akvrouw
3n de bouw
Het
hart van
krijgt
jiieuwe kleppen
THIPHOL - De reconstructie van Ne-
ilands grootste luchthaven gebeurt zo
leidelijk en verborgen, dat nog maar
tinig mensen het in de gaten hebben,
mdat tijdens de verbouwing de „ver-
lop" gewoon door moet gaan, hebben
bouwteams de instructie gekregen
oral's avonds te werken en overdag zo
11 en onopvallend mogelijk. Echte hin-
r hebben de passagiers dan ook nog
et van de werkzaamheden ondervon-
!n. Er zijn maar subtiele veranderingen
laraan men kan merken dat groot-
heepse veranderingen op til zijn. Zo
)rden voor het eerst sinds jaren ook
uringcarbussen ingezet om de mensen
lar de vliegtuigen te brengen en in de
rtrekhal zijn sommige balies tijdelijk
n beetje krapper bemeten.
M dusverre heeft Schiphol het nog aar-
g kunnen bolwerken met zijn forse sta-
>nsgebouw, dat als een gigantische oc-
pus zijn pieren in de Haarlemmer-
éerpolder uitstrekt. Hoewel Amster-
im Airport in grootte de vijfde lucht-
tven is in Europa (na Heathrow, Gat-
ick, Charles de Gaulle en Frankfurt)
;j> uitgerekend het Britse gezaghebben-
blad Business Travelier vorig jaar
ïhiphol voor de vijfde maal uit tot
leste luchthaven". Vooral het feit dat
op Schiphol bij transfers niet van de
ie naar de andere terminal hoeft te rei-
.:n, ervaren veel zakenmensen als een
jrademing. Minister De Koning heeft
dit verband over „concurrent" Heath-
>w met zijn vier terminals de gevleugel-
s woorden gesproken: „Op Heathrow
ferlies je eerst je koffers en dan je ge
lild".
De vernuftige „lay-out" van Schiphol
maakt het mogelijk dat de wacht- en
overstaptijden tot een minimum beperkt
blijven. Een andere niet onbelangrijke
troef is het complex tax-freewinkels in
het niemandsland tussen de douane en
de stratosfeer. Ruim 100.000 artikelen
zijn hier op totaal tweeduizend vierkan
te meter winkeloppervlak tegen geredu
ceerde prijzen te koop. Uit prijsvergelij
kende onderzoeken blijkt steeds weer
dat de internationale passagier voor vrij
wel alle artikelen op Schiphol het goed
koopst uit is. Met 43,6 miljoen gulden
scoorden de „belastingvrije" winkels vo
rig jaar dan ook de op één na hoogste
tax-free-omzet ter wereld.
Concurrentie
De directie van de luchthaven ziet in
deze gloedvolle reputatie echter geen en
kele aanleiding achterover te leunen en
te wachten op de dingen die komen
gaan. Integendeel: de concurrentie onder
de luchthavens is groter dan ooit, van
daar dat besloten is nog vóór de eeuw
wisseling de ongekende som van 1,4 mil
jard gulden (ruim negenhonderd gulden
per Nederlander) te investeren in een
grondige opknapbeurt. De bedrijven op
en rond Schiphol doen daar nog eens
zo'n 1,5 miljard gulden bij. Dat lijkt heel
veel, maar er staat dan ook het nodige
op het spel.
De prognoses van de verschillende des
kundigen lopen nogal uiteen; toch is
vrijwel iedereen het er over eens dat de
luchthaven spoedig uit zijn jasje zal
groeien als niet snel maatregelen worden
genomen. Het Nederlands Vervoerswe-
;an toor
'RECHT - De bouwkeet aan de Lan-
Nieuwstraat 77 zit vol met vrouwen,
anaf december zijn we bezig geweest
:t slopen. Dat was wel veel werk, want
moesten alles eruit halen. Toen we
Jaar waren met slopen hebben we beton
estort. Ook dat is nu gebeurd", zegt
k Jea, een van de bouwvaksters. Er is niet
K eel over van het oorspronkelijke pand.
indelilleen de muren staan nog overeind. „Er
T teri*eft vroeger een garage in gezeten. Wij
)gsc|fün het pand nu aan het verbouwen tot
en huis voor een woongroep", vertelt
.aetitia.
^aetitia is een van de initiatiefneemsters
ran dit project. „Het is een uniek pro-
:t omdat alles door vrouwen wordt ge-
a »an. Behalve een leermeester en de uit-
Jo4 loerder werken hier alleen vrouwen. Ne-
268 Hgn vakvrouwen, ofwel timmervrouwen,
en aanneemster en een architecte. Een
zeefrouwelijke 'eermeester en uitvoerder
Sjn nog niet te vinden in Nederland".
op-.
VPnp^at vinden de bouwvaksters eigenlijk
y euk aan dit werk? „Met je handen wer-
cen en zien dat er iets uit ontstaat. Het
s echt stoer werk. Veel lichaamsbewe-
|ing, lekker moe worden en dan 's a-
ronds echt het gevoel hebben dat je het
Verdiend hebt om uit te rusten".
project is een experiment op het ge-
lied van werkgelegenheid, scholing en
juisvesting. „Het is de eerste leerling-
louwplaats voor vrouwen. In verband
:net de subsidie werd de eis gesteld dat
M^lke deelneemster 23 jaar of ouder was
jn^ftn bij een Gewestelijk Arbeidsbureau
jj^ptond ingeschreven. In samenwerking
met de streekschool in Nieuwegein is er
ïen speciaal lesprogramma voor vrou
wen ontwikkeld. Ook de mate van in-
Kspraak die de toekomstige bewoonsters
hebben is volkomen nieuw. Bij de ver-
pouwing houden we zoveel mogelijk re
kening met hun wensen", aldus Laetitia.
Voor vrouw
Het project wordt uitgevoerd in op
dracht van de Stichting Voorvrouw en
een woningbouwvereniging. Eén van de
doelstellingen van Voorvrouw is te be
wijzen dat vrouwen óók kunnen bou
wen. „Vakvrouwen hebben ontzettend
veel moeite zich een plaatsje in de
bouwwereld te veroveren. Het is ontzet
tend moeilijk als vrouw -in een mannen
wereld te werken. Je moet je dubbel be
wijzen waardoor je vaak boven je kracht
gaat werken. Deze bouwplaats is dan
ook ideaal om ervaring op te bouwen",
aldus Elly, een timmervrouw.
Hoewel Voorvrouw zich geheel op vrou
wen richt, willen de bouwvaksters zich
zeker niet feministisch noemen. „Femi
nistisch, wat is dat?", roept een van hen.
„Dat woord heeft een heel negatieve
klank. Het is waar dat wij voor vrouwen
bouwen. Wij vinden dat het tijd wordt
dat er in de bouwwereld ook eens reke
ning wordt gehouden met de belangen,
van vrouwen. Er wordt al jaren met de
belangen van mannen rekening gehou
den. Dit project zien we gewoon als een
manier om vrouwen een kans te geven
ervaring op te doen in de bouwwereld.
Wij zijn zeker niet tegen mannen maar
wel voor vrouwen".
De aanneemster van het project, Lies
Heijnen, is al vijftien jaar werkzaam in
de bouw. „In het begin keken mannen
nog wel eens vreemd op als ik mezelf als
aanneemster presenteerde. Maar vooral
de laatste paar jaar merk ik dat ze het
steeds gewoner gaan vinden met een
vrouw samen te werken. Het is jammer
dat er in de kaderfuncties van de bouw
nauwelijks vrouwen te vinden zijn. Bij
mijn weten zijn er maar drie vrouwelijke
spanning
e tijdens de stille uren heel
goed luistert kan het soms als
een gedempte hartslag horen:
de operatie van Schiphol.
Achter geluidwerende scher
men, buiten op de platforms
en in de schaduw van kolos
sale hangars werken honder
den bouwvakkers aan de
grootste ingreep die de lucht
haven tot nu toe heeft onder
gaan. De bedoeling van al die
bedrijvigheid: de „patiënt"
ook in de éénentwintigste
eeuw voorop laten lopen in
de race om de gunst van de
passagier.
LEIDSE COURANT ZATERDAG 28 MAART 1987
tenschappelijk Instituut (NVI) rekent
zelfs op dertig miljoen passagiers in het
jaar tweeduizend, bijna een verdrievou
diging in vijftien jaar tijd. Het Centraal
Plan Bureau verwacht dat het vrachtver
voer dat via Schiphol loopt meer dan
kan verdubbelen tot 1 miljoen ton rond
de eeuwwisseling. De luchthaven zou als
deze prognoses ook maar een beetje uit
komen, zonder ingrijpende maatregelen
hopeloos verstopt raken.
Kwetsbaar
Toch is de positie van Schiphol in het
internationale vervoer vrij kwetsbaar.
Om te beginnen heeft de luchthaven aan
Nederland een klein achterland. Ruim
één derde deel van de passagiers ge
bruikt Schiphol als transferhaven (over
stapplaats); het gevaar is dan ook altijd
aanwezig dat buitenlandse maatschappij
en hun tussenstops in de toekomst op
andere vliegvelden maken. Daar komt
bij dat ook in Frankfurt, Charles de
Gaulle en Heathrow de komende jaren
voor miljarden guldens geïnvesteerd
wordt. Schiphol-directeur Wegstapel zei
daarover bij de presentatie van het jong
ste jaarverslag: „Groot groeit nu een
maal sneller dan klein. Relatief komen
we er dus slechter voor te staan. We
hebben in de toekomst in elk geval nieu
we bestemmingen nodig om als luchtha
ven aantrekkelijk te blijven. We streven
er naar een draaischijf te worden van in
tercontinentale naar Europese bestem
mingen".
Op de komende veranderingen is al een
voorschot genomen door de vermaarde
C-pier aan het hoofdstationsgebouw vrij
wel tot op de bodem af te breken. Daar
voor in de plaats komt een veel bredere
en meer dan tweemaal zo lange pier,
waaraan totaal tien vliegtuigen opgesteld
kunnen worden (tegen zes nu). Onder de
vernieuwde C-pier wordt een hypermo
derne gecomputeriseerde bagagekelder
ingegraven, die de koffers, beauty-cases
en pakketten nog sneller op de lopende
band moet brengen. Het sorteersysteem
is volledig geautomatiseerd en selecteert
de bagage door de streepjescode-labels
met een laserstraal af te lezen. Daarna
worden de spullen in razend tempo naar
een van de honderd uitgangen van de
sorteerinstallatie geleid.
De C-pier en de sorteerkelder er pal on
der, slokken vrijwel de grootste bouwac
tiviteit van het moment op. Aan beide
voorzieningen wordt voorrang gegeven,
omdat ze zorgen voor een flinke uitbrei
ding van de capaciteit van het stations
gebouw. Na uitgebreide studies heeft de
directie van Schiphol namelijk beslist
dat de dertig miljoen passagiers in de
twintigste eeuw liefst onder één dak „af
gehandeld" moeten worden. Zo verliest
Schiphol het voordeel niet dat een cen
trale terminal biedt. De passagiers die
vroeger via de C-pier naar het vliegtuig
liepen, maken nu gebruik van een tijde
lijk busstation aan de kop van de B-pier
waar plaats is voor 1200 mensen. Van
daar vertrekken met de regelmaat van
de klok touringcars naar de verschillen
de toestellen.
E-pier
Maar met één nieuwe pier is de luchtha
ven er nog niet. Op de tekentafel liggen
al voorzichtige schetsen voor een vijfde
E-pier, die in de jaren negentig op het
huidige P-l parkeerterrein moet worden
aangelegd. De platforms rond deze com
pleet nieuwe pier moeten al eerder klaar
zijn om aan de toenemende vraag naar
vliegtuigopstelplaatsen te voldoen. Tege
lijkertijd zullen de voorrijwegen voor
het stationsgebouw belangrijk verbreed
worden om het toenemende autoverkeer
te kunnen verwerken zonder dat opstop
pingen ontstaan. De uitgestrekte par
keerterreinen van de luchthaven worden
nu al successievelijk vervangen door
parkeergarages. Het parkeerterrein P-4
werd tijdelijk uitgebreid met 850 plaat
sen, en de parkeergarage B-9 voor het
Schiphol-personeel heeft er een extra
bouwlaag bijgekregen. Geen overbodige
luxe, als je de gemeente Amsterdam
moet geloven. Die rekent er namelijk op
dat het personeelsbestand op de luchtha
ven in 1995 met maximaal tienduizend
gegroeid is.
Al in 1982 is op Schiphol-Zuid de ont
wikkeling van een nieuw hypermodern
vrachtareaal begonnen, waar inmiddels
vier grote vervoerders (waaronder Van
Gend en Loos) zijn neergestreken. De
investeringen van de bedrijven op en
rond dit terrein belopen al bijna een mil
jard gulden. Er komt tevens een nieuwe
loods van de luchthaven zelf, waar klei
ne en middelgrote expediteurs terecht
kunnen. Het provinciebestuur van
Noord-Holland heeft inmiddels ruim 75
hectare bedrijfsterrein extra vrijgemaakt
(onder meer bij Badhoevedorp en Ro
zenburg), opdat er voorlopig nog vol
doende plaats is voor nieuwe bedrijfs
vestigingen. Ook een taak van de over
heid: het knelpunt Schipholtunnel aan
pakken. Op tafel liggen plannen voor
een verbreding van deze tunnel en een
westelijke randweg rond Amsterdam.
Slurven
Een belangrijk deel van de investeringen
zal verder gespendeerd worden aan re
novaties van de aankomst- en vertrekhal
in het zuidelijk deel van het stationsge
bouw. Ook krijgen de taxibanen voor de
vliegtuigen en de beweegbare „slurven"
een opknapbeurt. Op Schiphol-Oost
worden de douane-faciliteiten uitgebreid.
Bovendien werd begin dit jaar besloten
honderd vierkante meter extra voor tax
freewinkels in te ruimen. Tenslotte - je
begint je af te vragen hoe het allemaal
kan voor „slechts" 1,4 plus 1,5 miljard
gulden - werd onlangs op Schiphol-Oost
een nieuw stationsgebouw voor de klei
ne luchtvaart en het helikoptervervoer
in gebruik genomen.
Of de luchthaven met al zijn bouwacti
viteiten en te verwachten groei in de toe
komst niet een te zware belasting zal be
tekenen voor het „groene hart" van de
Randstad, is volgens de commissie-Van
der Zwan overigens al geen relevante
vraag meer. Professor dr. A. van der
Zwan, topman van de Nationale Inves-
terings Bank: „De planologen kunnen
me nog meer vertellen. We hebben in dit
land een economisch probleem op te los
sen, en daarbij biedt Schiphol unieke
groeikansen. In wezen is niet de polder,
maar Schiphol zélf het hart van Neder
land".
PAUL KOOPMAN
Overzicht van de
nieuwbouwwerkzaam-
heden op Schiphol.
1: Uitbreiding van het
stationsgebouw;
2: Nieuwe E-pier;
3: Vernieuwde C-pier;
4: Busstation
5: Benzinestations;
6: Nieuwe parkeerga
rages;
7: Uitbreiding perso-
neelsparkeergara-
ges;
S: Nieuwe verhoogde
voorrijweg;
9: Fly-over voor
vracht;
10: Nieuwe vrachtge
bouwen;
11: Nieuwe platformen;
12: Nieuwe taxibanen;
13: Verbindingsgan-
gen.
aannemers in Nederland. Ik weet na
tuurlijk niet hoeveel vrouwen er mo
menteel in opleiding zijn voor aanne
mer, maar dat zullen er niet veel zijn".
Dit project is in december vorig iaar ge
start en zal in oktober zijn afgerond.
Volgens Adrienne Nijenhuis, coördina
trice van de Stichting Voorvrouw, ko
men er nog meer van dit soort projecten.
„De opleiding aan de streekschool duurt
twee jaar. Het is de bedoeling dat de
leerlingen gedurende die periode ook
aan een project in de praktijk bezig zijn.
Als dit project in oktober is afgerond,
moeten we dus weer een ander project
zoeken".
Opleiding
De bouwwereld is een van de laatste ge
bieden waartoe de geèmancipeerde
vrouw kan toetreden. Op de bouwplaats
zullen langzaam maar zeker steeds meer
vrouwen te vinden zijn. De laatste vijf
jaar hebben vrouwen die een opleiding
volgen of gevolgd hebben voor een tech
nisch beroep zich georganiseerd om de
positie van de vrouw in de beroepsprak
tijk te versterken. Vanuit deze organisa
ties proberen zij hun belangen als be
woonster en/of als vakvrouw in de
bouwpraktijk kenbaar te maken.
In 1983 werd de Stichting Vrouwen
Bouwen en Wonen (VBW) opgericht
met het doel de invloed van vrouwen op
het gebied van bouwen en wonen te ont
wikkelen en te bevorderen. Deze stich
ting heeft de aanzet gegeven tot verschil
lende experimenten. Zo is geprobeerd
een opleidingsschool op te richten voor
vrouwen die in de bouw werkzaam wil
len zijn. Volgens Jacomien Kistemaker,
bestuurslid van de Stichting VBW, zou
een opleiding speciaal voor vrouwen
geen overbodige luxe zijn. „Vrouwen
hebben vaak een gebrek aan technische
opleiding en daardoor een achterstand in
technische beroepen. De bestaande
bouwopleidingen blijken nauwelijks ge
richt te zijn op het geven van onderwijs
aan vrouwen. De bouwwereld evenals de
bouwopleidingen zijn nog steeds een
mannenwereld. Een opleiding in de
bouw speciaal voor vrouwen zou daar
om een prima aanzet zijn om die vicieu
ze cirkel te doorbreken".
Helaas is het bij een aanzet gebleven
omdat het in de praktijk te ingewikkeld
bleek een dergelijke opleiding van de
grond te krijgen. „We proberen nu dan
ook voort te bouwen op experimenten
binnen bestaande opleidingen zoals de
Stichting Voorvrouw".
De cijfers illustreren de schaarse verte
genwoordiging van vrouwen in de bouw.
In september 1985 waren er in totaal
367.000 mensen in de bouw werkzaam;
onder hen 21.900 vrouwen. In de bur
gerlijke en utiliteitsbouw waren dat 6100
vrouwen (en 138.400 mannen) en in de
grond-, weg- en waterbouw 9600 vrou
wen (en 124.500 mannen). De rest is
werkzaam in de overige bouwberoepen
(schilders-, loodgieters-, stukadoors- en
diverse installatiebedrijven). In totaal
staan er bijna 2400 werkloze bouwvrou-
wen geregistreerd.
Het bouwteam in Utrecht: Met je handen werken en zien dat er iets uit ontstaat. Het is echt stoer werk". Foto: CEES VERKERK.
