Kwaliteit is een zaak van
de geest, niet van geld"
dagpuzzel
NORMAN FOSTER, ARCHITECT VAN HONG KONG BANK:
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
NFORMATIEOVER FILMS,MUZIEK
HEATER, RECREATIE,EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
I iUURPUZZEL
GISCH FIGUUR
t k vakje dient een letter te worden
I yuld. waardoor zowel horizontaal
1 «rticaal woorden van navolgende
i kerifs verkregen kunnen worden:
l ig van bevatting;
khuidig dier;
fvaardigd naar een ander als mo
lanciete hulp v.h. rijk.
I .OSSING
uneiss)t[tJ p :ihbbuj
wu g :soj90ou|j z ^iepueJMos i
'erre des hommes
voor
en in nood
GIRO 100900
505 SX SELECT. TIJDELIJK VA3I.995,-
Inclusief o.a.: 5-versnellingsbak hoofdsteunen vóór
en achter midden-armsteun achter antracietgrijze
veloursbekleding metallic lak Gris Argente of Bleu
Delft matzwarte antenne radio-inbouw voorziening
aërodynamische wielplaten beschermende sierstrips
zwarte raamomlijsting Turbo Injection striping
van binnenuit verstelbare buitenspiegel links èn rechts
SX monogram Select signering. Bovendien op
de 2 liter versie: elektrisch bedienbaar schuifdak
18 5 /70 Tl 4 banden veiligheidsgordels achter.
manier waarop vroeger kathe
dralen werden gebouwd.
„Ja, je kunt deze bank zeker
vergelijken met een kathe
draal".
Een kathedraal van de macht?
„Natuurlijk is het een kathe
draal van de macht. Het zou
dom zijn te doen alsof deze
bank geen economische macht
vertegenwoordigt. Natuurlijk
is het een machtssymbool. En
dat is fantastisch, dat is reden
voor een feest. Hoeveel gebou
wen slagen erin om iets poë
tisch tot leven te roepen? Dit
gebouw gaat eigenlijk meer
over de geest van poëzie dan
over de poëzie van het materi
aal".
U raakt bevlogen.
„Als ik niet bevlogen was, zou
den we dit gesprek niet kun
nen hebben".
Waar gelooft u in, als archi
tect?
„In het vak bouwen, in vak
manschap en kwaliteit. En ik
geloof in testen, in research. Je
mag nooit voor verrassingen
komen te staan en als dat toch
gebeurt mogen het alleen aan
gename verrassingen zijn.
Daarom moet het testprogram
ma ook heel erg sophisticated
zijn".
Dat gevoegd bij de materialen
die u gebruikt maakt alles na
tuurlijk wel heel erg duur.
„Tja, haha, tjaer zitten zo
veel bedreigingen in dit soort
gesprekken Ik ben gek op
de bank in Hong Kong, maar
ik zou hem niet overal neer
zetten. Het hangt altijd af van
de plaats, de omgeving, de
achtergronden. En in zijn alge
meenheid moet ik ook zeggen
dat de projecten die ik tot nu
toe heb gedaan verder over
wegend zeer bescheiden en
klein zijn. En dan kom ik op
het punt van kwaliteit, waar
ik dus in geloof. Kwaliteit is in
mijn visie geen kwestie van
geld, maar een kwestie van de
geest".
„De Hong Kong Bank was
duur, ontzettend duur. Maar
de omstandigheden waren ook
zeer bijzonder, ongewoon ei
genlijk. Men wilde een ge
bouw dat ergens voor stond, er
waren bijna geen beperkingen
in financiële zin. Maar ook als
je dat niet rekent, zitten er
veel facetten aan dat het ge
bouw bijzonder maakt. Zo kun
je elke verdieping elk jaar he
lemaal opnieuw ontwerpen en
inrichten. En dan ook nog su
persnel. Nu al zijn de 18e, 19e
en 20e verdieping volkomen
veranderd in niet meer dan
een weekend!".
„Commercieel gezien is de
Eeidóe Goutant
de Hong Kong en
jhai Bank was de naam
de Britse architect
Foster voorgoed
igd. Hij schiep een
itische micro-kosmos
"{waarde van zo'n 1,3
gulden, bestaande uit
'praktisch open ruimte
staal en glas, 35
ipingen hoog. Vanaf die
is Foster met zijn bureau
130 medewerkers een
ld object van alles en
:n die zich met
itectuur bezighoudt. De
wethouder Adri
iteijn bijvoorbeeld, die
lede ogen moest aanzien
"foster in een vroeg
ium afhaakte in de
[uis-competitie. „Het had
met tijd te maken en
met geld", verzekert
die heel eventjes in
•rland was. Tijdens het
iers-Weekend
luceerde hij opnieuw
doorbraak: het nieuwe
(kantoor)meubelen
los in de showroom van
Tecno.
IlSTERDAM De
feektijd is exact afge-
tt: drie kwartier. Nor-
In Foster heeft het
ik. Pas aan het eind, als
gesprek net goed op
ofeg begint te komen,
kt hij gepassioneerd,
meeste gebouwen zijn
'ejschrikkelijk, hebben
ts menselijks. Er zit
P^nig liefde in".
Norman Foster eenmaal
de Shanghai Bank in
g Kong begint te vertel
is hij bijna niet meer te
jpen. „De Hong Kong Bank
xjen uniek gebouw, op een
Norman Foster: „Natuurlijk is de Hong Kong Bank een machtssymbool. En dat is fantastisch, dat is reden voor een feest".
uniek moment in de tijd, met
een uniek budget", vindt Fos
ter van de schepping die hem
waarschijnlijk eeuwigheids
waarde zal schenken.
„Het is een mini-stad, waar
dagelijks zo'n 25.000 mensen
elkaar ontmoeten. Je hebt er
bijna alles, dining-clubs, res
taurants voor oosters en wes
ters eten, trainingszalen en na
tuurlijk de ruimten die een
bank nodig heeft. Het is een
mini-Fort Knox; alleen al door
de veiligheidseisen moest het
concept halverwege volledig
worden gewijzigd. Vooral
daardoor zijn we ook boven
het budget van vijf miljard
dollar uitgekomen, maar als je
kijkt naar de omvang van het
project is dat niet veel ge
weest. Niet meer dan vijf pro
cent; voor een opdracht waar
bij onderaannemers uit negen
verschillende landen betrok
ken waren".
„Niet één ruimte is hetzelfde.
Je hebt beschutte plekjes en
open ruimten. Als je vanuit de
entree naar een werkplek
gaat, gaat de standaard van
het gebouw omhoog. In vrij
wel alle gebouwen is het an
dersom: de entree moet indruk
maken op de bezoeker, maar
als je er verder in doordringt,
wordt het almaar kaler en
saaier. De Hong Kong Bank is
een veel menselijker gebouw,
altijd boeiend, altijd spannend,
waar je ook komt. Je kunt met
roltrappen omhoog, maar ook
met glazen liften. Het is alle
maal veel gracieuzer dan we
gewend zijn, deze bank rekent
af met het onmenselijke con-
cèpt van het instituut bank.
De schaal is gebroken, er zijn
zeer veel details".
Wat waren uw inspiratiebron
nen?
„Het plaatselijk klimaat, de si
tuering, Chinese magie, kolo
niale gebouwen, ruimtevaart,
bouwtradities, traditionele ge
bouwen in China en Japan,
bankieren, vliegen, eten, kle
ding. Alles en alles. Onderbe
wustzijn, bewustzijn, totale
emotie, lawaai, geluiden
ding-doing-daing-ding
licht, lucht. Maar vooral toch
mensen. Ik heb geprobeerd
van het gebouw een prettige
ervaring voor mensen te ma
ken. Ik heb geprobeerd hun
maandagse taak van het ver
zilveren van een cheque te
veranderen in iets dat de geest
verheft. De dag transformeren
in"werk; laten zien dat een ge
bouw waar je werkt iets an
ders kan zijn dan een misera
bele omgeving waar elke ver
dieping hetzelfde is behalve
het nummer op de deur".
Uw werkwijze wijkt nogal ai
van de gangbare methoden. U
hebt zelden één concept, maar
begint met een plan waaraan
dan steeds weer dingen wor
den toegevoegd. Dat lijkt op de
WOENSDAG 15 APRIL 1987 PAGINA 13
De Hong Kong en Shanghai Bank In Hong Kong, schepping van
Foster.
bank toch een agressief ont
werp. Er is geen dure
airconditioning; de tempera
tuur wordt geregeld door ge
bruikmaking van natuurlijke
bronnen. Alleen daardoor is de
elektriciteitsrekening nu al de
helft van wat-ie in een tradi
tioneel gebouw zou zijn ge
weest. Het zonlicht wordt op
geslagen in een tunnel waarin
zeewater stroomt, die het ge
bouw in koude tijden ver
warmt. Dat systeem betaalt
zichzelf in tien jaar terug. Als
je het gebouw in z'n totaliteit
bekijkt en je gebruikt het zoals
je een gangbaar gebouw ge
bruikt, dan kost het over
twaalf jaar berekend net zo
veel. Daarna wordt het zelfs
goedkoper. En aanzienlijk
goedkoper".
Maar een miljard
De Hong Kong Bank is
niet te vergelijken met wat we
ooit hebben gedaan en waar
schijnlijk ook niet met wat we
ooit nog zullen doen. Onze
projecten ervóór en erna zijn
vermoedelijk de goedkoopste
gebouwen in Europa. Voor
IBM hebben we kantoren ont
worpen, waarmee we ook prij
zen hebben gewonnen, die tus
sen de 170 en 200 dollar per
vierkante meter kosten. Dat
zijn prijzen waarvoor de mees
te architecten de meest waar
deloze gebouwen neerzetten.
En het Nomos-systeem bewijst
eveneens dat je kwalitatief
hoogwaardige dingen kunt
maken, meubels in dit geval,
die commercieel zeer concur
rerend zijn. Hoogwaardig, bij
zonder, maar ze zijn nou ook
weer niet met bladgoud be
legd".
Dus uw afhaken in de compe
titie voor het nieuwe Haagse
stadhuis was niet omdat het
budget te laag was, maar veel
eer een gevolg van uw manier
van werken, die meer tijd kost
dan bij andere architecten
„Nee zeggen is één van de
moeilijkste dingen. Maar op
z'n tijd moet je dat doen. We
hoopten dat we genoeg tijd
zouden krijgen om een plan
voor het stadhuis te maken,
maar dat is helaas niet ge
beurd. Ik weet niet meer hoe
veel tijd we nodig hadden,
maar het is triest. Het is een
werkelijk schitterende lokatie
en een schitterende mogelijk
heid. Maar als ik iets doe, dan
wil ik het goed doen, want zo
als ik al zei geloof ik harts
tochtelijk dat het belangrijk is
dingen goed te doen. Dat bete
kent tegelijk dat je beperkt
bent in de dingen die je doet.
En inderdaad, u hebt gelijk,
mijn manier van werken is ta
melijk langzaam. Maar als ik
bezig ben in een competitie, of
ik nou zou winnen of niet, en
er komt iemand die een kei
harde opdracht voor me heeft,
dan zeg ik daar ook nee tegen.
Het heeft echt niet met geld te
maken, hoewel er natuurlijk
wel een relatie is, maar met
verantwoording. Ik bepaal
mijn eigen maatstaven".
Hillegom B.V. Schoonderbeek, Olivier van Noordstraat 8. tel.: 02520 18253. Noordwijkerhout B.V. Schoonderbeek, Herenweg 236, tel.: 02523-72859
Sassenheim Automobielbedrijf J. Faas B.V., Oude Haven 7, tel.: 02522 12922.
C PTNI?'!6
ui4ftuufuicMopwea m -i---
PRIJZEN INCL BTW. EXCL AFLEVERINGSKOSTEN: (490.-. WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN. PEUGEOT TALBOT LEASE. DIRECT LEASEN TEGENEEN AANTREKKEUJKE PRIJS. TIJDELIJK VANAF f 849,- PER MAAND IEXCL BTW) OP BASIS VAN 48 MAANDEN EN 20000 KM PER JAAR.
Hazerswoude-Dorp Autobedrijf Bos Hazerswoude B.V., Dorpsstraat 13, tel.: 01728-9234. Leiden Auto Leithon, Oegstgeesterweg 175, tel.: 071-212911.
De Peugeot 505 staat al jarenlang be
kend als een zakelijk verantwoorde aanschaf.
Dat blijkt wel uit het feit dat er al meer
dan een miljoen verkocht zijn.
Niet alleen beschikt hij over een representatief
uiterlijk, óók z'n duurzaamheid en lage lólo-
meterkosten dragen bij aan z'n populariteit
Zo heeft hij slechts éénmaal per 20.000
kilometer een grote beurt nodig. En ook qua
inruilwaarde zit u gunstig met een 505.
Nu de 505 SX Select 1.8 wegens succes
wordt geprolongeerd, zal z'n populariteit nog
wel verder stijgen. Tê meer daar er nu ook een
505 SX Select met 2 liter motor verkrijgbaar is,
inclusief onder meer een elektrisch bedien
baar schuifdak!
Naast de toch al luxueuze standaard
uitrusting, krijgt u in deze speciale uitvoerin
gen een aantal chique extra's. Zonder dat daar
extra aanschafkosten tegenover staan!
Normaal zou deze 505 met 1.8 liter
motor een prijskaartje van f34.995,- moeten
hebben. Nu betaalt u slechts f31.995,-,
een voordeel van f 3.000-, Voor de SX Select
met 2.0 liter motor betaalt u nu f 34,495,-.
Dit royale aanbod is tijdelijk. Maar als
u er snel bij bent, kunt u zich verzekeren van
jarenlang exclusief rijplezier. Dat begint al met
een comfortabele proefrit Waarna u moeite
loos zult beslissen. PEUGEOT 505
