final
Weekpuzzel
Nr. 11
Kruiswoordraadsel
lino s
ZATERDAG 14 MAART 1987
Oplossing vorige puzzel
^zFII-llgT"
mam
jr van
ad he
laags
eorge
groep
cl pe
chzel
noga
ik eei
Ruzif
maa
De lettergroep „GO" komt voor in
ANGOLA
Puzzel nr. 10 is gewonnen door:
Mevr. Vogelenzang, Morsweg 132-2
2332 ER Leiden.
C.van Klink, de Blankenstraat 10,
2377 VC Oude Wetering.
Zij krijgen hun prijs binnen drie weken
cheque toegestuurd.
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 11 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van:
LEIDSE COURANT,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
HORIZONTAAL:
1. Persoon belast met de
werving van advertenties.
10. Dessertspijs.
11. Vaatwerk met hengsel.
12. Hofpersoon in vroegere
14. Muzieknoot.
15. Godsdienst (afk.).
17. Plantaardig afval.
18. Motorschip (afk.).
19. Voorzetsel.
21. Hoofdofficier.
24. Gebraden ribstukje.
27. Paardeslee.
28. Schrijfkosten (Latijn).
30. Lengtemaat.
31. Voorzetsel.
32. Stevige vogelveer.
34. Vluchtheuvel in dijkloos
35. Verfstof.
36. Door, met (Latijn).
37. Bezieldheid.
39. Gesteente.
40. Opstootje.
41. Wijnsoort.
42. Zopder moed.
Zichtbare waterdamp.
Vreemde titel.
Vorm van neerslag.
Stopplaats.
Korte tijdsduur.
Omgang v.e. toren.
Plaaggeest.
Soort dameshalsbont.
Vierhandig dier.
Vijandschap.
Etensbak voor varkens.
Hoeveelheid.
Voegwoord.
Maalinrichting.
File.
Afgodisch.
Samenweefsel (fig.).
En omstreken (alk.).
Maangestalte (afk.).
Geboden bedrag.
Symbool van neon.
Dieregeluid.
Soort takel.
Overdreven voorliefde.
Stad in Duitsland.
Nieuweling in een vak.
VERTICAAL:
1. Ofschoon.
2. Aantekenboekje.
3. Klein kind.
4. Europeaan.
5. Deel v.e. boom.
6. Boom.
7. Symbool van thallii
8. Weegtoestel.
9. Dwarshout aan een
10. Tuimeling.
13. Cilinder.
14. Vis.
16. Flesvormig hout.
18. Voorbeeld.
20. Lengtemaat.
21. Muziekgezelschap.
22. Oosterlengte (afk.).
23. Van leer.
24. Onophoudelijk prater.
25. Eminentie (afk.).
26. Interval.
29. Kleine wig.
30. Ploegsnede.
33. Onachtzaam.
36. Persoonsafbeelding.
38. Hoornachtig
vingerbedeksel.
41. Uitheemse spijs.
43. Verbeten.
45. Over, langs.
De twee sleutelwoorden zijn
Adres
Postcode Woonplaats
46. Licht ontvlambaar
mengsel.
49. Sierdek op
51. Heildronk.
52. Bevlieging.
bed.
Welke twee sleutelwoorden vormen de let
ters uit de vakjes 49 248 66 41 37 76358
26 en 47 60 56 25 42 5 34 89 78 44?
53. Persoonsaanduiding.
54. Grote ontvangkamer.
56. Identiek.
59. Onbebouwd (van
6!. KtïUpa.
63. Handelskorting.
6Z Onmiddellijk.
70. Florijn (gulden) (afk.).
72. Windrichting (afk.).
75. Gezichtsorgaan.
76. Stad in Duitsland.
78. Vordering.
81. Kerkelijke straf.
82. Aanwijzend vnw.
86. Laagtij.
87. Muzieknoot.
88. Oude lengtemaat.
90. Symbool van magnesium.
Forcing pas
Er is een tijd geweest dat een pas een pas
betekende en een doublet een doublet.
Met de doubletten is het nog veel chaoti
scher gesteld dan met de pas, maar ook
een pas kan van alles betekenen, zoals:
- gewone pas
forcing pas
sterke pas (veelal verboden)
conventionele pas (b.v. na een slem
bieding van de tegenpartij of na een
interventie op azen vragen)
„ethische" pas (als de partner lang na
gedacht heeft) enzovoort, enzovoort
In een parenwedstrijd deed zich de
volgende situatie voor; dit was de
zuidhand (Z/allen):
7 3
"AHV82
o A H V 3
ZUID
1 Ha
4 Ha
NOORD OOST
2 Ha 2 Sch
pas 4 Sch
Heel veel zuidparen doubleerden in deze
situatie, maar is dat een opgelegde actie?
Natuurlijk niet. De situatie is onover
zichtelijk en zuid heeft ook nog een part
ner. Als zuid past, en dat is zo ongeveer
een forcing pas, komt partner noord aan
de beurt met
4
V 9 7 5 3
o9 2
*V 10 9 7 4 3
en die zal partners boodschap wel begrij
pen en 5 harten bieden, zelfs met passen
zou een goede score bereikt zijn, want
het spel lag zo:
'Nigel Short
E
Op de laatste wereldranglijst zien we
vier Russen op de eerste plaatsen staan:
isparov en Karpov op eenzame hoog
te, daarna Joesoepov en Sokolov. Het
er naar uit dat in de nabije toekomst
de jonge Brit Nigel Short zich hier tus
sen werkt. Dit voormalige wonderkind
(nu 22 jaar) lijkt na een periode van stil-
itand zijn belofte waar te maken. Vorig
aar speelde hij zich al in de top tien, nu
ijkt hij door toernooi-overwinningen in
Vijk aan Zee en recentelijk Reykjavik
op te rukken naar een derde plaats ach
ter de twee K's. Zijn prestatie in de IJs-
li landse hoofdstad moet zelfs indruk heb-
gemaakt op Kasparov. In dit sterke
toernooi (gemiddelde ELO 2585) pres-
Jteerde Short het om met 6 uit 6 te star
en. Een rustige finish (2 uit 5) bracht de
(verwinning niet meer in gevaar; zijn
iLO-prestatie van ver in de 2700 brengt
lem nu in de absolute top.
Het is voor onze landgenoot Timman te
hopen dat hij ook snel zijn topplaats
■jherovert. Zijn 7 uit 11 in dit toernooi
(gedeelde tweede plaats) duidt in ieder
:val in deze richting,
e mooiste partij speelde Short tegen de
Joegoslavische superster Ljubojevic:
N.SHORT-L.LJUBO JEVIC
Siciliaans.
,e4 c5 2.Pf3 d6 3.d4 cxd4 4.Pxd4 Pfó
5.Pc3 a6 6.Le3 e6 7.f3 Le7 8.Dd2 b5
9.g4 Lb7 10.0-0-0 0-0.
Dit rokeren in de storm blijkt niet goed
uit te pakken; interessant is 10...Pfd7!?,
om direct dit paard naar e5 en eventueel
c4 te spelen.
Il.h4 Pc6 12.Pxc6 Lxcó 13.g5 Pd7
14.Pe2 d5.
Ljubojevic meent dat het tijd is voor ac
tie, beter was het een wat behoudender
opstelling in te nemen: 14...Pe5 15.Pd4
Ld7! om de aanval op het zwakke punt
e6 af te zwakken.
15.Pd4 Lb7 16.Lh3 Pe5 17.Del?!
Het toernooibulletin geeft terecht aan,
dat wit beter 17.f4 Pc4 18.Del (als in de
partij) had kunnen spelen. Nu had zwart
sterk met 17...Lc5! kunnen afwijken.
Kennelijk was Short eerst van plan zijn
zwartveldige loper te behouden en kwam
hij pas bij de volgende zet op het fraaie
idee deze te „offeren". Een kleine smet
op deze fraaie partij.
17...Pc4? 18.f4! Pxe3 19.Dxe3 Da5?!
Niet het beste; taaier is 19...Db6 bijv.
20.e5 Lc5 21.f5 exf5 22.Lxf5 Lc8 en
zwart kan zich nog verdedigen.
20.Kbl dxe4.
m
Hf
i
<W<i
k'/
4
1 V 1
JL
■1
B
f
7
i
i
a
'is
iïmm.
21.Pxe6! Tfe8?!
Ongetwijfeld had Ljubojevic wit's 21ste
zet gezien en ook dat zwart na 21...fxe6
22.Lxe6+ Kh8 23.Td7 Lc8 24.Txe7 Db4
25.Ld5! een moeilijk eindspel te verdedi
gen heeft. De tekstzet is echter geen ver
betering, want Short heeft nog meer ach
ter de hand.
22.h5ü
De mooiste zet in deze partij; zwart kan
nu niet nemen vanwege 23.Lxe6+ Kh8
24. h6 en de witte aanval wordt te sterk.
Zwart is nu in alle varianten verloren:
22...Lc8 23.Dxe4! Lxeó 24.Lxe6 fxeó
25.Dxe6+ Kh8 26.h6 en het is niet te
zien hoe zwart zich nog kan redden;
22...Lc6 23.Dd4 Lf8 24.Pxf8 Txf8 25.h6
met beslissende aanval of 22...Lf8
23.Pxf8 Txf8 24.h6 Tad8 25.Txd8 Txd8
26.hxg7 eventueel gevolgd door 27.Lf5.
De verdediging die de Joegoslaaf kiest
loopt al net zo snel mis.
22...Ld8 23.Td7 Lc6 24.Dd4!
Dit had de schitterende slotzet moeten
zijn, maar Ljubo wil nog even doorspe
len.
24...Lf6 25.gxf6 Lxd7 26.Dxd7 Db6
27.Pxg7 Ted8 28.Dg4 Kh8 29.Pe8!
Zwart geeft het op.
De tweede plaats moest Timman delen
met oud-wereldkampioen Michael Tal,
de man die de schaakwereld eind jaren
vijftig deed sidderen met zijn flitsende
combinaties. De scherpte is door de ja
ren heen wat verdwenen, maar het in
zicht is nog ruim aanwezig. In onder
staand fragment zien we dat hij ook het
combineren nog niet verleerd is.
Ter
;eerden,
ïr lr
r tc
«ciaC,
>r he
e we
ester
idruk
it Al
endo
De:
jp de
ingei
wezii
wer
kuns
klas i
seleii
i zijl
porse
en
Halve finales
afsluiting van de serie rubrieken
•ver de halve finales, volgt hier een ana-
yse van het spannende treffen tussen
"leusdens en Van Aalten uit de zevende
inde.
R.HEUSDENS-G.VAN AALTEN.
Zevende ronde HF 1987.
I.32-28 19-23 2.28x19 14x23 3.37-32 10-
14 4.41-37 5-10 5.34-29 23x34 6.39x30.
Deze ruil, waaraan wel de naam van Ko-
z^renevski verbonden wordt, lijkt vrij po
pulair te gaan worden. In ieder geval
werd zowel in het WK 1986 als in de HF
1987 met wit de opening opvallend vaak
zo behandeld.
6...14-19 7.30-25. Een opmerkelijke be
slissing, daar men zich met wit meestal
agressiever opstelt, bijvoorbeeld: 7.44-39
10-14 8.40-34 18-23 9.46-41 12-18 10.32-
23x32 11.37x28 (Korenevski-Koua-
mé, WK 1986). Met de tekstzet kiest wit
aleigenlijk al direct voor de omsingeling.
7...10-14 8.35-30 16-21. Zwart is op
winst uit en speelt de scherpste zet. 9.31-
26 11-16 10.37-31 6-11 11.31-27. Plaatst
men nu 7 op 6, 25 op 35, 40 op 34, en
44 op 39, dan ontstaat de stand uit de
partij Van Aalten-Meijer, tweede ronde
HF 1987. Meijer speelde toen 18-23
waarna een spannende k.v.o.-partij ont
stond. In de onderhavige partij heeft
zwart andere bedoelingen.
II...18-22 12.27x18 13x22 13.32-28 12-
18 14.46-41 7-12 15.44-39 9-13 16.40-35
4-9 17.45-40 2-7 18.39-34 1-6 19.50-45.
Een goede voortzetting voor zwart in nu
18-23; maar opnieuw speelt zwart de
scherpste zet. 19...21-27 20. 34-29. Wit
neemt de handschoen op: de tekstzet is
de inleiding van een soort Drost-offer
variant.
20...18-23 21.29x18 12x32 22.40-34 13-
18 23.42-37. Na 23.34-29 is 18-23
24.29x18 22x13 gunstig voor zwart.
23....18-23. Zwart gaat consequent door.
Een weg terug was er eigenlijk ook niet:
na 23...17-21 24.37x17 21x12 25.26-21
27-31 26.36x27 18-23 (11-17?) volgt
27.38-32! en omdat 11-17 opnieuw ver
hinderd is (27-22!) verkeert zwart in gro
te moeilijkheden.
24.37x28 23x32 25.48-42 8-13 26.42-37.
Op eerst 26.34-29 zou kunnen volgen
32-37 27.41x1 13-18 28.1x23 19x37, al is
de situatie na 29.36-31 37-42 30.38-33
22-27! 31.31x22 42-48 32.42-37 16-21
33.26x17 onduidelijk. 26...13-18 27.
37x28 18-23 28.34-29. Roept de aanval
op 28 in eerste instantie een halt toe
(23x32?).
28....23x34 29.30x39 7-12 30.45-40. Be
ter is m.i. 30.39-34 12-18 31.34-29 met
spannend spel.
30....12-18 31.40-34 3-8. Waarom niet
31.... 18-23? Na die zet zou wit m.i. in
moeilijkheden zijn: 32.47-42 23x32 en
nu mag 33.42-37 niet, is op 33.34-29 19-
23 sterk, en volgt op 32.34-30 9-13 waar
na niet te zien is hoe wit acceptabel spel
kan krijgen. En ook 32.34-30 (i.p.v. 47-
42) 23x32 33.30-24 19x30 34.25x34 ziet
er onaantrekkelijk uit.
32.34-29 20-24 33.29x20 15x24 34.39-34
18-23 35.49-44. Nu zwart veld 24 bezet
heeft zou men van het echt Drost-offer
kunnen spreken.
35....23x32 36.44-39 8-13.
(zie diagram)
37.36-31! Uiteraard niet 37.34-29 we
gens 22-28 enz., en ook 37.47-42 was
foutief: 22-28 38.33x31 32-37 39.41x32
24-29 40.34x23 19x48. Met de tekstzet
start wit weliswaar een kansrijke variant,
maar nog sterker was geweest 37.34-30.
Ik zie althans niet hoe zwart zich dan
moet redden: 37.... 13-18 38.39-34 9-13
(de dam 32-37 enz. verdwijnt direct
weer van het bord) 39.34-29 en nu geeft
zowel 32-37 40.41x23 19x48 41.30x10
als 39.... 14-20! 40.25x21 32-37 41.30x8
M.TAL-H.HJARTARSON (Usland).
Stand na de 37e zet van zwart.
38.Tb8ü Dxd3 39.Pcxe5 Ddl2+ 40.Kh2
Tal 41.Pg4f K17 42.Ph6+ Ke7 43.Pg8+.
Zwart geeft het op.
Correspondentieadres: Leo Hofland, C.
Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
37x46 42.21x32 46x48 een voor wit ge
wonnen eindspel. Waarschijnlijk ver
keerden de spelers in deze fase van de
strijd echter al in tijdnood.
37...27x36 38.38x18 13x22 39.34-29 22-
27 40.29x20 27-32 41.20-15 17-22. Beter
is 41... 17-21 42.26x17 11x22: zwart be
schikt dan na 25-20 14x25 43.15-10 over
dezelfde finesse als in de partij, terwijl
hij op andere zetten verder gaat met 22-
27 en 16-21 enz. Heeft Van Aalten mis
schien met 41....17-22 bewust risico's ge
nomen om, er min of meer op rekenend
dat wit direct zou doorbreken, na de af
wikkeling nog een zo gunstig mogelijk
eindspel te hebben?
42.25-20? De doorbraak zal hier foutief
blijken te zijn. Beter was eerst 42.39-34,
met zeer kansrijk spel voor wit.
42...14x25 43.15-10 9-14! 44.10-5 22-28!
De weerlegging. 45.33x22 27-32
46.43x32 19-24 47.5x30 25x43 48.35-30!
De kansen zijn volledig gekeerd, maar
met deze sterke zet weet wit de dreigen
de nederlaag af te wenden. Niet goed
was bijvoorbeeld 48.32-27 wegens 11-17
49.22x11 6x17 en door op de volgende
zet 43-49 te doen, wint zwart zoals in
het vervolg wordt aangegeven.
48.43-48. Hierna blijkt zwart niet meer
te kunnen winnen, maar ook 48....11-17
49.22x11 6x17 wint niet: 50.30-24 43-49
51.32-28 (A) 49-44 (op 49-35 volgt 26-
21! enz., en dezelfde plakker komt na
49-38 52.24-19 38-42 enz.) 52.28-23 44-
40 53.23-19 40-35 54.24-20 35x13 55.22-
14 16-21 (B) 56.14-10 13-19 57.10-5
19x46 47-42 36-41 59.5-32 remise.
(A) Niet 51.24-19 wegens 49x27 52.19-
14 (52.41-37 27-9 is niet beter) 27-
32 53.14-9 32x46 54.9-4 16-21 55.4-
15 46-10 enz. met opositie.
(B) Ook na 55.13-4 56.41-37 .17-22
57.47-42 22-27 58.42-38 27-31 is het
door 59.38-32 31x42 60.32-27 4x31
61.26x48 remise.
49.22-18! 48x25 50.18-13 25-3 51.41-37
16-21 52.26x17 3x43 53.13-8 11-17 54.
8-3 Het eindspel is nu gewoon remise,
maar zwart wil nog doorspelen. 54....17-
22 55.3-25 43-16 56.47-42 16-2 57.25-43
2-16 58.42-38 16-2 59.38-32 6-11 43-48
en hier werd remise overeengekomen:
wit gaat 32-27 doen.
Sporten en Winnetou
West-Duitsland heeft ook dit jaar weer
twee postzegels met toeslag uitgebracht
ten bate van de sport. Ook West-Berlijn
heeft twee van dergelijke zegels uitge
bracht, die alleen wat het motief betreft
met die van West-Duitsland verschillen.
Zowel de zegels van West-Duitsland als
die van West-Berlijn hebben een waarde
van 80 +40 pf. en 1,20 M 55 pf.
De eerste zegel voor West-Duitsland
heeft als motief zeiljachten in actie. In
West-Duitsland kent men 1150 vereni
gingen met in totaal 158.000 leden die
zich met deze sport bezig houden. De
tweede zegel heeft als motief Noordse
skisport. Van 12 tot 21 februari werden
voor de eerste maal na de Tweede We
reldoorlog dergelijke wedstrijden in
West-Duitsland gehouden met deelne
mers uit ongeveer 30 landen.
De zegel voor West-Berlijn hebben als
motief het wereldkampioenschap judo
die van 19 tot 22 november a.s. in Essen
worden georganiseerd, en turnen: van 31
mei tot 7 juni wordt in Berlijn het Duit
se turnfeest gehouden. Men verwacht
dat rond de 100.000 turners en turnsters
daaraan zullen deelnemen. Het ontwerp
voor deze zegels is van Hans Peter Hoch
uit Baltmannsweiler.
Dit jaar bestaat het kasteel Clemens-
werth 250 jaar. Dit in het Emsland gele
gen jachtslot werd gebouwd tussen 1737
en 1749. Het is een pronkstuk in late ba
rokstijl en staat dan ook op de monu
mentenlijst. Een postzegel van 60 pf.
geeft een goed beeld van het fraaie ge
bouw en zijn omgeving. Het ontwerp is
van Sybille en Fntz Haase uit Bremen.
Nu 200 jaar geleden werd de opticien,
TT
i II
m" if atifH
m m m m
m mm mj
ssss
natuurkundige en astronoom Joseph
von Fraunhofer te Straubing geboren.
Hij gaf het instituut voor meetkunde en
mechanica van Utzschneider, Reichen-
bach en Liebheir te München wereldver
maardheid. Fraunhofer werd in 1824 in
de adelstand verheven en stierf twee jaar
later. De aan hem gewijde zegel van 80
pf. heeft als motief een afbeelding van
een sterrenspectrum met Fraunhofer-lij-
nen. Over het geheel loopt de handteke
ning van Fraunhofer. Ontwerp Ernst
Kösslinger uit Martinsried.
Het is dit jaar 75 jaar geleden, dat de be
kende schrijver van avontuurlijke india
nenverhalen Karl May overleed. Namen
als Old Shatterhand, Old Surehand en
Winnetou zijn wereldvermaard. Winne
tou staat afgebeeld op de door Helga Re-
genstein ontworpen zegel van 80 pf. De
drie delen met als titel „Winnetou"
schreef May in de jaren 1893-1910. Hij
overleed op 30 maart 1912 te Radebeul
nabij Dresden in de villa „Shatterhand".
Met een postzegel van 50 pf. brengt
West-Berlijn de 100e geboortedag van
Louise Schroeder onder de aandacht. Als
dochter van een bouwvakarbeider te Al-
tona en volgde zij na de middelbare
school een administratieve opleiding.
Daarna ging zij werken bij een verzeke
ringsmaatschappij en wist zich al snel op
te werken tot privé-secretaresse. Op 23-
jarige leeftijd sloot zij zich aan bij de so
ciaaldemocratische partij, waar zij zich
een vurig voorvechtster toonde voor de
rechten van de vrouw. Na de machtso
vername door Hitler in 1933 werd zij ge
dwongen haar politieke activiteiten te
stoppen. In december 1946 werd zij ge
kozen tot burgemeester van Berlijn en
vervolgens werd zij lid van de Duitse
Bondsdag. Zij stierf op 4 juni 1957. Op
de zegel ziet men het portret van Louise
Schroeder.
10 6 4
0 8 7 6 5 4
H 6
AHV 10 982
V B
o B 10
4 AB5
7 3
O AHV82
o A H V 3
*82
Het scorekaartje werd gesierd met heel
vaak +790 voor OW, en dat houdt in
dat NZ hun forcing pas niet goed door
gesproken hebben. Eerst sterk bieden en
aansluitend op de verkeerde plaatjes
doubleren is geen goede stroomlijning
van de bieding!
SELECTIE
Landskampioen WAC is in de halve fi
nale van de selectiewedstrijden voor het
EK in Brighton (augustus a.s.) verslagen
door de sterke combinatie Kirchhoff-
-Tammens en Westra-Leufkens. Om
meer dan één reden horen deze twee pa
ren thuis in het Nederlandse team. „De
strijd" gaat vanaf heden eigenlijk alleen
maar om het derde paar, waarbij de keus
zal gaan tussen routiniers of opkomend
talent. Ten aanzien van die routiniers is
het jammer dat het partnership Mulder-
-Rebattu niet meer beschikbaar is, want
dat zou een uitstekend derde paar zijn
geweest.
Met de volgende a.s. dummy bleef Enri
Leufkens heel beheerst uit slem:
OAVB832
O H 9 4
A B 9 4
Tegenover een sterke sans bij Berry
Westra ging het:
1 SA 2 Ru
2 Ha 3 Sch 1)
3 SA 2) 4 KI 3)
4 Ha 4) pas!
1). Splinter.
2). Negatief.
3). Eerste controle.
4). geen r
Een goede biedserie, want Berry Westra
remde terecht af met een kleine double-
ton harten en aas, heer en vrouw van
schoppen. Lucassen-Kolen van WAC
verzeilden in 6 harten en dat ging twee
down: ruitenaas en twee hartenslagen.
(H-10-xx achter de dummy). Hoe zou u
het volgende spel geboden hebben?
V 8 6 4
V B 3 2
o A V 10 9 3
A
Uw partner opent 1 harten - u 2 ruiten
- partner 2 harten (zal wel een zeskaart
zijn). Ook hier verzeilde WAC in 6 har
ten, terwijl Leufkens-Westra eenvoudig
in 4 harten eindigden. De andere hand
was:
A 10 2
"A V 10 8 5 4
o 6
*V B 4
en om twaalf slagen te maken moet er
nogal het een en ander goed zitten, of ge
vonden worden.
Hierbij dient wel opgemerkt dat dit de
slotfase van de match was, waar WAC
alles of niets speelde. Dat - zoals hier -
Leufkens-Westra niet in dezelfde spiraal
stapten, onder het motto: „de tegenpartij
moet inhalen en biedt hier dus slem, la
ten wij het dus ook maar bieden", ge
tuigt van de ernst die zij bij hun sport
maken en toont aan dat ze met beide be
nen op de grond staan. Figuurlijk al
thans, want iedereen die dit paar wel
eens heeft zien spelen, weet dat dit let
terlijk niet opgaat.
AGENDA: 28 maart 14.00-22.00 uur
Boerenbridgedrive Druten voor eerste
klas en lager, ook voor niet-rokers!
(08870-13316); 's-Gravenhaagse Bridge-
school (070-468155) zoekt enthousiaste
lingen voor een niet-rokersclub (maan
dagavond), gevorderden club (woensdag
avond) en beginnersclub (vrijdagavond).
Correspondentie: p/a Leharstraat 10,
2162 AC Lisse.
Stervende ster op z'n
helderst
De eind vorige maand door Amerikaanse
en Australische sterrenkundigen ontdekte
supernova, een ster in zijn laatste levensfa
se, zal tussen 15 en 22 maart op zijn hel
derst zijn. Daarna neemt het uitstralende
licht, dat nog enkele maanden ten zuiden
van de evenaar met het blote oog waar
neembaar zal zijn, langzaam af.
De ster bevindt zich in de Grote Magalhae-
se Wolken en moet 22 februari of een dag
later zijn ontploft, zo is thans komen vast
te staan. Als gevolg van deze explosie
wordt het grootste deel van de massa waar
uit de ster bestaat de ruimte in geslingerd.
Grote hoeveelheden brandend gas en ande
re materie verwijderen zich thans met een
snelheid van 15.000 kilometer per seconde
van de kern van de stervende ster, zo heb
ben de astronomen berekend.
Het is zeer lang geleden dat een stervende
ster van dit formaat, namelijk tien maal zo
groot als de Zon, zo duidelijk en helder
werd waargenomen. De laatste keer dat de
explosie van een reuzenster van zo dichtbij
gezien werd, was in 1604. In dat jaar nam
de Duitse astronoom Johannes Kepler een
heldere supernova waar. Astronomen in
Zuid-Amerika en in Australië volgen het
sterfbed van de reuzenster, dat ongeveer
vijftig dagen duurt, op de voet. Er is nog
weinig bekend over het proces dat zich aan
het einde van de levensfase van een ster af
speelt. Men weet dan ook wat er kan gebeu
ren, als de ster Betelgeuse in het bij ons
zichtbare sterrenbeeld Orion haar leven, as
tronomisch gesproken „binnenkort", zal
beëindigen. Naar schatting zal zij over vijf
duizend jaar in een supernova veranderen.
Het staat vast dat ook de Zon op een gege
ven ogenblik in elkaar zal storten en de
brandende gassen van dit hemellichaam de
Aarde zullen verschroeien, maar dat kan
volgens de sterrenkundigen nog enkele mil
jarden jaren duren.
Het in de veehouderij vrij algemene ge
bruik slachtvee antibiotica toe te dienen
draagt bij tot het ontstaan van levenbedrei
gende bacterién die mensen kunnen infecte
ren en die onkwetsbaar zijn voor medicij
nen. Onderzoekers van de Amerikaanse fe
derale centra voor ziektenbestrijding heb
ben een ongewone salmonella-bacterie ont
dekt die voedselvergiftiging veroorzaakt en
die immuun is voor geneesmiddelen.
Toen zij het spoor van de bacterie volgden
kwamen zij uit bij veehouders die antibioti
ca toepassen om een gezonde groei van hun
dieren te bevorderen. Deze middelen voor
komen namelijk ziekelijke groeiremmingen
bij het vee. De landbouw maakt er gebruik
van om bepaalde ziekten bij gewassen te
bestrijden. Tegenstanders hebben al jaren
lang gewaarschuwd voor het gevaar van on
kwetsbare bacterién door overmatig ge
bruik van antibiotica. Volgens de voorstan
ders vallen ziektenverwekkers die bij vee
resistent worden de mens niet aan. Maar
uit het Amerikaanse onderzoek, waarvan
de New England Journal of Medicine on
langs een verslag bevatte, blijkt dat zij wel
degelijk de mens kunnen treffen. In 1984
kregen in Los Angeles County 69 mensen
een voedselvergiftiging. Een jaar later wa
ren het er 298. Twee patiënten overleden.
De besmetting bleek de schuld te zijn van
een salmonella-bacterie die zich er niets
van aantrok toen de artsen trachten haar
met chlooramfenicol uit te roeien. Het alge
meen aangeraden braden of koken van mo
gelijk besmet vlees blijkt niet altijd een vei
lige manier te zijn om de bacterién te do
den. Slechts 15 procent van de getroffenen
had rauwe hamburgers gegeten.
Het breedspectrum-antibioticum chlooram
fenicol bezit een gevaarlijke bijwerking. Het
kan soms de beenmergcellen van de patiënt
aanzienlijk beschadigen, waardoor ernstige
bloedarmoede optreedt. Het antibioticum
wordt om die reden in tal van landen, on
der meer Nederland en Belgié, alleen nog
gebruikt bij de bestrijding van infectieziek
ten, zoals tyfus, waarbij het leven gevaar
loopt en andere middelen falen.
■£eidóe öouAO/nt"
