Langs
Omwegen
•e Burgerwacht
>nd het einde
an een republiek
Kiezen tussen socialisme of catastrofe
'ïzwaren LOV van de hand gewezen
frum trekt weinig belangstelling
^EN OMGEVING
EajdwOowuvnt
s
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk, vertellen
wie u graag injieze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
ALPHENSE HISTORISCHE VERENIGING
HERT ZICH WEER
Officier van de Leidse gewapende burgerij, omstreeks 1785.
Leids gemeentearchief.
eput<
ïten.
Rijns
r om
fradi
begoi
angs
lt zullen onze patriot-
sten, als zij in het le-
zijn?", of zinnen van
';e strekking, zijn uit
•eede helft der 18e
overgevlogen naar
!0ste, waar ze op de
tien of ergens anders
gezongen werden. De
/oorden werden ook
iven, maar die schie-
mij op het ogenblik
te binnen. Feit blijft,
er patriotjes waren
ijds. Grote kerels die
voor deze provinciën
len doen, als het maar
voor de prins-stad-
ler Willem V was.
it onze vaderlandlie-
le patriotten hadden
Oranje een broertje
Erg lang hebben zij
niet ten dienste kun-
maken, immers in
1813 kwam er weer een
Oranje erfprins op de
troon die zich even later
als soeverein en eerste
koning der Nederlanden
liet inhuldigen.
De republikeinse patriotten
vormden geen onderdeel van
het „staand" leger. Het waren
gewoon burgers met een
schietijzer in hun handen of
over de schouder. Maar ook
als je geen patriot was kon je
lid van de burgerwacht zijn.
De gewapende burgerij: een
aardig aspect van de weer
baarheid van een natie. „De
Viersprong", uitgave van de
Historische Vereniging voor
Alphen a.d.Rijn en Omstre
ken, heeft er in „nummer 10"
uitgebreid aandacht aan be
steed. B.J. van Vliet is de au
teur van „Een handig hooi-
vorkje", een artikel over de
burgerbewapening in Alphen
en omgeving rond 1787.
In dat jaar 1787 werd hier en
daar met de wapenen geklet
terd. Dat was, onder andere,
aanleiding voor de bestuur
ders van het ambacht Zwam-
Tierdam dat er in hun gebied
£een genootschap tot wapen
handel had bestaan. Wel was
er een begin van een „schut
terij". Dit in verband met een
oorlogsdreiging, veroorzaakt
door de Habsburgse keizer
van Oostenrijk. Zwammer-
dam wilde waarschijnlijk dui
delijk maken, dat het niet ge
kozen had voor de patriotten,
ook niet voor de oprichting
van een vrijkorps of enig ge
nootschap tot wapenhandel.
De patriotten waren republi
keinen van het zuiverste
Staatse water en sterk in het
inrichten van vrijkorpsen.
Hun anti-monarchale instel
ling kreeg een fikse deuk,
toen in '87 de Pruisen waren
binnengevallen om Willem V
in zijn waardigheid te herstel
len. Van Vliet schrijft dan
ook: „De patriotten waren in
ongenade gevallen". En dat zo
kort vöi de Franse revolutie,
waaraan de Bataafse repu
bliek te danken zou zijn, en
kele jaren later.
De schutterij
De schutterij, als stedelijke
burgerbewapening, stamde uit
de middeleeuwen. Een hele
ontwikkeling die uitliep in
een burgerwacht met dienst-
fJichtige poorters die op
ijsten werden gezet en in wij
ken verdeeld. Als je, bijvoor
beeld, predikant was of ziek
en gebrekkig, dan was je vrij
gesteld. Netzogoed als de chi-
rurgijnen, korenmolenaars of
brandwachten; misschien
Teun de klepperman ook wel.
Maar in de 18e eeuw liep men
al niet meer zo warm voor de
schuttersdienst. Discipline en
bewapening waren slecht. De
nachtwacht was een vitaal
onderdeel van de burger
plicht, maar men kon nauwe
lijks meer in het geweer ko
men als de noodzaak daar
was. Het was een troep ge
worden, en er werden legio
boetes uitgedeeld.
Het zat de republiek ook niet
mee. In 1780 waren onze
noordelijke vaderlanden toe
aan de Vierde Engelse (zee
loorlog. De Britten waren
toen al machtig genoeg om
over de Hollanders heen te
varen en de Oostenrijkse kei
zer Joseph II aasde ook al op
de republiek. Dat was alle
maal niet zo leuk voor de ver
enigde provinciën. De oor
logsdreiging ebde enigszins
weg, maar onze economie
stond er onderwijl verdraaid
slecht voor en het waren bui
tenlandse mogendheden die
de vaderlandse voortgang be-
gelse gezant in des Graven
Hage steunde de aanhangers
van Willem V, die overigens
op het Binnenhof terugkeerde
(na even uitgeweken te zijn)
door toedoen van de Pruisi
sche koning, via prinses Wil-
lemijn Willems schoonvader.
Bepruikt en al.
Maar de patriotten, als partij,
bleven zich roeren. Tot in alle
lagen der bevolking; „van de
regent tot het knechtje van de
zilversmid". Je denkt daarbij
algauw aan de situatie in het
Nederland van de jongste der
tiger jaren. Waren de patriot
ten een soort „NSB" avant la
lettre? Welnee; maar het leek
er een beetje op. De stadhou
der bleef weerspannig en
keerde zich tegen economi
sche hervormingen en het te
ruggeven van bepaalde oude
rechten. Hij stond op z'n stuk,
kon je wel zeggen. Dat alles
werkte de lust tot burgerbe
wapening aan. Vooral buiten
controle van de prins. Maar
de schutterijen waren onbe
trouwbaar voor de patriotten,
omdat veel schutters Oranje
gezind waren. In elk geval
verenigden patriotten en
orangisten zich apart in eigen
sociëteiten.
Het was tumult, toen in 1784
het Hollandse platteland ge
dwongen werd tot burgerbe
wapening. De boeren waren
overwegend Oranjegezind,
maar ze moesten toegeven.
„Zo kwamen gewapende
Leidse patriotten naar Zoeter-
woude om te zien of de op
schrijving door het gerecht
ordelijk verliep". Stelt u zich
eens voor: gewapende Leie
naars die in Zoeterwoude de
zaak komen controleren. Je
had in het dorp nog niet eens
een gemeentehuis. Ik vraag
me dus af waar die opschrij
ving rond 1784 plaatsvond.
Wellicht aan het Watertje?
Misschien ook, dat het Zoeter
woude een biet zal zijn ge
weest wie het er voor het zeg
gen had. Maar burgerbewape
ning moest er zijn. <in de om
geving was het vrij duidelijk:
veel notabelen, zoals schou
ten, schepenen, artsen en rij
ke winkeliers hadden de kant
der patriotten gekozen. Rijn-
saterwoude moet behoorlijk
Oranjegezind geweest zijn;
Bodegraven daarentegen telde
veel patriotten. Over en weer
kerkte men bij Orangistische
of patriottische predikanten.
Hoe het bij de pastoors lag is
vooralsnog niet duidelijk. Dat
weet ik dus niet, omdat au
teur Van Vliet daarover geen
uitsluitsel geeft. De verdeeld
heid liep als een grillige draad
door de bevolking van de dor
pen heen.
Het was een toestand van bij-
na-burgeroorlog: in 1787 wer
den huizen van patriottten ge
plunderd en de inwoners door
de Orangisten mishandeld.
Het leek een beetje op het
rampjaar 1670, toen half Eu
ropa zich stortte op het steen
rijke Holland, vlak nadat het
zelfs Engeland tot vernede
ring had weten te brengen
door de inzet van zijn door de
nautische wol geverfde vloot
voogden.
De nachtwacht
In een wat kalmer vaarwater
beschrijft Van Vliet „de
nachtwacht van Oudshoorn".
Maar daar was toen ook al on
rust en onveiligheid, die om
„een nachtwacht" riepen, na
vier grote inbraken aan de
Oude Rijn in '77. In die tijd
liepen „klapperlieden" het
hele jaar wacht; ze deden hun
best maar konden niet alles
verhinderen. Van 8 uur 's
avonds tot 4 uur in de och
tend waren ze in touw. Voor 4
gulden in de week, twee paar
schoenen per jaar en een
wachtrok eenmaal in de twee
jaar.
Je had een wachtmeester, die
zich bij het begin der wacht
meldde met zijn „bon", om bij
de schout, het „Woord", z'n
parool te halen. In dier ontie
gelijke tijden ontmoetten de
wachters elkaar elk uur in
het wachthuis, maar ze moes
ten ook het half uur „slaan en
roepen". Hun voornaamste
taak was: letten op rust en
orde en het signaleren van
brand. Maar het liep niet alle
maal zoals het moest zijn,
want in het hele ambacht van
Oudshoorn en Gnephoek
bleef het een warboel, waarbij
een vergelijking met onze ja
ren '87 nog ideëel te noemen
zijn. De notabelen van 200
jaar geleden smeekten als het
ware om heroprichting van
een nacht- of buurtwacht in
het hele ambacht. Die wach
ters moesten „geweldenarij,
roof, diefstal, plundering, in
slaan van ruiten en andere
ongeregeldheden tegengaan".
Het is waarlijk alsof je van
daag tot de slachtoffers be
hoort. Er is niets nieuws on
der de zon; de ongecontroleer
de mens heeft zich altijd als
een beest gedragen. Ook
Orangisten en patriotten;
„zelfs ingekwartierde Pruisi
sche soldaten" waren betrok
ken bij die onrust. Als de
Staatse bewapening wordt ge
noemd: „een halve piek of
een lans of een handig hooi-
vorkje van tenminste vier
voet".
Bewapening van het platte
land, meer dan twee eeuwen
geleden. Vóór het Koninkrijk
der Nederlanden. De burger
wacht van Alphen bevatte
omstreeks 1785 143 vermo
gende en 270 onvermogende
Alphenaren. Mooie burger
wacht. Officieren en onderof
ficieren, verdeeld over drie
compagnieën. „Meestal ver
mogende Alphenaren, ook uit
de magistraat". Er werd wat
„omgewenteld" in die tijden...
Wie er meer van wil weten
wende zich tot de Hist. Vere
niging voor Alphen en Om
streken (ik geef maar even
een voor de hand liggend
nummer): 01720-32747.
ÉZHENDAM De ge-
raad van Leidschen-
eeft ondanks door de
ihendamse Onderne-
freniging (LOV) aange-
bezwaren gisteravond
gemene stemmen het
jmingsplan Leidschen-
fuid goedgekeurd. Een
pl van de VVD om goed
ig een maand uit te stel-
het bezwaarschrift van
nader te bekijken
n steun van de raad.
Sördvoerders van de an
dere partijen waren van me
ning dat de LOV. zoals M. van
der Meule (PvdA) zei, „de
beurt voorbij heeft laten
gaan". Doel van het plan is
vergroting van het draagvlak
van het winkelapparaat in het
oude centrum, de mogëlijkheid
tot opvang van nieuwe impul-
dering
De LOV klaagt echter
slechte bereikbaarheid vai
oude centrum.
Bij het spreekrecht had een
vertegenwoordiger van de
LOV, mede namens de winke
liersvereniging Damcentrum,
een zinnige gedachtenwisse-
ling gevraagd over de ver
keersafwikkelingen en over
een bedrijfsverzamelgebouw.
De ondernemers betreuren het
niet bij het vooroverleg te zijn
ingeschakeld, reden om even
eens opschorting van de vast
stelling van het plan te vra
gen.
jTGEEST Het politiek
dat gisteravond in
ïest werd gehouden
keinig belangstelling. I.
Jer (WD). M. Kokx-
(CDA), L. Versteegen
J. Steegh (PPR/PSP/
n D. van der Waals
discussiérden onder
leiding van A. Kohlbeck, wet
houder van openbare werken
in Oegstgeest, over de komen
de Statenverkiezingen. De fo
rumleden waagden in de loop
van de avond aan een voor
spelling: de PvdA wordt een
redelijke tot flinke winst voor
speld, het CDA blijft volgens
drie van de vijf forumleden
gelijk, D66 wordt een klein
verlies toegedacht en de libe
ralen moeten inleveren. Klein
rechts en klein links zullen
weinig verschuivingen te zien
geven.
nens Sweerman uit
hw Vennep geeft donder-
vvond in De Hoeksteen
i het Karei Doormanplein
h Hillegom een lezing
I dia 's over een 32.000 ki-
[eter lange fietstocht van
Vuurland. De le-
begint om acht uur, een
mgskaartje kost vier gul
vijftig. Kaarten zijn
'f verkriji
irele Raad
deputeerde dr. J.W. Hek-
(CDA) verleent don-
dag zijn medewerking aan
verkiezingsbijeenkomst
"I het CDA die in de Mens-
ftingskerk aan het Heel-
'jespad in Leiderdorp
t gehouden. De heer
ftkelman is belast met mi-
teheer en volksgezond-
provincie Zuid-
Vand. Aan die onderwer-
I zal hij ook aandacht be-
Voorafgaande aan de
kiezingsbijeen koms t zal
f20.15 uur een huishoude-
ledenvergadering ge
en worden.
[filmkring Muzenhof Lei-
Worp draait donderdag-
<pd de film Terms of En-
In deze film staat
weduwe Aurora (Shirley
ÊLaine) en haar verhou
ding tot haar dochter Emma
(Debra Winger) en buurman
Garrett (Jack Nicholson)
centraal. De film is bekroond
met een aantal Oscars. Aan
vang half negen, entree /5.
Ruilvereniging Alkemade
houdt vrijdag haar maande
lijkse ruilcontactavond van
postzegels en munten in
dorpshuis De Alkeburcht aan
de Noordhoek in Roelofa-
rendsveen. Aanvang 19.00
uur. Iedereen die wat te rui-
Fatal Flowers
De gitaarband Fatal Flowers
treedt vrijdagavond op in het
LIDO-theater aan de Prins
Bernhardstraat in Noord-
wijk. De groep bestaat uit:
Richard Jansen (zang en gi
taar), Dirk Heuff (gitaar) en
Henk Jonkers (drums). Er
wordt gezocht naar een bas
sist. De zaal gaat om half tien
open. Een toegangskaart kost
tien gulden, SKAN-begunsti
gers en houders van een CJP
moeten zeven gulden vijftig
betalen. Kaarten zijn ver
krijgbaar bij de VVV's van
Katwijk, Noord wijk en Lisse.
Tom Jones
David Ray, de zanger die in
de Soundmixshow van Hen-
ny Huisman Tom Jones imi
teerde en daarmee op een
derde plaats eindigde, treedt
vrijdagavond op in Blues
Brothers aan het Henri Du-
nantplein in Hillegom. De
zaal gaat om negen uur open.
Concert
De Christelijke Oratorium
Vereniging Com nu met
Sangh houdt vrijdag in de
Gereformeerde kerk aan de
Julianalaan in Sassenheim
het jaarlijks concert. Mede
werking wordt verleend door
de solisten Marianne Koop
man (sopraan), Bernadette
Bouthoorn (alt, tenor Harry
v. Berne (tenor) en Henk v.
Heynsbergen (bas). De muzi
kale begeleiding is in handen
van het Randstedelijk Bege
leidingsorkest en Rich. Hei-
dema (orgel). Uitgevoerd
worden de cantate „Him-
melskönigsei u wilkommen"
(BMW/182) van Joh. Seb.
Bach, en het „Requiem" (KV
626) van W. A. Mozart. Aan
vang 8.15 uur. Toegangsprijs
f15.-, CJP en 65-plussers
12.50.
De rondedans om de stem
bus is begonnen. Lubbers,
Kok en andere politieke
kopstukken trekken door
de provincies om in allerlei
clubgebouwtjes en café
zaaltjes te vertellen hoe
goed zij het met ons voor
hebben. Daarbij vergeten
„Provincialen
deze nationale partij-man
nen nogal eens dat op 18
maartslechts" nieuwe pro
vinciebestuurders worden
gekozen. In Zuid-Holland
knokken twaalf partijen
voor 83 beschikbare stoel
tjes in het Provinciehuis in
Den Haag. Daarom komen
in deze rubriek lijsttrek
kers en andere „provincia
len" aan bod. Vandaag een
gesprek met Koen Zonne
veld, lijsttrekker van de So-
cialistiese Arbeiderspartij.
DE SOCIALISTIESE ARBEIDERSPARTIJ:
LEIDEN De Socialis-
tiese Arbeiderspartij
(SAP) doet wel mee aan
de statenverkiezingen
maar zal nooit in het col
lege van Gedeputeerde
Staten gaan zitten. Want
de partij wil geen verant
woordelijkheid dragen
voor het beleid van de
VVD en het CDA. „En
dat doe je in een provin
ciebestuur dat alleen
maar bezig is om de be
zuinigingen van de rege
ring door te sluizen.
Daaraan doen wij niet
mee. De SAP wil juist een
vuist vormen en terug
vechten", aldus lijsttrek
ker Koen Zonneveld (33).
Terugvechten dus. „Laat de
rijken de crisis betalen" is
hun leus. Het geld halen waar
het zit. En volgens de lijst
trekker zit dat geld bij de
oliemaatschappijen met hun
aardgaswinsten, bij bedrijven
die voor zo'n veertig miljard
aan kapitaal exporteren en
voor miljarden de belasting
ontduiken.
En hoe moet worden terugge
vochten?
„Met de strategie van over-
gangseisen, zoals die door
Trotski is ontwikkeld", zegt
Zonneveld. „De strategie van
„Mensen luisteren nu
eenmaal eerder naar
het statenlid
Zonneveld dan naar
Koen Zonneveld, die
toevallig elektro-
monteur is bij
Fokker".
overgangseisen is bijvoorbeeld
niet kiezen voor een 25-urige
werkweek, zoals de PSP doet,
maar voor een van 36. Prakti
scher zijn, en zo aansluiten bij
het bewustzijn van de grote
groep. Maar wel zodanig dat
net iets verder wordt gegaan
dan de eisen op dat moment
zijn. En daarmee wordt het
bewustzijn van de massa ver
der ontwikkeld".
Bewustzijn
Om bewustzijn draait het dus
bij de SAP. Want het moet
duidelijk worden. De
hebben de keus tussen de so
cialistische radendemocratie
of de catastrofe. Want daar
loopt het in deze maatschappij
op uit, gezien de economie en
de bewapeningswedloop. En
voor een catastrofe wil de
SAP de samenleving behoe
den. Dus doen deze Trotskis
ten, die vroeger de Internatio
nale Kommunistenbond
vormden en voor een belang
rijk deel zijn voortgekomen
uit de actiegroep Proletarisch
Links binnen de PSP en lid
zijn van de Vierde Internatio
nale, mee aan de verkiezin
gen voor de Provinciale Sta
ten.
In Zuid-Holland, met afdelin
gen in Leiden, Den Haag en
Rotterdam bestaat de partij
uit vijftig actieve mensen en
zo'n 200 georganiseerde sym
pathisanten, die meehelpen
met affiches plakken en het
uitdelen van kranten. „We
werken in de vakbeweging,
milieubeweging, vredesbewe
ging, jongerenbeweging. En
dan loop je iedere keer tegen
grenzen op. Daarom moet je
op politiek niveau ook ant
woorden hebben. Want wan
neer wij een zetel zouden ha
len is dat een hele steun voor
ons werk in die bewegingen.
Mensen luisteren nu eenmaal
eerder naar het statenlid Zon
neveld dan naar Koen Zonne
veld die toevallig elektromon-
teur is bij Fokker".
Podium
Voor die zetel heeft de lijst
trekker al een duidelijke be
stemming. „Die ga ik gebrui
ken als podium", zegt hij.
„Om bijvoorbeeld uitleg te ge
ven over de Rotterdamse ha
venstaking: Want daar wordt
momenteel de belangrijkste
arbeidersstrijd van de laatste
jaren gevoerd". Veel kans op
dat forum denkt Zonneveld
niet te hebben. Op het laatste
moment is een samenwerking
met de huidige linkse fracties
in de Provinciale Staten,
PSP/PPR/CPN (die vier
tels hebben) afgeketst. „De
PPR wilde alleen met ons
menwerken wanneer ook de
EVP meedeed. De afdeling
van de EVP in Zuid-Holland
wilde ook wel, maar werd
door het landelijk bestuur
teruggefloten. Toen is ook
onze samenwerking de mist
ingegaan. En daarmee is de
kans op een zetel tot bijna nul
gereduceerd". Maar Koen
Zonneveld zit er niet echt
mee. „Want we krijgen
ook aandacht. En dat is toch
de manier om er te komen".
FRANS BOTHOF
Prot. Kerkdiensten op woensdag 11 maart
1987, Biddag voor gewas en arbeid
AARLANDERVEEN - Herv. Gemeente: 9.30
u. ds. G. van Oriel. Gerei, kerk: 19.30 u. ds.
P. W. van Wijngaarden.
TERAAR Herv. Gemeente: 19.30 u. ds.
P. J. Stam. Gerei. Kerk: 19.30 u. ds. A. P.
Heiner, Woerden.
ABBENES Herv. Gemeente: 19.00 u. dhr.
J. W. Hotlenaar, Voorhout.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv. Gemeente:
Maranathakerk: 19.30 u. ds. A. Jonkman.
Opstandingskerk: 19.30 u. ds. F. Boer. Ge-
rel. Kerk: Maranathakerk: 19.30 u. ds. A.
Jonkman.
ALPHEN NOORD - Herv. Gem.: Sionskerk:
19.30 u. ds. J. Ouwendijk.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente: Dorps-
^predikbeurten
kerk: 19.30 u. ds. R. J. v.d. Hoel. Salvator-
kerk: 19.30 u. ds. F. Moll. Bethlehemkerk:
19.30 u. ds. J. Wieman. Gerei, kerk: 19.30 u.
ds. D. H. Elderman, m.m.v. Gerei. Evang.
Gerei. Kerk: 19.301
gez. dienst Herv. kerk. Chr. Gerei. Kerk:
19.30 u. ds. P. N. Ribbers.
HAZERSWOUDE - Herv. Gemeente: 19.30
u. ds. Z. de Graal.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv. Gem.:
Dorpskerk: 19.30 u. ds. A. B. Slool.
Oude Kerk: 19.30 u. ds. Chr. J. Sjollema.
Maranathakerk: 19.30 u. ds. C. B. Schuur
man. Gerei. Kerk: Open Hofkerk: 19.30 u.
ds. J. van Breevort. Vredeskerk: 19.30 u. ds.
A. C. Kersten.
KOUDEKERK A.D. RIJN Herv./Geref.
dienst om 19.30 u. ds. A. L. Laprè in de Ger.
kerk.
LEIMUIDEN Herv. Gem.: 19.30 u. ds. J. A.
Schilt. Gerei. Kerk: 19.30 u. ds. C v.d. Kooi.
LISSE Herv. Gemeente: Pauluskerk: 19 u.
ds. B. C. de Gelder. Chr. Gerei. Kerk: 10.00
en 19.30 u. ds. J. van Dijken. Gerei. Ge
meente: 10.00 en 16.0. ds. A. M. den Boer.
NIEUWKOOP: Herv. Gemeente: 19.30 u. ds.
Wegerif.
NIEUW VENNEP - Herv. Gemeente: 19.00
u. ds.H. W. B. ten Voorden. Chr. Gerei. Kerk:
15.00 en 19.30 u. ds. D. Visser.
NOORDWIJK Herv. Gemeente: Grote
Kerk: 19.30 u. ds. M. Verduin, Zeist. Kerk
aan Zee: 19.30 u. ds. J. J. Kuiper. Gerei,
kerk: Vinkenlaan: 19.30 u. ds. R. S. Elgers-
19.30 u. ds. Ribberink. Immanuelkerk: 10.00
u. ds. Baayen, 19.30 u. ds. Cziria. Chr. Gerei.
Kerk: 15.00 u en 19.30 u. ds. W. van Sorge.
SASSENHEIM - Herv. Gemeente: 19.30 u.
ds. W. Baas. Gerei. Kerk: 19.30 u. ds. W.
Baas in Herv. Kerk. Chr. Gerei. Kerk: 19.30
u. ds. J. M. Aarnoudse.
VALKENBURG - Herv. Gemeente: 19.30 u.
ds. C. Vermeulen. Gerei. Kerk: 19.30 u. drs.
S. Oegema.
WASSENAAR - Herv. Gem. Dorpskerk:
19.30 u. Kand. C. N. van Dis.
ZEVENHOVEN: Herv. Gemeente: 19.30 u.
dhr. J. de Haan. Gerei. Kerk: 19.30 u. dhr.
M. Schreuder.
ZWAMMERDAM - Gerei, kerk: 19.30 u. drs.
P. B. Buikema. Herv. Gem.: 19.30 u. ds. T. A.
Bjsenga.
