Zal het een jaartje langer duren...
^Bijbelverhalen: er staat
néér dan er staat
Wie de wereld wil
veranderen moet
nog steeds bij
zichzelf beginnen
nnenland
1"
fieicbeSouofmt
Politiek
Partij
Parlement
'LEIDOOI VOOR NIEUWE WIJZE VAN
fERTELLEN IN KERK EN SCHOOL
Disciplinair onderzoek agenten
ZATERDAG 20 JUNI 1987 PAGINA 5"
N HAAG Het begon
imaal in de zomer van
jaar, bij het aantre-
van het tweede kabi-
•Lubbers. De zojuist
tieuw beëdigde pre-
verklaarde desge-
gte- fe* in een tv-uitzen-
■Jg, dat hij de „politieke
sequenties" zou trek-
als de werkloosheid
1990 niet met ten min-
200.000 personen zou
gedaald. „U bedoelt
u dan zult vertrek-
n?", informeerde de in-
viewer op gespannen
,Ja, natuurlijk", ant-
lordde de minister-pre-
ent
het CDA werd menige
ikbrauw gefronst bij deze
jraak. Moest Lubbers zich
alweer in het openbaar
inen op een cijfer? En-
jaren daarvoor had de
ier beloofd dat hii zou af-
als de werkloosheid zou
jopen tot een miljoen, het
ntal dat destijds door opposi
tieleider Den Uyl was voor
speld. Deze verzekering van
de premier kon echter nog re
delijk veilig genoemd worden,
omdat het economisch einde
lijk weer wat beter ging. Dat
gold daarentegen zeker niet
voor Lubbers' jongste belofte,
zo meende menigeen in het
CDA.
De schrik werd in die kring
nog groter toen Lubbers het
afgelopen najaar in een ka
merdebat nog een stap verder
ging. Tegenover de nieuwe
PvdA-voorman Kok verklaar
de hij dat het kabinet zich ver
plicht voelde het aantal werk
lozen jé&rlijks met 50.000 te
verminderen. Hoe kon Lub
bers dat nu weer doen? „Eén
flinke economische tegenval
ler en die 50.000 wordt niet ge
haald, waarna de PvdA het fa
len van het kabinet kan vast
stellen", riep men enigszins
vertwijfeld in de CDA-fractie.
Het onbegrip over Lubbers'
optreden bij een man als CDA-
fractieleider De Vries was des
te groter, omdat de premier
met zichzelf in tegenspraak
leek te zijn. Het kabinet-Lub-
bers-II heeft zich immers, net
als Lubbers-I, ten doel gesteld
de overheidsinvloed op de eco
nomie te verminderen en het
bedrijfsleven (weer) meer ei
gen verantwoordelijkheid te
geven. Op dat punt verschillen
de christen-democraten tegen
woordig essentieel van mening
met de sociaal-democraten.
Sinds de wederopbouw van
ons land werd voltooid moes
ten KVP, ARP en CHU en la
ter het CDA steeds minder
hebben van een centraal ge
stuurde economie, zoals nog
wel wordt voorgestaan door de
PvdA.
„Roots"
Hoewel niet ieder van hen dat
dagelijks zal beseffen, zijn de
christen-democraten langza
merhand teruggekeerd tot nun
„roots". ARP-oprichter Abra
ham Kuyper for
1880 het begrip „soevereiniteit
in eigen kring". Dit komt er
op neer dat de Staat geen ge
zag heeft over wat Kuyper
noemde de maatschappelijke
kringen („het huisgezin, het
bedrijf, de wetenschap, de
kunst en zoveel meer"). De
Roomseh Katholieke Staats
partij, voorloper van de KVP,
hanteerde in die tijd het zoge
heten „subsidiariteitsbeginsel";
dat wil zeggen dat de Staat al
leen subsidiair (aanvullend)
mag ingrijpen, dus alleen als
de burgers zelf hun taken niet
naar behoren vervullen. Het
tot stand brengen van een stel
sel van sociale verzekeringen
mag dus wel, maar het natio
naliseren van machines en fa
brieken, zoals de Sociaal De
mocratische Arbeiders Partij
(voorloper van de PvdA) be
pleitte, beslist niet. Want zoals
paus Pius XI het formuleerde
in zijn encycliek Quadragesi-
mo Anno uit 1931: „Onaantast
baar is het recht om zelf te be
zitten; de Staat kan dit recht
niet ontnemen, want ouder
dan de Staat is de mens".
Druk op de ketel
Niet zo verwonderlijk dus dat
de christen-democraten het
sinds 1958 (val van het laatste
kabinet-Drees) steeds beter
kunnen vinden met de liberale
VVD, die immers ook op de
bres staat voor een zo groot
mogelijke economische vrij
heid. Wat bezielde Ruud Lub
bers dan in vredesnaam om als
minister-president van een
rechtgeaard CDA/VVD-kabi-
net garènties te gaan geven
voor het scheppen van banen
en dan nog wel in de vorm
van exact omschreven aantal
len? „Hij leek verdorie Joop
den Uyl wel met zijn banen
plannen", zei een verbijsterde
CDA'er eind vorig jaar. Had
Lubbers dan toch wat overge
houden aan de tijd dat hij deel
uitmaakte van dat „rooie"-ka-
binet Den Uyl.
-pn
zelf met een heel andere ver
klaring. Hij vond het nuttig
precieze werkgelegenheids-
doelstellingen te hanteren,
omdat daarmee „druk op de
ketel werd gezet". Een kwestie
van psychologie. Als de werk
gevers een belangrijk deel van
hun verlangens ingewilligd
zien door dit kabinet, dan
moeten zij daar ook iets tegen
over stellen: meer banen! Met
deze redenering wist Lubbers
zich lange tijd al die partijge
noten van het lijf te houden
die wilden dat hij zijn belofte
van vorig jaar zou relativeren.
Tot de lippen
De wenselijkheid van een der
gelijke relativering begon pas
tot Lubbers door te dringen
toen de economische groei een
maand of wat geleden ernstig
ging stagneren. Zoals het er nu
naar uitziet mag de premier
beide handen dichtknijpen als
de werkgelegenheid deze kabi
netsperiode toch nog met en
kele tienduizenden banen per
jaar toeneemt. In ons land is
net aantal „starters" op de ar
beidsmarkt, op zoek naar een
baan, nog altijd aanzienlijk
groter dan het aantal mensen
dat ophoudt met werken, het
geen een nadeel is in vergelij
king met andere Westeuropese
landen.
Hoezeer het kabinet inmiddels
van dat besef is doordrongen,
moge ook blijken uit het feit
dat er een plan uit de vrieskist
is gehaald om de leeftijd te
verhogen waarop men recht
heeft op het wettelijk mini
mumloon voor volwassenen.
Die grens zou van 23 naar 27
jaar moeten. Vier jaar geleden
wees Lubbers dit idee nog ver
ontwaardigd van de hand. Nu
verdedigt diezelfde Lubbers
datzelfde idee, in de hoop
daardoor de kansen op werk
voor jongeren te vergroten.
Waar het gaat om de bestrij
ding van de werkloosheid is
het kabinet het water kenne
lijk tot aan de lippen gestegen.
Als de werkloosheid niet snel
genoeg daalt, komt de moge
lijkheid in zicht dat het CDA
het bij de volgende kamerver
kiezingen zonder zijn voor
naamste stemmentrekker
moet doen. Logisch dus dat in
die partij, en niet in de laatste
plaats bij Lubbers, het gevoel
was ontstaan dat alle zeilen
moeten worden bijgezet om
het onheil af te wenden. Het
voorstel om de jeugdlonen op
te rekken was in elk geval al
iets, maar er moest nog meer
komen. Dat gebeurde afgelo
pen zaterdag, tijdens de partij
raadsvergadering van het
CDA. „Misschien dat we bij de
verkiezingen van 1990 nog
niet bij de 500.000 zijn", zei
LubberS daar in zijn slottoe
spraak. En achteloos voegde
hij eraan toe: „Zal het een
jaartje langer duren....". Daar
mee was het hoge woord eruit:
het getal was niet langer hei-"
lig!
Judo
Voor de oppositie leek het een
opgelegde kans en Wim Kok
was er dus als de kippen bij
om Lubbers in de Tweede Ka-
mer voor schut te zetten. Maar
sinds afgelopen dinsdag weet
de PvdA-leider dat men wel
heel vroeg moet opstaan om de
eerste man van het CDA te
verslaan. De fout die Kok
maakte was dat hij zich con
centreerde op de getallen en
niet op de inhoud van het be
leid. Kok voerde aan dat Lub
bers na al zijn beloften mislukt
is, als het een jaar langer duurt
voordat de werkloosheid tofer
500.000 personen is gedaald.
Daarmee bood Kok echter de
premier een niet te missen
kans. „Indien wij in mei 1990
de werkloosheid hebben ten
rug-
Ja ik
ebracht naar 520.000, ga
misschien tevreden naar huis
en mag de heer Kok het beter
gaan doen!" Politiek judo van
de eerste categorie. Lubbers -
neemt de aanval over en Kok
ligt op de mat nog voor hij
weet wat er gebeurd is.
RIK IN T HOUT
VIJFTIG JAAR MORELE HERBEWAPENING
VEENENDAAL
„Nieuw Nederland loopt
van stapel". Met deze leus
riep de Morele Herbewa
pening in mei 1937 Neder
land op massale bijeen
komsten in de Utrechtse
Groenteveilinghal te be
zoeken. Tienduizenden
bezochten de manifesta
ties waar met vlaggen,
doedelzakken en muziek
werd opgeroepen tot be
zinning. Vandaag viert
Morele Herbewapening in
de Utrechtse jaarbeurshal
haar vijftigjarig jubileum.
Na al die jaren is de Morele
Herbewapening nog steeds le
vend, al zijn de tijden van
voor de oorlog nooit meer
weergekeerd. De beweging
heeft een kantoor in de Haag
se Amaliastraat en een cen
trum in Wassenaar waar cur
sussen en conferenties worden
gehouden. Maandelijkse bij
eenkomsten, waar ervaringen
worden uitgewisseld, worden
bezocht door vijftig a zestig
Eersonen. Conferenties trek
en de laatste jaren tussen de
honderd en tweehonderd per
sonen. Alle leeftijden zijn
daarbij vertegenwoordigd:
mensen, die de bijeenkomst in
1937 nog hebben meegemaakt,
echtparen met kinderen maar
ook studenten. Naar schatting
van de beweging zelf zijn er in
Nederland ongeveer duizend
mensen actief.
Fouten
Morele herbewapening is een
door de Amerikaanse predi
kant Frank Buchman opge
richte beweging. Zij wil dat de
mens zichzelf beter leert ken
nen, zijn fouten inziet en daar
door een betere verhouding
met andere mensen krijgt Mr.
A Burger, een actief mede
werker van de beweging,
merkt een toenemende be
langstelling voor deze gedach
ten. Burger: „Ik kom steeds
meer mensen tegen, die besef
fen dat het slecht voor de sa
menleving is als je maar doet
waar je zin in hebt. Dat leidt
tot zaken als vandalisme en
echtscheiding. Ze zien in dat
de mens moet veranderen".
Hulpmiddelen voor deze ver
andering zijn de vier absolute
morele maatstaven: eerlijk
heid, reinheid, onzelfzuchtig
heid en liefde. De 86-jarige
Dirk de Loor, oud-burgemees
ter van Delft en in de jaren
vijftig en zestig jaren Eerste
en T\veede-Kamerlid voor de
PvdA is een morele bewape-
naar van het eerste uur. De
Loor: „De bijeenkomsten tus
sen Hemelvaart en Pinksteren
in 1937 sloegen enorm aan. De
jaren dertig waren een tijd
waarin alles instabiel was. Het
nationaal socialisme had veel
aanhang. De vrees dat de NSB
in 1937 veel aanhang in de
Kamer zou krijgen was groot".
Nieuwe wereld
In dit geestelijk klimaat gaven
de boodschappen van de More
le Herbewapening hoop:
„Nieuwe mensen-nieuwe vol
ken-een nieuwe wereld; Als
de mens luistert, spreekt God;
Wie de wereld wil veranderen
moet bij zichzelf beginnen".
Vooral bij de Nederlandse
Christen Studenten Vereni
ging vonden de ideeën Van
Frank Buchman gehoor. De
eerste levensveranderaars wa
ren trouwens studenten uit
Oxford. Tijdens een reis met
Buchman door Zuid-Afrika:
kregen zij de naam Oxford-
groep. Later werd de naam ge--
wijzigd in Morele Herbewape
ning. De Loor: „In die jaren
bewapende Hitier Duitsland.
Andere landen wilden niet
achter blijven en bewapenden
ook. Daarom koos Buchman
voor de uitdrukking morele of
geestelijke bewapening. Dat
sloeg aan. Mensen als koningin
Wilhelmina, de Groningse_
commisaris Linthorst Homan
en minister Patijn spraken
over de noodzaak van morele
herbewapening".
De verwachtingen in Utrecht
waren in 1937 hooggespannen.
Velen werden door de Tweede
Wereldoorlog teleurgesteld. De
Loor:„Het nationaal-socialisme
bestreed de Morele Herbewa
pening. Mensen zijn vanwege
hun betrokkenheid met deze
beweging door de bezetter op-
Oud-burgemeester D. de Loor:
„Morele herbewapening is een
oproep aan ieder mens om
zichzelf te leren kennen".
FOTO: APA
gepakt. Na de oorlog zijn de
grote biieenkomsten niet meer
teruggekomen. Wel heeft de
beweging in Europa een gees
telijk centrum gekregen, in
het Zwitserse Caux. Vorig jaar
is in Caux een conferentie ge
houden tussen Japanse en
Westerse industriëlen om tot
een beter begrip van elkaar te
komen".
Meditatie
Voor Morele Herbewapening
is een christelijke achtergrond
overigens niet noodzakelijk.
Iedereen kan er aan doen. Be
slissend is of de mens de stem
van zijn hart gehoorzaamt. De
Loor: „Morele herbewapening
is een oproep aan ieder mens
om zichzelf te leren kennen.
Het is geen sekte of vereniging
en de beweging kent ook geen
leden. Wel zijn er mensen die
geld geven. Dat geld wordt be
heerd door een stichting en
dient om het kantoor in Den
Haag en ons centrum in Was
senaar te beheren".
Voor De Loor is de Morele
Herbewapening van ingrij
pende betekenis voor zijn le
ven geweest: „In 1935 kwam
ik in contact met de Oxford-
groep. Dat heeft mij tot een in
tensievere beleving van het
christendom gebracht. In alle
omstandigheden stel ik de
vraag wat Gods wil voor mij
zal zijn. Ook houd ik iedere
dag een meditatie, een stille
tijd. Ik ben het altijd blijven
doen, ook tijdens mijn politie
ke loopbaan. In de jaren zestig
jaren heb ik tijdens een reis op
de Philipijnen tegenover Indo
nesiërs toegegeven dat wij
zwarte bladzijden in onze ko
loniale geschiedenis hebben.
Daar ben ik scherp op aange
vallen, maar mijn houding
werd ingegeven door de stille
tijd".
FRANK DE KLERK
ROTTERDAM Burgemeester Peper heeft een disciplinair on
derzoek gelast tegen vier agenten van het Rotterdamse politie
korps die zich mogelijk in functie hebben misdragen ten aanzien
van Rotterdammers van Marokkaanse afkomst.
De agenten zouden zich in 1985 en 1986 onder andere schuldig
hebben gemaakt aan mishandeling en diefstal. De zaak kwam
aan het rollen na klachten van met name Marokkaanse midden
standers uit de buurt. Ook het openbaar ministerie in Rotterdam
houdt zich met de affaire bezig. Tegen een van de betrokken
politiefunctionarissen, een 26-jarige hoofdagent, loopt nog een
gerechtelijk vooronderzoek. De hoofdagent is sinds begin dit jaar
geschorst. De andere agenten zijn inmiddels overgeplaatst.
1ST „Er staat meer
n er staat". Dat is het
)tto van drs. T.M. Gil-
is als hij spreekt over
t godsdienstonderwijs
de basisschool. De
lag naar het hoe van de
oofsoverdracht op de
sisschool - en wellicht
eer in het voortgezet on
twijs - is blijvend actu-
L Leerkrachten onder-
inden steeds meer moei-
om bij de kinderen een
te vinden voor ge-
erdracht.
Isa
M kerl
kwestie raakt het hart van
ere-voorzitter van de Unie
ihool en Evangelie. Dat was
toen hij voorzitter was en
at is nu, vijf jaar later nog zo.
adviseur van de taakgroep
rk en onderwijs" van de
ereformeerde Kerken en als
lorganger in kerkdiensten is
er actief bij betrokken.
fe moeten opnieuw leren
uit de bijbel. We
loeten gaan zien hoe de bij-
alse geschiedenis profetische
>chiedenis is. Bijvoorbeeld:
rekenen het boek Jozua tot
historische boeken. De jo-
n doen dat niet, die rekenen
tot de profetische boeken,
gaat dus niet om een ver-
van wat er is gebeurd,
om de verkondiging hoe
den en in hen alle ge
iten van de aarde, naar
beloofde land zullen trek-
dat hen door een wonder
schoot valt. En de bewo-
van Jericho, die door Is-
worden verdreven, staan
el voor alle mensen die
bedreiging zijn voor alle
sen van goede wil, die in
Ie de aarde willen bewo-
is de verkondiging van
t verhaal; niet de historici-
>t van het boek Jozua is het
üiike, maar wat het wil
daar schuilt het geheim
ander voorbeeld zijn de
alen van de profeten. Net
de andere boeken van de
1 zoals de joden die ken-
zijn die geschreven toen
joden in ballingschap wa-
1 Ze vroegen zich af hoe
toch gekomen was dat ze
hun land waren wegge-
en nu in een vreemd
zaten. De verhalen van
[er werden gebruikt om
antwoord te geven op hun
handigheden; wat God te
ïggen had over het leven nu.
o zijn die verhalen profeti-
foe verhalen geworden, ze
6vén aan hoe kan worden
'°orkomen dat de geschiede-
•s zich herhaalt.
Precies zo
Wie de bijbelse verhalen ver
telt al waren het historische
verhalen, of als verhalen uit
de „vaderlandse geschiedenis"
van Israël, die loopt vast. On
vermijdelijk komen kinderen
in de proolemen met de oor
logsverhalen van het Oude
Testament en in het Nieuwe
Testament met de wonderver
halen. Er staat meer dan er
staat. Ons waarheidsbegrip:
een verhaal is pas waar als het
precies zo is gebeurd, dekt niet
de werkelijkheidsopvatting
waarin de bijbel spreekt. Als
in Genesis God vraagt:
„Adam, waar zijt gij", moeten
we die woorden niet zo opvat
ten zoals ze er staan, alsof God
niet wist dat Adam achter de
bladeren stond, maar ze lezen
in de betekenis van het joods
denken. Dan betekent die
vraag: Mens, wat heb je met
mijn schepping gedaan. En
daarmee is dat bijbelse verhaal
midden in onze werkelijkheid
geplaatst en zien we de bete
kenis er van in ons eigen le
ven".
„Je zult ze de kost moeten ge
ven die in de scholen tóch de
bijbelse verhalen als histori
sche verhalen vertellen. Dat
mag van mij, als ze er dan
maar iets méér bij vertellen,
Boven: Drs. T.M.
Gilhuis
FOTO: PR
namelijk de betekenis er van.
Waar het om gaat is dat de be
trouwbaarheid van de bijbelse
verhalen niet is gelegen in de
nauwkeurigheid waarmee zij
weergeeft wat er in het verle
den plaatsvond, maar wel in
de verkondiging die uit die
weergave spreekt. Overigens
denk ik ook dat veel mensen
in het onderwijs best anders
zouden willen vertellen, maar
niet goed weten hoe je dan
over Jona in de vis vertelt of
over de oorlogsverhalen in het
Oude Testament. Er is grote
behoefte aan een praktijkge
richt handboek voor het op
nieuw vertellen van de verha
len. Allerlei publicaties, denk
aan die van Lam, Deurloo,
Klink of Eykman, geven wel
veel stof, maar het moet eens
gebundeld worden.
Ik weet ook best dat er theolo
gische motieven worden aan
gevoerd om het scheppings
verhaal als historisch verslag
te lezen. Maar ik denk dat
steeds meer mensen gaan zien
dat je zo de betekenis ervan
kleineert. De grote aandacht
van christenen voor het joden
dom is een uiting van het be
sef dat het westers denken ons
vervreemd heeft van de echte
taal van de bijbel. Hier en daar
zie je dat het joodse denkkli
maat het griekse aflost".
Kinderen in de kerk
Gilhuis heeft in de Gerefor
meerde Kerken preekconsent,
dat wil zeggen dat hij zon
der een officiële theologische
opleiding kan voorgaan in
kerkdiensten. Van menige
kansel heeft hij gewezen op
het grote belang van de sa
menwerking tussen gezin,
kerk en school. En op de
ruimte die de kerk aan de kin
deren moet bieden. „Ouderen
moeten voor de jongeren in
schikken in de kerkbank. Wie
dat niet doet, moet niet
vreemd opkijken als de jonge
ren straks definitief hun plaats
onbezet laten".
Hij pleit er dan ook voor dat
kinderen in de hoofddienst
blijven, dus niet „de kerk wor
den uitgestuurd". „Je kunt dat
niet alle gevallen volhouden;
kinder-nevendiensten blijven
nog wel nodig. Want niet elke
hoofddienst kan kinderen ge
ven waarop zij recht hebben.
Maar je moet er dan wel voor
zorgen dat er een relatie is tus
sen wat er in de hoofddienst
gebeurt en wat in de kinder-
nevendienst aan de orde wordt
gesteld".
Gilhuis heeft in zijn inmiddels
behoorlijke „preekpraktijk"
een oeroud katholiek gegeven
ingevlochten: het hongerdoek.
In de middeleeuwen werd ge
durende de vastentijd het al
taar onttrokken aan het oog
van de gelovigen. Al die
pracht en praal paste niet bij
de oproep tot vasten en boete
doening. In de loop der tijden
werd die eenvoudige doek
versierd met symbolische mo
tieven betrekking hebbend op
het lijden van Christus. Na de
renaissance ging déze praktijk
verloren, tot in 1976 de Duitse
Vastenaktie de traditie oppak
te. Vooral kunstenaars uit de
Derde Wereld kregen op
drachten moderne hongerdoe
ken te maken. Het lijden van
Christus en van de wereld, on
recht en hoop werden onder
meer door de Haïtiaanse kun
stenaar voor de Duitse Vasten
aktie op een hongerdoek vast
gelegd. Gilhuis heeft ontdekt
dat deze, vaak in zogeheten
primitieve stijl, geschilderde
doeken uitstekend kunnen
functioneren in een kerk
dienst. Niet alleen kinderen,
maar ook volwassenen worden
aangesproken door de rijke
symbool- en kleurkracht van
zo'n doek.
Durven experimente
ren
Een predikant die op serieuze
Onder: Honger
doek: „Onder de
regenboog" van
Jacques Chéry.
Op dit doek krij
gen bijbelse ver
halen over recht
en onrecht, don
ker en licht sym
bolische vormen
tot in de heden
daagse werkelijk
heid toe. (Uitgave
Nederlandse Mis
sieraad; 073-
142748)
FOTO: PR
wijze met de kinderen in de
kerk wil omgaan, moet er ont
zettend veel tijd in steken,
weet Gilhuis. „En van wie kan
je dat vragen? Bovendien toch
lang niet iedere predikant
heeft het in zich om de kinde
ren de plaats te geven waar ze
recht op hebben? Je zou hier
kunnen denken aan samen
werking tussen kerk en
school. De schoolmeester zou
met zijn kundigheid een be
langrijke rol kunnen spelen,
theologisch ondersteund door
de predikant.
Behalve aan het laten spreken
van de verhalen, moet je ook
durven experimenteren. Bij
voorbeeld met interruptie-mi
crofoons in de kerk. Natuur
lijk niet zo maar iets doen,
maar goed voorbereid. De jon
geren moeten merken dat ze
er bii horen, dat ze een deel
van de gemeente zijn. We zijn
dat niet zo gewend, al die an
dere vormen. De preek van de
dominee is het hoofdbestand
deel van de dienst. Maar zo
hoeft het niet te blijven. Kijk
naar het onderwijs. Zo langza
merhand hebben ook heel „ge
wone" scholen dingen overge
nomen van bijvoorbeeld Jena
planscholen of Montessori
scholen. Zo kan het ook in de
kerk; wat nu buitendijks is
kan binnendijks worden
LÜTSEN KOOISTRA
