aus op pelgrimage naar Polen
54701
Jelftse ingenieur
mtwerpt beste
ijk- en luisterkast
Epilepsie: je laat je medemens toch niet vallen...?
Greenspan: Conservatief,
maar niet dogmatisch
Polen
minder
enthousiast
•^TITENLAND
EeidócSommit
DONDERDAG 4 JUNI 1987 PAGINA 11
de avond van Tweede Pinkster-
arriveert paus Johannes Paulus II
en*), gen vliegtuig van Alitalia in
irschau en begint het derde bezoek
A p.q zijn vaderland. Zeven dagen lang
'Jan Pawel drugi' zijn stempel
ukken op het Poolse openbare le-
~ji Hij zal negen steden bezoeken,
8 Ier meer Gdansk en Szczecin.
De eerste pelgrimage van de paus
door Polen, in 1979, werd een ware
zegetocht. Miljoenen gelovigen reis
den naar de plekken die de paus be
zocht en Karol Wojtyla slaagde er in
zijn volk weer enige hoop op de toe
komst te geven. Een jaar later werd
Solidarnosc geboren, de vakbond die
geschiedenis maakte, die successen
boekte en die zich op de paus beriep.
Toen Johannes Paulus II in 1983 voor
de tweede maal naar Polen kwam be
vond het land zich in een ernstige po
litieke en economische crisis. Solidar
nosc was inmiddels verboden, het
Poolse volk voelde zich verraden, de
Poolse communisten waren onderling
verdeeld. De buurlanden, de Sovjet-
-Unie voorop, hielden het katholieke
land nauwlettend in het oog. De paus
kon op zijn tweede rondreis slechts
troost brengen.
Deze keer zullen waarschijnlijk een
aansporing tot een nieuw begin en
een moreel reveil in zijn boodschap
centraal staan. De vraag is of het de
Poolse paus ditmaal wederom lukt,
zoals tijdens zijn eerste reis, een vonk
op zijn volk te laten overspringen.
Onze verslaggever Leo van Vlijmen
zal evenals in 1979 en 1983 Jan Pawel
tijdens zijn bedevaart door Polen op
de voet volgen. Vandaag een voorbe
schouwing. Derde bezoek wordt het
moeilijkst Zelfs voor Polen kan de
paus geen wonderen doen.
WARSCHAU Wanneer
,erin ineraal Wojciech Jaru-
Hiesiski op Tweede Pink-
TJttdag zijn landgenoot
arol Wojtyla in War-
hau welkom heet bete-
»nt dat een weerzien tus-
z twee mannen die el-
jr wellicht waarderen,
h in elk geval begrij-
Toen de Poolse par-
[eider op 13 januari
jgstleden zeventig mi
lten lang door de paus
particuliere audiëntie
>rd ontvangen spraken
iden over „een histori-
,e gebeurtenis". En de
leraal voegde daar nog
toe: „Twee Polen
iten zich altijd met el-
kunnen verstaan,
iral wanneer het om de
dangrijkste problemen
Polen en Europa
it"
reet leverde de audiëntie
:hts overeenstemming op
r de route die de paus tij-
i zijn derde Polenbezoek
_e volgen. In zijn reisplan
iden opnieuw de steden die
1979 en 1983 als 'verboden
[bied' golden: Gdansk, Szcze
cin en Lublin. Op alle punten
kreeg paus Wojtyla deze keer
zijn zin.
In Polen zelf zijn regering en
kerk, ondanks scherpe tegen
stellingen op velerlei terrein,
het eveneens betrekkelijk snel
eens geworden over het paus
bezoek. De gemengde commis
sie die de voorbereidingen
heeft getroffen kon zich dan
ook met een eensgezind appel
tot de bevolking richten „om
in alle steden en dorpen alles
in het werk te stellen dat de
grote landgenoot door een
schoon, nuchter, vlijtig en
keurig op orde gebracht Polen
kan worden begroet".
Duidelijker kan de crisis waar
in Polen zich bevindt niet
worden omschreven, want het
land is anno 1987 nu juist
schoon noch nuchter, vlijtig
noch keurig op orde. Tenge
volge van de aanhoudende
economische misere is de ar
beidsmoraal beangstigend
dicht het nulpunt genaderd.
De leider van het instituut
voor opinie-onderzoek, kolo
nel Kwiatkowski, aarzelt niet
de huidige levensinstelling
van de Polen te karakterise
ren als een „ieder-voor-zich-
"-mentaliteit. Het algemeen
welzijn is weinig populair en
om zelf het hoofd boven water
te kunnen houden is zoal niet
alles dan toch zeer veel geoor
loofd.
Het is evident, dat kerk en
staat in de strijd tegen deze
on-moraal eikaars natuurlijke
bondgenoten zijn en de Poolse
s Johannes Paulus II ontmoet in juni 1983 de Poolse leiders. Naast de paus de generaal Jaru-
;i en rechts president Henryk Jablonski die een bisschop welkom heet.
l: UPI
regering hoopt dus waarschijn
lijk niet ten onrechte, dat de
paus op dat punt zijn landge
noten de oren zal wassen.
Doch dat houdt tevens een
groot risico in. De Poolse paus
is immers meer dan wie van
zijn voorgangers ook een fer
vent voorvechter van een soci
ale leer die de arbeiders rech
ten geeft welke in de commu
nistische wereld niet worden
erkend. Zal Jan Pawel, wan
neer hij bijvoorbeeld preekt in
Gdansk, waar Solidarnosc ge
boren werd en nog steeds een
illegaal leven leidt, kunnen
zwijgen over de rechten van
de arbeiders? Zal hij Lech Wa
lesa, die hij waarschijnlijk,
evenals in 1983, op een afgele
gen plek zal ontmoeten, kun
nen teleurstellen door niet
meer over de idealen van Soli
darnosc te spreken? En hoe zal
de aanhang van de verboden
vakbond reageren op het 'pri-
ve-bezoek' dat de paus zal
brengen aan het graf van de
vermoorde Solidarnosc-pries-
ter Popieluszko? Springplank
Jan Pawel heeft overigens nog
een ander moreel appeltje met
zijn landgenoten te schillen.
Omdat de farmaceutische in
dustrie in Polen in het kielzog
van de economische crisis vol
ledig is ingestort en de 'pil'
derhalve een schaars artikel is
wordt er momenteel in Polen
op grote schaal abortus ge
pleegd; volgens schattingen
zijn het er ruim zeshonderd
duizend per jaar.
Op dit punt lopen de menin
gen van kerk en staat natuur
lijk uiteen. Regeringswoord
voerder Jerzy Urban ziet in de
abortuspraktijk van veel Pool
se meisjes en vrouwen een
verheugend bewijs, dat de Po
len tenminste niet in alle op
zichten trouw zijn aan de
kerk.
Vermoedelijk zal de paus tij
dens zijn bezoek aan Tarnow
uitvoerig op de huwelijksmo
raal ingaan. Daar immers
vindt de zaligverklaring plaats
van Karolina Kozka die - ook
al een hachelijk thema - op
zestienjarige leeftijd in 1914
werd vermoord door een Rus
sische soldaat die haar wilde
verkrachten.
Jan Pawels pelgrimage door
zijn geboorteland brengt hem
deze keer ook dicht bij de Rus
sische grens. De enige katho
lieke universiteit in Oost-Eu
ropa, in Lublin, waar professor
Karol Wojtyla een leerstoel
heeft gehad en Jan Pawel vier
jaar geleden een eredoctoraat
kreeg aangeboden, ligt op nau
welijks zeventig kilometer af
stand van de Sovjet-Unie. In
1979 en 1983 had de Poolse re
gering Lublin van Jan Pawels
verlanglijstje geschrapt, naar
men vermoedt omdat het
Kremlin bang was dat de paus
Lublin zou gebruiken als een
verbale springplank naar de
Sovjet-Unie. Of dit nu inder
daad zal gebeuren? Zal hij zich
vanuit Lublin wenden tot het
katholieke Litouwen dat hij
volgend jaar, wanneer deze
Sovjetrepubliek haar zeshon-
derdjarige kerstening viert, zo
graag wil bezoeken?
Generaal Jaruzelski wil deze
keer blijkbaar het risico lopen;
wellicht weet hij zelfs dat er
van een risico geen sprake
meer is nu er in Moskou een
andere wind waait.
Morele herbezinning
Drie weken geleden had de
Poolse primaat, kardinaal
Glemp, met generaal Jaruzels
ki een afsluitend gesprek over
het pausbezoek. Beiden waren
het er over eens, dat dit „de
nationale verzoening, de vrede
en het aanzien van Polen in de
wereld zal bevorderen."
De generaal heeft de hulp van
„de grootste zoon van het
Poolse volk" nodig om in Po
len orde op zaken te kunnen
stellen. Hij is er immers tot nu
toe niet in geslaagd de Polen
met geweld tot een dialoog, tot
nationale verzoening te bren
gen. Het is hem evenmin ge
lukt de Poolse arbeiders te in
teresseren voor economische
hervormingen die niet tevens
tot een spoedige verhoging
van de levensstandaard leiden.
En hij heeft niet kunnen voor-
In 1983 was er
bij sommigen
nog hoop dat
door toedoen
van de paus
de rol van de
vrije vakbewe
ging Solidari
teit niet volle
dig zou zijn
uitgespeeld.
Die hoop
bleek echter
vergeefs.
FOTO: AP
komen dat de communistische
partii zich in de ogen van de
bevolking voor immer heeft
gediskwalificeerd als instantie
die Polen uit de nooji kan hel
pen.
Niettemin probeert generaal
Jaruzelski met een beroep op
het Poolse patriottisme zijn ge
loofwaardigheid terug te win
nen. De enige morele autori
teit die hem daarbij kan hel
pen is de Poolse paus.
De reis die Johannes Paulus II
deze keer onderneemt dient
derhalve vooral om alle scha
de te herstellen die de afgelo
pen jaren in Polen is aange
richt. Wat die opdracht echter
zo moeilijk maakt is dat Jan
Pawels Poolse vaderland ken
nelijk een chronische en ogen
schijnlijk zelfs ongeneeslijke
zieke is die alleen met een
wonder geholpen kan worden.
Doch Johannes Paulus II
pleegt geen mirakelen te ver
richten, zelfs niet voor zijn ge
liefde Polen.
Hij zal eerder proberen zijn
landgenoten tot een morele
herbezinning te brengen en de
weg naar een nationale dialoog
te effenen.
Na de euforie van het eerste
bezoek en de troost van het
tweede zal deze derde reis van
Jan Pawel naar Polen dus wel
de moeilijkste worden, want
zijn boodschap luidt nu: beke
ring en verzoening.
LEO VAN VLIJMEN
TERDAM De pas 25-jarige ir. René van Geer is gisteren
i Rotterdam door de jury van de landelijke prijsvraag „Ont-
rerp een kijk- en luisterkast", uitgeschreven door Habitat/Ave-
|ue/stichting industrieel ontwerpen (ioN), unaniem tot winnaar
bitgeroepen. Met zijn ontwerp „Extrusion" voldeed de stijlvolle
Pelftenaar van alle 206 inzenders het meest aan alle eisen.
t ontwerp moest commercieel haalbaar zijn en qua prijs en
Étijl passen in het assortiment van Habitat. Dit internationale
)ncern in meubelen en woonaccessoires, met drie grote vesti-
ingen in Nederland, zal het ontwerp in massa gaan produceren
oor de internationale markt. Winnaar Van Geer krijgt van de
Eerkoop vijf procent aan royalty's en mag als tweede beloning
ten reis maken.
Het prototype van Van Geers ontwerp lijkt eenvoudig van
(vorm, maar verveelt daardoor minder snel. En het gebruik van
Tüuminium maakt een chique indruk doch blijkt in de praktijk
goedkoop. De doordachte detaillering en het zuivere materiaal
gebruik van het ontwerp maakten ook diepe indruk op de des
kundige jury.
tené van Geer is hard bezig carrière te maken. De lange indus-
riële vormgever studeerde anderhalf jaar geleden af in Delft en
Irad dank zij een derde prijs in een ontwerpwedstrijd van ITT al
mei in Haagse dienst van deze multinational. Binnenkort brengt
"""7 voor de PTT een serie standaard-bedrijfstelefoons uit naar
ien ontwerp van René van Geer. Met vriendin en inspirator
irianne van Sasse van IJssel, die bijna afgestudeerd is als
•de-ontwerpster, runt Van Geer in zijn vrije tijd ook nog het
reau Industrial Design en Styling.
|Uit hoofde van zijn hele werkbenadering was zijn eerste prijs
'gisteren het prototype van zijn ontwerp staat met veel andere
•ntwerpen tot eind juli geëxposeerd bij ioN, Weena 745 in Rot-
irdam niet zo verrassend. „Ik ga altijd heel sterk uit van
r roduktietechnieken. En zo'n kijk- en luisterkast had ik altijd al
'een keer willen ontwerpen, maar tot de prijsvraag kwam was ik
0 er nooit toe gekomen. Ik ben nu weer bezig met het ontwerpen
van een lamp en een bank", vertelde de lange jongeman tussen
het vele handen schudden door.
Onder degenen die René van Geer feliciteerden met zijn beste
ontwerp waren ook de vijf andere finalisten, te weten Hans
Het winnende ontwerp „Extrusion" van de Delftse ir. René van
Geer (25). Habitat gaat deze luister- en kijkkast van aluminium-
persing nu in massa produceren. De „planken" zijn omkeerbaar
en verplaatsbaar en door de holle buizen achter kunnen zowel
snoeren als stekkers weggeleid worden.
Wielaert (Amersfoort), Patricia Brouwer (Den Haag), Anne van
Eijck, Hans Beuger (Arnhem) en Jos Stuyfzand (Eindhoven).
HERMAN JANSEN
Campagne 1987:
Epilepsie en Onderwijs
Bij 50% van de patiënten treedt de
eerste epilepsie-aanval op vóór hun
20ste jaar. Juist op school wordt dat
duidelijk. Vele mede-leerlingen, leer
krachten en gezinnen krijgen elk jaar
onverwachts te maken met epilepsie.
Daarom worden in 1987 alle scholen
Stenn on<; werk.
EPILEPSIE FONDS/
DE MACHT
DAN HET KLEINE
Achterweg 5,
■kfNsVJ*' 2103 SW Heemstede
WASHINGTON Alan Greenspan, die is benoemd tot opvol
ger van Paul Volcker als voorzitter van het systeem van centra
le banken in de VS, wordt in Washington beschouwd als de be
langrijkste particuliere economisch adviseur. Hij is een conser
vatief econoom met een groot analytisch vermogen, die niet van
dogma's houdt, zo wordt hij over het algemeen beschreven.
Volgens Kathryn Eichhoff, die 25 jaar met hem heeft gewerkt,
is de inflatie zijn grootste zorg en zal hij grote voorrang geven
aan de vermindering van het Amerikaanse begrotingstekort.
„Briljant, kalm, toegewijd en een slecht tennisspeler". Deze om
schrijving is afkomstig van Robert Kavesh, professor in de eco
nomie aan de universiteit van New York en al jarenlang een
vriend van Greenspan. Kavesh was degéne die Greenspan ertoe
overhaalde zijn studie economie af te maken toen hij al adviseur
van president Nixon was, omdat hij het zonde vond dat een van
's lands bekendste economen het al twintig jaar moest doen met
een half afgemaakte studie.
In zijn jeugdjaren speelde Greenspan saxofoon bij een reizend
orkest. Tijdens een toernee kwam hij tot de conclusie dat er in
economie meer muziek zit en hij ging studeren in New York. De
nu 61-jarige Greenspan zag er enkele jaren geleden als mede
eigenaar van een economisch adviesbureau niet tegenop om af
en toe enkele honderdduizenden dollars te vragen voor zijn
raadgevingen. Cliënten betaalden duizenden dollars om met
hem te kunnen lunchen.
In dit opzicht wijkt Greenspan sterk af van Volcker, die lucra
tieve aanbiedingen uit het bedrijfsleven steeds heeft afgeslagen
en op de loonlijst staat voor 89.500 dollar. Volcker heeft zelf
geen redenen gegeven voor zijn vertrek, maar er wordt gezegd
dat financiële en persoonlijke overwegingen erbij een rol heV
ben gespeeld. Door zijn drukke werkzaamheden zag hij zijn
vrouw nauwelijks. Greenspan is niet getrouwd en houdt er, in
tegenstelling tot Volcker, van zich in het openbaar te laten zien.
Greenspan was van september 1974 tot januari 1977 voorzitter
van de economische adviesraad van de toenmalige president Ge
rald Ford. Dat gebeurde op advies van Arthur Burns, oud-leraar
van Greenspan en toen voorzitter van het centrale-bankbestuur.
Hij heeft het aanbod om voorzitter te worden driemaal afgewe
zen maar accepteerde de post toch, „omdat het gevaar bestond
dat de regering niet meer normaal zou kunnen functioneren".
Het waren toen de nadagen van het Watergate-schandaal.
In 1977 ging hij terug naar New York om zich aan zijn adviesbu
reau te wijden, maar hij bleef nauwe contacten met de regering
in Washington onderhouden doordat hii in diverse presidentiële
adviesraden zat. Hij heeft nauwe banden met minister van fi
nanciën Baker, die dateren uit de tijd van de regering-Ford,
toen Baker minister van handel was en Greenspan voorzitter
van de economische adviesraad.
Greenspan mag dan in aanzien staan, sommige deskundigen ma
ken zich enigszins zorgen over zijn gebrek aan internationale er
varing, zeker nu de ontwikkelingslanden steeds moeilijker aan
hun schuldverplichtingen kunnen voldoen. Volcker heeft overi
gens zelf al zijn vertrouwen in Greenspan uitgesproken.
Consument leent
20 procent meer
DEN HAAG In het eerste
kwartaal van dit jaar hebben
particulieren 1824 miljoen gul
den geleend voor consumptie
ve aankopen. Dat is een vijfde
meer dan in hetzelfde kwar
taal van vorig jaar, zo blijkt uit
CBS-cijfers. In totaal stond in
maart dit jaar 12,4 miljard gul
den aan kredieten uit bij parti
culieren. In het eerste kwar
taal werd voor 369 miljoen
gulden aan rente en kosten in
rekening gebracht bij de kre
dietnemers. Er werd 1897 mil
joen gulden op consumptieve
kredieten afgelost.
De KRO-televisie zendt van
avond een documentaire uit
over Polen aan de vooravond
van het derde pausbezoek aan
dit land. Maker Rob Hof ging
rond in het dorpje Dabrowa
waar arbeiders in hun vrije
tijd aan een kerk bouwen. Wat
al te nadrukkelijk wordt soms
naar de bekende weg ge
vraagd. Bijvoorbeeld: zijn de
Polen katholiek? De onder
vraagden vinden het zo van
zelfsprekend dat zij daarover
nauwelijks uit hun woorden
kunnen komen. Dat de staat
en in het bijzonder de commu
nistische partij er in het oor
deel van de dorpsbewoners be
kaaid van af komt is evenmin
verbazingwekkend. Of de paus
echter hetzelfde enthousiasme
zal weten los te slaan als tij
dens zijn bezoeken in 1979 en
1983 is de vraag. Een studente
in een discotheek in Warschau
is daarover aanzienlijk scepti
scher. Het monsterverbond dat
kerk en staat stilzwijgend lij
ken te hebben gesloten zal
daar wel mee te maken heb
ben. De (inmiddels afgezette)
staatssecretaris voor religie,
Adam Lopottka maakt daar
ook geen geheim van. Het
land zou er duidelijk wel bij
varen als de Polen de verma
ningen van de paus wat meer
ter harte zouden nemen. Met
een zekere scepsis beziet ook
Lech Walesa die band, maar
hij wijst kritiek op de kerk
van de hand, want zou Polen
als natie nog wel hebben be
staan als de kerk er niet was
geweest? In een oude opname
zegt ook de paus aan die histo
risch belangrijke rol rechten te
ontlenen voor de kerk van nu.
Interessant is wat Vaticaan-
kenner Peter Hebblethwaite
zegt over de motieven van de
paus om voor de derde keer
Polen aan te doen. Hij meent
dat de goede verhouding tus
sen Vaticaan en Poolse staat
een opstapje kan betekenen
voor de door de paus zo fel be
geerde reis naar de Soviet-
Unie, waar de Russisch Ortho
doxe kerk Hof volgend jaar de
duizendste verjaardag van de
inplanting van het christen
dom viert.
PAUL VAN VELTHOVEN
Dollar herstelt
zich van schok
AMSTERDAM Dc koers
van de dollar heeft zich giste
ren iets weten te herstellen
van de forse daling die dins
dag werd veroorzaakt door de
aankondiging van het aftreden
van president Paul Volcker
van het Amerikaanse stelsel
van centrale banken. Valuta
handelaren noemden die reac
tie wat overtrokken en kwa
men veelal tot de conclusie dat
er onder Volckers opvolger
Alan Greenspan waarschijn
lijk niet erg veel zal verande
ren. De officiële middenkoers
kwam uit op 2,0350 gulden, al
tijd nog ruim een cent minder
dan de 2,0460 gulden van dins
dag.
Moet-Hennesy
en Louis Vuitton
gaan fuseren
PARIJS De Franse onder
nemingen Moet-Hennessy en
Louis Vuitton, toonaangevend
op het gebied van luxe-artike
len voor welgestelde fijnproe
vers, zijn van plan te fuseren,
zo hebben zij bekendgemaakt
in de smaakvolle salons van
het Plaza-Athenee Hotel in
Parijs. Daardoor ontstaat het
op vijf na grootste concern in
Frankrijk. Moet-Hennessy liet
tevens weten bij de internatio
nale distributie van dranken
te gaan samenwerken met het
Britse Guinness-concern.
(ADVERTENTIE)
Mevrouw Truus van Duijvenbode
Katwijk
"Ik heb mijn baan aan MAVO te
I danken". Werkt als receptioniste
bij de Universiteitsbibliotheek.
Volgde de afdeling MAVO te Kat-
I wijk. Ging door met Tekenen in af
deling HAVO; eindexamen in 1987
en ook een jaar Nederlands, Engels
I en Duits VWO. Gaat in verband
met het werk waarschijnlijk met
deze vakken verder in 1987-88. Als oudste van negen
kinderen kreeg ze destijds niet de kans voor voortgezet
onderwijs; werkte al met 14 jaar. Is nu al zeven jaar een
trouwe studerende bij "Boerhaave".
Of u de MAVO wilt doen voor uw plezier of als basis
voor een vervolgopleiding, u bent bij Boerhaave aan het
goede adres. Dat blijkt wel uit het verhaal van mevrouw
Van Duijvenbode. De volledige opleiding duurt 3 jaar
maar u kunt het ook vak-voor-vak doen (deel-certifi-
caten).
De studiemogelijkheden: VWO. HAVO, MEAO. MAVO,
(volledig pakket of alle 29 vakken afzonderlijk), Neder
lands voor anderstaligen. Ook intensieve cursussen
(kortere studieduur).
Meer inlichtingen, bel overdag 071-14 00 43 en
's avonds (ma, di, do) van 19.00-21.00 uur 071-15 55 66.
Een informatiemap ligt voor u klaar.
Inschrijven elke maandag en donderdag van 13.00 tot
15.00 uur Noordeinde 1-3 en van
19.00-21.00 uur Kagerstraat 7 (s.g.
Louise de Coligny). Wacht niet te
lang.
Dag- en avondscholengemeen
schap Boerhaave, rector: D.J. van
Kooten, Noordeinde 1, 2311 CA
Leiden, telefoon 071 - 14 00 43.
VOLWASSENEN
ONPERWUS
MJKSGESUBSiDCEKX
AVDND-tN
OftGOPlttXNGCN
