veranderd
worden"
Stuurloos kabinet spreekt met twee tongen
BINNENLAND
£eidóC@ouAattt~
ZATERDAG 14 MAART 1987 PAGINAÈ
DEN HAAG Sommigen
noemden het Sinterklaas
spelen, voor anderen was
het* een soort Monopoly,
maar serieus blijkt het
nooit te zijn geweest: het
spelen met de miljarden
meevaller, waar alle
Haagse politici zich de af
gelopen weken mee bezig
hebben gehouden. Het
was deze week hard ont
waken. Maandagochtend
kwam opperrekenmeester
De Ridder (directeur van
het Centraal Planbureau)
vertellen dat het met de
economie ineens zo slecht
ging dat het uitgeven van
de meevaller van twee
miljard neerkwam op spe
len met vuur.
Aanvankelijk sputterden de
politici nog tegen. Wie denkt
ie wel dat ie is, die De Ridder?
Een logische reactie: jarenlang
was er immers niets te verde
len en als je dan ineens een
meevaller van twee miljard
ziet ontstaan dan heeft elke
politicus daar zo zijn eigen ge
dachten over. Politiek is al zo
lang synoniem geweest met
snoeien, bezuinigen en de
broekriem aanhalen, dat je als
politicus ook wel eens ergens
anders aan wil denken. Maar
toen zij woensdagochtend nog
dromend en handenwrijvend
naar het langverwachte soci
aal-economische debat in Den
Haag afreisden om de buit te
verdelen konden ze op de au
toradio al horen hoe penning
meester Ruding zijn handen al
weer stevig op de staatsknip
had gelegd.
De woordvoerders v^n CDA
en VVD bonden daarop in.
Het wapengekletter rond be
lastingverlagingen, banenplan
nen en investeringsprojecten
was al aardig verstomd toen
De Vries (CDA) en Voorhoeve
'(VVD) het spreekgestoelte be
klommen. Zij wisten reeds dat
ze bij vrijwel alles wat ze con
creet zouden eisen uiteindelijk
toch bakzeil zouden halen.
Voor de oppositie lag dat an
ders. Die had er eens te meer
belang bij tegenover een goed
gevulde ruif met geld het
schrikbeeld te schilderen van
een falend economisch en
werkgelegenheidsbeleid.
Het nele kamerdebat kreeg
daardoor een vreemd karak
ter. Reeksen voorstellen om
banen te scheppen zijn in poli
tiek Den Haag heel gewoon,
maar zelden of nooit ligt er
twee miljard gulden op tafel
om de uitvoering van die
voorstellen te bekostigen.
Maar als de minister van fi
nanciën dan elke poging om
iets met die meevaller te doen
resoluut afwijst krijgt de dis
cussie soms een wat wezenloos
karakter. Niet voor niets had
den de vier ministers die na
mens het kabinet in het strijd
perk traden veel meer spreek
tijd nodig om de wensen uit de
Kamer af te slaan, dan de
fractievoorzitters gebruikten
om deze aan de orde te stellen.
Ziek
Kabinetsaanvoerder Lubbers
was er niet bij. Hij lag ziek te
bed naar de eigen draadom
roep van de Tweede Kamer te
luisteren. Dat zal trouwens
zijn gezondheid niet ten goede
zijn gekomen. De eerste man
werd in het regeringsteam
zichtbaar gemist. Erg overtui
gend klonken de verhalen van
De Korte, Ruding, De Graaf
en De Koning bepaald niet.
Zelden spraken ze uit één
mond. Aan de ene kant wees
minister Ruding bijvoorbeeld
op de goede resultaten: sterk
gestegen inkomsten en niet
ongunstige prognoses. Nou,
dan kan er toch wel wat van
die meevaller af, zou je den
ken. Maar nee: tegelijk zag de
bewindsman donkere wolken
samenpakken boven de econo
mie, met name de staatsuitga
ven. Anderzijds moesten zijn
collega's in reactie op de aan
vallen van de oppositie om
standig bewijzen dat het alle
maal reuze meevalt, dat het
met de koopkracht toch zo
goed gaat en dat Nederland
een van de weinige landen in
Europa is waar de werkloos
heid nog daalt, zodat de werk
loosheidsdoelstelling van het
kabinet ook nog wel zal wor
den gehaald.
In een weinig inspirerend ver
haal hamerde vice-premier De
Korte steeds op de noodzaak
van loonmatiging, maar geen
van de voorstellen om daad
werkelijk te helpen die mati
ging haalbaar te maken in het
overleg met werkgevers en
werknemers kon genade vin
den in de ogen van penning
meester Ruding. Voor hem
blijft de teruggang van het
overheidstekort de heilige
kern van het dagelijks politiek
bestaan waar alles aan onder
geschikt is, meevaller of geen
meevaller.
Stuurloos
Uiteindelijk koos dit stuurloos
opererende kwartet .bewinds
lieden maar voor de politiek
makkelijkste oplossing: het
doorschuiven van vrijwel alle
moeilijke zaken. In plaats van
zelf de verantwoordelijkheid
te aanvaarden voor het soci
aal-economisch beleid laat het
kabinet het aan de sociale
partners, werkgevers en werk
nemers, om het land te red
den. Zij moeten de lonen zien
te matigen, de concurrentiepo
sitie waarborgen, werkgele
genheid scheppen, en voor
scholing van langdurig werk
lozen zorgen. Afhankelijk van
wat werkgevers en werkne
mers met elkaar afspreken
worden uitkeringstrekkers,
ambtenaren en trendvolgers
wel of niet gelijk aan de mark
tsector behandeld, komt er wel
of geen belasting- en premie-
verlaging, moet er wel of niet
extra worden bezuinigd.
Werkgevers en werknemers
moeten maar uitmaken of de
WIR, de investeringsregeling
die jaarlijks miljarden subsidie
opslokt, aan verandering toe
is. „Het zou onaanvaardbaar
zijn als het kabinet aan de
kant zou blijven staan", stelde
vice-premier De Korte met ge
dragen stem aan het einde van
het debat, maar dat was nu in
feite precies wat het kabinet
twee dagen lang deed.
Schijnvertoning'
Daar komt nog bij dat al die
drukte van de afgelopen we
ken over meevallers en de be
steding daarvan eigenlijk is
aan te merken als een schijn
vertoning, een dans om een
zak met Tucht. Immers, uitein
delijk werd een motie van
CDA en VVD aangenomen,
waarin de verlaging van belas
tingen en premies en het be
houd van de koopkracht af
hankelijk wordt gemaakt van
worden besteed aan belasting
verlaging.
Nu is die meevaller vooral een
gevolg van de extra loonstij
ging die zich vorig jaar heeft
voorgedaan. Dus zal zii/op het
moment dat de lonen gematigd
gaan worden als vanzelf weer
verdwijnen. Aan de door CDA
en VVD gestelde voorwaarde
dat de meevaller in 1988 nog
moet doorwerken om loonma
tiging te belonen kan dus in de
praktijk onmogelijk worden
voldaan. Lonen matigen bete
kent de meevaller en daarmee
de belastingverlaging de nek
om draaien.
Maar stel het geval dat het on
mogelijke gebeurt, dat loonma
tiging moet worden beloond
met belastingverlaging. Dan
nog zullen meeste belastingbe
talers daar niets van merken.
Waarom niet? Simpel omdat
er een even grote belasting
verhoging tegenover zal staan.
Dat staat nu al zo vast als
huis. We kennen immers
genwoordig deflatie, dat
zeggen dat de prijzen dali
Vroeger hadden we inflat
dat wil zeggen dat ons g<
jaarlijks wat minder waa
werd. In die tijd werd in
belastingstelsel een inflatii
rectie ingevoerd, die achteL
aan de belastingbetalers ter I
gaf wat ze als gevolg van J
geldontwaarding te veel
belasting hadden betaald.
systeem geldt nog steeds,
leen werkt in tijden van def
tie juist in het nadeel van
belastingbetalers. Zij zuil
daarom in 1988 met een bel
tingverhoging worden gec<
fronteerd. Zomaar, auton
tisch, zonder dat er een ka
net of kamerlid aan te
komt. Op z'n best zijn we i
blij gemaakt met een dc#*
mus.
ARJEN BROEKHUIZ1 C
MARGA RIJERj ,e
Prof .dr. Lea Dasberg emigreert op 2 april definitief naar
Israël. Ze woont en werkt al twee jaar in het Israëlische
woestijnstadje Jeroecham in de Negev, waar ze werkt aan de
verbetering van het onderwijs. Ze heeft deze week haar
afscheidsrede als hoogleraar historische opvoedkunde aan
de Amsterdamse Universiteit gehouden. Ze heeft in de
hoofdstad tijdelijk haar intrek kunnen nemén in een
gastenhuis van de Portugese synagoge aan het Vissersplein.
Daar spraken we met de pedagoge die vooral bekend is
geworden door haar stelling dat aan kinderen eisen moeten
worden gesteld en dat zij een doel voor ogen moeten
houden. „Grootbrengen door kleinhouden als historisch
verschijnsel" is de titel van haar bekendste publicatie.
AMSTERDAM - Ze heb
ben een vermoeiende dag
in Den Haag achter de
rug. Daar hebben prof.dr.
Lea Dasberg en haar ver
zorgster de zaken voor de
emigratie moeten regelen.
„En dan zijn er van die
prachtige gebouwen met
een lift, maar je moet wel
eerst een trap op om daar
te komen", zegt de peda
goge met een beetje ve
nijn. In het gastenhuisje
van de synagoge is het ge
rieflijk. Amsterdam is het
na Israël helemaal voor
Lea Dasberg. Die stad
verlaat haar hart nooit
Lea Dasberg (geb. 1930) heeft
na haar eindexamen gymnasi
um in Amsterdam geschiede
nis gestudeerd. In 1965 promo
veerde ze op een studie over
de vervolging van de joden in
de elfde eeuw. Tot 1970 was ze
lerares geschiedenis. Daarna
was ze tien jaar verbonden aan
de rijksuniversiteit van
Utrecht en vervolgens werd ze
hoogleraar in Amsterdam.
In 1984 vertrok ze naar Israël
om onderwijskundige vernieu
wingen in Jeroecham in het
hartje van de Negev-woestijn
te bewerkstelligen. Daar gaat
ze zich nu definitief vestigen.
In haar afscheidsrede als
hoogleraar in de historische
opvoedkunde heeft ze een
warm pleidooi gehouden voor
het terugwinnen van de „uto
pie in de pedagogiek" en het
afschaffen van het politiek fa
talisme, het doemdenken dat
haar hier nu nog meer opvalt
omdat het in Israël geheel af
wezig is.
Eisen
In haar eigen jeugd heeft ze
veel geleerd van volwassenen
die eisen aan haar stelden, on
danks het feit dat ze al vanaf
haar derde jaar zeer ernstig
gehandicapt is. „Ik heb geze
gende ouders gehad," zegt ze.
Haar oratie „Hulde aan de
Hoop", uitgesproken in juni
1980 bij de aanvaarding van
haar ambt als hoogleraar,
heeft zij opgedragen aan de
nagedachtenis van haar moe
der die haar kinderen ondanks
de Holocaust voorleefde hoe
zeer het leven de moeite
waard is.
„Ze stelden eisen aan mij, zoals
ook aan mijn niet-gehandicapt
zusje. Daar ben ik ze enorm
dankbaar voor. Ik had op het
gymnasium ook een leraar
klassieke talen, meneer
Braaksma uit Assen, die het
zelfde deed. Hij ontzag mij
niet. Mijn doel was het gymna
sium te halen. Hij stelde zich
achter dat doel op, maar dan
moest ik wel voldoen aan de
eisen die aan het eindexamen
worden gesteld. Hij was gewel
dig. Met mijn fysiotherapeut
was dat ook zo. Er lag een
PEDAGOGE LEA DASBERG
VERHUIST NAAR ISRAËL
Lea Dasberg: „Het politiek fatalisme is dodelijk. Je kan alles wat je zelf hebt gemaakt ook weer veranderen."
doel te vertrekken nader toe. de ze ook de politiek die een
matje voor de deur. Ik ver
wachtte dat hij dat wel weg
zou halen, maar dat deed hij
niet. Ik werd daar wat kribbig.
In het leven worden de mades
ook niet voor je weggehaald."
Matjes
Ze woont nu weer een maand
in Nederland, maar ondanks
haar liefde voor de hoofdstad,
ergert ze zich aa® het aantal
„matjes" dat daar voor gehan
dicapten ligt opgestapeld. De
Stopera bijvoorbeeld, „een
vloek tegen de schoonheid".
„Ik ben woedend, dat ze zo'n
vreselijk gebouw aan de mooie
Amstel hebben gezet". Ze
noemt het een stapel stenen
die onzinnig op elkaar zijn ge
zet. Maar haar woede gaat nog
meer uit naar de „idiote wijze"
waarop ze het gebouw voor
rolstoel-mensen toegankelijk
hebben gemaakt.
„Je moet vooraan op een apart
Elateau met alle gekken bij el-
aar. En je partner moet bij de
normale mensen in de zaal
gaan zitten. Openbare gebou
wen zijn wel beter bereikbaar
dan vroeger, maar het valt me
vaak op dat ze niet het advies
van gehandicapten hebben ge
vraagd. Nederland heeft ten
opzi<mte van Israël natuurlijk
het nadeel, dat het in de hoog
te moet bouwen. In Israël is
laagbouw. De voorzieningen
zijn er voor ons beter, maar er
zijn ook veel oorlogsslachtof
fers. Ook het warme droge kli
maat is beter voor mijn ge
zondheid," zo licht ze haar be
sluit naar haar nieuwe levens-
Doel
Ze heeft zich altijd ten doel ge
steld ooit definitief in Israël te
gaan wonen. Het is haar ge
woonte zich doelen in het le
ven te stellen. Dat is ook
steeds haar uitgangspunt in de
pedagogiek. „Het kind moet in
zijn waarde worden gelaten,
maar we zijn verschrikkelijk
bang geworden om te indoctri
neren. Alle opvoeden is indoc
trineren. Als je een kind zegt
dat het naar de wc moet gaan
en het niet in zijn broek moet
doen, dan is dat ook indoctri
neren. De opvoedkunde moet
waardevrij zijn, zo luidde de
slogan in het begin van de
eeuw. Geen waarden dan die
alleen van de pedagogiek
mochten gelden, noch marxis
me, noch christendom, noch
humanisme. Dat zijn waarden-
systemen van buiten de peda
gogiek. Toch kan ie niet op
voeden zonder doelen. Zeg je
niet wat het doel is, dan wordt
het voor het kind niet duide
lijk waarom er dingen ge
vraagd worden. Als je autobio
grafieën leest uit de vorige
eeuw, dan zijn die alleen maar
leuk omdat je ziet dat ze be
paalde doelen voor ogen had
den. In de moderne tijd is het
toekomstbeeld - wat je zou
willen zijn - verdwenen. Kin
deren die wel met zo'n doel
zijn opgevoed, hebben ook een
zin aan het leven gegeven die
vaak een andere is dan die
van de ouders".
Stempel
In haar afscheidsrede verfoei-
bestempeld als „verloren gene
ratie". De gepensioneerde
nooit-werker, noemde zij die.
„Als je een generatie zo'n
stempel geeft, dan komt die
daar ook moeilijk onder uit".
Het Israëlische dorp waar zij
nu aan onderwijsvernieuwing
werkt, droeg de stempel van
„onontwikkeld en achterge
bleven gebied". Daar heeft ze
eerst een stokje voor gestoken,
want „niemand stuurt zijn
kind naar een school met een
slechte naam". In Jeroecham
heeft het doemdenken nu
plaats gemaakt voor „hulde
aan de hoop".
In Nederland wordt die hoop
alsmaar doorkruist, vindt Lea
Dasberg: „Je wilt verpleegster
worden of onderwijzer, maar
als je klaar bent krijg je je di
ploma plus je ontslagbrief. De
gedachte: je kan er niets tegen
doen, is dodelijk. Onderwijzers
die wel werk hebben, staan
voor grote klassen, ze krijgen
maag- en hartkwalen van net
harde werken. En de klassen
zouden kleiner moeten zijn
dan ooit door het probleem
van de buitenlandse kinderen.
Grote klassen is foute politiek,
vooral ten aanzien van de kin
deren. Je hebt er slecht rende
ment van. Je kan zo niet goed
lesgeven".
Volksgif
Lea Dasberg heeft een hekel
aan de fatalistische gedachte
dat „Het nu eenmaal allemaal
zo gegroeid" is. Alles kan altijd
veranderen, zegt ze steeds met
nadruk. „We zijn terecht geko
men in zo'n hoog behoefte pa
troon. Iedereen zou minder
kunnen verdienen. Een foute
politiek in de jaren zestig heeft
bewerkstelligd dat iedereen
zonodig een nuis moest kopen.
Als er toen was geprotesteerd
tegen die onwettige reclame
van banken om maar geld te
lenen voor hypotheken, zoals
ze nu reclame voor tabak af
wijzen, dan konden mensen
nu ook beter bezuinigen. Ik
ben geen econoom, maar ik
vind wel dat die wetenschap
buitengewoon ver is afgedre
ven van de praktijk. Het ge
vaarlijkste is nog dat er naar
ze geluisterd wordt. Het is wel
terug te draaien. Er kan een
heleboel, als je het maar wil.
We hebben zo vaak gedacht,
dat dingen niet te veranderen
waren. Ambtenaren die kun
nen niet ontslagen worden, is
er altijd gezegd. Nu, ze worden
bij bosjes ontslagen".
Homo universalis
Ze heeft veel kritiek op het
Nederlands onderwijssysteem
op de universiteiten. „Er wor
den geen intellectuelen ge
schapen, alleen nog hogere
timmerlieden komen er van
de universiteit, geen architec
ten van het leven. Ze kunnen
een spijker slaan. Studenten
zijn niet allround, geen meu
belmakers. Het is jammer, dat
er vooral nog op specialisaties
wordt gewerkt. Studenten
moeten een breed inzicht krij
gen, een totale mens - homo
universalis - worden. De stu
die moet zo ingericht zijn, dat
ie in alle wetenschappen kan
kijken, dat je je kan verdiepen
in de kunst, de politiek. Dat
was vroeger ook zo. Ik zei
mijn studenten altijd: lees eens
een Nederlandse roman met
een puber als hoofdpersoon,
neem Die Leiden des Jungen
Werthers van Goethe bijvoor
beeld, of Ina Daman van Vest-
diik. Dat zijn geen weten
schappelijke boeken, zeiden ze
dan. Kunst is vaak een afspie
geling van de tijd waarin het
is ontstaan. Je kan uit zo'n ro
man vaker meer leren van het
menselijke wezen in zo'n tijd
dan uit wetenschappelijke lite
ratuur".
Jeugdliteratuur
Ze verheugt zich over de ont
wikkelingen van de jeugdlite
ratuur. Vroeger zetten alleen
mislukte literatoren zich aan
boeken voor kinderen, nu is
het een gerespecteerde zaak
als je jeugdboeken schrijft. Er
worden zeer hoge eisen aan ze
gesteld. Deze auteurs schrijven
ook schoolboeken. Dat is posi
tief. Nu moeten alleen de ou
ders nog over de brug. Die
zeggen vaak nog dat een kin
derboek te duur is, „ze lezen
het maar één keer; koop maar
een strip, die is niet zo duur"
Er moet gewerkt worden aan
leer ie van", dan kun je er na
tuurlijk donder op zeggen dat
er niets van komt. Je moet
iong beginnen met veel vertel
len en voorlezen. Kinderen
vinden het heerlijk. Dat is
creatief en dan is het boek niet
meer weg te branden uit hun
leven".
De televisie is helemaal geen
concurrent van het lezen,
vindt Lea Dasberg. „Als er een
boek verfilmd is, dan grijpen
ze later naar dat boek. In de
omgekeerde richting werkt
het meestal niet, omdat de
hoofdpersonen er vaak anders
uitzien, dan ze zich tijdens het
lezen hadden voorgesteld".
Maar kinderen kijken meestal
naar politiefilms. Een zojuist
opgerichte landelijke werk
groep heeft zich ten doel ge
steld het geweld op de televi
sie terug te dringen. Lea Das
berg stelt zich acnter die doel
stelling: „Ik heb er geen on
derzoek naar gedaan, maar ik
denk dat kinderen eraan wen
nen dat geweld een normaal
verschijnsel van de maat
schappij is. Dat vind ik erg. Je
vernietigt de gevoelige zone
ten aanzien van politieke be
wustmaking, wanneer ze elke
dag geweld op de televisie
zien. Ze hebben niet meer het
gevoel dat het iets vreselijks is.
Er zijn dan straks geen vol
wassenen meer die zo ontzet
tend woedend ziin op het ge
weld in de wereld dat ze zich
voornemen er met eigen poli
tieke macht iets tegen te
doen".
Ze verheugt zich op de ko
mende tijd. „Ik ben blij met
deze tijd. De twintigste eeuw
geeft je zoveel kansen. Je kan
reizen waarheen je wilt Ik
ben een zionist", zegt ze. „Dan
trek je naar het land, waar
onze cultuur vandaan komt. Je
hebt een groot solidariteitsge
voel met joden. Ik ben ook Ne
derlander, geboren en getogen.
Ik houd ook van dit land. Ik
zal er nog vaak genoeg kun
nen komen voor promoties
van mijn studenten. Dat is dus
een dubbele loyaliteit Maar
als ik voor een keuze wordt
gesteld, dan kies ik voor de
joodse groep."
(ADVERTENTIE)
uw steun
BROODNODIG
in hun strijd tegentf
armoede en honger
de vastenaktie
steunt jaarlijks
450 projekten
in de Derde Wereld11
giro 5850 te zeist
banknr. 70.70.70.14" ei
t.g.v. vastenaktte-nederind"
Emancipatieraad:
Betere bescherming
flexibele werknemer
DEN HAAG De Emancipkp;
tieraad vindt dat de recht ie
van mensen die flexibel w&,
ken, zoals oproepkracht! rg
hulpkrachten of thuiswerke ig
beter moeten worden I To
schermd om uitwassen tegt
te gaan. Dit heeft de Emanfcel
patieraad gisteren geadvisec az
aan minister De Graaf van spn
ciale zaken en werkgeleg! ui
heid. Deze groep werknemcas
heeft recht op zaken als ol g<
kostenvergoedingen, sch rei
lingsmogelijkheden en doorl
taling van vakantiedag! de:
Werkgevers moeten ten mi i J
ste aan een aantal minim: êw
contractvoorwaarden voldofleii
De overheid moet via wetgde
ving onzekerheden voor ma
sen met een flexibel arbeiint
contract wegnemen.
Geen bewijs voor per
ronselactie
Centrumdemocraten w
DORDRECHT Vice-praR
dent mr. C. Sikkel van (tisc
rechtbank in Dordrecht heèni
gisteren in kort
paald dat de politieke groepfwe
ring Centrumdemocraten (Clk v
niet onder valse voorwends« «e
mensen de kandidatenlij
heeft laten tekenen. Drie i
woners van Dordrecht haddjL
een kort geding tegen de Crn
voormannen H. Janmaat
M. Koning aangespannen. N V
Sikkel constateerde dat „h 1
verhaal van de eisers als ef
nachtkaars is uitgegaan"
veroordeelde het drietal
het betalen van. de proceskc j|V
1
Duitse zoölooi
"Sis
Grzimek
overleden
FRANKFURT Bernh
Grzimek, de Westduitse zo
oog die internationale beker
heid en waardering heeft ()-
oogst voor zijn boeken en fil l)
over het dierenleven in Oc
Afrika, is gisteren vermoed^
lijk tengevolge van een haft"*,
aanval, op 77-jarige leeft
overleden. Als ere-opzichi fT"
van de nationale wildpark V
van Tanzania en Oegani V
schreef Grzimek tientallig
dierenboeken en toonde
zich een warm voorstan!
van natuurbehoud en dien
bescherming. In 1956 werd
een prominente verschijni
op de Westduitse televisie n
zijn programma „Een plfi^
voor dieren". Door zich p ft
soonliik bij acties in te zett 1
wist hij met dit program!
miljoenen in te zamelen
behoeve van de wildbesche
ming. Van 1945 tot 1973 u -
hij directeur van de dierenti
van Frankfurt. Er is tevQ/
een encyclopedie naar
Duitse zoöloog genoemd.
