belangrijke rol zal
gaan spelen. Bovendien moet je niét ver
geten dat ieder mens andere is gebouwd.
Want waarom heeft Wim van Hanegem
de enkels van een man van tachtig - dat
zegt-ie tenminste, ik weet niet of het
waar is - en Cruijff niet? Dat geeft al
aan dat er voor een grote groep mensen
nooit één waarheid is".
TRIMMERS
Zelfs niet als het op schoeisel voor trim
mers aankomt, hoewel Hollander daar
voor de biomechanica toch meer moge
lijkheden ziet dan bij de topsort. „Nie
mand heeft schoenen nodig als-ie hard
gaat lopen op gras, want dan zit er veer
kracht genoeg in de bodem. Maar zodra
je op hardere grond gaat lopen, kan een
schoen behoorlijk wat krachten opvan-.
gen die andere doorwerken in je li
chaam. Denk eens aan een tien kilome
ter, dan kom je ongeveer vijfduizend
keer neer op één voet. Dan is het niet
moeilijk je in te denken dat de boel op
den duur wel eens kapot zou kunnen
gaan. Een schoen kan dat helpen ver
minderen. Hoewel dat moeilijker is dan
het lijkt, want je moet niet te veel dem
pen en er ook nog op kunnen lopen. En
dat verschilt weer van persoon tot per
soon. Met schoenen waarop jij lekker
loopt, krijg ik misschien spierpijn".
Hollander roemt in dit geval Peter Cava-
nagh, de Amerikaanse hoogleraar die tij
dens het congres de Muybridge-prijs
kreeg, de hoogste internationale onder
scheiding in de biomechanica. Cavanagh
deed aan de Penn State University on
derzoek naar de belasting van de voet
bij het hardlopen over lange afstanden
zoals de marathon. Hij ontwikkelde
daarvoor originele meettechnieken en
drie-dimensionale weergavetechnieken.
Die principes worden steeds meer ge
bruikt in de biomechanica, vaak in een
combinatie van sport en gezondheid. Zo
is er een systeem waarmee spier-afwij-
kingen van kinderen worden geanaly
seerd. Vroeger waren er talloze ingrepen
en dito revalidaties nodig, om steeds
weer een groep spieren te „verplaatsen".
Nu kan er vaak worden volstaan met
één ingreep, waarin alle stoornissen in
één keer kunnen worden verholpen.
Het principe is niet eens zo erg ingewik
keld. Een apparaat op de grond meet de
kracht die de persoon erop uitoefent,
stilstaand of lopend, dat maakt niet uit.
Het apparaat geeft ook aan uit welke
richting die kracht komt. Tegelijk regis
treren drie video-camera's de bewegin
gen en geven enkele zendertjes op het li
chaam de reacties van de spieren weer.
De computer verzamelt al die gegevens
en produceert een drie-dimensionaal
beeld met alle overige gegevens. Toege
past bij sporters kan dan bijvoorbeeld
worden geconstateerd dat een handballer
bij een schot zijn schouder volledig ver
keerd houdt, waardoor hij enorm veel
energie verspeelt. Hollanden „Als je zo
iets ziet, dan wordt ineens weer duidelij
ker hoe weinig we eigenlijk nog maar
van menselijke bewegingen weten".
DICK HOFLAND
