w
Facelift
voor Leids
industrie
eiland
i? De Waard
r,Schermen
"An de keet
en robots
Jn de put
Hoge geld
prijzen
voor slimme -
ideeën
SLIMMER
BOUWEN
MIJN IDEE!
LEIDSE COURANT ZATERDAG 28 MAART 1987
itra (Ja
ïraja-U TT
DELFT - Maandagochtend in het jaar
Daar00' In een b°uwPut ergens in het land
z ontsluit voorman Jansen zijn bouwkeet,
neemt plaats achter het beeldscherm, be-
IP7P li',ee!t enkele van de toetsen en na nauw-
keurige bestudering van de computeruit-
n u \jlraai drukt hij op een rode knop. Ver
derop in de bouwput begint een robot ge
staag stenen te stapelen en zijn even me
chanische maat gaat metalen balken
.schoon stralen. Ondanks het vroege uur
I lcjgeeft weer een andere robot bereidwillig
f 2$ehoor aan het signaal om een vloer
spiegelglad te schuren. Even later ver
schijnen de eerste bouwvakkers.
in de bouwput wordt dat ooit
werkelijkheid? In de auto-industrie
8wordt al vrijwel geen moer meer door
mensenhanden aangedraaid, maar in de
bouw kwam pas vorig jaar de eerste sim
pele computerverbinding tot stand tus
sen een bouwplaats en het hoofdkantoor
- -van de aannemer. Wat zouden we dus
fantaseren over robots op de steiger?
Volgens ir. Ch.J.Vos, hoogleraar op de
faculteit der Civiele Techniek van de
Technische Universiteit Delft, is de tijd
7#abij dat robots hun plaats innemen in
'de bouw. Daarbij moet niet zozeer ge
dacht worden aan robots die muurtjes
,11 «metselen of kozijnen timmeren, maar
1 wel aan inlelligente machines die het
vuile, zware en riskante kwarwei van de
bouwvakkers overnemen.
Vos: „Dank zij de zeer snel voortschrij-
dende ontwikkelingen van de micro-
elektronica ligt het uiteindelijke perspec
tief, schermen in de keet en robots in de
put, heel dichtbij. Kijk maar naar Japan.
(Daar gaan de ontwikkelingen in een ra-
zend tempo. In dat land beschouwt men
de inzet van bouwrobots al binnen enke-
Stzejle jaren als een haalbare werkelijkheid.
Onder druk van de vakbonden worden
in Japan robots ontwikkeld speciaal
voor gevaarlijk en ongezond werk in de
bouw".
De „IRB 60" is een door Asea in Apeldoorn ontwikkelde robot die stenen op pallets kan
stapelen. Het is één van de weinige soorten robots die iets van doen heeft met de
bouwnijverheid. De rest is nog toekomstmuziek.
Zo heeft de Japanse firma Shimizu een
robot ontwikkeld voor het vlak schuren
van vloeren. Ook worden intelligente
machines toegepast die stalen balken
voorzien van een roestwerende coating..
Verder zijn er robots in ontwikkeling die
ingezet kunnen worden voor het ont
mantelen van kerncentrales.
Vos: „De grote Japanse aannemers be
steden jaarlijks tientallen miljoenen aan
research. De ontwikkelingen gaan er zo
snel, dat te vrezen valt dat degenen die
nu niet meedoen, zeer snel ver zullen
achterliggen. Zeker op een internationale
markt".
Ambachtelijk
Volgens Vos is de kans groot dat Neder
landse bouwbedrijven tot die achterblij
vers gaan behoren. Volgens hem is de
bouw zeer ambachtelijk ingesteld, met
als gevolg een even rampzalige als snelle
daling van het aantal civiele studenten
op universiteit en hbo. Vos: „De studen
ten voelen zich niet meer aangetrokken
tot de bouw. Micro-elektronica lokt veel
meer".
De meeste industriële sectoren hebben
uitgebreid gehoor gegeven aan de alom
gepredikte computerisering van de pro-
duktieprocessen, maar de bouw is al in
de jaren zestig blijven steken in automa
tisering van de administratie en een
klein deel van de kostenbewaking.
Weliswaar wagen enkele bouwbedrijven
zich sinds enige tijd aan het ontwerpen
en fabriceren aan de hand van de com
puter (CAD/CAM), maar in deze revolu
tionaire elektronicatijden stelt het alle
maal nog weinig voor. De statistieken
van het Centraal Bureau voor de Statis
tiek bevestigen het beeld. In 1984 ge
bruikten twaalf bedrijven in de bouwnij
verheid en zes bouwinstallatiebedrijven
computergestuurde bewerkingsmachines.
Twee jaar later was het aantal gestegen
met respectevelijk één en twee. Geen re
sultaat om te juichen dus. Wat robots
betreft is het CBS helemaal snel klaar
met registreren, want robots worden in
de bouw nog niet gebruikt.
Vos: „Veel geld is er niet, dat is het pro
bleem. De markt heeft het er niet voor
over, maar toCh zullen we moeten anti
ciperen".
Door de moeilijke economische tijden
die de bouwbedrijven inderdaad onder
vinden, ligt het accent helaas op de soci
ale en financiële consequenties van de
automatisering. Met andere woorden, de
krappe markt leidt tot de onmogelijke
eis dat een automatiseringsproject direct
geld moet opleveren en geen arbeids
plaatsen mag kosten.
Handicap
Het tegenwerkend economisch tij mag
de bouw er echter niet van weerhouden
zelf obstakels te ruimen opdat de weg
vrij komt voor een meer algemene toe
passing van computers en naderhand
ook voor robots.
Zo zou de branche een databank kunnen
instellen met ontwerpgegevens. Tegen
woordig werken architect, constructeur,
aannemer en toeleverancier nog zeer
verdeeld omdat ze verschillende compu
tersystemen gebruiken.
Voorts is de bouw zelf een sta in de weg.
Bouwwerken kunnen nauwkeuriger wor
den voorbereid en opgezet opdat ze toe
gankelijker worden voor robots. Tenslot
te moet de bouw haar traditionele ge-
dachtenwijze loslaten en de kwaliteit
van haar onderwijzend personeel van de
opleidingsinstituten opkrikken.
Kortom, als met name de internationaal
georiënteerde bouwondernemingen als
nog willen voorkomen dat ze worden
weggevaagd door de aanstormende bui
tenlandse concurrentie, moeten ze eerst
zelf in de steigers.
HENK ENGELENBURG
men en de tweede brug is nu definitief
van de baan. In het verkeerscirculatie
plan van de gemeente Leiden is het plan
helemaal verdwenen en ook bij de her
ziening van het bestemmingsplan, dat
op dit moment aan de orde is, wordt de
tweede brug niet meer genoemd.
C. Broeksma, secretaris van de Kamer
van Koophandel, is daar niet zo geluk
kig mee. „Wij hebben ons altijd op het
standpunt gesteld dat die tweede oever
verbinding noodzakelijk is voor De
Waard. Zeker nu rijksweg 11 (de nieuwe
rijksweg van Leiden via Alphen naar de
A12) de komende jaren wordt aangelegd,
is een snelle ontsluiting via de Hoge
Rijndijk logisch. Nu moet het verkeer
naar en uit De Waard dwars door Lei
derdorp. Met name op de Van der Valk
Boumanweg geeft dit overlast. Er zijn al
verkeersbeperkende maatregelen op deze
weg genomen, die voor vrachtverkeer
erg lastig zijn". De acties, die de ge
meente Leiderdorp in de loop van de ja
ren heeft ondernomen om verkeer uit
De Waard te weren, hebben er al toe ge
leid dat de Raad van State heeft moeten
ingrijpen om een linksafverbod vanaf de
Van der Valk Boumaweg naar de Span-
jaardsbrug voorlopig niet door te laten
gaan. Een definitieve uitspraak over
deze verkeersmaatregel moet nog ko
men.
Leiderdorp
Aannemer Du Prie: „De gemeente Lei
den verschuift het probleem van de ont
sluiting van De Waard in feite naar Lei
derdorp. Wij vinden dat Leiden moet
zorgen voor goede wegen naar de stad
toe en niet alleen in de stad. Wij blijven
ook hameren op die tweede oeververbin
ding. De Waard is een mooi, centraal ge
legen industrieterrein dat bijna is volge
bouwd. Ik denk dat die tweede oeverver
binding een voorwaarde is om ook over
25 jaar nog een goed functionerend in
dustriegebied te hebben".
Overigens heeft De Waard wel een twee
de ontsluitingsmogelijkheid, maar die is
alleen geschikt voor langzaam verkeer.
„En dat wilden we nu juist niet hebben
want het talrijke fietsverkeer dwars door
het industriegebied zorgt voor levensge
vaarlijke situaties", stelt een enigszins
verontruste Du Prie.
Volgens mevrouw Groene wegen valt
over de tweede oeververbinding wat de
gemeente betreft niet meer te praten.
„Dat is een politieke realiteit waar we
mee moeten leven. De gemeenteraad
heeft indertijd besloten dat de tweede
brug vanuit De Waard te problematisch
was. Er zou bijvoorbeeld een heel stuk
bebouwing voor moeten wijken. Verder
zou een doorgaande route worden ge
creëerd door De Waard en dat wilden
we ook niet".
Toch zijn er ook positieve ontwikkelin
gen op De Waard. De bestrating van het
industrieterrein is opgeknapt en de ge
meente is bezig met de aanleg van meer
groenvoorzieningen. Daarmee moet het
imago van De Waard worden verbeterd.
„De Waard krijgt een face-lift. Daarmee
proberen we De Waard aan te; passen
aan de eisen van de moderne tijd waar
bij representativiteit een grote rol speelt.
We hebben anderhalf miljoen gevraagd
uit het provinciaal werkgelegenheidsplan
waarvan een deel is bestemd voor De
Waard", aldus Groenewegen. De Admi
raal Banckertweg is inmiddels gerecon
strueerd. Voor verdere reconstructie van
het eiland en het verbeteren van groen
voorzieningen is vooralsnog geen geld
maar de gemeente hoopt dat de provin
cie hiervoor over de brug komt.
Jachthaven
De gemeente heeft ook nog plannen
voor de aanleg van een jachthaven. „Een
lighaven", licht Groenewegen toe. „We
denken dat dat op De Waard uitstekend
kan. De plannen voor de bouw van een
jachthaven op De Waard kunnen aanne
mer Du Prie niet verontrusten: „In prin
cipe vind ik dat je een industrieterrein
strikt gescheiden moet houden van an
dere activiteiten. Ik denk alleen niet dat
een jachthaven, waar voornamelijk in
het weekend gebruik van wordt ge
EIDEN - „Als je op de Wilhelmina-
Haag. kug staat kun je De Waard zien liggen,
ireaulioe weet dan alleen niet hoe je er moet
omen". Aan het woord is J. du Prie,
en van de ondernemers die is gevestigd
p het industrie-eiland De Waard in Lei
en. Du Prie heeft daar een aannemings-
edrijf dat ruim elf jaar geleden als een
an de eerste uit de binnenstad verhuisde
aar het industrieterrein. Daarnaast
31 IC zitting in het bestuur van de Ka-
ilJt ier van Koophandel en de Leidse Vere-
ndividuiging v00r Industrie (LVI) en hij is
43300.ped °P de hoogte van het wel en wee
5»n De Waard. De bereikbaarheid van
HOtft industriegebied in Leiden is een pro-
en Nu^eem waarover a' j^en overleg gaande
s tussen de gemeente en de onderne-
ners.
De Waard werd in de jaren zestig aange-
vezen als industrieterrein waar bedrij-
ren zich konden vestigen die in de Leid-
e binnenstad voor overlast zorgden of
liet meer konden uitbreiden. Op het
siland waren al bedrijven gevestigd langs
le Nieuwe en de Oude Rijn. De bedrij
vigheid breidde zich langzamerhand uit
over het middengedeelte van De Waard,
Dij uitsfeen ontwikkeling die met het vaststellen
altijdervan de industriebestemming tot officieel
beleid werd verheven. Na een moeizame
start liep het terrein vooral vanaf 1984
snel vol. Dat kwam door de algehele
economische opleving. Op dit moment
is er geen sprake meer van structurele
leegstand op het industrie-eiland waar
ruim veertig bedrijven zijn gevestigd. Er
zijn nog wel enkele kleinere percelen on
bebouwd maar er is goede hoop dat die
op niet al te lange termijn worden uitge
geven. S. Groenewegen van de directie
economische zaken Leiden: „Het indus
trieterrein De Waard is bijna vol. We
hebben tot nu toe alle aanvragen voor
uitbreiding nog kunnen honoreren en
zelfs enkele nieuwe bedrijven een per
ceel kunnen toewijzen. Dat is binnen
kort afgelopen". Zo werd onlangs door
het college van B en W een perceel van
990 vierkante meter in erfpacht uitgege
ven aan het Leidse aannemersbedrijf
Hop.
Opvang
De Waard heeft in de afgelopen jaren
goed gefunctioneerd als opvangmogelijk-
heid voor Leidse bedrijven, het belang
rijkste doel van De Waard. Talloze van
oudsher Leidse firma's als de verffabriek
v.d. Kwast, het aannemingsbedrijf Du
Prie, de verhuizer Van Duuren en ma
chinefabriek Drakenburg zijn uit stads
vernieuwingsgebieden naar De Waard
verhuisd. De gemeente Leiden vestigde
op het eiland onder meer de reinigings
dienst. Ook bedrijven van buiten Leiden
zijn naar De Waard gegaan. De Hema-
bakkerijen en wasserij Nijssen zijn daar
voorbeelden van. „Vooral voor arbeids
intensieve bedrijven met een duidelijke
binding met Leiden is De Waard heel
geschikt", stelt Groenewegen.
Toch kent De Waard enkele problemen.
In november 1986 publiceerde de soci
aal geografe M. Nijs, op dat moment
werkzaam bij de Kamer van Koophan
del in Leiden, een rapport over indus
trieterreinen in Leiden en omgeving.
Daarvoor interviewde ze een groot aan
tal ondernemers. De Waard kwam daar
niet onverdeeld gunstig uit naar voren.
Het industriegebied zou slecht bereik
baar zijn door verkeersdrukte op de toe
gangswegen, een slecht imago hebben en
met één enkele brug slecht ontsloten
zijn. Per auto is De Waard alleen bereik
baar via de Lage Rijndijk en de Suma-
trabrug. Aanvankelijk was het de bedoe
ling dat De Waard een tweede brug zou
krijgen zodat het zware verkeer ook via
de Hoge Rijndijk de stad zou kunnen
verlaten. Dit is er echter nooit van geko-
Aannemer Du
Prie: „De
gemeente Leiden
verschuift het
probleem van de
ontsluiting van
De Waard in feite
naar Leiderdorp.
Wij vinden dat
Leiden moet
zorgen voor goede
toegangswegen
naar de stad en
niet alleen in de
stad". Foto: WIM
VAN NOORT.
maakt, de industriefunctie van De
Waard zal bijten". De Kamer van Koop
handel had liever wel een bedrijfsbe-
stemming gegeven aan de grond langs
het Rijn- en Schiekanaal, waar volgens
de gemeente de jachthaven moet komen.
„Het hangt van de inrichting af of indus
trie en recreatie samengaan. Je kunt
door de beslissing te nemen een jachtha
ven op een industrieterrein aan te leg
gen, mogelijke conflicten ran zien ko
men. Wij zijn dan ook benieuwd hoe
zich dat in de toekomst gaat ontwikke
len".
De gemeentelijke plannen om in het ka
der van de herstructurenng het aantal
parkeerplaatsen te verminderen, valt in
minder goede aarde bij De Waard-on-
dernemers. Er zijn enkele bedrijven die
onvoldoende parkeergelegenheid op ei
gen terrein hebben. „Uitgangspunt is dat
iedere ondernemer op eigen terrein par
keert. Het probleem is dat bij mutaties
het nieuwe bedrijf niet voldoende heeft
aan de parkeergelegenheid van het oude
bedrijf. Het is voor ons onmogelijk daar
rekening mee te houden want de par-
keerbehoefte verandert elk moment", al
dus Groenewegen. Over de toekomst
van De Waard twijfelt zowel Broeksma
van de Kamer van Koophandel als Du
Prie en Groenewegen niet. Het Leidse
industrieterrein is uitstekend geschikt
voor bedrijven die sterk gericht zijn op
Leiden en de directe omgeving, vindt
het drietal. „Vooral voor bedrijven die
ook een sterke kantoorfunctie hebben, is
dit een geschikt vestigingsgebied". aldus
Du Prie. Broeksma: „Op De Waard
moeten de wat traditionelere bedrijven
komen die niet al te veel overlast geven.
De Waard ligt midden tussen woonge
bieden en daar moet rekening mee wor
den gehouden". Voor de gemeente is de
situatie op De Waard duidelijk. „Het
feit dat De Waard de laatste twee jaar is
volgelopen, betekent dat dit industrieter
rein aantrekkelijk is voor ondernemers.
Ook zonder de tweede oeververbinding.
Het is onze taak De Waard aantrekkelijk
te houden. Het opknappen waar we nu
mee bezig zijn, heeft dat tot doel", alde.»
Groenewegen.
HEEZE - Hebt u een bouwidee? Een
nieuw soort materiaal, een nieuwe ma
nier om met bestaand materiaal te wer
ken? Een nieuw stuk gereedschap of een
andere toepassing van bestaand gereed
schap? Weet u misschien een nieuwe ma
nier om bestaande instrumenten te han
teren?
Ambachtslieden, aannemers, architecten,
ingenieurs, adviseurs, ambtenaren, pro
jectontwikkelaars, studenten en leerlin
gen op technische universiteiten en lage
re technische scholen, kortom, iedereen
die individueel of in groepsverband iets
of veel te maken heeft met de bouw, kan
meedoen aan de landelijke prijsvraag
van de Zuid Nederlandse Aannemers
Vereniging (ZNAV).
ZN A V-voorzitter H.A.C.M. Moeskops
zegt ervan overtuigd te zijn dat in de
bouw honderden mensen rondlopen met
een slim idee. „Mensen die iets, een ding
of een werkwijze hebben bedacht waar
door een onderdeel van het bouwproces
sneller, gemakkelijker of veiliger voor de
bouwer zelf kan verlopen. Kan de wer
ker op de bouwplaats als gevolg van zo'n
idee zijn werk beter doen, dan draagt het
idee bij aan de verhoging van de kwali
teit van het bouwvak".
De ideeén kunnen betrekking hebben op
materialen, bouwprodukten en gereed
schappen. Voor elke categorie is er een
eerste prijs van 10.000 gulden, een twee
de van 7500 gulden en een derde van
5000 gulden. Voor een werkelijk zéér
bijzonder idee is een extra prijs van
15.000 gulden beschikbaar.
De deelname is zo georganiseerd dat de
jury niet weet van wie de inzending is.
Het informatiepakket kan worden opge
vraagd bij Ideeënprijsvraag ZNAV, ant
woordnummer 18, 5550 VR Heeze. Slui
tingsdatum is 1 juni 1987.
Overigens, de ZNAV met haar 1100 le
den is één van de ongeveer dertig orga
nisaties in Nederland die de toepassing
in de gaten houden van de prijsregelin
gen in de bouw. Die regelingen zijn op
gesteld omdat het onderlinge prijsover-
leg van bouwaannemers (dus voordat de
opdrachtgever een bindende prijs ge-
De Zuid
Nederlandse
Aannemers
Vereniging heeft
een landelijke
prijsvraag
uitgeschreven die
slimme ideeën
moet opleveren
voor veiliger en
beter werken op
de bouwplaats.
noemd wordt), in het verleden nogal
eens tot maatschappelijk onaanvaardba
re effecten heeft geleid. De huidige prijs
regelingen binden de financiële afspra
ken aan maxima en voorkomen onrede
lijke concurrentie.
Na jarenlang onderzoek en overleg geeft
de overheid per 1 april haar fiat aan de
prijsregelingen in de bouw door middel
van een algemene maatregel van be
stuur.
