PD ligt na kwart eeuw
randt op zigzagkoers
Lief en leed van vijftig
jaar „Golden
Verscherpte noodtoestand Zuid-Afrika: dertig krantepagina's vol verboden
ITENLAND
eider Italiaanse christen-democraten dreigt met opstappen
AFSCHEIDSFEEST KAN TRIESTE AFGANG NIET VERBLOEMEN
C&idAeSommxt
ZATERDAG 13IUNI1987 PAGINA 9
(Van onze correspondent
Gerard Kessels)
iOME De leider van de Italiaanse chris-
»n-democraten, Ciriaco de Mita, heeft aan-
ékondigd dat hij zal opstappen wanneer zijn
JSJ artij het bij de verkiezingen van morgen
iasa echter doet dan in 1983. Vier jaar geleden
S* regen de christen-democraten 32,9 procent
55* an de stemmen, het slechtste resultaat uit de
tschiedenis. Volgens opiniepeilingen is het
]jjj [et uitgesloten dat de partij een nieuwe dui-
nij ciing maakt en onder de 30 procent terecht-
y j omt.
23JI
De partijleiding", zo heeft De Mita gezegd, „moet de
«a jrantwoordelijkheid voor een nederlaag op zich ne
men". Die uitlating laat er geen twijfel over dat de
christendemocratische leider vertrekt wanneer het
resultaat van 1983 niet op zijn minst geëvenaard
wordt. De Mita staat toch al bloot aan kritiek uit ei
gen kring op de wijze waarop hij de partij het afgelo
pen jaar geleid heeft.
Veel christen-democraten vinden dat hun leider on
handig gemanoeuvreerd heeft bij het trouwtrekken
om de macht met de socialistische leider en ex-pre
mier Bettino Craxi. De Mita schoof eerder dit jaar
Craxi aan de kant, omdat hij vond dat de christen-
-democraten als de grootste partij van de coalitie
weer de premier moesten leveren. De ruzie binnen
de coalitie heeft tot de vervroegde verkiezingen ge
leid.
De politieke toekomst van De Mita hangt waar
schijnlijk af van de opkomst bij de verkiezing. Een
hoge opkomst speelt traditioneel de christen-demo
craten in de kaart. Volgens een recente opiniepeiling
komen de christen-democraten ergens tussen de 29,5
en 31 procent terecht. De andere dominerende partij
van het land, de communistische PCI, verliest ook.
De communisten, die in 1983 nog 29,9 procent be
haalden, zouden 1 a 2 procent verliezen. Winst is er
voor Craxi's socialistische PSI. De partij zou tussen
de 12,5 en 13,5 procent scoren, tegenover 11,4 in 1983.
Voor het uiterst onwaarschijnlijke geval dat de PSI
toch zou verliezen, heeft ook Craxi zijn vertrek als
partijleider aangekondigd.
De Groenen, die voor het eerst meedoen, lijken ze
ker van hun entree in Kamer en Senaat. De opinie
peilingen geven de nieuwkomers tussen de 2,1 en 2,9
firocent Die stemmen komen voornamelijk van
inkse splinterpartijen.
De Italianen kunnen niet alleen zondag stemmen,
maar ook nog maandag voor de middag. De uitslag
wordt maandag in de loop van de avond verwacht
(Van onze correspondent
Rink Drost)
JONN Bijna 24 jaar
Reeft Willy Brandt het ge-
icht bepaald van de Sozi-
ïdemokratische Partei
)eutschlands (SPD), de
25:: Duitse tegenhanger van
onze PvdA. Morgen neemt
séiihij op een bijzondere par-
H tijdag in Bonn afscheid als
5^5 voorzitter en wordt hij b&-
ong loemd tot ere-voorzitter,
*5 en functie die speciaal
M ?c voor hem in het leven is
SS groepen.
370!
isot-Hij zal ongetwijfeld lof oog-
sten wegens zijn enorme ver-
'jjj diensten voor zowel de partij
Is het Duitse volk en de we-
)2ï eldvrede. Hij blijft overi-
y® |ens Bondsdaglid, voorzitter
i7j 'an de Socialistische Inter-
- lationale, schrijver van poli-
tiek wegwijzende werken,
igj edenaar op politieke bijeen-
*4 sc komsten en voorzitter van de
ong tommissie die de partij van
jj* een nieuwe principebasis
moet voorzien. Al staat hij
io 2c niet meer aan het roer, de
52C SPD kan deze verdienstelij-
witellectueel niet missen.
150 En toch blijft het morgen een
320 trieste afgang. Geen glans en
J-®! glitter, geen lofrede kan ver-
JNG Jij.i i_
doezelen dat het om een ge
dwongen afscheid gaat: een
vol jaar te vroeg voor Willy
Brandt, veel te laat voor vele
partijgenoten, die de eigen
zinnige en linkse koers van
de voorzitter een doorn in
het oog was. Brandts lange
"itieke leven is in feite een
inschakeling geweest
schitterende successen
en ongelofelijke mislukkin
gen. De mislukkingen zijn
peter in de gedachten blijven
hangen dan de successen.
Ten onrechte, want Brandts
erdiensten voor de partij, de
Duitse natie, Europa, ja zelfs
ie wereldvrede verdienen
|ote internationale waarde
ring. In 1971 kreeg die waar-
Jering gestalte in de verle
ning van de Nobelprijs voor
pe Vrede. Maar wie het over
Brandt heeft spreekt eerder
ïn het spionagoschandaal-
juillaume, dat hem in mei
[974 tot aftreden als bonds-
nselier dwong. Of van zijn
derlaag in 1981, toen zijn
erzet tegen het Navo-dub-
lelbesluit, dat leidde tot de
atsing van Pershing-2- en
uisraketten in West-Euro-
>a, schipbreuk leed. Brandt
heeft zijn tegenstanders vaak
pnderschat.
iljardenschandaal
•n verder heeft men het na-
lurlijk over het eigenlijk
k belachelijk futiele schandaal
t maart van dit jaar, dat re-
ïlrecht tot zijn voortijdige
'treden heeft geleid: de
Gestie van de benoeming
wivan Margarita Mathiopoulos
Der Willy is inmiddels 74 jaar.
tot officeel woordvoerster
van de partij. De Griekse
yuppie was geen partijlid,
had niet eens de Duitse na
tionaliteit en was voor publi-
FOTO: AP
c-relatiönswerk niet ge
schoold. Maar ze was vrien
din van Brandts echtgenote
Ruth. Brandts escapade was
koren op de molen van de
partijgenoten die al lang
vonden dat Brandts weder
helft te veel invloed op het
partijgebeuren uitoefende.
De rel was ook een welkome
afleiding van de werkelijke
problemen waarmee de partij
al lange tijd kampte: onze
kerheid over de politieke
koers, betrokkenheid bij het
miljardenschandaal van de
woningbouwonderneming
van de vakbonden Neue Hei
mat, het volstrekt onnodig
opblazen van de coalitie met
de Groenen in de deelstaat
Hessen en felle strijd om de
macht in de partijtop. Al die
problemen zijn voor de kie
zers niet verborgen geble
ven. Zij „beloonden" het ge
krakeel met een pijnlijke
verkiezingsnederlaag voor
de socialisten in Hessen. De
socialisten hebben sindsdien
kans gezien, de grootste pro
blemen binnenskamers te
houden. Die factor en de on
verkwikkelijkheden binnen
de gelederen van de Groe
nen hebben ervoor gezorgd
dat op 17 mei de SPD zowel
in Hamburg als in Rijnland-
-Palts bij de verkiezingen
een punt achter de verliezen-
reeks kon zetten.
Tweesporen
De juichstemming in de Bon
ner partijcentrale zal morgen
stellig de problemen naar de
achtergrond dringen. Maar
voor hoe lang? De ideeën
binnen de kring van partij
kopstukken liggen nog steeds
mijlenver uiteen, van zeer
conservatief tot (niet al te)
links. Willy Brandt is de
man van het tweesporenbe
leid, die de partij zowel naar
links als naar rechts open wil
stellen. Zijn bedoeling was in
het komende jaar, dat het
laatste onder zijn voorzitter
schap had moeten worden,
de partij duidelijk op twee
pijlers te laten rusten: ener
zijds de traditie van de ver
bondenheid met de vakbe
weging, anderzijds de drang
tot vernieuwing. Met die
laatste pijler kon een deel
van de naar de Groenen
overgelopen aanhang terug
worden gehaald; eventueel
konden de Groenen ook als
partner worden geaccep
teerd.
Na morgen zal de SPD het
twee-pijlers-beleid van Willy
Brandt verlaten. De wissels
daarvoor liggen al om. Te
genstanders van de openstel
ling naar links zien de partij
in een spagaat tussen beide
pijlers hangen, met een le
vensgroot gevaar van een
scheuring ergens in het mid
den. Onder leiding van
Bondsdag-fractievoorzitter
Hans-Jochen Vogel, die mor
gen met overweldigende
meerderheid tot voorzitter
wordt gekozen, moet de par
tij zich vast verankeren op
de pijler waarin ze haar wor
tels heeft: de vakbweweging,
de traditie, bezinning op de
structuren. Maar het zit er
dik in dat de betrokkenen
daarbij opnieuw vechtend
over de straat rollen, want
de SPD is nu eenmaal ge
wend alle interne conflicten
in de grootst mogelijke open
baarheid uit te vechten.
Wijlen Leonid
Brezjnev
argumenteert
met zijn
vuisten
tijdens zijn
eerste
ontmoeting
met Willy
Brandt, in
1973 nog
bonds
kanselier.
FOTO: ANP
SAN FRANCISCO
Het is eigenlijk vreemd
dat de nu vijftig jaar
oude Golden Gate Brid
ge in San Francisco, een
brug die letterlijk ver
taald de „Gouden Poort"
heet, altijd zo omstreden
geweest is. Behalve een
wonder der techniek is
Golden Gate Bridge het
symbool van de Ameri
kaanse creativiteit in het
westen van de Verenigde
Staten. Het is een tegen
wicht van het geschenk
van de „Oude Wereld"
aan het oost-Amerika, in
de vorm van het Vrij
heidsbeeld dat door een
Fransman ontworpen
was. Beide zijn kunst
werken en dus onder
werp van discussie.
Al voordat de brug werd ge
bouwd, riep zij heftige tegen
stand op. Ruzies over de ont
werpen veroorzaakten ze
ventien jaar oponthoud,
voordat in 1933 de construc
tie kon beginnen. Tegen
woordig moeten automobilis
ten nog steeds één dollar be
talen om de brug over te ste
ken vanuit het noorden,
maar de Golden Gate heeft
altijd al haar tol geëist. Zij
kostte aan vele mensen hun
professionele reputatie of
carrière en aan elf arbeiders
het leven. Voor zover bekend
pleegden 839 mensen zelf
moord door vanaf de brug te
springen.
Een criticus beschreef de
hoog boven het verraderlijke
water rijzende bogen tussen
de twee steile rotsen „mis
schien wel de beste combina
tie van plaats en structuur
sinds het Parthenon". Toch
staat de „Gate" nu, behalve
voor onbetwiste gratie en
schoonheid, ook voor zwaar
werk, vastberadenheid, door
zettingsvermogen en het lot
dat Amerika verkwist lijkt te
hebben, terwijl de macht van
deze natie is ontaard en afge
nomen.
Velen hebben bij het naderen
van de „gouden verjaardag"
van de brug opgemerkt, dat
zoiets „nu niet meer tot stand
zou komen". De brug, toen
de langste en hoogste hang
brug ter wereld (nu niet
meer de langste, maar wel de
hoogste), werd ontworpen en
opgericht midden in de cri
sisjaren zonder regerings- of
staatsfondsen of geheven be
lastingen.
Nooit eerder
Er was nog nooit eerder een
brug geplaatst over een have
ningang, en hiertegen was
grote tegenstand van de kant
van de militairen, die de zui
delijke aanlooproute in han
den hadden, om strategische
redenen. Hun bezwaren wer
den gesteund door twijfelen
de ingenieurs, nerveuze seis
mologen, milieudeskundigen,
politieke rivalen, gevestigde
belangen, belastingrebellen
en (hoe kan het anders in
Amerika) een geheimzinnig
doend, machtig bedrijf.
De man die de leiding had
over het project, Joseph
Strauss, was een hoogdraven
de figuur die slechte poëzie
schreef en valse referenties
had. Hoewel hij de baas was
van een constructiebedrijf in
Chicago en een veelvuldig
bruggenbouwer, had hij nog
nooit eerder een hangbrug
geprobeerd te bouwen, laat
staan de meest indrukwek
kende ter wereld. Zijn stand
beeld beheerst nu de herden-
kingstuin bij de brug, maar
toch was hij niet de ontwer
per van de Golden Gate
Bridge. Toch zou de brug niet
voor de oorlog gebouwd zijn
zonder zijn toewijding gedu
rende bijna twintig jaar. Het
is zeker dat het zonder
Strauss geen meesterstuk ge
worden zou zijn van techniek
en Art-Deco-architectuur.
De constructie van de Gol
den Gate Bridge bracht met
zich mee het oprichten van
de hoogste stalen torens, het
produceren van de grootste
De „Golden Gate" van boven af gezien
kabels, maar vooral het be
vestigen aan de zuidzijde, in
diep water vol oersterke stro
mingen, van een betonnen
stootblok, zo groot als een
voetbalstadion. De torens en
kabels moesten niet alleen
stormen kunnen weerstaan,
maar ook de aantasting van
de zoute mist ter plaatse en
een breuk in het aardopper
vlak twintig kilometer ver
derop, die twintig jaar eerder
was ontstaan toen een aard
beving San Francisco vernie
tigde.
Onmogelijk
Sinds de dag in 1919 toen
Strauss op 49-jarige leeftijd
was uitgenodigd om de brug
te bouwen, werd hij belegerd
door mensen die zeiden dat
het een onmogelijke opgave
was. Hij verwees een negatief
landmeetkundig rapport uit
1920 naar de prullenbak, pro
duceerde zijn eigen (afschu
welijke, en later ingetrok
ken) ontwerp en hij overtuig
de de militairen in 1924 dat
als de brug gebombardeerd
zou worden, de brokstukken
veilig in het diepe kanaal
zouden zinken. Trouwens,
voegde Strauss hieraan toe
met zijn kenmerkende zelf
verzekerdheid, als de vijand
zo dichtbij kwam dat de brug
gebombardeerd kon worden,
4ou de stad allang zijn platge
gooid.
Dan had je ook nog de
schoonheids- en vroege mi
lieudeskundigen. Een groep
kunstenaars, dichters en
schrijvers sprak schande van
de „misvorming" van een
speciale plaats. Alleen dit
maal was het niet Strauss die
een gevat antwoord gaf,
maar zijn ingenieur Charles
Derleth. Een douairière uit
de stad noemde het „heilig
schennis" om een „door men
sen gemaakt ding te zetten
over onze door God gemaak
te Gouden Poort". Derleth
bracht haar tot stilzwijgen
door haar te vragen of ze ook
dacht dat haar „door men
senhanden gemaakte ketting
afbreuk deed aan haar door
God gemaakte boezem".
Bezwaren
Daarna kwamen bezwaren
uit de noordelijke houthak
kersprovincies. Houtbedrij
ven vreesden dat een toene
mend toerisme via de brug
hun vernietiging van de
wouden van Californië aan
het licht zou brengen. Strauss
vormde een „bruggeraad"
van bestuurders die deze be
zwaren wegstemden, en ver
volgens de netelige kwestie
van de benodigde fondsen
moest aanpakken. Nadat de
technische, wettelijke, poli-
FOTO: AP
tieke en financiële bezwaren
waren overwonnen, kwam
de laatste en grootste uitda
ging: die van de Southern
Pacific.
Dat was de grootste werkge
ver in de staat Californië en
eigenaar van de veerponten
die de mensen toen nog ver
voerde over de baai van San
Francisco. De wettelijke
dwarsboomtaktieken van dit
bedrijf leken de Golden Gate
brug nog tegen te houden
toen Strauss de overwinning
al had geroken. Maar een
echte Amerikaanse manifes
tatie van die tijd, een volks
boycot van het spoorwegnet
van de Southern Pacific,
dwong het bedrijf tot overga
ve. Het was nu 1932.
Hoewel elf brugarbeiders
stierven tijdens de bouw, was
dat een kleiner aantal dan in
die dagen onvermijdelijk
leek: men had gerekend op
één dood van een arbeider
per één miljoen dollar en de
brug zou 27 miljoen dollar
gaan kosten. Strauss stond
erop dat er een heel nieuw-
bedacht vangnet zou worden
aangebracht. Dit redde ne
gentien mensen, maar toen
het op een dag bezweek, wer
den er, tragisch genoeg, tien
mensen ineens gedood. De
mannen die bovenop de 746
hoge torens werkten, konden
een klein kamp zien op de
kust, bestaande uit werkloze
arbeiders die in die crisistijd
wachtten op de val van ande
ren in de noop een baan te
krijgen.
Gevallen
Sedert die tijd zijn nog talloze
mensen naar beneden geval
len. Afgezien van het officië
le aantal van 839 is nog een
onbekend aantal mensen in
het geheim 's nachts over het
hek geklommen om een duik
te nemen van zo'n 73 meter
gedurende ruim drie secon
den met een sqelheid van 130
kilometer per uur. Het vrien
delijk uitziende water is in
zo'n geval als beton en deze
mensen sterven aan innerlij
ke verwondingen. Hun licha
men worden snel met de
stroming naar zee gevoerd,
waar de haaien wachten.
De brug is altijd al wreed ge
weest, maar ook altijd mooi.
Deze wetenschap is vermoe
delijk ook de reden waarom
zelfmoordenaars hun laatste
duik vanaf de oostkant ne
men. Hun laatste, exclusieve
uitzicht is dat op de kabelbo-
gen die als een harp boven
de heuvels van van de stad
uittorenen, en die de water-
kloof, zoals Strauss zei, „voor
altijd" overbruggen.
CHRISTOPHER REED
The Guardian
ioo
w
(Van onze
correspondent)
KAAPSTAD Zuid-
•Afrika is gisteren het
tweede jaar ingegaan on
der een strenge noodtoe
stand. De regering-Botha
is vastbesloten het zwarte
Jjverzet in de hand te krij-
"en. Zwarte en blanke te
enstanders van de drasti-
:he maatregelen zijn ech
ter van mening dat hand
having van de noodtoe
stand eigenlijk het toege
ven van een nederlaag be
tekent, omdat de regering
tijn toevlucht heeft geno
toen tot abnormale maat
jegelen om het land te
kunnen besturen. Voor
standers van het rege
ringsbeleid zeggen dat er
een door het communisme
geïnspireerd klimaat
heerst, dat eerst de kop
ingedrukt moet worden
voordat men kan terugke
ren naar de normale gang
van zaken.
Dissidentengroeperingen be
reiden zich daarom inmiddels
voor op een nieuwe golf van
politieacties. Daarbij wil de re
gering bovendien zo min mo
gelijk op vingers worden geke
ken door de media.
Vóór juni 1986 werden de ge
beurtenissen in Zuid-Afrika
breed uitgemeten in de we
reldpers. Dat gaf soms mis
schien het onterechte idee dat
Zuid-Afrika op instorten
stond, zoals Iran of de Filipij-
nen. De regering-Botha erger
de zich hier gruwelijk aan. Dat
was een van de redenen dat zij
haar toevlucht nam tot nood
maatregelen om de pers de
mond te snoeren en de be
richtgeving aan strenge regels
te binden.
Deze maatregelen gingen ver
gezeld van grotere mogelijkhe
den voor de politie om mensen
te arresteren en voor onbe
perkte tijd zonder vorm van
proces en zonder arrestatiebe
vel vast te houden. Nog tal
van andere manieren werden
bedacht om een einde te ma
ken aan het binnenlandse ver
zet, en zelfs die zijn nu dus
weer verscherpt.
Nog strenger
Er zijn wel enkele verschillen
tussen de bepalingen van de
oude en de nieuwe noodtoe
stand. Zo zijn er nu strengere
regels om boycots van winkels
en scholen te voorkomen. De
periode dat men zonder enige
aanklacht kan worden vastge
houden, is verlengd tot 30 da
gen. De oproerpolitie heeft
ruimere bevoegdheden gekre
gen om gebouwen binnen te
gaan, te doorzoeken en voor
werpen in beslag te nemen. De
politie heeft een volmacht om
gebieden af te sluiten. Het is
agenten eveneens toegestaan
mensen opeens te verbieden
bepaalde voorwerpen met zich
mee te nemen. In feite kan de
bewegingsvrijheid van iemand
èl la minute worden beperkt,
tot en met huisarrest aan toe.
De straf die staat op het over
treden van deze bepalingen
blijft een boete van 20.000
Zuidafrikaanse rand (ongeveer
20.000 gulden) of een gevange
nisstraf van tien jaar. De vijf
regeringsbladen die de nood
toestand afkondigden, hadden
ongeveer dertig pagina's nodig
om alle verboden af te druk
ken.
T-shirts
Zoals gezegd is ook de pers
verder aan banden gelegd. Zo
is het voortaan verboden ver
slag te geven over de omstan
digheden en behandeling van
arrestanten of hun vrijlating,
of het rapporteren over ge
rechtelijke procedures. Die
laatstgenoemde regeling wordt
gezien als een belangrijke aan
tasting van het principe, dat
onder meer de pers moet kun
nen zien of het recht zijn loop
heeft.
Scholen en scholieren zijn niet
vergeten. Functionarissen
kunnen het dragen verbieden
van t-shirts met politiek getin
te teksten. Buitenstaanders die
„niet officieel te maken heb
ben met het functioneren van
of de aktiviteiten op school"
kunnen op afstand gehouden
worden.
Het lot van gevangenen is tot
in detail vastgelegd. Precies
staat omschreven wat zij mo-
leliik
Bijbel), studeren en beluiste-
gen lezen (hoofdzakelijk de
ren. Gevangenen mogen niet
lui, nonchalant of slordig zijn;
ze mogen ook niet vloeken,
beledigingen uiten, praten met
anderen als dat verboden is,
zingen of fluiten op een on-
noodzakeliike manier, onte
vredenheid onder medegevan
genen veroorzaken en geen
valse, pietluttige, of kwaadwil
lige klachten indienen. De
straffen op overtreding van
deze bepalingen zijn eenzame
opsluiting en wat wel „voed-
selrantsoenstraf" genoemd
wordt
Spanningen blijven
President P.W. Botha baseert
dit beleid onder meer op de
uitslag van de recente verkie
zingen voor het blanke parle
ment. Hij heeft ziin overwin
ning uitgelegd als een op
dracht van de blanken om het
veiligheidsbeleid te verster
ken. Tegelijkertijd hoopt hij
tot een politiek vergelijk te
komen met „gematigde" zwar
ten, die tegen elke vorm van
geweld zijn.
Hiertoe voert Botha hij een
krabachtige politiek, waarbij
hij in verscheidene richtingen
tegelijk beweegt Maar aange
zien de erkende zwarte leiders
ofwel in de gevangenis zitten
of in ballingschap verblijven,
is het onwaarschijnlijk dat
Botha veel geloofwaardige
zwarten zal vinden die bereid
zijn met hem samen te wer
ken.
Intussen blijven de spannin
gen bestaan, met name in de
zwarte woonsteden, waar de
noodtoestand de gevoelens van
verbittering, frustratie en ver
vreemding eerder hebben ver
sterkt dan verminderd.
Het vooruitzicht is dat deze
onderdrukking nog wel enkele
jaren zal duren. Intussen richt
de westerse wereld, die andere
zorgen aan het hoofd heeft,
zijn blik waarschijnlijk op an
dere zaken dan Zuid-Afrika.
Totdat de aandacht opnieuw
wordt getrokken door echt
schokkende gebeurtenissen.
ANTHONY HEARD
