Waar\
je nou
pappc
Ouders in principe welkom
Tien jaar „Kind en Ziekenhuis"
Wie neemt het voortouw?
BUTLER
'Ccidóc SouACMit'
Het bevorderen van het welzijn van het kind vóór, tijdens en na een opname in
het ziekenhuis. Dat is de doelstelling van de landelijke vereniging Kind en
Ziekenhuis, die dit jaar haar tweede lustrum viert. „Veel is bereikt", zegt
voorzitster mevrouw M. van Loon. „Niet langer benaderen ziekenhuisartsen het
kind louter en alleen vanuit een medisch-technische invalshoek. Steeds meer
l krijgen ze oog voor het totale welzijn van het kind, inclusief zijn geestelijke
noden".
j Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat dank zij de inspanningen van de
vereniging verreweg de meeste ziekenhuizen in ons land nu geen grenzen meer
I stellen aan de tijden waarop kinderen bezocht kunnen worden. Ook de
regelingen om 's nachts naast het kind in het ziekenhuis te blijven slapen zijn
verruimd.
Een concrete doelstelling waar de vereniging momenteel veel energie in steekt
is de mogelijkheid voor vader of moeder om te allen tijde aanwezig te kunnen
zijn, wanneer hun kind onder narcose wordt gebracht. Mevrouw van Loon: „De
inleiding in de narcose is voor een kind een heel angstige ervaring. Op zo'n
moment mag het nooit gescheiden worden van zijn ouders. Veel anesthesiologen
staan daar nog huiverig tegenover. En bij de ouders ontstaan vaak
misverstanden over de vraag of ze er nu wel of niet bij mogen zijn wanneer hun
kind met een kapje of een prik in slaap wordt gemaakt". Een onzer redacteuren
bracht een praktijkvoorbeeld van zo'n misverstand in kaart. En vroeg de
anesthesioloog dr. Hans Póli, van het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag,
hoe huiverig hij is voor de hete adem van de ouders.
^EN HAAG - „Waar was pappa
vroeg Esmé ter Stege (3) na
|loop van de operatie in het Haag-
Bronovo-ziekenhuis, waarbij
NO-arts dr. B. E. Glazenburg in
k van haar oren een buisje plaat-
e. Ja, waar was pappa? Dagenlang
id hij zijn dochtertje bezworen
at hij tot het moment waarop ze
>u inslapen, bij haar zou blijven.
Wees maar niet bang, Esmé, wan
eer de dokter komt gaan we sa-
ïen naar binnen. Dan krijg je een
ipje op, en ga je vanzelf slapen,
'anneer je wakker wordt, zijn
lamma en ik er allebei weer",
oen kwam de dokter,
n verbrak de vader zijn belofte.
zijn mooie woorden ten spijt,
oeg hij de huilende Esmé over
in een vreemd persoon en bleef
:lf veilig op de gang. De witgejaste
eemdelingen, de rare lampen, het
aar sinaasappel riekende gas -
smé moest haar angstig avontuur
iteindelijk toch in haar dooie een-
ondergaan. Waar was je nou,
fcppa?
ie heer E. ter Stege: „Esmé was al eer-
;r door dokter Glazenburg geopereerd,
orig jaar heeft hij haar neusamandelen
wg epeld. Toen mocht één van de ouders
'hadt 1 aanwezig zijn bij de inleiding in de
arcose. Wij veronderstelden dat dit nu
ok weer zo zou zijn. We hebben er niet
ipliciet naar geïnformeerd, maar niets
■It - s er°P dat we er niet bij mochten
ijn. Pas op het allerlaatste ogenblik
sp°Teek ons dat de regeling bij amandel-
Operaties anders is dan die bij buisjes
ntotnbrengen. We hoorden het van de ou-
van een kindje dat Joost heet, en
- Ti?1 vóór Esmé werd behandeld. Ook de
gliders van Joost dachten dat ze bij de
.krcose aanwezig mochten zijn, en zij
)l Hvamen ons geschrokken vertellen dat
it niet zo was",
et j'
het niet beter geweest op dat mo-
Ment met de dokter te overleggen over
"jjogelijk uitstel van de ingreep.r
"Achteraf gezien: ja. Maar ik was zo
°l, zverdonderd door de situatie, dat ik
„jen heldere afweging kon maken. Be-
L' rijp goed dat je als vader of moeder óók
°*°prveus bent wanneer je kind onder het
les moet. Je staat daar met je dochter
ESMÉ TER STEGE:
tje in je armen, er gebeurt iets totaal on
verwachts, en je moet acuut een beslis
sing nemen. Ik heb natuurlijk bezwaar
gemaakt. Kenbaar gemaakt: „Ik ben het
hier absoluut niet mee eens". En mijn
vrouw, even geladen als ik, heeft gezegd:
„Dit overkomt me geen tweede keer".
Maar we zijn toch gezwicht. Voor de au
toriteit van de dokter - die Esmé al had
meegenomen voor we er goed en wel erg
in hadden".
Te bont
De geschiedenis rond Esmé en dr. Gla
zenburg gaat nog verder. Want dr. Gla
zenburg staat erom bekend dat hij van
kritische patiënten houdt, maar ze moe
ten het niet te bont maken. In dit geval
hadden de heer en mevrouw Ter Stege
het duidelijk te bont gemaakt. Terug uit
de operatiekamer deed zich een verbaal
incident voor tussen de dokter en het
echtpaar, dat ertoe heeft geleid dat hun
relatie thans voorgoed is verbroken.
Over de formuleringen die daarbij zijn
gebruikt lopen de lezingen uiteen. De
heer en mevrouw Ter Stege: „Dr. Gla
zenburg kwam boos naar ons toe en zei:
„Ik wil u niet langer als patiént. Zodra
:uui
Hans Poll: „Sommige kinderen huilen en zijn bang, anderen gedragen zich heel
is tig. Hoe dat nou komt, weet je gewoon niet". Foto: MILAN KONVALINKA.
i Andere ziekenhuizen
Welke regeling hanteren de overige ziekenhuizen in de Haags/Leidse regio
voor de aanwezigheid van ouders bij de inleiding in de narcose van hun kind?
Daarover valt nauwelijks algemene informatie te geven. De regelingen kunnen
niet alleen per ziekenhuis en per operatie, maar ook per kind verschillen. Daar
om een dringend advies: informeer altijd zelf bij de behandelend arts wat de
mogelijkheden zijn in het individuele geval van uw kind, en maak een duidelij
ke afspraak. Op alle regels zijn uitzonderingen, en de geschiedenis van Esmé
ter Stege leert tot welke ellende een onduidelijke afspraak leidt.
Om toch enigszins de gedachten te bepalen: de meeste ziekenhuizen stellen zich
op ongeveer hetzelfde standpunt als het Juliana Kinderziekenhuis, dat kort sa
mengevat hierop neerkomt:
buisjes en amandelen: aanwezigheid geen probleem
overige operaties: na overleg niet uitgesloten.
Voor het Bronovo-ziekenhuis geldt dat de aanwezigheid van de ouders alleen
bij amandel-operaties is toegestaan. Voor andere operaties gebruikt Bronovo
een operatie-complex waartoe, om redenen van steriliteit, geen buitenstaanders
worden toegelaten.
ZATERDAG 21 MAART 1987
Esmé: angstig avontuur in haar dooie eentje doorstaan. Foto: MILAN KONVALINKA.
Esmé is uitgeslapen kunt u haar meene
men".
De dokter ontkent dit pertinent, zoals
hij alles ontkent dat er ook maar in de
verste verte op zou kunnen wijzen dat
hij zijn dag niet had. Dr. Glazenburg:
„Ik heb het echtpaar laten weten dat
naar mijn inzicht aan onze relatie de
vertrouwensbasis was ontvallen. Op
grond daarvan heb ik voorgesteld de re
latie te beëindigen. Met dat voorstel
hebben ze ingestemd".
Ook de woorden die zijn gebezigd vóór
dat Esmé de operatiekamer inging zijn
door de geheugens van het echtpaar Ter
Stege enerzijds en dr. Glazenburg ander
zijds verschillend geregistreerd. Volgens
de heer Ter Stege heeft de dokter de ont
stane probleemsituatie samengevat in de
vraag: „Moet ik haar nou meenemen of
niet?".
De dokter echter weet dat hij zich aan
zienlijk genuanceerder heeft uitgelaten:
„Gezien de verwachting van Esmé dat
een van haar ouders bij de inleiding in
de narcose aanwezig zou zijn, heb ik
overwogen of de ingreep nu wel of niet
doorgang moest vinden. Daarbij heb ik
twee kwaden tegen elkaar afgewogen.
Het kwaad van de teleurstelling dat ze
alleen de operatiekamer in moest. En het
De vereniging Kind en Ziekenhuis telt zeventig regionale werkgroepen die
in hun gebied ijveren voor het welzijn van kinderen in ziekenhuizen. De
werkgroepen bestaan uit ouders en soms verpleegkundigen. Ze voeren over
leg met de ziekenhuizen in hun gebied en verschaften, bijvoorbeeld op ou
deravonden, informatie over de problemen waarvoor kinderen komen te
staan als ze „onder het mes moeten". Uitgerekend de regio Den Haag ech
ter, moet zo'n werkgroep tot nu toe ontberen. Ook al gezien de ervaringen
van Esmé ter Stege, lijkt het voor Haagse ouders nuttig eveneens een orga
nisatorisch verband aan te gaan. Wie neemt het voortouw? Het landelijk
bureau van de vereniging Kind en Ziekenhuis is gevestigd aan de Weren-
gouw 23, 1024 NL Amsterdam, tel. 020-363712.
kwaad van een nieuwe afspraak, waar
door ze de spanningen vóór de operatie
nóg eens zou moeten ondergaan. Naar
mijn inzicht woog het tweede kwaad
zwaarder. Dit heb ik de ouders uiteenge
zet en tegen deze achtergrond heb ik ze
voorgesteld de ingreep toch uit te voe
ren. Daarmee zijn ze akkoord gegaan".
Als we dr. Glazenburg mogen geloven,
en waarom zouden we hem niet mogen
geloven, ligt de oorzaak van alle ellende
trouwens bij de moeder van Esmé. Want
natuurlijk heeft de dokter niet vergeten
om tijdens consulten voorafgaande aan
de ingreep de Bronovo-regeling met na
druk onder haar aandacht te brengen: bij
amandel-operaties mogen de ouders wél
en bij „buisjes" mogen ze niet aanwezig
zijn bij de inleiding in de narcose. Als
mevrouw Ter Stege beter naar de dokter
had geluisterd, waren er überhaupt geen
problemen ontstaan, zegt hij.
DR. PÖLL VAN HET JULIANA KINDERZIEKENHUIS:
Huiver voor de aanwezigheid van*
ouders bij het inleiden in de narco
se? „Nee", ontkent de anesthesio
loog (zeg maar: narcotiseur) dr.
Hans PöU van het Juliana Kinder
ziekenhuis in Den Haag. „Integen
deel zelfs. Ik vind het prettig als
een van de ouders er bij is. Al durf
ik dat nauwelijks hardop te zeggen.
We moeten voorkomen dat ouders
het gevoel krijgen dat ze te kort
schieten als ze om welke reden dan
ook de inleiding in de narcose niet
willen meemaken. De besüssing
„wel of niet aanwezig zijn" moet in
volkomen vrijheid worden geno
men".
De mogelijkheid voor vader of moeder
om er bij te zijn en het kind vast te hou
den wanneer het onder narcose wordt
gebracht bestaat in het Juliana Kinder
ziekenhuis nu twee jaar. De ervaringen
zijn positief, al wil dr. Póli benadrukken
dat niemand weet of het nu „objectief
beter" is voor het kind. „Bij mijn weten
is het wetenschappelijk nooit aange
toond. Als ik op mijn eigen ervaringen
afga zie ik geen gedragsverschillen tussen
kinderen die alleen de operatiekamer
binnenkomen en kinderen die door een
ouder worden begeleid. Sommige kinde
ren huilen en zijn bang, anderen gedra
gen zich heel rustig. Hoe dat nou komt,
weet je gewoon niet".
De reden waarom het Juliana Kinderzie
kenhuis in principe ,ja" zegt tegen de
aanwezigheid van vader of moeder is
dan ook dat de ouders zelf er prijs op
stellen. Op emotionele gronden zou ook
Póli „er bij" willen zijn als een van zijn
drie kindertjes onder narcose werd ge
bracht.
„Toch", zegt hij, „kunnen we de aanwe
zigheid van vader of moeder niet altijd
en onder alle omstandigheden toestaan.
Voorwaarde is namelijk dat ie de ouders
een zekere begeleiding geeft. Dat kost
aandacht, tijd, mankracht - en die zijn
niet altijd voorhanden. Een kind dat on
der narcose wordt gebracht, gedraagt
zich anders dan een kind dat slaapt. On
der narcose ziin de oogleden bijvoor
beeld maar half gesloten. Het kind draait
met de ogen, maakt soms onverwachte
bewegingen. Als je dat voor het eerst
ziet, is het eng en maak je je zorgen. In
het Juliana Kinderziekenhuis geven we
daarover vóór de operatie al zoveel mo
gelijk voorlichting. Maar dan nog moet
ik tijdens mijn werk de ouders gerust
stellen en hun vragen beantwoorden.
Onder normale omstandigheden is dat
geen probleem, maar als ik te maken
heb met een kind met een verhoogd risi
co - een long- of hartafwijking bijvoor
beeld - heb ik daarvoor niet altijd gele
genheid. De gebeurtenissen kunnen el
kaar dan zo snel opvolgen, ik moet me
zozeer concentreren op mijn eigenlijke
werk, dat ik voor de begeleiding van de
in zo'n geval natuurlijk zéér bezorgde
ouders geen tijd heb".
Als het kind eenmaal „ingeslapen" is en
een andere specialist zich over hem of
haar buigt om de operatie te verrichten,
gaan de ouders weer de gang op. Vaak in
een gespannen, soms zelfs in een ver
dwaasde toestand, zo leert volgens dr.
Póli de ervaring. Ook dan is er opvang
nodig en ook dat vereist weer een func
tionaris. Bij de huidige, financieel be
perkte, stand van zaken, kan het Juliana
Kinderziekenhuis niet garanderen dat
daarvoor altijd iemand beschikbaar is.
Waarmee we dus twee categorieën van
gevallen hebben geformuleerd waarin
het Juliana Kinderziekenhuis de aanwe-
zighgeid van ouders niet toestaat. Het
mag niet bij kinderen met een verhoogd
risico en het mag ook niet als er onvol
doende opvangmogelijkheden voor de
ouders zijn.
Er is nog een derde categorie, die dr.
PöU omschrijft als „gevallen waarin de
aanwezigheid om steriliteitsredenen niet
mogelijk is".
Kiemvrij
Dit is een wat dubieuze categorie aange
zien die „steriliteitsredenen" volop in
discussie zijn. Om deze discussie te be
grijpen dient men zich te realiseren dat
de inleiding in de narcose traditioneel in
dezelfde ruimte geschiedt als waar de
operatie plaatsvindt. Technisch is het ui
teraard mogelijk hiervoor twee verschil
lende ruimten in te richten, maar zeker
in oudere ziekenhuizen ontbreken wat
dit betreft de bouwkundige voorzienin
gen.
Dr. Póli: „Om infecties te voorkomen
plegen we operatiekamers zo veel moge
lijk vrij van bacteriën te houden. Daar
bij maken we onderscheid tussen kamers
die bedoeld zijn voor de zogeheten
kiemvrije operaties en kamers voor ope
raties in lichaamsgebieden waarin van
nature veel bacteriën voorkomen. In het
keel-, neus-, oorgebied heb je altijd bac
teriën. De opvatting van de meeste art
sen is dat het in een operatiekamer die
voor KNO-ingrepen wordt gebruikt,
niets uitmaakt of daar met de komst van
buitenstaanders nog wat extra bacterièn
binnenkomen".
„In de kamer voor kiemvrije operaties is
de komst van buitenstaanders met hun
extra bacterièn wel van betekenis, zo is
de meest gehuldigde opvatting. Daarom
wil men hier behalve de artsen, de ver
pleegkundigen en de schoonmakers liefst
niemand anders binnenlaten. Een lies
breuk bijvoorbeeld wordt in zo'n „steriel
mogelijke" operatiekamer gecorrigeerd,
en daar wil men dan geen vader of moe
der toelaten. Maar wat is die invloed
van zo'n buitenstaander op de bacteriéle
bevolking precies? Is het echt zo schade
lijk? Daarover gaat de discussie, en
steeds meer artsen neigen tot de opvat
ting dat het schadelijk effect miniem is
of afwezig. Zelf denk ik ook niet dat het
kwaad kan. Maar hier in het ziekenhuis
gaat de discussie nog voort".
In afwachting van de uitkomst hiervan
is het standpunt van het Juliana Kinder
ziekenhuis inzake operaties in de „sterie
le" operatiekamer: liever geen vader of
moeder bij de narcose, maar als de ou
ders zwaarwegende argumenten hebben
om er toch bij te zijn, valt er over te pra
ten.
Wat betreft „buisjes aanbrengen" en
amandel-operaties, de twee meest voor
komende KNO-ingrepen bij kinderen, is
de aanwezigheid van de ouders bijna al
tijd mogelijk.
Voor alle operaties geldt dat het kind
vrijwel direct na het wakker worden uit
de narcose naar een ruimte wordt ge
bracht waar de ouders op hem of haar
wachten.
WILLEM SCHEER
door Piel Snoeren
..Gezellig u weer in ons midden te
hebben", groette de ober. hoewel het
café leeg was. „De vorige keer had u
ook iets groens aan. Zeker uw
lievelingskleur. Maar toen was het
effen groen, geen ruitje. Meneer gaat
met ae mode mee. En u zat aan dal
tafeltje daar, niet hier. Met uw rug
naar de deur, niet naar het biljart. Is
het langer dan een jaar geleden dat u
hier voor het laatst was? Ach, dat
maakt geen verschil. Ik onthou iedere
klant, al komt hij maar één keer. Nog
steeds dezelfde auto, zie ik?".
Misschien kan Jos Brink eens een
kopie koffie gaan drinken in dal café.
Geknipt voor Wedden Dat, de ober die
hem er zal bedienen.
Hoewel? Televisie was niks voor hem,
liet hij weten, terwijl hij met ziin
smetteloze servet een denkbeeldig
vlekje op het tafelblad begon weg te
werken. Hij speelde toneel. Zodoende.
Amateurtoneel. Vooral butlers mocht
hij graag spelen. Daar had hij een
natuurtalent voor, al zei hij het zelf.
De aangeboren butler in hem, die had
hem uiteindelijk de horeca ingedreven.
Want naar butlers is in deze
genivelleerde maatschappij weinig
vraag en lakei - op Prinsjesdag door
de paardevijgen achter de gouden koets
aan soppen - dat zou hem nou ook
weer niet gelegen hebben. Zo was het
al snel ober geworden en de
aangeboren butler, die mocht er uit in
zijn vrije tijd.
Zou het gepermitteerd zijn als hij even
kwam zitten? Het was nu toch stil.
Zonder op antwoord te wachten, zeeg
hij neer met een zucht die platvoeten
deed vermoeden, schudde een
wijsvinger naar een onzichtbare
beklaagde waarvan later zou blijken
dat het Marcel van Dam was. en
opende de moordkuil van zijn hart.
„Hebt u een tijdje geleden dat gesprek
gezien van Ivo Niehe met zo'n dame
die vogeltjes redt op de Waddenzee?
Nee? Nou, op een gegeven moment zei
Niehe: laat u de vogels dan maar zien,
want het is uw zendtijd. Daar werd ik
toch zo pissig van. Uw zendtijd. Ik
betaal toch geen kijkgeld voor de
zendtijd van Jan en Alleman? Koot en
Bie, daar betaal ik voor".
„En dat ettert maar door. In
Hilversum moet alles goedkoper, dus
wat doen ze? Jan en Alleman op de
buis. want dat kost bijna niks. Ben je
gek. Al die mensen geven een meier toe
als ze met hun fieselemie op de
televisie mogen. Die zetten het op de
video zodat ze straks tegen de
kleinkindertjes kunnen zeggen: zie je
wel, dat is opa bij Will Luikinga in de
Pats Boem Show. Of wat dacht u van
de Soundmix Show? Ik ding niks af op
Henny Huisman, maar mijn punt is:
het kost niks. Het is armoe. Teren op
andermans ijdelheid. Waarom ik me
daar zo over opwind? Kijk, de VARA is
er beroerd aan toe. Daar willen ze er
dus ook graag van af dat ze hun
zendtijd zelf moeten vullen. En Marcel
van Dam heeft er het volgende op
gevonden. Een gisse jongen, I 'an Dam,
dat wisten we al sinds Jan Splinter.
Wat las hij in het blad van het
Nederlands Centrum voor
Amateurtoneel? Dat daarbij wel
achttienhonderd gezelschappen uit het
hele land aangesloten zijn. Zo'n
veertigduizend amateurs die toneel
spelen. Nou. daar kun je bijna voor
nop je hete zendtijd mee vullen. Er
komt nu een competitie tussen al die
gezelschappen. En vanaf oktober
mogen de beste op de buis. Dat zal me
een verkoop van video's geven. Maar
het wordt de dood van het
amateurtoneel, meneer. Jans
Pommerans uit Nieuweschans ruikt
haar kans. Allemaal Jeroen
Krabbé'tjes en René Soutendijkjes
gaan ze proberen te maken. Barend
van Bracht uit Nooitgedacht speelt
Guus Hermus die Cyrano de Bergérac
speelt. En Marcel van Dam maar
grijnzend in de coulisse loi toi loi
roepen. Logisch, het kost hem niks.
Boukje van Gorp uit Bollendorp die
Jip Wijngaarden speelt die-Anne
Frank speelt, zo zo, heb je je eigen
toneeljurk genaaid, kind, wat geweldig,
daar mag best even voor geklapt
worden, dames en heren. Je kont
krabben met de nagel van een ander,
noem ik dat. En nou ga ik dat tweede
kopje koffie voor u halen".
Met waardige tred schreed hij richting
buffet. Niks platvoeten. De moordkuil
móest even leeg. Een butler van een
ober. Wat hem betreft, zei zijn rug,
kunnen ze bij de VARA hun fooitjes
houden.
