en de toverstaf
van de
Bakkers moeten
stunt Edah met
banen bekopen
„Image
and
Sound
1987
E
Qtidóo. Sou/iant vrijdag 19 juni i987 pagina 11
JAZZFILMS IN FILMHUIS
Tarkovsky
compleet in
Moskou
TURNHOUT De import door Edah van in België
gebakken brood kan bij de Nederlandse bakkerijen
leiden tot een omzetdaling van maximaal vijf pro
cent En dat zou wel eens gevolgen kunnen hebben
voor de werkgelegenheid in die sector. Tot die con
clusie komt de woordvoerder van Edah, J. Wolt
Edah betrekt sinds woensdag brood van bakkerij De
Rotonde in het Belgische Turnhout, ongeveer veertig kilo
meter ten zuiden van Eindhoven. Die gloednieuwe fabriek
is een dochteronderneming van bakkerij De Duif in Hel
mond waarvan Edah, dat eveneens in Helmond is gevestigd,
al jarenlang de beste klant is. Besprekingen om De Duif,
waar honderd mensen werken, met Edah te laten fuseren
zijn in een vergevorderd stadium, aldus Wolf.
Edah verkoopt het in België gebakken brood voor 1,59 gul
den. Dat is 31 cent beneden de in Nederland geldende mini
mum broodprijs. Omdat het gaat om geïmporteerd brood is
er echter geen vuiltje aan de lucht. „Als alle klanten die ge
wend zijn bij ons een goedkopere broodsoort te kopen over
schakelen op het Belgische brood, wat ik overigens niet echt
verwacht, aan leidt dat in de Nederlandse bakkerij wereld
tot een omzetdaling van maximaal vijf procent. Dat is best
veel, temeer daar de Nederlandse bakkerijen het toch al
moeilijk hebben", zegt woordvoerder Wolf. Hij voegt daar in
één adem aan toe dat de Nederlandse bakkers deze pntwik-
keling over zichzelf hebben afgeroepen door een veel te
hoge minimum broodprijs vast te stellen.
Starre houding
Edah verwilt de Nederlandse Bakkerij Stichting een starre
houding. „Enkele jaren geleden zijn we ook gestart met de
import van goedkope melk uit België. Die konden we ook
aanbieden beneden de vastgestelde minimumprijs. De bran
che reageerde onmiddellijk door die minimumprijs te verla-
1 gen. Op die manier is bereikt dat de import van melk bin-
nen redelijke grenzen is gebleven. Dat had met het brood
j ook gekund", aldus Wolf.
i De Rotonde in Turnhout kan wekelijks 360.000 broden bak
ken. Uitbreiding is mogelijk, maar vooralsnog zal dat niet
nodig zijn, verwacht Wolf. De bouw van de bakkerij heeft
enkele miljoenen guldens gekost. Hoeveel precies wil de
woordvoerder niet zeggen, evenmin welk deel van dat be-
drag direct afkomstig is van zijn bedrijf. „Details daarover
I houden we liever voor ons. De concurrentie heeft er niets
i mee te maken".
Volgens Wolf moest Edah wel besluiten tot de bouw van een
nieuwe fabriek in Turnhout, omdat er in België in de be- i
staande bakkerijen onvoldoende capaciteit beschikbaar was j
om daar op grote schaal brood van te betrekken. Belangrijk i
is naar zijn mening ook dat in de nieuwe fabriek brood
wordt gebakken met een Nederlandse receptuur. „Smaak is s
een heel gevoelig iets. Daarom waren we op zoek naar een
bakkerij die op onze aanwijzingen brood wilde bakken. De
Belgen voelden er niets voor om op grote schaal te investe-
ren, dus die weg liep dood."
Stilzwijgen
Toen de beslissing eenmaal was genomen dat De Duif in j
Turnhout een nieuwe fabriek zou bouwen (aanvankelijk
met stevige garanties ten aanzien van de afname door Edah
en later met een aantrekkelijke fusie in het vooruitzicht) i
hulde het supermarkt-concern zich naar buiten toe in diep
stilzwijgen. „We hebben geen enkele poging in het werk ge-
steld om na de broodoorlog in 1985 en de daarop volgende ij
uitspraak van het Europese Hof vorig jaar november op-
nieuw een gesprek aan te knopen met de Nederlandse Bak
kerij Stichting
„We geloven niet meer dat de minimum broodprijs, die naar s
onze mening veel en veel te hoog is, kan worden verlaagd.
Daar komt bij dat we tijdens zo'n overleg ons alternatief om
in België brood te gaan bakken, op tafel hadden moeten leg
gen en daar voelden we helemaal niets voor. De stichting
zou dan ongetwijfeld op alle mogelijke manieren zijn gaan
dwarsliggen. We hebben daarom bewust gekozen voor een
stille, geheime weg". Woensdag verraste Edah iedereen met
een paginagrote advertentie in zowat elke Nederlandse
krant. Toch wil Wolf niet praten over een overval. „Het was
meer een big surprise".
De concurrentie heeft inmiddels al de nodige vraagtekens
gezet bij de kwaliteit van het produkt. Met name de ver
sheid zou wel eens wegens de lange aanvoerlijn vanuit Bel
gië te wensen kunnen overlaten, zo wordt gezegd. Wolf
wuift die kritiek schouderophalend weg. „Dat slaat nergens
op. Of het brood nu uit Turnhout komt of uit Helmond, het
maakt absoluut niets uit. Bovendien is de kwaliteit van ons j
brood, net als dat van de Nederlandse bakkers, tegenwoor- j
dig van dien aard dat het zeker twee dagen vers blijft."
Lokkertje
Een ander punt van kritiek, dat het goedkope brood voor
Edah niet meer is dan een lokkertje om klanten binnen te 1
krijgen, zegt Wolf niet helemaal te kunnen ontkennen. „Er s
hoeft geen misverstand over te bestaan, we hopen op deze ij
manier natuurlijk ook meer klanten te krijgen. Wij doen het ij
zo, anderen geven meer service of komen met de waren aan ii
huis".
Wolf ontkent wel dat de fabriek in Turnhout, waar 25 men- ij
sen werken, in staat wordt gesteld met verlies te werken, ij
„Dat is pertinent niet waar. De Rotonde heeft net als elk ij
ander onderdeel van ons concern een bepaalde winstop- j
dracht". Meer wil Wolf hier niet over zeggen. Wel laat hij jj
doorschemeren dat die winstopdracht voor De Rotonde erop jj
neerkomt dat het bedrijf ten minste quitte moet spelen. De jj
winst moet dan komen van de andere produkten die de
klanten meteen ook maar kopen als ze voor een goedkoop j'
brood bij één van de 300 supermarkten binnenstappen.
Dexter Gordon
Als opwarmertje in de week voor het North Sea Jazz Festival
draait het Haags Filmhuis vier films over jazz. Op 5 juli is
„Round Midnight" te zien, de film van Bertrand Tavernier,
met in de hoofdrol jazzmusicus Dexter Gordon. Gordon komt
ook op het North Sea en daar blijkt hij in de voorverkoop al
een trekpleister van jewelste. Op 6 juli is er „Jazz on a sum
mer's day", Bert Stern beroemde registratie van het Newport
Jazzfestival van 1958 (met o.m. Louis Armstrong). Op 7 juli
volgt Shirley Clarks „The connection", vooral interssant om
het gebruik van jazzmuziek bij de beelden. Slotfilm in de
kleine jazzcyclus is Francis Coppola's „The Cotton Club", ook
al mooi aansluitend op North Sea jazz omdat sterren als Cab
Calloway en een aantal van de tapdansende „hoofers" straks
in het Congresgebouw ook in die historische club furore
maakten. De films draaien om 19.30 en 21.45.
Nicholson terug
in „Cuckoo's Nest"
Opvallendste re-release deze
zomer (waarin uiteraard de
Filmzomer '87-serie in het
Metropole-theater voor een
helebóel mooie ouwetjes
zorgt) is het na tien jaar op
nieuw uitbrengen van „One
flew over the cuckoo's nest".
De Tsjechische regisseur Mi-
los Forman werd er in één
keer wereldberoemd door,
Jack Nicholson een van de
duurste sterren van Holly
wood, producent Michael
Douglas zeer rijk en vader
Kirk nogal nijdig omdat hij
de film eerder niet van de
grond had gekregen. De
Jack Nicholson
boomlange William Redfield,
die de „doofstomme" Indiaan
in de inrichting in de film
speelde, overleed kortgele
den.
.gptJV/it"
Mens
Robots en
animatie-figuren In ..Return u. «-
Mens versus
monster In „Return of the Jedl -
k feem de eerste tien minu-
er itsn van „Raiders of the
greiv ost Ark": De camera
ambi jdt door de donkere
jhaduwen van een oer-
oud een antieke graf-
'end* wbe binnen, we ontwij-
g. ij en met dodelijke kracht
mij eerkomende stenen
prof leerpunten, de held van
uder film komt boven een
rini af€rond te bangen,
lordt daarna bedreigd
ir een enorme rollende
„Of een, kan het gevaar ont-
uchten, maar valt dan
^njki ijna in handen van een
boze wildemannen,
go] ïtvlucht via een klassie-
var e achtervolgingsscène te
tloop jet om uiteindelijk via
™eein vliegtuig echt in vei-
iid te komen. Tien
jjjfembenemende minuten,
zoe lede goed voor een Oscar
Alk 1 onvoorstelbare miljoe-
en aan de bioscoopkas-
hLe 's over de hele wereld.
be
oe film je zo iets? Antwoord:
Jpecial effects". Een tover-
oord in het Hollywood van
indaag waar alles mogelijk
i kt Het Haags Filmhuis be-
eedt via een retrospectief
ierj ödacht aan het fenomeen. In
kader van „Image and
1 1987": een uitgebreide
•nning met demonstraties
lezingen naar wat er nu en
aks mogelijk is met film, vi-
>raj 0, en digitale technieken.
se; et op de achtergrond de vra-
!e in: Verliest film van video?
s eemt de computer straks
'nJ ollywood over?
Rechts: George
Lucas, de man
aan de basis van
Industrial Light
and Magic, de
tovenaars van
Hollywood.
„Special effects" centraal
in
eaï oltergeist
drifog een voorbeeld: het waren
vier woordjes in het
ipt, maar het kostte
weken om die op film te
'fctten tegen een uiteindelijke
Kvp van 250.000 dollar. „En
net huis implodeert" stond er
Ink in het Engels in Ste-
ven Spielbergs script van
poltergeist". Vier woordjes
e de climax aangaven waar-
een huis in een buitenwijk
elkaar stortend wordt weg-
mïi(K0|en in een soort „black
ropiWe', een zwart gat in de
Ti» ijiimte. Zet dat maar overtui-
191 -nd op filmmateriaal, dat
fssio ama vele meters groter ge
ssen ojecteerd zal worden. We
nde dat je bij een slecht op-
gu! imaakte acteur op film de
i nu orreltjes van de pancake bij
198 ij» van spreken al haar-
500! «erp kan zien zitten. Vraag
jfen et elke acteur die last heeft
:aan Q een pukkeltje op z'n ge-
nde cht de camera is genadeloos.
Maar de makers van „Polter
geist" vonden een oplossing.
Er werden miniatuur-model
len van het huis gebouwd, met
bedrading aan het meubilair,
de muren en de ramen, waar
door ze weggetrokken konden
worden in een soort stofzui
gertunnel. Om zekerheid te
hebben bij de opnames werden
er nog twee man klaargezet
met een soort luchtdruk-gewe
ren om af te schieten in het in
stortende miniatuurhuis. De
camera die het moest opnemen
draaide 360 beeldjes per secon
de, die weer vertraagd zouden
worden tot vijftien seconden
op het witte doek. Hoogspan
ning op de miniatuurset, want
de camera zou met die snel
heid er de hele filmlading
door hebben kunnen draaien
voor er iets opgenomen was.
En voor die prijs de hele „im
plosie" nóg eens maken, was
onmogelijk. In vijf seconden
stond het erop. In de bioscoop
was de scène in een vloek en
een zucht voorbij. Maar het
leek echt. Na de opnames
schraapten 'de effectenmakers
de restanten van hun weken
lange werk bij elkaar en zet
ten ze in een perspex-omlij-
sting. Die staat nu bij Steven
Spielberg thuis op de piano.
En - tussen haakjes - goed
voor alweer een Oscar-nomi
natie. De mensen die verant
woordelijk waren voor die scè
nes met „special effects", èn
Rechts: Zo
werden de
opnames
gemaakt voor
de enorme
„Snow-
walkers" In
„Star Wars":
perfecte
miniaturen van
nabij vanuit de
vloer gefilmd.
FOTO: PR
voor de effecten in - films die
stuk voor stuk tot de meest be
zochte aller tijden behoren -
„Star Trek", „Back to the fu
ture", „Cocoon", „E.T.", „Star
man", „Indiana Jones and the
temple of doom" zijn te vinden
in een bedrijf dat begon in een
oude loods in San Fernando
Valley. Naam: Industrial Light
and Magic. Oprichter: George
Lucas.
Oorlogsschip
Er is een tijd geweest dat elke
filmmaatschappij zijn eigen
„special effects"-afdeling had.
Er werd op allerlei fronten ge
dokterd en geëxperimenteerd.
Maar wanneer je nu de resul
taten ziet, kan je niet anders
dan een beetje lachen. Zelf zag
ik in '69 in Hollywoods Uni
versal Studio's een miniatuur
van een oorlogsschip, drijven
de in een grote vijver, waar
omheen in het water een soort
dieptebommeties ontploften en
dat zelf ook kanonnetjes kon
afschieten. Het werd gebruikt
voor korte scènes in de goed
kope „run of the milT'-actie-
en oorlogsfilms van de studio.
Die films zijn waarschijnlijk
nauwelijks meer aan te zien,
die modellen waren toen al be
lachelijk van voorkomen. Een
ander simpel voorbeeld: ge
sprekken of achtervolgingen,
gefilmd vanuit auto's. Zelfs bij
de oude meester Hitchcock
herken je de achtergrond-pro
jectie en zie je de auto in
kwestie op een wel zeer merk
waardige manier door het ver
keer zwaaien. De films van
Ray Harryhausen Jason and
the Argonauts" is een beroem
de) waren inventief, vernieu
wend. Harryhausen mengde
live-action (klassieke filmop
names) met via de één-beeld-
èamera gefilmde animatie. Hij
nam een acteur op die in het
luchtledige stond te slaan en
mengde die beelden later met
via de stop-motion opgenomen
animatie-beelden van een mi
niatuurmonster dat zogenaamd
tegen de man aan het knok
ken was. Interessant, maar het
bleef iets lachwekkends, on
echts houden. Tpen filmer
George Lucas aan zijn eerste
„Star Wars"-film begon'- de
film beleeft z'n tienjarig jubile
um - had geen enkele studio
Mens en s-f modellen In .,SU
zo'n afdeling meer. Lucas be
sloot tot de oprichting van In-
dustral Light and Magie omdat
zijn futuristische versie van de
Graal-legende alleen maar ge
maakt kón worden via die
„special effects". Wat die „fir
ma" daar - onder leiding van
John Dykstra die het vak leer
de van Douglas Trumbull bij
„2001: a Space Odyssee" - in
korte tijd ontwikkelde was fe
nomenaal. Bestaande technie
ken werden geperfection-
neerd. Miniaturen zagen er
ook van een paar centimeters
afstand gezien gedetailleerd en
perfect uit Voor de „matte"-
technieken (geschilderde ach
tergronden op een soort glas
plaat waardoor dure of decors
overbodig zijn, en die later sa
mengevoegd worden met de
,Jive-action"-beelden) werden
de beste mensen overal van
daan gehaald (o.m. van Dis
ney) en er werd verder ge
dacht. En Lucas haalde bij
ILM een generatie jonge vak
broeders binnen die thuis wa
ren in computer-technologie.
Na het succes van Lucas' film
„American Graffitti" zag de
studio (20th Century Fox) wel
iets in Lucas, zijn ideeën en
zijn script, al had niemand
enig idee hoe groot zijn succes
uiteindelijk zou zijn. Lucas
ook een prima zakenman -
vroeg 40 procent van de even
tuele winst en een laag salaris.
Fox keek alleen naar dat lage
salaris en dacht „Ach wat
winst, we mogen blij zijn als
we quitte spelen". In juni '77
bracht de film in de eerste
week al meteen drie miljoen
dollar op in Amerika. Eind au
gustus van dat jaar was dat al
honderd miljoen dollar. De ba
sis voor een eigen filmimperi
um van George Lucas en de
zijnen.
Computerbeelden
Inmiddels staat Lucasfilm aan
de basis van zo'n beetje alle
nieuwe ontwikkelingen in
filmland. Hoofdzaak werd het
tijdens „Starwars" ontwikkel
de principe van de computer
gestuurde camera, die het mo
gelijk maakt miniatuursets op
allerlei manieren te fotografe
ren zonder „out of focus" te
raken. Het klassieke model
bouwen werd steeds nauwkeu
riger uitgewerkt: Inmiddels
heeft ILM er duizend ge
bouwd. Soms van een paar
ons, soms van honderden pon
den. Soms met duizenden lich*
tjes erin, gekoeld via een eigen
air-conditioning systeem. Er
wordt geen techniek onge
bruikt gelaten, achtergrond-
projectie, voorgrondprojectie,
matte-technieken en pure te
kenfilmtechnieken waarmee
oneffenheden -worden bijge
werkt. Het nieuwste van het
FOTO'S: PR
nieuwste ziin de digitale effec
ten, waarbij een computet
beelden kan maken die in ge
tallen zijn vastgelegd en die
direct op film gezet kunnen
worden. Met gebruik van voor
de ruimtefotografie gebruikte
technieken kunnen computers
studio-opnames „afbreken" in
onderdelen en „opslaan" en
daarmee nieuwe beelden
creeëren en „printen" (dezelf
de techniek als bij het maken
van gemanipuleerde beeldvig-y
netten op tv wordt gebruikt).
George Lucas, inmiddels aan
het werk aan zijn film „Wil
low" en aan een derde „India
na Jones", over digitale tech
nieken: „Eén aspect is het ge
luid. De „input" van een pro-
duktieproces in een digitaal
systeem vastleggen. Daar wer
ken we aan. Dan is er het digi
tale beeld, het gebruik van
computers om beelden te for
muleren. We zijn bij ILM nu
ook bezig ons te bewegen op
het gebied van „high resolu
tion' -video en hoe je dat in
combinatie met film kan ge
bruiken. Video-technologie is
over de hele breedte verder
dan film. Alleen wat die „reso
lutie" betreft, loopt video ach
ter". Ter verklaring: video met
die hoge „resolutie" kan op dit
moment de kwaliteit van
35mm film benaderen. Het
wordt een mogelijkheid om
die techniek met filmopnames
te combineren. Bovendien
zouden met dat principe 35mm
films voor distributie vastge
legd kunnen worden op video
banden, of electronisch gedis
tribueerd kunnen worden
naar landen en bioscopen,
waardoor de duizenden kapi
tale en kwetsbare „prints" van
een film overbodig worden.
Film en video zijn nog ver
meende concurrenten. Hoe ze
zich ten opzichte van elkaar
zullen gaan verhouden is nog
de vraag. Een aantal specialis
ten laat er tuSSen 26 juni en 3
juli in het Haags Filmhuis z'n
gedachten over gaan in
„Sound and image". Eén ding
is zeker: niemand hoeft bang
te zijn dat de techniek het écht
overneemt. Creativiteit blijft
de hoofdzaak. In Hollywood
en elders. Er is geen film een
succes geworden zonder een
goed verhaal. Zonder een ori
ginele gedachte erachter. De
toverstaf van de techniek zal
wel steeds geavanceerder ge
zwaaid worden. Om zinnetjes
als uit Spielbergs „Polter-
geist"-script waar te maken;
Maar ongelooflijk blijft het.
BERT JANSMA
Meer informatie over de speci
fieke programma-onderdelen
van „Image and Sound" tele
fonisch op te vragen bij Haags
Filmhuis, 070-459900.
zou grotendeels in Italië op
genomen worden en daar
door te duur zijn. Weisz was
er al mee langs verschillende
producenten geweest. Inmid
dels heeft Gys Versluys' Ri
verside Pictures zich ont
fermt over het project van
zes miljoen gtolden. Versluys
is blijkbaar erg gelukkig met
Weisz (maker van o.m.
„Charlotte"). En hij kan het
weten, want Weisz heeft
voor hem net de film „Ha-
vinck" gemaakt. Voor
„Langs lijnen van geleidelijk
heid" worden nu intyernatio-
nale co-producenten gezocht.
De hoofdrol zou voor Renee
Soutendijk zijn.
„Het achterhouden van films
bestaat niet meer in de Sov
jetunie en wij zullen er voor
zorgen dat er geen films
meer in de archieven ver
dwijnen". Aldus Elem Kli-
mov, de nieuwe baas van de
Russische filmbond. Hij liet
dat weten tijdens een pers
conferentie voor het van 6
tot 17 juli lopende internatio
nale filmfestival van Mos
kou. Daar zullen, aldus Kli-
mov, alle films van de regis
seur Andrej Tarkovski wor
den vertoond. Dus ook de
films die hij in het Westen
heeft gemaakt. „Wij hebben
„Nostalghia" en „The Sacrifi
ce" gekocht," zo zei Klimov.
Jammer dat Tarkovsky in
zijn eigen land eerst jaren
lang geen films kon maken,
voor die laatstgenoemde twee
moest uitwijken naar het
westen en Rusland pas direct
na zijn dood - afgelopen jaar
- opeens weer aandacht had
voor de verloren zoon. Maar
goed, daar kan nieuw eman
Klimov niets aan doen.
FILM
BLIK
door Bert Jansma
Toch Couperus-film
van Frans Weisz?
Het leek er lange tijd op dat
Frans Weisz' plannen voor
het verfilmen van de Louis
Couperus-roman „Langs lij
nen van geleidelijkheid" in
de onderste la van zijn bu
reau waren beland. De film
Frans Weisz
