fpe Sint Willibrord als vrucht
van Jos Cuypers en Jan Stuyt
Omwegen
Leidschendam moet Leidsehoondam worden
OMGEVING
seidóaoowiant
de jarinekolonel schreef kunsthistorische
tfiiver een samenwerking
studie
)ok Ton
S^ueck naar
"lop Mount
McKinley
EERSTE MILIEUCONTROLEUR GAAT MET VUT
Sociaal-cultureel werk
in Noord wijk ontzien
VRIJDAG 5 JUNI 1987 PAGINA 13
ortsev
Iers vi
oen.
van
[eest,
Om
tijd
laai
door
jdenge
Broelr
Ommec
n sla»
at er
•oene I
omdat]
ude
irkeer.
•t zal niet dikwijls
rkomen, dat marine-
'icieren, al dan niet
uiten dienst, een uitput-
Ill!nde studie wijden aan
lX"*rodukten van bouw-
leesters die kerken ont-
rorpen hebben. Eerder
uilen zij van een mari-
cme verknochtheid
lijk geven en, zo moge-
njk, in geschriften dieper
ïgaan op allerlei vloot-
ewegingen, op kielli-
jes, vuurleiding, radar
ezwaaf sonar, of de bellen-
ing vfcan van een gelanceer-
nd veg torpedo beschrijven.
zullen ook de mijnen-
Eger een warm klop-
end gestructureerd
favo-hart toedragen. De
rijgstucht, ter zee ge-
landhaafd, lijkt me
m Wiiveneens een aardig on-
Leidejerwerp voor een disser-
tker %tie of doctoraal scriptie,
winkg
ioor <J>aar zullen deze commande-
ientraiende Jannen van stavast en
wentfngens van Tromp en De
de to£uyter eveneens wel weg
srs kaPee weten- Maar niemand
ïan la^ verwachten, dat een ge-
fnsioneerd kolonel der Ko-
inklijke Marine zich gepas-
;j. oneerd zal overgeven aan
i, u5et vraagstuk hoe nu eigen-
de kerk van St.Willi-
v «°rc* in Oegstgeest in steen
poten is gezet. Dat is nota
/inke^ne alweer zowat een eeuw
■^k .leden. Toch is het een ma-
i in neman, die zijn ziel en za-
gheid en vrije tijd gelegd
^eeft in een speurtocht naar
bronnen van dit godshuis.
Jeo A. van Nijnanten (62),
giboortig van Breda je
lint dat nog horen; de zilte
ateren hebben daar niets
in kunnen veranderen
jj. ng in '75 met pensioen. Hij
A5as toen kolonel b.d. gewor-
«ha en; marine-officier af. Elek-
ronisch specialist met gou-
pen banden en krullen om de
louwen. „En de wereld rond
•feweest hè. Een machtige
jd, behalve voor het gezin.
Maar dat heb je nu eenmaal,
ils je je aan de marine, met
ille disciplines vandien, hebt
ivergeleverd. Na mijn pen-
lioen heb ik rondgekeken
laar toch maar weer een
aantje. Maar de malaise
eerste al fors. Ook je eom-
lex van bekwaamheden is
liet voor alles geschikt. Ik
on niets passends vinden.
)at afwachten werd ik moe,
aar heb ik toen maar een
unt achter gezet. Ik ben
oen op de studie kunstge
bieden is gekomen, aan de
niversiteit in Leiden. Dat
irerd colleges volgen, maar
r waren gelukkig wel meer
uderen die net als ik na een
«pbaan op de wal wat an-
ers zochten. Ook vrouwen,
ie na het vertrek van de
De St.Willibrordkerk in Oegstgeest: stempel van Jos Cuypers.
kinderen uit huis nu eens
gingen doen wat ze altijd al
wilden doen".
Verwarring
Kolonel b.d. Leo van Nijnan
ten, parochiaan van St. Willi-
bord, Oegstgeest, heeft on
langs zijn ver uitgelopen stu
die afgerond. Hij had er alle
tijd voor. „Ik zocht aanvan
kelijk naar een onderwerp,
iets maatschappelijk nuttigs,
waar anderen ook wat aan
konden hebben". Het werd
een studie over de Oegst-
geestse parochiekerk, toege
wijd aan St.Willibord, die er
gens in de zevende eeuw
vanuit Engeland in deze stre
ken met z'n gezellen aan zijn
missioneringswerk begon. Er
was enige verwarring rond
het kerkgebouw, dat eind vo
rige eeuw werd ontworpen
door twee architecten: Jos
Cuypers en associé en auto
didact Jan Stuyt, die compag
nons waren geworden. „Met
de jonge Cuypers werd door
bouwpastoor Roozen zaken
gedaan, maar je kon Jan
Stuyt niet uitschakelen". Het
moet enerverend geweest
zijn, en daarom heeft Leo
van Nijnanten zich erin vast
gebeten.
Daar waren destijds de grote
bouwer dr. Pierre Cuypers
(Rijksmuseum, Centraal Sta
tion) en zoon Joseph en aan
komende Jan Stuyt binnen
een „bouwbureau" vol jong
talent. Drs. Van Nijnanten:
„Alles was geconcentreerd
rond „pa Cuypers", die reso
luut alles bepaalde en geen
tegenspraak duldde. Maar
goed, miin studie was een po
ging de architectonische
waarden van de kerk in
Oegstgeest nader te formule
ren. Onvermijdelijk ging
hierbij de aandacht uit naar
de ontwerper en bouwmees
ter van de St.Willibrordus-
kerk, de civiel- en bouwkun
dig ingenieur Jos Cuypers te
Amsterdam. Tevens had ik
aandacht voor de jaren van
voorbereiding, toen men in
Oegstgeest nog kerkte in wat
eens een schuilkerk was".
Vermoedelijk „door zijn veel
vuldige aanwezigheid op de
bouw" wordt die „nieuwe"
Oegstgeester kerk weieens
toegeschreven aan Jan Stuyt.
Maar Leo van Nijnanten
heeft die afgedreven gericht
heid in de roomse geloofsge
meenschap in juiste banen te
ruggedreven. En hij, Leo, is
wel degelijk van leer getrok
ken. In de eerste hoofdstuk
ken van zijn scriptie is ge
tracht een beeld te geven van
wat er in, om en met de
voorloper van de huidige
kerk is gebeurd. „De be
schrijving van de oude kerk
maakt duidelijk hoe groot de
overgang naar het nieuwe
godshuis voor de kerkgan
gers moet zijn geweest. Op
één dag na zou het tien jaar
duren alvorens de nieuwe
kerk geconsacreerd werd".
Van klein naar groot. Aan de
bouw van de kerk is een
hoofdstuk gewijd, voorafge
gaan door een hoofdstuk
over de voorgeschiedenis
vanaf het eerste contact van
pastoor W.F. Roozen met ar
chitect Jos Cuypers. Zowat
elk detail komt aan de orde
in de scriptie van Van Nij
nanten.
„Van horen zeggen luidde
het: de kerk is van Jan Stuyt!
Maar ze hebben er samen de
hand in gehad, Jos en Jan.
De gewijzigde details, klei
nigheden, zijn misschien van
Stuyt. Zoals, bijvoorbeeld, het
torentje voor het angelus-
klokje aan de westgevel.
Maar er heeft nooit een klok
je ingezeten". Daar ging Jan
dus enigszins de bouwkundi
ge mist in. Maar drs.Van Nij
nanten, kolonel b.d., schouwt
ook nog even terug op de
bouwbureaus van pa Pierre
Cuypers, de rots in de ver
nieuwende branding der ka
tholieke kerkenbouw in de
laatste helft der vorige eeuw.
Pierre woonde tenslotte
der dagen zat in de scha
duw van zijn gehercon-
strueerde Munsterkerk van
Roermond, met z'n vele ge
Op mijn omwegen door stad on land I
kom ik graag rnonson logon. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 BB ImBIH
- 12 22 44 op toestel 10. door Ton Pictcrs
fantaseerde torentjes. Pierre
hield erg veel van bijkomsti
ge torentjes. Denk maar eens
aan de nooit geheel voltooide
opzet van de „kathedraal van
Amsterdam", die kanjer van
een St. Willibordus buiten de
Veste, die in het vorig decen
nium aan de sloop ten prooi
viel.
Compagnonschap
Maar er was veel meer, rond
de Cuypersfamilie, met Jan
Stuyt als een soort lastpost in
de business. Waar Jos geen
tijd meer kon vinden (rond
1900 kreeg de jonge Cuypers
de leiding over zo'n bouwbu
reau, in de naam van pa),
kwam Jan aan de bak. Het
was juist met de eeuwwisse
ling, dat Jos Cuypers het
compagnonschap met Jan
Stuyt aanging, een compag
nonschap dat tien jaar stand
hield. Het was een kwestie
van samenwerken. Zo had
Stuyt de hoofddirectie van de
bouw der nieuwe St.Bavo-ka-
thedraal aan de Leidsevaart
in Haarlem. Door zelfstudie
had hij zich opgewerkt. Zo
ontwierp Stuyt ook een een
voudige dorpskerk als de
St.Pancras in Sloten (Am
sterdam): een „geslaagd
proefstuk". Stuyt was „een
andere Cuypers" in diens
leerschool en werd uitvoe
rend (en reizend) architect;
daar had Jos geen tijd meer
voor.
Wie „wat" heeft gemaakt, is
door Leo van Nijnanten hele
maal uitgezocht. „Ik heb het
land afgestroopt op zoek naar
de kerken die Jos en Jan ge
maakt hebben. Het zijn 25
kerken geworden, in het kort
beschreven, voorzien van
plattegronden, en van elke
kerk heb ik vier verschillen
de foto's gemaakt. Dit alles is
in mijn scriptie verwerkt".
Zo kernen we in de loop van
het doorwrochte doctorale
werkstuk, onder andere, de
„eerste mooie kruisingsto
ren" van de „kathedraal aan
de Amstel" tegen. Die „ka
thedraal" van Jos staat in
Nes aan de Amstel en be
heerst al zijn z'n afmetin
gen niet reusachtig de hele
omgeving met die forse
„midden-hoogbouw". Ook de
kerk van Aarlanderveen is
van de jonge Cuypers, de En-
gelbewaarderskerk van Lis-
se, daarentegen, is van Jan
Stuyt
Wie deed „wat"?
„Ze zijn samen verder ge
gaan en het blijft moeilijk uit
te maken wie wat heeft ge
daan", aldus Van Nijnanten;
„samen ook hebben ze de
St.Jan in Zoeterwoude Zuid-
Ook Jan Stuyts geest waart hier nog rond.
FOTO'S: HENK VAN DEN ENDE
buurt gebouwd, maar deze
kerk is vooral gebaseerd ook
op de artistieke aanleg van
Jos Cuypers met zorg voor de
details. Rond 1910 maakten
ze voor het laatst samen een
kerk, de St.Pancratius in
Castricum. Enfin, het was
een studie, uiteindelijk, om
de waarde van de kerk in
Oegstgeest te bepalen. Over
de rol van de jeugdige Jos
Cuypers bij de bouw van de
St.Willibrord gaat het één na
laatste hoofdstuk van m'n
scriptie. Besloten wordt met
het overwegen van de plaats
welke deze Oegstgeester pa
rochiekerk inneemt in het
oeuvre van Jos Cuypers. Bij
voorkeur werden meningen
van tijdgenoten, maar vooral
van hemzelf, verwerkt".
Als een soort „opdracht"
schrijft de kolonel b.d. Van
Nijnanten: „Moge dit ge
schrift goede gronden hebben
aangedragen tot grotere
waardering voor dit kerkge
bouw en een beter begrip
voor de bezieling van zijn
bouwmeester". Daar bedoelt
Van Nijnanten zonder meer
Jos Cuypers mee. En dan zou
je een ogenblik geneigd zijn
uit te roepen: „Dat de Stuy-
ten nü opstaan!". Maar er
valt niet veel meer op te
staan nu de oud-kolonel ge
schreven heeft: 1-0 voor Jos.
Enige tijd geleden heeft Leo
van Nijnanten zijn voltooide
scriptie, een wetenschappe
lijk verantwoorde kunsthis
torische studie met bronnen-
vermelding, overhandigd aan
het kerkbestuur van de
St.Willibrordparochie. Daar
moet het voorlopig bij blij
ven. Immers, Van Nijnanten
wil zijn doctorale uitkomsten
allereerst reserveren voor
publicaties in allerlei specia
listische vorm. Hij denkt
daarbij, bijvoorbeeld, aan het
Leids Jaarboekje en andere
historisch geïnteresseerde
corporaties. Daarom wenst
hij op dit moment geen grote
re ruchtbaarheid aan de stu
die Cuypers-Stuyt te geven.
Pas als de room ervan is af
geschept kunnen eventueel
dag- en huis-aan-huisbladen
er zich alsnog op werpen.
Maar dat kan nog wel een
jaartje duren, vrees ik. Men
sen die nu staan te trappelen
van ongeduld om de Van Nij-
nantenstudie te bemachtigen
zullen dus nog wel een tijdie
moeten nagelbijten. Maar ae
oud-kolonel is bij het afwe
gen van belangen onverbid
delijk; bij de marine heeft hij
wel voor hetere vuren ge
staan.
IftC
H
lour
JASSENAAR Het wordt
ngen op de top van de
>unt McKinley. Morgen ver-
'kken vier studenten, waar-
r de Wassenaarder
ick van den Barselaar,
in aar Amerika om na enkele
iri ligen acclimatiseren vanaf
Pa*n hoogte van 2.000 meter te
or hfcginnen met de tocht naar de
[en lp van de 6.193 hoge berg. De
n lier willen de Mount McKin-
w«y niet een keer beklimmen,
ddttaar twee keer. Boven op de
willen de vier de Duinrell-
planten. Vrijwel tegelij-
ijd gaat er nog een Wasse-
der naar de Mount
JCinley: de 47-jarige oud-
imando Ton Rueck. Errder
hij deel aan de triathlon
0kaAlmere, honderden kilome-
t. ars lange fietstochten en el-
dt itftlange langlauffwedstrijden.
lebben de vier studenten al
illoze bergen beklommen,
on Rueck kan niet bogen op
oio- of groepstochten op weg
laar de top, maar wel over
'eel uithoudingsvermogen. De
fier schatten hun kans dat zij
Ie top behalen 99 procent, en
•chatten die van Ton Rueck
inder de 50 procent. Zelf schat
Ton Rueck zijn kansen aan
merkelijk hoger. Zullen de
rier studenten boven op de top
ie Duinrell-vlag planten, Ton
Rueck heeft van het Wasse-
oaarse gemeentebestuur een in
food-blauw uitgevoerd vaantje
®et het Wassenaarse gemeen
tewapen erop meegekregen
boven op de top de plan-
LEIDSCHENDAM Op tafel
staat een zilveren markt-
kraampje met als inscriptie de
dank van de kooplieden bij
zijn afscheid als marktmeester
in Leidsenhage. Het is het eer
ste tastbare bewijs dat de heer
J.J.J. van Nierop deze week
de gemeentedienst van Leid
schendam heeft verlaten.
Maandag 1 juni, twee dagen na
zijn 61e verjaardag, was de
eerste dag dat hij in z'n mooie
woning aan de rand van Park
Rozenrust van de VUT kon
genieten. Hij heeft vanmiddag
vrijdag in de kantine van de
gemeentewerf aan de Rietvin
klaan officieel afscheid geno-
Van Nierop mag dan markt
meester zijn geweest, hij zal de
plaatselijke geschiedenis in
gaan als de eerste milieucon
troleur van Leidschendam.
„Er was nooit iets aan gerichte
controle gedaan en het werd
mijn werk te waarschuwen,
voorlichting en raad te geven
en in laatste instantie verbali
serend op te treden". Veront
reiniging van het leefmilieu
wordt volgens Van Nierop
voornamelijk veroorzaakt door
de bewoners zelf. „Je kan zeg
gen dat zestig procent van de
mensen netjes is en zich aan
de regels houdt en dertig pro
cent uit slordigheid en onwe
tendheid handelt".
„Zeker tien procent heeft ech
ter overal lak aan. Dat zijn de
mensen die 's nachts rustig een
oud bankstel in het plantsoen
zetten en hun vuilniszak da
gen tevoren op de openbare
weg plaatsen". Vooral dat laat
ste komt nogal eens voor en
dan probeerde de ex-milieu
controleur te achterhalen wie
de eigenaar was. „Als ik er
De eerste milieu-
controleur van
Leidschendam,
de heer J.J.J. van
Nierop, gaat van
daag met de
VUT.
FOTO:
CEES VERKERK
door vragen in de omg
niet achter kwam, haalde ik
de zak op en onderzocht ik de
inhoud. Over het algemeen
een vies werkie, maar dat is de
enige mogelijkheid. Door een
envelop, een bankafschrift of
iets dergelijks kwam ik er wel
achter en dan volgde een
waarschuwing en bij herhaling
van proces verbaal, kosten ge
middeld dertig gulden".
Begrip
Van Nierop zegt wel begrip te
hebben voor het ruimtegebrek
waarmee men vooral in de
hoogbouwwijken heeft te
kampen. „Een gezin van man,
vrouw en twee kinderen op
zeshoog heeft wekelijks meer
dan een volle zak. De kelder
box staat vol met fietsen, hob
bymateriaal, tenten, noem
maar op en een vuilniszak op
het balkon is ook zo leuk niet.
Maar ja, ze moeten toch zelf
zorg dragen voor een goed
leefmilieu, zo eenvoudig is
dat".
Hij vindt dat men in Leid
schendam niet mag klagen.
„De inzameling van klein che
misch afval is goed geregeld,
ze kunnen het naar de chemo
kar of naar gemeentewerken
brengen en er is een groot
aantal glasbakken". Van Nie
rop meent dat er voor een goe
de milieubescherming in Leid
schendam eigenlijk twee men
sen nodig zijn. „Die zouden sa
men moeten proberen de men
taliteit van de inwoners ten
aanzien van het milieu te ver
anderen want nou is het veelal
nog zo dat ze de milieu-veror
dening naar eigen inzicht uit
leggen. Leid-schen-dam moet
Leid-schoon-dam worden."
De taak van marktmeester
(„toezicht op naleving van de
marktverordening") heeft ove
rigens ook veel met het milieu
te maken. De wind verspreidt
veel papier en plastic naar het
omliggende groen en een plot
seling rond 's middags vier uur
opgestoken stormpje veroor
zaakte in dit verband onlangs
een kleine milieuramp. Dan
had hij nog wel eens te maken
met een politieke partij die
voor de verkiezingen plomp
verloren met een kraam op ae
markt verscheen. „Op de
markt geen politiek, evenmin
als een kraam van bijvoor
beeld een Bijbelgenootschap.
Je moet ingeschreven staan bij
het Centraal Registratiekan
toor voor de Ambulante Han
del. Wegwezen dus". Met Van
Nierop valt niet te spotten, dat
blijkt
Haven
Sinds vorig jaar zomer had de
afgetreden milieucontroleur
bovendien nog een taak als
havenmeester van het veelbe
sproken passantenhaventje op
de voormalige Tengrowerf aan
de Plaspoelkade. „Vorige zo
mer waren er drie jachten
maar men zegt dat dit beter
wordt. Als inwoner van Leid
schendam, en nou even niet
als voormalig gemeente-amb
tenaar denk ik dat die haven
geen toekomst heeft Leid
schendam heeft nauwelijks be
zienswaardigheden en even
verderop ligt die schitterende
haven in Vlietland. Het is al
leen voor inkopen of familie
bezoek en daarvoor kun je
veel eenvoudiger afmeren aan
de Delftsekade".
„Bovendien is er geen vuilcon
tainer, geen waterleiding en
feen toilet, onmisbare zaken
ij een wat langer verblijf, ter
wijl voor het goed functione
ren van de haven de brug een
beletsel vormt". De haven, een
politiek nogal beladen kwestie
in Leidschendam, zou 's win
ters worden toegewezen aan
mensen met lage inkomens,
„maar", zegt Van Nierop,
„mensen met lage inkomens
hebben geen boot, die kunnen
dat niet betalen". Dat klopt, de
afgelopen winter lag er welge
teld één boot in de haven.
NOL WESSELING
NOORDWIJK De commissie welzijn in Noordwijk is gister
avond niet akkoord gegaan met de voorgestelde bezuinigingen
op het sociaal-cultureel werk. Het meeste commissieleden stel
den dat het college eerst de noodzaak van bezuinigingen op dit
terrein moet aantonen. Bovendien moet eerst bij andere ge
meentelijke sectoren worden gekeken of de financiën doelmatig
worden besteed. Mocht het college van B en W bij het opstellen
van de begroting dan toch financieel in de problemen komen,
dan kan met de commissie gepraat worden over het verminde
ren van subsidies aan de sociaal-culturele sector.
Zowel PAN, Noordwijks Belang als de PvdA toonde zich fel te
genstander van het doorberekenen van de rijksbezuinigingen op
het sociaal-cultureel werk in 1988 aan de Noordwijkse organista-
ties. W. Schelvis (PAN): „Het is onaanvaardbaar dat een ge
meente die een fors overschot op de algemene rekening heeft
35.000 gulden op deze sector wil korten". De VVD had minder
moeite met de bezuinigingen maar wilde toch ook graag in an
dere gemeentelijke sectoren kijken of daar niet met minder geld
kan worden gewerkt
In een af en toe emotionele discussie wilden de commissieleden
wel enkele uitspraken doen over waar, indien nodig, de bezuini
gingen in de sociaal-culturele sector terecht zouden moeten ko
men. Met uitzondering van het CDA, dat koos voor het spreiden
van de bezuinigingspijn, werden enkele subsidieposten ge
schrapt. Uitgangspunt hierbij was het in 1986 vastgestelde soci
aal-cultureel plan.
Het voorstel van het college om de subsidie op de kapitaalslasten
van het Buurthuis en de Vinkenhof te schrappen werd alleen
niet door het CDA gevolgd. Deze gebouwen, die beheerd wor
den door de gereformeerde kerk, bleken bii controle een dubbe
le subsidie te krijgen. Het CDA vond dat de gereformeerde be
heerscommissie te plotseling met een forse achteruitgang van in
komsten wordt geconfronteerd. Wethouder J. Bedijn, gesteund
door de andere fracties in de commissie, toonde geen mededo
gen. „Ik vind het jammer dat we dit nu pas ontdekt hebben.
Deze beheerscommissie heeft jarenlang ten oprechte te veel geld
gekregen".
Verder krijgt de Mast in 1988 geen subsidie meer, evenals de
evenementencommissie, de sport-instuif, de Nederlandse Vere
niging Van Huisvrouwen, X'65 en de Noordwijkse Filmclub. De
subsidie voor de bejaarden- en ziekenomroep Norvicus wordt
voortaan betaald uit de pot voor bejaardenzorg.
Afwijzend reageerde Bedijn op de suggestie van L. de Graaff
(CDA) om alle sociaal-culturele instellingen iets in te laten leve
ren. „Dan kunnen we het sociaal-cultureel plan meteen in de
prullenbak gooien", stelde hij. Het idee van de confessionele
fractie om te onderzoeken of de gemeentelijke afdeling welzijn
misschien een ambtenaar zou kunnen missen, werd door de wet
houder geirriteerd verworpen. Het CDA kreeg ook geen steun
bij de andere fracties in de commissie.
