Genieten
van leven
tussen
boeren
en brouwers
De rijke traditie van Biarritz
'finale
PARANASAAL
ZATERDAG 13 JUNI 1987
door Bert van Velzen
Mijn oog viel op een uitspraak van Jan
Blaaser: „Zo'n oud theater, als ie daar
binnenkomt kun je ruiken of ae zaal
vol is. Ruiken is ook genieten. "Aan de
brievenbus ruiken bij mijn opoe, daar
kan ik ontzettend van genieten.
Kinderachtig hè Aan die
brievenbus ruiken, even de geur
opsnuiven. Of even die trap ruiken, dat
heb ik sterk'Nee Jan, dat is helemaal
niet kinderachtig. Je bent gewoon in
lichte mate paranasaal begaafd. Niet
clairvoyant, maar clairsentant.
Helderruikend.
Ik ben zelf ook een beetje paranasaal
begaafd. Soms bel ik naar huis om te
zeggen dat de soep aanbrandt en in de
trein op weg naar Arnhem heb ik nog
ruzie gekregen met een mevrouw die
niet van mij wilde geloven dat haar
sucadelappen thuis stonden te
verkolen. Ik kan deze gave nog een
heel eind ontwikkelen. Ik zie me reeds
werken op de Paravisie, tussen de
aurologen, de hand- en zandlezers en
de verzamelaars van stemmen „van de
overzijde" op de geluidsband.
Nasaal is de ene mens natuurlijk
verder ontwikkeld dan de andere.
Eigenlijk moet ik zeggen: minder
gedegenereerd. Want toen we in een
ver verleden nog druk doende waren
om ons te verheffen uit de
chimpanseestand, waren onze neuzen
zeer verfijnde instrumenten waarmee
geurengamma's konden worden
besnuffeld van een complexiteit die de
pianopartituren van Chopin benadert.
Wat we nu met de neus kunnen
waarnemen zijn slechts balken zonder
noten. Maar soms springt er een
opmerkelijke neus uit. Nasaal
begaafden vinden heden ten dage
emplooi als beroepssnuivers in wijn en
parfum en New York City heeft er een
in dienst om in tunnels en riolen de
opeenhoping van gevaarlijke gassen uit
te sniffelen. Deze man draagt dan ook
de bijnaam Sniffy. Snuffeltje, zouden
wij zeggen. Er valt als nasaal begaafd
mens dus best iets te verdienen, om
over paranasaal begaafden maar even
te zwijgen.
Het is jammer dat de nasale
ontwikkeling in de kinderjaren zo vaak
wordt onderdrukt. Men kan zich
voorstellen hoe de kleine Jan Blaaser
op zijn schonkige knietjes met zijn
neus in de brievenbus van zijn opoe
ligt te snuiven en zijn moeder nijdig
ingrijpt met de woorden: „Jan, hou
nou eens eindelijk op met dat
gesnuffel". Waarop Jan met een wat
dromerige blik in de ogen en enigszins
verongelijkt de straat op gaat om
elders een paar brievenbussen te
besnuiven. Ah, hier is voriee week de
melk overgekookt, een blok verderop
eten ze bloemkool, hier eten ze
vanavond venkelsoep, gevolgd door
gebakken aardappelen met
tuinboontjes en een bal rundergehakt
en een overrijp meloentje toe. Jan
kwam al doende in de randgebieden
van het paranasale terecht, maar in
plaats van hem aan te moedigen
hebben ze hem van menig brievenbus
gesleurd.
Die onderdrukking van nasale en
paranasale ontwikkeling bij het
opgroeiende kind gebeurt maar al te
vaak door mensen die zelf geen neus
hebben, in figuurlijke zin althans, en
die altijd een schroeilucht om zich.
heen dragen en die behoren tot de
vazallen van de cuisine criminelle, die
aardappelen zo glazig weten te maken
dat men ze in een leesbril zou kunnen
monteren. Voor hen is de neus slechts
een sierstuk, een grof instrument
waarmee ze zelfs geen onraad kunnen
ruiken. Het zegt dezulken niets dat de
rook uit de locomotieven tussen
Eindhoven en Venlo vroeger een
geurelement bevatte dat nauw verwant
was aan een doffe, wat zwavelige wind
van menselijke nerkomst. Zij zullen
nooit door een muur van kamperfoelie
rijden, in de lift bespeuren dat de kat
ae kattebak in gerechte afkeer de rug
heeft toegekeerd, de geur herkennen
van boenwas op kunstleer, het aroma
van zeep en schuurmiddelen bij de
door de kieren van de arbeidsmarkt
verdwenen waterbaas, warm brood in
de vroege ochtend, een slecht
geventileerde gymzaal. Zij hebben
geen geurpalet en zijn nasaal nergens.
Brievenbus- en gangtrapsnuivers als
Blaaser zijn nasaal begaafd en wie uit
het geurenmozafek antwoorden vindt
op vragen van leven en dood, die is
paranasaal begaafd. Zo eenvoudig zit
dat.
Hoch Sauerland wacht op ontdekking door Neder
landers die niet meer dan een halve tank benzine
willen besteden aan de reis naar een bergachtig va-
kantiegebied. De streek is al aardig in trek voor het
beoefenen van de wintersport, maar in de zomer zou
den bepaalde regio's best wat meer belangstelling uit
ons land kunnen gebruiken. Dorpjes als Lóllinghau-
sen, Költinghausen, Höringhausen, Remblingshau-
sen, Calle, Berge, Stesse, Visbeck, Freieinohl en Mo-
sebolle; wie heeft er ooit van gehoord? Een impressie
van wat het vakantiegebied „Rund um den Henne-
see" te bieden heeft aan mensen die weten te genie
ten van een eenvoudige vakantie tussen boeren en
brouwers.
HOCH SAUERLAND
telde de toeristendienst een record van
zeventigduizend bezoekers.
Nostalgische plaatjes uit die tijd zijn te
zien in het Musée du Vieux Biarritz, dat
een plaats heeft gevonden in de voorma
lige Anglicaanse kapel. We worden rond
geleid door kolonel Laborde. Sinds zijn
pensionering heeft hij zich opgeworpen
als conservator. „De aristocratie, de za
kenmensen, kunstenaars, iedereen kwam
naar Biarritz. De lokale bevolking liep
uit wanneer er weer een beroemdheid
was gearriveerd. Het aperitief was om
13.00 uur in de Bar Basque, om vier uur
's middags werd thee gedronken in een
Salon aan de Boulevard Edouard VII.
Het diner 's avonds in het Hotel des
Princes. Wie belangrijk was, moest zich
vooral laten zien".
Laborde vertelt dat de lokale bevolking
de voorname gasten altijd met grote eer
bied heeft ontvangen. „Hun rijkdom
zorgde voor nieuwe rijkdom. De mid
denstand deed goede zaken. Allerlei on
dernemingen installeerden zich langs de
kust".
De klap kwam toen in 1929 de beurs in.
stortte, en vervolgens de Spaanse burger
oorlog uitbrak. De hotels bleven plotse
ling leeg en raakten in verval. Biarritz
bleek niet in staat na de oorlog het eerste
internationale filmfestival te organise
ren. Dat ging naar Cannes. De Parijse
beau monde wendde zijn blik naar Deau-
ville, dat dichter bij de hoofdstad lag.
De gemeenteraad overwoog in de jaren
vijftig om van de „Villa Eugenie" een
vakantiekolonie te maken voor de kin
deren van het Renault-personeel. Maar
dat plan ging niet door toen Biarritz en
kele jaren later opnieuw in de gratie
kwam - en nog steeds is. Dit maal gaat
het om een elite van managers en tech
nocraten. Aangetrokken door rust en
ruimte nemen zij appartementen in de
oude hotels die daarvoor worden geres
taureerd. De Franse yuppies voelen zich
in Biarritz in hun element.
Voor wie er van houdt heeft Biarritz nog
steeds iets te bieden van die zogenaamde
„grande epoque". Extravagante villa's
bijvoorbeeld, zoals het huis „Belza" dat
vorige eeuw werd gebouwd door een
Spaanse edelman. Aan de vooravond
van de Eerste Wereldoorlog herbergde
het een Russisch cabaret. Statige hotels
zijn te vindemaan de Avenue Edouward.
Veel straten in Biarritz dragen de naam
van voorname bezoekers van weleer.
Het laatste grote bal had plaats in 1953.
De Spaanse markies De Cuevas liet zijn
tweeduizend gasten opdraven in kos
tuums uit de tijd van Lodewijk XIV. In
clusief een speciaal 17e-eeuws decor
kostte het avondje anderhalf miljoen
frank. Tijdens dat bal werd gedanst op
een in de haven drijvend podium.
BOB VAN HUÊT
MESCHEDE - Het plaatsje Me-
schede is de weinig bekende hoofd
stad van een Duits gebied waar
toch vrij veel Nederlanders hun va
kantie doorbrengen: Hoch Sauer
land. Tussen twee diepgroene na
tuurparken verheft het plaatsje zich
op de flanken van een gebergte dat
niet veel hoger reikt dan zevenhon
derd meter. Toch dankt het gebied
onze waardering aan deze geringe
welvingen.
Nergens immers vindt men dichter bij
huis - een paar uur rijden vanaf de
grens bij Arnhem - een middelgebergte
dat aan alle romantische verwachtingen
beantwoordt, met diep in hun dalen
stromende riviertjes, met bossen en ak
kers bebouwd door landlieden die hun
vakwerk-boerderijen keurig onderhou
den. Stuwmeren voorzien dit arcadische
landschap van spiegels die veel groen en
blauw weerkaatsen en dorpjes zien er
soms uit als een openluchtmuseum. Me
schede, zo'n dertig kilometer terzijde
van de snelweg Dortmund-Kassel gele
gen, is al duizend jaar oud. Maar omdat
het nog in de laatste weken van de oor
log een zwaar bombardement kreeg te
verduren, oogt het nu als een modern
stadje. Een reden te meer om veel oog te
hebben en te houden voor het natuur
schoon in de omgeving.
Stichtelijkheid
De Zwitserse neiging om de Allerhoogste
lof toe te zwaaien voor zijn schepping
van het hooggebergte, levert hier een be
scheiden variatie op. Bijbelse spreuken
een dorp waar alle mooie kleurenplaatjes
uit WV-brochures door de werkelijk
heid worden overtroffen. Zeldzaam gaaf,
met vakwerk-huizen en sterk hellende
straatjes, ligt dit plaatsje aan de voet van
een bergruïne.
Boerendorpjes
Hoch Sauerland ontleent de grootste
aantrekkingskracht aan dit soort boeren
dorpjes, waarin het toerisme een sterk
individueel karakter draagt. Voor onder
dak is men meestal aangewezen op boer
derijen of pensions die al evenzeer in
nijver familieverband worden geëxploi
teerd. Liefhebbers van zo'n gemoedelijk
onthaal profiteren van uiterst redelijke
prijzen, zoals logies/ontbijt vanaf circa
twintig mark en volpension zo tussen de
dertig en vijftig Duitse marken.
Onder de vele arrangementen is een of
ferte van Eversberg voor een v/eekeinde
op basis van halfpension met twee over
nachtingen, voor nog geen honderd
mark in een Gasthof en tachtig in een
pension. Tot de extra's behoort het aan
bod om gratis te kegelen.
Freienohl is een idyllische domein voor
een Duits-Nederlandse verbroedering.
Het ligt nabij Meschede's eigen stuw
meer, de Hennesee, een bekken van twee
vierkante kilometer met campings op de
oever, twee bungalowparken en op het
spiegelend meer een rondvaartboot met
een capaciteit van vierhonderd perso
nen. Dit recreatiecentrum biedt veel fa
ciliteiten voor de watersport, hengelaars
en zwemmers. WV-directeur Walter
Gödde is redelijk tevreden met zo'n vijf
tigduizend vakantiegangers per jaar in
zijn gemeente, goed voor 270.000 over
nachtingen. Onder de buitenlandse gas
ten domineren de Nederlanders. Zij hu
ren bij voorkeur een vakantiewoning en
maken een druk gebruik van de cam
pings.
Wie in Freienohl de uitkijktoren beklimt
krijgt vanaf die hoge standplaats (240
meter) en boeiend panorama te zien. de
mooiste vergezichten echter blijven
voorbehouden aan de zweefvliegers of
aan hen die een rondvlucht maken van
af het luchthaventje Schüren.
Rust en stilte
Picknickplaatsen, wandel-, ruiter- en
fietspaden zijn er genoeg in deze regio
en het ontbreekt aan kegelbanen noch
maneges, tennisbanen en minigolfpar-
coursjes. Maar stilte, rust en ongerept
heid blijven de grootste bekoring vor
men van het gebied rondom Meschede.
Op die manier slaagt het hele district
Hoch Sauerland er toch in jaarlijks een
kleine 700.000 gasten aangenaam bezig
te houden, mede dank zij de vele moge
lijkheden om hier de wintersport te be
oefenen, een sector van het toerisme
waarvan Meschede slechts op beschei
den wijze kan profiteren. Daar staat dan
weer tegenover, dat zich nergens zo'n in
drukwekkende abdij boven een stadje
verheft als hier. Deze religieuze burcht,
domein van de Benedictijnen, is in 1962
verrijkt met een Vredeskerk van bijzon
dere architectuur, als streefde de bouw
meester naar een moderne variatie op de
Arke des Behouds of het tabernakel.
Voor informatie over het vakantiedo
mein „Rund um den Hennesee" kan
men zich wenden tot: Verkehrsamt,
Ruhrstrasse 25 5778 Meschede, tel. 09-
49.29.10.52.77.
LEO LEEUWIS
BIARRITZ - De koepels van de
Russisch-Orthodoxe kerk in Biar
ritz lijken gekleurd met het bloed
van de oude adel. Ze zijn kobalt
blauw. Lang geleden wilde een ver
re nicht van de tsaar ze nog laten
opschilderen met een laag goud
verf, net als de kathedralen in Mos
kou. Maar een tijdperk liep ten
einde. Door een revolutie, wereld
oorlog en economische crisis bleef
het bij een vrome wens.
Russische prinsen en prinsessen komen
al lang niet meer in Biarritz. De glamour
van het Second Empire en de Belle Epo
que is verleden tijd. Toch niet helemaal.
Als door een wonder heeft de „Koningin
der badplaatsen en de badplaats van de
koning" weten te ontsnappen aan de be-
tonwoede van de projectontwikkelaars.
Anders dan het stapeltoerisme aan de
Mediterranée is er hier aan de Franse
Atlantische kust nog iets overgebleven
van de chic en elegantie van weleer. Ma-
noirs en hotels uit de vorige eeuw zijn
prachtig gerestaureerd en heringericht als
luxe vakantie-appartementen. Een bad
plaats met een letterlijk rijke traditie.
„Bij ons geen wolkenkrabbers als aan de
Cöte d'Azur", zegt Bernard Marie,
oud-rugbyscheidsrechter en burgemees
ter van het - buiten het seizoen - der
tigduizend inwoners tellende Biarritz.
Voor hoger dan vijf etages geeft hij geen
bouwvergunning. „Een bewuste keuze.
Ons toerisme is traditioneel gebaseerd
op kwaliteit en niet op kwantiteit. We
mikken op een elite die zich een luxe va
kantie kan veroorloven".
In de praktijk komt dat neer op golfter
reinen en theesalons in plaats van cam
pings en frietkramen. „Dat we onze gas
ten op geld selecteren kun je betreuren",
vervolgt de burgemeester. „Maar aan de
andere kant heeft Biarritz zo wel iets bij
zonders te bieden. Er zijn hotels en ap
partementen in de goedkopere klasse, al
leen is het aantal plaatsen beperkt. Ons
strand is trouwens te klein voor hon
derdduizend badgasten".
Villa Eugenie
De charme en het zachte klimaat van
Biarritz werden halverwege de vorige
eeuw „ontdekt" door keizerin Eugenie,
de vrouw van Napoleon III. In de na-zo-
mer resideerde het Franse hof in de
„Villa Eugenie", een pompeus vakantie
paleis. Het prestige van Napoleon trok
andere vorsten en hoogwaardigheidsbe
kleders naar de Baskiscne kust.
De grondprijs steeg binnen vijf jaar van
Boven: Hoch
Sauerland:
Romantiek en
bergen op een
afstand van een
paar uur rijden.
FOTO: PR
Links: Zoals
overal in
Duitsland zijn er
ook in het
Sauerland veel
fraaie staaltjes
van
vakwerkhuizen te
zien.
FOTO: UPI
sieren menig vakwerkhuis. De stichte
lijkheid gaat zo ver, dat het domein van
de VVV Grevenstein, Hellefeld en Al-
tenhellefeld wordt omschreven als „Al-
tes Testament". Deze groene zone is ge
noemd naar een oeroude kerkgemeente.
Wandelen en paardrijden zijn er favorie
te bezigheden.
Grevenstein heeft de prijs moeten beta
len voor het feit dat een dorpswaard hier
in 1824 dermate lekker bier ging brou
wen, dat iedereen het drinken wilde. C
en A Veltins is de brouwerij van dit bier,
bekend tot ver buiten Sauerland, en ont
vangt jaarlijks tienduizenden bezoekers.
De pilsfabriek ontsiert echter het land
schap.
Remblinghausen wijdt zich vol overgave
aan de verering van de heilige Jacobus.
De omgeving is kenmerkend voor de de
votionele inslag van de (katholieke)
Sauerlanders. Niet minder dan een do
zijn kapellen sieren het heuvellandschap
en fungeren als centrum van lofprijzing.
Vroeger verzamelden de bewoners van
doip of gehucht zich dagelijks bij deze
kleine heiligdommen om te bidden. Niet
zelden kan men nog getuige zijn van
zo'n samenscholing en op enkele plaat
sen wordt nog drie maal daags de Engel
des Heren geluid. De parochiekerk in
Remblinghausen is bekend om het fraaie
altaar en een stoet van beelden, waaron
der de Jacobus in gotische stijl en een
indrukwekkende „Schmerzenmann", de
lijdende Christus.
Mooi is ook de gothische kerk van
Eversberg, maar dat valt minder op in
Lang geleden wilde een
verre nicht van de tsaar
de koepels van deze
Russisch-orthodoxe kerk
nog laten opschilderen
met een laag goudverf,
net als de kathedralen in
Moskou. Maar dat bleef
een naar tien frank per vierkante meter.
Van pittoresk vissersdorp werd Biarritz
zo een mondaine badplaats met illustere
gasten als Edward VII. de familie Met-
ternich, koningin Isabella II van Spanje,
de prinsen van Oldenburg, Monaco, Or-
low en vele anderen. Sommigen hadden
een gevolg van vijftig personen, voor
wie weer nieuwe hotels moesten worden
gebouwd. De Pruisische staatsman Otto
van Bismarck kwam vijf keer naar Biar
ritz. Hij beleefde een heimelijke roman
ce met een Russische prinses, maar aan
zijn vrouw schreef hij hypocriet: „Mijn
geweten is gekweld. Ik zie zoveel mooie
dingen, zonder jou".
De man die verantwoordelijk zou zijn
voor de Franse nederlaag in de oorlog
van 1870 verdronk bijna in de hoge At
lantische golven.
Hij werd gered door een alerte badmees
ter uit Biarritz, die echter later zou op
merken: „Als ik had geweten wat er alle-
Koningin
der
badplaatsen
en
badplaats
van
de koning
maal zou gebeuren had ik hem laten ver
drinken".
Na het aftreden van Napoleon III raakte
de badplaats niet uit de gratie. Nieuwe
koningen en vedetten frequenteerden de
Grande Plage en de luxe salons. De
Spaanse koning Alphonso XIII verloof
de zich er in 1906 met de prinses van
Battenberg, een nicht van koningin Vic
toria. Alexandre Dumas, Zola, de com
ponist Offenbach en later Picasso en
Chaplin verbleven in Biarritz. In 1929
'fieidóa Som-ont'
