Langs
Omwegen
In maart 1512 stortte de hoogste
toren van Nederland in Leiden in
katwijk knapt
Raadszaal op
Je mag best zeggen dat een gedeputeerde faalt
HANS VAN DER VLIST (PVDA):
„Provincialen
Noord-Holland moet N22 aanleggen: Brede Leimuiderbrug eind 1991 gereed
iEIDEN OMGEVING
fietdae (Bowtant
DINSDAG 3 MAART 1987 PAGINA 11
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk\ertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op-toestel 10.
ille 1<
m zul
een a
'ijs. i
ijs. D
en pri
interj
ehouj
van j
stuj
.granj
7ond]
V
In de nacht van donderdag 4
op vrijdag 5 maart 1512
deze week 475 jaar geleden
zakte de toren van de
Leidse St. Pieterskerk met z'n
enorme slanke, leien spits
met donderend geweld ineen.
Nog vóór de Idok één uur
had kunnen slaan. Hij viel
niet om of zo, maar zakte
rechtstandig in elkaar. Zo
maar, zonder directe oorzaak.
Ofschoon... Grote consterna
tie in de duisternis. Het was
een geweldige ravage, maar
er vielen in de slapende stad
geen slachtoffers. Het was de
hoogste bakstenen toren in
de noordelijke Nederlanden,
met een lengte van ongeveer
114 meter. Dat had de
St.Pancras op het Hoge Land
in Leiden nou ook zo graag
willen hebben, zo'n recordto
ren.
Nee, het heeft de gotiek in
Leiden niet meegezeten, hoe
wel de Pieterskerk (in 1745)
nog geroemd werd als „eer-
tijts seer wijt vermaert van
wegen de seer Hoogen ende
schoonen Toorn, ter hoogten
van twee ende dertich Roe
den, maekende drie-hondert
ende vier ende tachtig Voe
ten". „Een der fraaiste van
boven de rivieren", werd de
Pieterskerk ooit genoemd.
Sommige experts beweren
met grote stelligheid, dat de
toren (waarvan de herbouw
nooit serieus overwogen is;
de kosten zouden veel te
hoog zijn geweest in een tijd,
dat de geloofsijver aan het
verflauwen was) laat-ro-
maans was. Drs.B.N.Lever-
land, autoriteit op het Leids
Gemeentearchief en onver
slaanbaar op het gebied van
historische deskundigheid,
haalt z'n schouders daarover
op en fronst de borstelige
wenkbrauwen: „Lariekoek;
dat ding was gewoon go
tisch".
Wijwatervat
Bronnen spreken elkaar te
gen: een toren die er meer
dan 300 jaar gestaan zou heb
ben (Leverland, zeer scep
tisch: „Onzin. Leiden was
nog niets in 1200, en had toen
natuurlijk niet zo'n hoge to
ren"). Meer betrouwbaar lijkt
de bron die zegt, dat de toren
„waarschijnlijk gebouwd
werd enkele jaren vóór 1398,
toen er nog elf en een halve
dag gewerkt werd aan een
gang op de toren en acht en
een halve dag aan de klok
ken. Ook werd in 1398 een
wijwatervat in de toren ge
plaatst". Weinig zekerheid
omtrent het begin van de
reus („bij de toren stond een
werkloods"), die een paar da
gen na St.Mathijs in 1512 in
een paar minuten tijd geveld
werd.
Een prille, kleine St.Pieters-
kerk, met St. Paul als de
tweede patroonheilige der
jonge stad, werd, zonder to
ren, in 1121 gewijd door Go-
debald, de 24ste roomse bis
schop van Utrecht. Al gauw
begonnen de processies door
de Leidse stegen en straten te
trekken; met Ons Heer, Ma
ria's en engelen op een raam
werk meegedragen, en vaak
ongeschoold zingende clerici
en muziek die de godsdienst
zin onder het volk in de
herfsttij moesten bevorderen.
Daar stond de toren uiteinde
lijk ook bij. In de 15e eeuw,
in 1420 en 1426, werd hij ge
bruikt als observatiepost bij
politieke troebelen tussen
Hoeken en Kabeljauwen. Zo
werd er in 1426 een huisje
gebouwd op de bovenste
trans, met een signaalmast en
een mand die bij naderend
onheil als noodsein gehezen
werd.
Kloksteeg
Misschien werd de eerste en
laatste grote toren van Lei
den eens de Lange Piet ge
noemd, maar in elk geval
was zijn bijnaam wel „De ko
ning der zee". Als zodanig
een veilig baken voor de
Katwijkse schepen van waar
af de vissers de lange toren
in de verte konden zien en
daar „zeker" op konden
thuisvaren. Leiden maakte
rampen mee. Afgezien van
het ontploffende kruitschip
in 1807 (met verwoestingen
die vergelijkbaar waren met
dwars8chepen waren nog niet afgebouwd met de hoogste
i schilderij van rond 1500 (Stedelijk museum De Lakenhal).
„Rotterdam 1940"), had je in
1481 ook nog een knal van
nog niet helemaal ingebur
gerd buskruit die een aantal
vertrekken van het stadhuis
vernielde. Sindsdien werd
het hele stadsarchief, kostba
re privilegiën, in de toren
van de Pieterskerk bewaard.
Dat was veilig ook, onder de
bescherming van het heilig
dom.
Toen een half jaar na de in
storting van de toren door
enige werklieden dat archief,
compleet, met veel moeite
onder het puin teruggevon
den was, werd het overge
bracht naar de burelen van
de schout. En wat later gin
gen de privileges in een zwa
re ijzeren kist naar het stad
huis, want de schout stond
niet in een goede geur bij de
stadsbestuurders: als ambte
naar van de graaf „nam hij
nu en dan een vijandige hou-
EENS DE TROTS DER HOLLANDSE GEWESTEN;
MAAR ER WAS AL PANIEK TOEN DE
EERSTE STENEN BEGONNEN TE VALLEN
ding aan tegenover de vroed
schap".
Vreemd, maar je hoort er bij
na niets meer van. Van de
vóór de reformatie verdwe
nen toren der Pieterskerk.
De hoofdklok kreeg een
plaats in een klokkenhuis
aan de landelijk aandoende,
aanpalende Conincxwech,
die nadien de Kloksteeg is
gaan heten. Dit klokhuis
werd in 1745 afgebroken, en
toen kwamen er weer wat
sentimenten los en ontdekte
men, als een spookbeeld,
even opnieuw de verdwenen
toren, die eens de trots van
de Hollandse gewesten moet
zijn geweest.
Niettemin moet die plotselin
ge ineenstorting van een to
ren in 1512 een geweldige
sensatie zijn geweest in de
stad en in de omtrek. In en
kele Hollandse steden ging
men eensklaps de torens on
derzoeken. Leiden haalde er
zelfs een paar architecten
van buiten bij om de toren
van het stadhuis na te zien.
Men vertrouwde de zaak niet
meer.
Maar echt onverwacht kon
de klap met de toren niet he
lemaal zijn overgekomen.
Immers, er waren even tevo
ren al enkele stenen losge
raakt en naar beneden geko
men. Het is nu vrij duidelijk:
de financiële toestand van de
kerk was abominabel en het
tengevolge hiervan (onvol
doende onderhoud) was de
eigenlijke oorzaak van de
ramp die we nu allang verge
ten zijn, maar die veel ingrij
pender is geweest dan de
brand van de Petruskerk in
onze dertiger jaren en in het
sluiten van de Mon Père in
de Leidse Haarlemmerstraat,
waar men later is gaan
zwemmen en uitdrijven.
Ik volg nu even een Beschrij
ving van de stad Leiden,
anno 1614, van de hand van
Jan Janszoon Orlers. Onver
dacht actueel auteur in die
dagen. Hij moet het opgete
kend hebben (althans vol
gens allesweter Leverland)
uit de mond van zijn „Ome
Jan van Hout", die een jaar
of wat eerder nog de roemrij
ke stadssecretaris van Leiden
was: „Op de eerste dag van
de Vasten, na de Vesper, toen
de prior van de Minderbroe
ders (de president der Obser
vanten) buiten Leiden, op de
dag van St.Mathijs, midden
in zijn preek in de St. Pieter
was, „viel eenen grooten
gootsteen van den Foyen van
der kereke ende maeckte
groot geluyt". De eerste aan
wijzing dat er iets helemaal
mis was. En het hek was van
de gelovige dam. Meteen rie
pen een paar gelovigen de
kerk zat overigens stampvol
die naar de preek stonden
te luisteren: „De toren valt!!"
En er vielen toen al meer
stenen!
De prior, die volgens de
overlevering een „groot pre
dikant" was, en vooruitspeel
de op de roem van een Bor-
romaeus de Greeve, althans
in de lijn van de Broeders des
Gemenen Levens, „haastte
zich van de preekstoel naar
onderen, en wist niet wat
hem overkwam". Het was
rampspoed alom, en het leek
op een ellende die wij, als
verre achterkleinkinderen,
slechts kennen van een voet
balwedstrijd. Het was paniek
om de St.Pieterskerk uit te
zien komen. Men struikelde
over elkaar heen. Men was
zelfs verbaasd (na afloop), dat
er geen doden waren geval
len bij dat gedrang. „Overal
bleven caproenen, faelgien,
hoyeken, pantoffelen liggen".
Enfin, kledingstukken bij de
vleet. „De moeder vergat
haar kind en het kind zijn
moeder, want ieder wilde het
vege lijf redden.
En de trotse toren moest toen
nog vallen. Een paar dagen
later...
Ruilclub
Ruilclub Koningskerk
houdt vrijdagavond 6 maart
fen ruilavond voor verzame-
\ars van postzegels, lucifer-
berken, sigarenbandjes enzo
voorts. De bijeenkomst heeft
tlaêts in de aula -van de Dr.
Voorthuysenschool aan de
farnixstraat 104 tussen 19 en
1 uur. De toegang kost1,50
oor volwassenen, kinderen
htalen 1.
langbetu
)e Afrika stichting de Bao-
ab houdt vrijdag een lezing
an de Belgische ethno-muzi-
oloog D. Demolin over de.
aditionele muziek van de
langbetu, een volk uit Zaïre,
'oorts zal hij een zojuist uit-
lik ekomen plaat met Mangbe-
i-muziek presenteren. De
O. ving wordt gegeven in het
niversiteitsgebouw aan de
ov
chic
eel
itell wil hoger bouwen
)at
llC
Cleveringaplaats 1 (bij het
LAK) en begint om 15.00
uur.
Belasting
Het CNV is ook dit jaar be
hulpzaam bij het invullen
van belastingbiljetten. De
vakbond biedt daar dinsdag
10 maar gelegenheid voor in
't Bruggehoofd aan de Steen-
schuur 11, 's middags van
13.45 tot 16.30 uur en 'sa-
vonds van 19.15 tot 21.30 uur.
Zaalvoetbal
De directie Sport en Recrea
tie van de gemeente Leiden
houdt vrijdag 6 maart in de
Vijf meihal aan de Boshui-
zerlaan het Leids Kampioen
schap zaalvoetbal voor buurt
en clubhuizen. De wedstrij
den beginnen om 09.00 uur.
Folk
De Leidse Folkclub Horus
houdt vrijdag weer een open
podium in Le Bambou, hoek
Herenstraat/Witte Singel. Ie
dereen die folkmuziek
maakt, kan vanaf 21.00 uur
optreden. Opgeven kan via
telefoonnummer 01717-2726
of vlak voor aanvang van het
open podium. De toegang is
gratis.
jJORDWIJK De hotelgroep Inntel heeft plannen om aan de
ningin Wilhelmina Boulevard een hotel met 60 kamers te
iwen. Het gaat om het braakliggende terrein naast de Blauwe
is, de plaats waar vroeger De Landbouw stond. Intell wil
ter hoger bouwen dan in het bestemmingsplan (maximaal 19
ter) wordt toegestaan. Om het aantal van 60 kamers te halen
et noodzakelijk dat deze grens wordt overschreden, aldus In-
Volgens deze groep is 60 kamers het minimum om op ver
woorde wijze een hotel te exploiteren. De raadscommissie
Jmtelijke ordening beslist vanavond of Intell één meter hoger
bouwen. Heeft de commissie geen bezwaren, dan moet het
mmingsplan worden gewijzigd.
g b
f? fen
lTWIJK Het Katwijks college presenteert dezer dagen, na
jarenlange voorbereiding, een definitief plan om de raads-
te renoveren. Voor bijna 1,5 miljoen gulden wordt de inde-
r verbeterd en de technische hulpmiddelen vernieuwd. Voor
publieke tribune betekent het dat de oude klapstoeltjes ver-
igen worden door vijftig nieuwe zetels. Daarvoor wordt de
ervlakte van de publieke tribune bijna verdubbeld,
de raad akkoord gaat met de plannen van het Katwijks col-
zal komende zomer de raadszaal eindelijk gerenoveerd wor-
Voor het karwei is een post van bijna zes ton opgenomen,
aanpassen van de stijlvolle raadszaal is al jarenlang een punt
discussie in het Katwijkse gemeentehuis. Probleem in deze
T^ussie is de wens het karakter van de zaal niet te veranderen,
r toch de ruimte te vergroten.
voorstel van burgemeester en wethouders behelst een plan
rin de huidige opgang en garderobe bij de publieke tribune
lit. Daarvoor is het noodzakelijk dat de raadszaal voor het pu-
k een nieuwe ingang krijgt. Gedacht wordt om de vergrote
"erbeterde publieke tribune toegankelijk te maken vanaf de
te verdieping. Een ander onderdeel van de renovatie is de
vanging van de oude geluidsinstallatie.
.°U
STATEN
VERKIEZINGEN
De rondedans om de stembus is begonnen. Lubbers, Kok en
andere politieke kopstukken trekken door de provincies om
in allerlei clubgebouwtjes en café-zaaltjes te vertellen hoe
goed zij het met ons voor hebben. Daarbij vergeten deze na
tionale partij-mannen nogal eens dat op 18 maart „slechts"
nieuwe provinciebestuurders worden gekozen. In Zuid-Hol
land knokken twaalf partijen voor 83 beschikbare stoeltjes
in het Provinciehuis in Den Haag. Daarom komen in deze
rubriek lijsttrekkers en andere „provincialen" aan bod.
Vandaag een gesprek met gedeputeerde Ted Jansen, lijst
trekker voor de VVD.
LEIDEN Dat een provin
ciebestuurder nuttige dingen
kan doen blijkt uit het werk
van Hans van der Vlist. Al en
kele maanden is hij, als waar
nemend PvdA-gedeputeerde,
bezig om een ruzie tussen Den
Haag en Zoetermeer te sussen.
Met als uiteindelijk doel dat de
bekvechtende Haagse en Zoe-
termeerse wethouders een
overeenkomst sluiten over de
aanleg van het 140.000 vier
kante meter grote kantoren
park, het zogeheten Campus-
projekt. En hoewel de twee ge
meentebesturen nog geen ak
koord hebben getekend, is het
Hans van der Vlist in ieder ge
val gelukt om tegenstellingen'
te overbruggen en het uitbre
ken van een verbale knokpar
tij te voorkomen.
Hans van der Vlist is 39 jaar,
gehuwd en vader van twee
kinderen. Hij studeerde weg
en waterbouwkunde aan de
Delftse TH en werkt als ad-
junct-direkteur van de dienst
gemeentewerken. Van der
Vlist is sinds 1978 lid van de
Provinciale Staten en werd
vier jaar later voorzitter van
de PvdA-fractie. Vorig jaar
verving hij de twee zieke
PvdA-gedeputeerden, Borg
man en Hoek van Dijke. Hii is
lijsttrekker in diverse kiesdis
tricten in Zuid-Holland en één
van de beste PvdA-kandidaten
voor het nieuwe college van
Gedeputeerde Staten.
„Het is voor ons geen wet van
Meden en Perzen om weer sa
men met VVD en CDA een
college te maken. In eerste in
stantie is het de bedoeling om
de PvdA zo sterk mogelijk te
maken. Daarna gaan we kij
ken hoe ons programma het
best uitgevoerd kan worden.
En dan is een bestuur met
twee partijen ook mogelijk.
Alleen een situatie zoals in de
Haagse gemeenteraad kan
niet. Daarvoor moet een pro
vincie teveel rekening houden
met de diverse gemeentenbe-
sturen. Een links college van
Gedeputeerde Staten, met de
kleinst mogelijke meerder
heid, is niet mogelijk. In een
gemeente werkt zoiets soms
wel", aldus Van der Vlist.
„De Partij van de Arbeid wil
de provinciale thema's in deze
verkiezingscampagne duidelijk
laten overkomen. Wij willen
steeds die link leggen tussen
landelijke politiek en regiona
le gevolgen. Om bijvoorbeeld
aan te geven dat de provincia
le bejaardenzorg door dit kabi
net flink in de problemen is
febracht. Dan ontkom je, ook
ij statenverkiezingen niet aan
het bekritiseren van het kabi
netsbeleid".
Sterk
De PvdA gebruikt de campag
ne voor de statenverkiezingen
bewust om het beleid van de
regering-Lubbers te bekritise
ren.
„Over de meeste punten wordt
namelijk meer op het Binnen
hof dan in de Statenzaal be
slist. Wanneer de PvdA zich
landelijk inzet voor de werklo
zen en de wet Vermeend-Moor
aanneemt (om werkgevers
premievrijstelling te geven
voor het in dienst nemen
langdurig werklozen) dan
moeten provinciebestuurders
proberen dit op regionaal ni
veau mogelijk te maken",
geeft Van der Vlist als voor
beeld aan. „Dat betekent wer
ken aan onze oude provinciale
taken zoals stimuleren, bege
leiden en coördineren. In dat
hele spel tussen arbeidsbu-
reau's, vakbonden, bedrijven
en gemeenten kan de provin
cie veel doen".
Ditzelfde speelt volgens Van
der Vlist ook met milieu, wel
zijn e.d. De provincie voert
datgene uit wat landelijk is be
sloten.
„Als het CDA en de VVD in
de Statenvergadering tegen de
kortingen op het sociaal-cultu
rele werk stemmen, dan ver
schuilen ze zich achter de lan
delijke politiek. In de luwte
van bezuinigingen van partij
genoot Brinkman zeggen dat
er meer bejaardenvoorzienin
gen moeten komen. Zo kan ik
het ook. Maar je hebt bij de
provincie ook te maken met
politiek verantwoordelijke be
stuurders. Hun beleid mag best
ter discussie staan. Zo is er
veel terechte kritiek op CDA-
gedeputeerde Hekkelman. Hij
heeft geen grip op zijn porte
feuille, het milieubeleid. En hij
heeft een slechte communica
tie met zijn commissieleden en
met de gemeenten. Hekkel
man presenteert bijvoorbeeld
een huishoudafvalstoffenplan
zonder enig overleg met ge
meentebesturen. Dat is geen
manier van werken. Een pro
vinciebestuurder moet eerst
samen met gemeenten bespre
ken wat we met ons huisvuil
gaan doen".
Milieubeleid
„Het milieu, dus het opruimen
van de circa 1200 gifbelten in
Zuid-Holland, is één van de
hoofdpunten van provinciaal
beleid. Om echt te proberen de
•kraan dicht te zetten voor je
gaat dweilen. Juist dan mogen
dit soort fouten niet worden
gemaakt. Het mag best klip en
klaar worden gezegd dat een
gedeputeerde faalt, of dat het
beleid van de regering niet
goed is. Volgens het CDA mag
bij provinciale statenverkie
zingen niet over de bezuini
gingen gepraat worden. CDA-
statenleden houden liever de
schijn op dat zii niet met lan
delijke politiek bezig zijn. Daar
doen wij niet aan mee
FRANS BOTHOF
HILLEGOM De verbreding van de Lei
muiderbrug is eind 1991 gereed en ook de
weg S2/20 (Hillegom-Nieuw Vennep-rijks
weg A4) moet dan klaar zijn. Gedeputeerde
T. Jansen (VVD) zei dit gisteren op een bij
eenkomst van zijn partij in Hillegom. Minis
ter N. Smit-Kroes (Verkeer en Waterstaat)
meldde gisteravond voorts dat de provincie
Noord-Holland de N22 (tussen de rijksweg
Amstelveen- Haarlem en S2/20) moet aan
leggen. „Is het niet goedschiks, dan maar
kwaadschiks", zo liet zij doorschemeren.
De Secundaire Weg 2/20 (in Zuid-Holland
heet de weg S2 en in Noord-Holland S20)
moet gaan lopen van de Rijksstraatweg di
rect onder Hillegom in oostelijke richting
naar Nieuw Vennep en vervolgens de Lei
muiderbrug. De S2/20 moet aansluiten op de
Rijksweg 4 (A4). Deze oost-west verbinding
moet de Bollenstreek ontlasten en beter be
reikbaar maken. De verbreding van de Lei
muiderbrug is eveneens noodzakelijk omdat,
bij de brug regelmatig lange files staan. Ook
het kruispunt ten westen van de brug wordt
verbreed.
De N22 loopt van noord naar zuid. Deze weg
is bedoeld als verbinding tussen de rijksweg
A9 (Amstelveen-Haarlem) en de nieuwe
S2/20. De provincie Noord-Holland wil deze
weg echter niet aanleggen. Gedeputeerde
Jansen noemde dit een kortzichtig stand
punt. Hij vond steun bij zijn partijgenote
Smit-Kroes. „De N22 lost voor plaatsen als
Sassenheim, Lisse en Hillegom iets op. De
Bollenroute wordt er door ontlast", aldus de
minister. Zij voegde eraan toe dat er op een
gegeven moment een beslissing moet vallen.
„Niet goedschiks, dan kwaadschiks".
