WD moet
zich heel
snel gaan
bezinnen
V oorhoeve kan risicofactor worden voor kabinet-Lubbers-2
CfiidócSoutant
KAN NIET EEUWIG DOORGAAN MET VERLIEZEN
Politiek
Partij
Parlement
GINJAAR: COALITIE MET PVDA
IS (NOG) NIET AAN DE ORDE
1
NENLAND
ZATERDAG 21 MAART 1987 PAGINA S
1ST.
iG - Liberaal of
ratief? Die discussie
iet karakter van de
is eigenijk al zou
grills de partij zelf. Aan
A ppfg van de WD stori
ng immers de liberaal
IS nr. P.J. Oud en de
DATfv atief mr. D.U.
llNGfer. Het was om puur
jische redenen dat
in in januari 1948 be-
l tot samenwerking,
artij van de Vrijheid
Stikker en de uit de
i getreden groep-Oud
Hgden dat zij elk voor
pSbij de verkiezingen
pmi 1948 niet voldoen-
pmmen zouden beha-
im een politieke fac-
betekenis te wor-
^dachte bleek juist. Sa-
reroverden Oud en Stik-
-fht (van de honderd) ka
rtels, waardoor hun VVD
£VP en PvdA belangrijk
g werd bevonden om op
genomen te worden in het ka-
binet-Drees/Van Schaik. Een
wonderlijke coalitie, is men
geneigd te denken, omdat zo
wel Oud als Stikker bekend
stonden om hun aversie tegen
de Partij van de Arbeid. En
inderdaad: het „monsterver
bond" duurde slechts drie jaar.
In 1951 ruilden Drees en Rom-
me de VVD (en de CHU) in
tegen de toch iets socialere
ARP, die het verlies van Indië
had verwerkt en daardoor
weer bereid was achter de re
geringstafel plaats te nemen.
De VVD kwam zodoende in
de oppositie en zag er brood in
zich op te werpen als dé tegen
stander van de rooms-rode
coalitie. Automatisch kwam de
partij daarmee in de rechtse
hoek terecht, met welke posi
tie zij heel tevreden was. Im
mers, de partij groeide gestaag,
ook toen zij in 1959 weer in
het kabinet kwam. Op dat mo
ment beschikte de VVD over
negentien zetels in de inmid
dels tot 150 personen uitge
breide Tweede Kamer. In 1971
nam Hans Wiegel het roer
over en vanaf dat moment
groeide de VVD in rap tempo.
De politiek van het kabinet-
Den Uyl bood de VVD kans
op kans voor open doel en
Wiegel bleek een ware goal-
getter. Bij de verkiezingen van
1977 veroverde de VVD 28 ze
tels. Zij bood daarmee CDA-
leider Dries van Agt de gele
genheid de PvdA het bos in te
sturen en een centrum-rechts
kabinet te formeren.
Grootste succes
Maar het grootste succes móest
nog komen. Vooral dank zij
het feit dat het CDA in 1981 -
onder druk van de zogeheten
loyalisten - weer met de PvdA
in zee was gegaan, rukte de
VVD een jaar later op naar 36
zetels Die overwinning
kwam op het conto van Ed
Nijpels, die een paar maanden
voor de verkiezingen fractie
leider was geworden. Maar het
was in feite te danken aan de
oppositie van Nijpels' voorgan
ger Hans Wiegel, die het „ge
doe" in het tweede kabinet-
Van Agt voortreffelijk had
uitgebuit en daarmee honderd
duizenden CDA'ers in zijn
kamp had weten te lokken.
Daarmee werd nog eens on
derstreept dat de VVD zich
dan wel liberaal noemde, maar
in wezen een conservatieve
partij was.
De kleine groep echte libera
len zag dit met lede ogen aan.
En toen hun geestverwant Ed
Nijpels aan de macht kwam,
flakkerde de hoop even op.
Maar eenmaal fractieleider ge
worden, draaide Nijpels om als
een blad aan de boom. Het wa
ren niet langer de homosek
suelen, de weggelopen kinde
ren en andere minderheids
groepen die zijn aandacht kre
gen, maar de kruisraketten.
„Edje Kadetje" ontpopte zich
tot „Edje Raketje". Onder zijn
leiding was er in de VVD nog
hooguit sprake van wat het
oud-kamerlid Jacobse heeft
omschreven als „Veronica-li-
beralisme": je bent jong en je
wil wat!
De echt-liberale Gideonsben
de, onder leiding van Geertse-
ma en Vonhoff, moest haar
ziel vooralsnog in lijdzaamheid
bezitten. Pas vorig jaar, toen
Nijpels na „zijn" verkiezings
nederlaag werd weggepromo
veerd, kregen de representan
ten van de liberale vleugel
weer een kans. Onmiddellijk
probeerden zij weer een dis
cussie los te maken over de
meest gewenste koers voor de
VVD. In het jongste nummer
van het blad Liberaal Reveil,
een uitgave van het weten
schappelijk bureau van de
VVD, betogen Geertsema
Vonhoff dat hun partij de echt
liberale uitgangspunten nu
eindelijk eens centraal moet
stellen. Bovendien, zo stellen
zij, is er op rechts ook niets
meer te winnen, nu het CDA
daar als „een sprinkhanen
plaag" is neergestreken. De
VVD zou dus ook om tactische
redenen iets naar links moeten
opschuiven.
„Middenpartij"
Afgelopen maandag leken de
verlichte geesten in de VVD
op hun wenken bediend te
worden. Fractieleider Joris
Voorhoeve proclameerde de
VVD tot „middenpartij". „Wij
moeten ons door grote broer
CDA niet naar rechts laten
drukken," zei hij tijdens de af
sluiting van de VVD-verkie-
zingscampagne in het Brabant
se Haaren. Volgens Voorhoeve
kan de VVD „door een ver
nieuwend, sociaal liberaal ide
alisme onze maatschappij sterk
helpen verbeteren".
Die uitspraken sloegen in als
een bom. Hoe hadden we het
nu met de VVD? Gloorde dan
eindelijk de door velen zo lang
verbeide links-liberale coalitie
aan de horizon? Voorhoeve
zelf deed daar wat vaag over,
maar zijn duo-passagier De
Korte en partijvoorzitter Gin
jaar maakten onmiddellijk aan
al die speculaties een einde.
Niks coalitie met de PvdA.
„Grosso modo" kan de VVD
haar programma nog altijd het
best verwezenlijken met het
Daarmee lijkt D66-leider Hans
van Mierlo, die flink ge
schrokken was van de „move"
naar links van Voorhoeve, ge
lijk te krijgen. Van meet af
aan betitelde hij de uitspraken
van zijn roodbesnorde collega
als een doorzichtige verkie
zingsstunt, die alleen bedoeld
was om op de valreep het drei
gende verlies voor de VVD
nog wat te beperken. Ook
CDA-fractieleider Bert de
Vries denkt er zo over. Hij
wees erop dat niemand „Joris
nog heeft kunnen betrappen
op het innemen van inhoude
lijke standpunten".
Zich bezinnen
Zo bezien lijkt er dus niets
nieuws onder de VVD-zon te
zijn en moet alle gepraat over
Voorhoeve als risicofactor
voor het kabinet Lubbers-2 als
een luchtkasteel van links
worden beschouwd. Maar ook
dat zou een te voorbarige con
clusie kunnen zijn. Want een
flink heeft verloren en dus
voor de noodzaak staat „zich
te bezinnen", zoals Ginjaar dat
noemt De VVD moet iets zien
te vinden, waardoor ze zich
kan onderscheiden van haar
„grote broer".
Volgens sommige fractieleden
is het niet uitgesloten dat dit
uiteindelijk toch zal leiden tot
een botsing met het CDA. Niet
op het punt van euthanasie; de
VVD heeft ingezien dat dit
een te teer onderwerp is om
mee te kunnen scoren. Maar
misschien wel op het punt van
de Wet Gelijke Behandeling.
Voorhoeve heeft al aangekon
digd dat hij geen genoegen zal
nemen met een weigering van
het kabinet zo'n antidiscrimi
natiewet in te dienen. In dat
geval zal de VVD-fractie zelf
met een (initiatiefwetsvoor
stel komen. Het zal dan vooral
van de CDA-fractie afhangen
of deze zaak zo hoog oploopt
dat het kabinet, net als in de
euthanasie-kwestie in 1986, in
gevaar komt.
RIK IN 'T HOUT
sne
>or
Sinds 29 november van het vorig jaar heeft de VVD een nieuwe voorzitter. Het is de
58-jarige dr. L. Ginjaar, die voor kenners van de Haagse politiek geen onbekende is.
Als chemicus met grote belangstelling voor het milieu vond de VVD hem in 1977 de
beste man voor de portefeuille volksgezondheid en milieuhygiëne in het kabinet-
Van Agt/Wiegel. Na zijn ministerschap deed Ginjaar zijn intrede in de Eerste
Kamer, waar hij nog een aantal jaren hoopt te blijven. Aangezien de VVD als enige
van de grote partijen haar voorzitter niet betaalt, doet Ginjaar niet alleen aan
politiek. In het dagelijks leven is hij voorzitter van de Gezondheidsraad, een
wetenschappelijk adviesorgaan van de regering.
HAAG Leendert
lar is de zesde voor-
1 van de VVD. Tot
voorgangers behoren
Haya van Someren,
hals Altes en Jan
minga. Ieder van hen
Ar); die functie op een
,rim)l eigen wijze inge-
Sommigen bemoei-
lich veel met de actu-
puM politiek; anderen
ten meer aan de par-
gu wat daar op de
sfnei
par-
i lan-
'<Hin
irmijn mee moet ge-
>n. Wat voor praeses
Jinjaar worden?
ind het vanzelfspre-
dat ik me in eerste in-
c bekommer om de
Ik voel me een soort
^inist die moet zorgen
r voldoende olie tussen
j ideren zit en die even-
(Bzanddeeltjes eruit ver-
irt Met andere woor-
a dék wil ervoor zorgen dat
meieeen ontwikkeld wor-
INE-dat de diverse partij-
huihissies goed functione-
dat er verkiezingspro-
i emma's tot stand komen
it de communicatie van
Rp naar de basis toe goed
opt. Het bedrijven van
igelijkse politiek laat ik
over aan de heren
hoeve en De Korte",
[ezegd hebbend, is Gin-
gaarne bereid een oor-
te geven over het ver-
ran de VVD bij de sta-
irkiezingen. Hij meent
jlijk wel het recht, ster-
log: de plicht te hebben
teldebezig te houden met de
ante waarop zijn partij over-
bij de kiezers. En* daar
j niet bepaald tevreden
„De coalitie is er als ge-
-kennelijk niet in ge
ld zijn beleid goed voor
voetlicht te brengen.
de VVD geldt dat in
^^ijzonder. Na het verlies
^fcorig jaar hebben we op-
9/ verloren. Wij slagen
ennelijk nog steeds niet
nze idealen duidelijk te
interen. Hoogste tijd dus
af te vragen hoe dat
i We zullen ons heel
moeten bezinnen".
kabinet blijven
diverse commentaren
It voorspeld dat de VVD
r één mogelijkheid heeft
opnieuw te profileren:
en niet al te lange tijd
et kabinet stappen, om
enbaar te maken dat er
degelijk verschil is tus-
iberalen en christen-de-
aten.
aar: „Daar kan ik alleen
tggen dat wij het regeer-
'►ord met het CDA wen-
uit te voeren. Niemand
eft eraan te twijfelen'
wij dat willen. Dat bete-
zogenaamde
immateriële
punten te
snel
vereenzelvigd
worden met
abortus,
euthanasie
en gelijke
behandeling.
Het
immateriële
terrein is
natuurlijk
veel breder".
(foto's: Milan
Konvaiinka)
kent natuurlijk niet dat er
nooit iets met de coalitie zou
kunnen gebeuren. Maar het
is niet zo dat deze uitslag ons
reden geeft de samenwer
king met het CDA te verbre
ken. Nee, dat zullen we niet
doen".
Het bezinnen in de liberale
gelederen zal dus plaats heb
ben binnen de coalitie. Wil
Ginjaar net als fractieleider
Voorhoeve dat de VVD naar
het midden gaat opschuiven?
„Ach", zegt de voorzitter,
„persoonlijk houd ik niet zo
van die begrippen rechts,
links en midden. Wel is het
zo dat we ons moeten aan
trekken hoe wij op anderen
overkomen, namelijk als
rechts. Daar moeten we iets
aan doen".
„De VVD moet duidelijk ma
ken dat zij een brede, libera
le toekomstgerichte partij is.
Dat is onze kracht. VVD be-
draagzaamheid, rechtvaar
digheid én verantwoordelijk
heid. Dat heeft niets met
links of rechts zijn te maken.
Wij moeten ons niets aan
trekken van dit soort kwali
ficaties. We moeten ons
steeds afvragen hoe wij in de
samenleving van vandaag
met onze beginselen omgaan,
hoe wij de toekomst tege
moet treden, welke zaken
voor ons prioriteit hebben en
hoe wij die kunnen verwe
zenlijken?"
Niet zo eenvoudig
Zegt u het zelf maar.
„Zo eenvoudig ligt dat niet.
Een politieke partij kan voor
zichzelf wel prioriteiten stel
len, maar de mate waarin die
tot gelding kunnen worden
gebracht is mede afhankelijk
van anderen. Kijk, geen van
de drie belangrijke stromin
gen in ons land is in staat
vanuit een meerderheidspo
sitie te regeren. De vraag is
dus met welke partij je het
best je eigen ideeën kunt rea
liseren".
„Kijkt u eens naar het CDA.
Die partij heeft jarenlang die
zogeheten middenpositie in
genomen. Voor het CDA be
tekende dat: regeren we met
de PvdA of met de VVD?
Ofwel: doen we wat socialis
tisch of wat liberaal water bij
de confessionele wijn? Dat
was de feitelijke middenposi
tie van het CDA. VVD en
PvdA waren voor hen lood
om oud ijzer. Zo zijn wij
niet".
Waarom niet? Dat blijkt een
beginselkwestie te zijn. Gin
jaar: „Als liberalen hebben
iets vriendelijker ook wel de
overheid genoemd. Voor so
cialisten is die staat een erf-
vriend. Daar ligt een wereld
van verschil. Zolang deze
kloof niet echt overbrugd
kan worden, ligt een coalitie
met de PvdA niet voor de
hand. Daarom denk ik:
waarom is er zo vaak discus
sie over het samenbrengen
van PvdA en VVD? Houdt u
me ten goede, ook ik zou het
heel prettig vinden als de
VVD zowel met de PvdA als
met het CDA een coalitie zou
kunnen vormen. Maar dat
kan helaas niet, althans nu
nog niet. Je praat dan im
mers over het samenbrengen
van in wezen volstrekt haaks
op elkaar staande opvattin
gen".
Maar daarmee aanvaardt de
VVD dat het CDA de dienst
blijft uitmaken en dus de
mogelijkheid heeft tegen de
VVD te zeggen: geen grote
mond, want de PvdA staat
klaar om je plaats in de rege
ring in te nemen? Ginjaar is
het daar niet helemaal mee
eens. „U suggereert dat het
CDA ons kan wegsturen.
Maar zo ligt de zaak niet. Wij
hebben een verantwoorde
lijkheid naar onze kiezers,
die met zich mee zou kunnen
brengen dat wij zélf de voor
keur geven aan een opposi
tierol".
„Overigens ben ik er niet ge
lukkig mee dat één van de
grote politieke stromingen
nu al jaren continu mede het
beleid in dit land bepaalt.
Dat is een ongezonde situa
tie. De verleiding is dan
groot om te zeggen dat het
CDA nu maar eens in de op
positie moet. Maar daarmee
zouden de problemen niet uit
de wereld zijn. In vier jaar
kun je niet een beleid van
decennia ongedaan maken.
Bovendien zou het oneigen
lijk zijn om een coalitie met
de PvdA aan te gaan, alleen
vanuit de wens dat het CDA
in de oppositie komt".
Wereld van verschil
Alles bij elkaar klinkt Gin
jaar toch eigenlijk net zo
anti-socialistisch als Oud,
Van Riel en Wiegel. De
voorzitter schudt heftig het
hoofd. „Nee, bepaald niet. Ik
vind dat PvdA en VVD over
bijvoorbeeld die heel princi
piële tegenstelling over de
rol van de overheid voortdu
rend met elkaar in gesprek
moeten blijven. Maar voor
alsnog belichamen PvdA en
VVD in wezen twee totaal
verschillende visies. Denk
alleen maar aan het onder
werp vrede en veiligheid.
Dat is een wereld van ver
schil. En bovendien is er het
verschil in cultuur. De ma
nier, waarop men in de
PvdA pleegt te denken, te
praten en te vergaderen...!"
Wim Kok meent dat VVD
en PvdA alleen al om tacti
sche redenen de mogelijk
heid zouden moeten onder
zoeken van samenwerking,
zodat het CDA niet langer
zeker kan zijn van prolonga
tie van haar machtspositie.
Kok zou dat een „zegen voor
het land" vinden.
Ginjaar heeft begrip voor die
positie van de PvdA-leider.
Toch vindt hij dat deze een
enigszins valse voorstelling
van zaken geeft. „Het is niet
meer zo als dertig jaar gele
den dat wij elkaar uitsluiten
als regeringspartner. Wat
Kok dus eigenlijk wil, is dat
de WD zegt: het zou best
kunnen met de PvdA. Van
zijn kant bekeken is dat be
grijpelijk. Hij wil uit de op
positie. Maar als je de pro-
framma's naast elkaar legt,
lijkt Koks voorstel voorals
nog een wensdroom. PvdA
en VVD zijn elkaar niet zo
dicht genaderd dat zij een
coalitie kunnen aangaan. Als
je zou zeggen van wel, zou je
de kiezers een vals beeld
voorspiegelen. Het is nog
steeds zo dat de WD haar
programma grosso modo het
best met het CDA kan uit
voeren. Natuurlijk moeten
we dan compromissen slui
ten, zowel op het materiële
als op het immateriële vlak.
Natuurlijk, maar dat moet in
een coalitie altijd".
Koelkast
Maar is het dan niet zo dat
het immateriële deel van het
WD-program voortdurend
de koelkast ingaat?
Ginjaar antwoordt gretig.
Kennelijk heeft hij op die
vraag gewacht. „Ik vind die
scheiding tussen immaterieel
en materieel namelijk nogal
kunstmatig. Want ook bij
materiële zaken gaat het
erom in hoeverre de over
heid kan ingrijpen in het le
ven van de mensen. Ook
meen ik dat die zogeheten
immateriële punten te snel
vereenzelvigd worden met
abortus, euthanasie en gelij
ke behandeling van homo
seksuelen en anderen. Het
immateriële terrein is na
tuurlijk veel breder".
„Als men zegt dat de VVD in
een coalitie met het CDA een
flink deel van haar opvattin
gen moet inleveren, dan zeg
ik: dat loopt zo'n vaart niet,
zelfs als we de discussie ver
engen tot abortus en eutha
nasie. Wat abortus betreft
wil ik er dan op wijzen dat
dit verschijnsel nu vrij alge
meen aanvaard is in onze sa
menleving. U kunt tegen
werpen dat de abortuswet
van het kabinet Van Agt-
Wiegel, waaraan ikzelf (als
minister van volksgezond
heid en milieuhygiëne) heb
meegewerkt, kantje boord is
aangenomen: 76 tegen 74
stemmen. Maar waarom was
dat? Omdat voor een groot
tedeelte van de tegenstan-
ers de wet niet ver genoeg
ging".
Denkt de VVD de euthana
sie-kwestie op dezelfde wijze
te kunnen regelen met het
CDA? „Die kwestie ligt an
ders. Als ik kijk naar de be
richtgeving, naar de ingezon
den brieven, dan constateer
ik dat een heel groot deel
van de Nederlandse samen
leving nog niets van eutha
nasie moet hebben. Dan stelt
zich dus de vraag, een heel
principiële vraag: mag je in
een zaak als deze tot wetge
ving komen? Mijn antwoord
daarop is: Je moet heel goed
nadenken over wat je wilt
doen".
„Onder euthanasie verstaan
we het actief beëindigen
door een arts van een leven.
In mijn visie betekent dat
dat de samenleving aan die
arts voorwaarden mag opleg
gen en grenzen mag stellen.
Bovendien, hoe stel je vast
wanneer wel en wanneer
niet euthanasie mag worden
toegepast. Ik wil maar zeg
gen: als VVD en CDA op dit
punt tot wetgeving komen,
dan houdt dat niet automa
tisch in, wat sommigen zeg
gen, dat de VVD daarmee
haar liberale principes over
boord zet. Dat is onjuist. In
zaken van leven en dood
moet men prudent handelen,
ook in de politiek".
RIK IN T HOUT
