Restauratie Sixtijnse Kapel levert conflictstof op
CeldócSotvitmt
HANDIG ZIJN EN 'T KOPPIE ERBIJ KAN ÓOK VANUIT EEN ROLSTOEL
Vraag inlichtingen STEUN ONS WERK
HUIS
■RAADk
Twintig procent gooit schoenen ongerepareerd weg
Kappers willen lager btw-tarief
Groenten verdwijnen
groenten verschijnen
Groente
en
fruittip
Beurs uan Amsterdam
Merkenf lop kan
miljoenen kostens
BINNENLAND/BUITENLAND
MAANDAG 2 MAAKT 1987 PAGINA J"
P
VATICAANSTAD Het
schoonmaken van de fres
co's van Michelangelo in
de Sixtijnse Kapel vordert
gestaag: de restaurateurs
die het Vaticaan heeft
aangesteld zijn ongeveer
halverwege en nemen nu
het fresco „Zondeval en
Verdrijving uit het Para
dijs onder handen".
Critici zijn er stellig van over
tuigd dat het meesterwerk
wordt verwoest. Een bitter
conflict ontstond tussen het
hoofd restauratie en een Ame
rikaanse kunsthistoricus van
de Columbia universiteit in
New York en opnieuw wordt
de waarde van de verwijde
ring van het stof en de roet die
zich er in de loop der eeuwen
heeft opgehoopt in twijfel ge
trokken.
In essentie komt het conflict
neer op de vraag: Wie was de
echte Michelangelo de nieu
we heldere versie of de sombe
re, duistere fresco's die men al
zo lang gewend is te zien? Cri
tici zeggen dat de restaura
teurs „de geest uit de schilde
ring halen" door enkele van
Michelangelo's eigen retouc
heringen te verwijderen en de
kleuren van de zestiende-
eeuwse fresco's te veranderen.
De restaurateurs zijn uiteraard
van mening dat zij het goede
doen en beroepen zich op we
tenschappelijk beproefde me
thoden die de kunstenaar
recht doen.
In een open brief aan restau
rateur Gianluigi Colalucci ver
zocht James Beek, voorzitter
van het instituut van kunstge
schiedenis en archeologie van
de Columbia universiteit drin
gend om onmiddellijke stop
zetting van het project zodat
de restauratie-techniek door
experts kan worden beoor
deeld. De brief werd in het
Romeinse dagblad La Repub-
blica gepubliceerd en luidde
onder meer dat „wij moeten
redden wat er nog te redden
valt Iedere dag dat men er
langer aan werkt kan het te
laat zijn". Colalucci liet zich
bitter uit over de brief en ver
zocht de schrijver met open vi
zier te strijden en zich bij
hemzelf te vervoegen met zijn
kritiek in plaats van die in de
pers te spuien.
De restauratie, die in 1980 be
gon en waarvan de voltooiing
in 1992 wordt verwacht, heeft
tot nog toe al veertien gebogen
panelen (lunetten) boven de
ramen bestreken en bijna de
helft van het plafond van 514
vierkante meter. In de slotfase
wordt het Laatste Oordeel on
der handen genomen, het fres
co op de altaarwand dat da
teert uit 1534-1541.
Fabrizio Mancinelli, de direc
teur van het restauratie-pro
ject, zei dat de werkelijke
kleuren van de fresco's ver
borgen zijn onder het eeuwe
noude stof en de rook van
kaarsen, olielampen en stoven.
Bepaalde stukken werden be
schadigd door water dat door
de plafonds lekte, waarbij
zoutvlekken achterbleven die
niet konden worden verwij
derd. Mancinellizei dat de
fresco's bovendien te lijden
hadden gehad van restaura
De Sixtijnse kapel.
teurs uit de zeventiende en
achttiende eeuw, die stukken
brood en Griekse wijr> en lijm-
vernis gebruikten die de oor
spronkelijke kleuren doffer
maakten.
Om de fresco's tegen de twin-
tigste-eeuwse vervuiling te be
schermen heeft het Vaticaan
een speciaal stof-absorberend
tapijt laten leggen op de trap
naar de Kapel en op een deel
van de vloer in de Kapel zelf.
Colalucci gebruikt voor het
schoonmaken een oplosmiddel
dat ruim 20 jaar geleden door
het Centraal Restauratie Insti
tuut van Italië werd ontwik
keld. Het middel wordt aange
bracht, trekt drie minuten in
en wordt vervolgens wegge
wassen met gedestilleerd wa
ter. Het proces wordt 24 uur
later herhaald. Het verschil is
frappant. De stukken die al
behandeld zijn zijn helder en
levendig van kleur, terwijl de
„oude Michelangelo" er wat
donkerder en somberder bij
hangt.
Beek en andere critici brach
ten als bezwaar naar voren dat
de restaurateurs Michelange
lo's „a secco"-retoucheringen
verwijderen, verf die op de
droge muur wordt aange
bracht nadat fresco en pleis
terwerk zijn opgedroogd. Vol
gens Colalucci en Mancinelli
gebruikte Michelangelo die
techniek niet, en zouden de re
toucheringen zijn aangebracht
door latere restaurateurs.
Volgens Beck is er verder
sprake van „redelijk aan
vaardbaar bewijs" dat Miche
langelo lijmwater gebruikte,
een soort vernis, om de kleu
ren van de fresco's bij te wer
ken, en dat die vernis nu vol
komen willekeurig wordt ver
wijderd. „De restaurateurs van
het Vaticaan denken dat Mi
chelangelo zo'n groot genie
was dat hij niet hoefde te re
toucheren", zei Beek. „Dat is
een romantische voorstelling
van zaken. Ik denk dat hij wel
aanpassingen heeft aange
bracht. De meeste, of alle,
kunstenaars moeten hun
werk, net als ieder ander
mens, perfectioneren".
Beck, die het project aanvan
kelijk een goed hart was toe
gedaan, zei het werk in no
vember vorig jaar te hebben
bestudeerd. „Ik was geschokt
door wat ik zag", zei hij. „Ze
hebben de geest uit de schilde
ring gehaald. Het ziet eruit als
werk dat in 1986 is schoonge
maakt, als plastic".
Colalucci zelf zegt dezelfde
angst te hebben gehad als ve
len van zijn critici, „alleen zijn
wij hier ter plaatse bezig en
kunnen wij de situatie naar
waarde beoordelen. Ons werk
is het resultaat van uitgebreide
studie en analyse. In het begin
was die vrees nog gerechtvaar
digd, maar nu niet meer. Ie
dereen kan hierheen komen
om er zelf naar te kijken en er
met ons over te praten. De
mensen die ons kritiseren zeg
gen dat deze Michelangelo te
nieuw en te schoon is, maar
dat komt alleen maar omdat ze
eraan gewend zijn geraakt
hem in het donker te zien", zei
Colalucci. „Maar dit", zegt hij,
wijzend op het gerestaureerde
plafond, „is de echte Miche
langelo".
AVO-NEDERLAND bemiddelt bij en zoekt werk voormensen meteen
handicap. Reeds 60 jaar. AVO-Nederland maakt nog meer mogelijk, o.a.
'opleidingen, vorming, recreatie, aanpassingen. Opdat b.v. teveel vrije tijd.
antwoordnr. 201 3800 VB Amersfoort Tel.;033-63 52 14 giro625.000
toch positief gebruikt wordt. AVO-Nederland helpt waar wettelijke
voorzieningen écht te kort schieten. Voor iedere
gehandicapte! —"""TTe
CONSUMENTENINFORMATIE
1
Waardevolle
zendingen
niet per
normale post
In het postdistrict Amsterdam
bezorgt de PTT voortaan geen
waardevolle zendingen meer
met de normale briefpostbe
stelling. De aanleiding tot
deze maatregel is dat vorige
week in de wijk Bos en Lom
mer voor de tweede keer een
postbode onder bedreiging
van een mes gedwongen werd
waardevolle zendingen af te
geven.
Een woordvoerder van de
centrale PTT in Den Haag
keek op van de Amsterdamse
maatregel. Hij had niet eerder
van zo'n besluit gehoord. De
bestelling van waardevolle
stukken blijft uiteraard ge
waarborgd, aldus een Amster
damse woordvoerder. De
stukken worden nu op een
andere wijze (en beter bevei
ligd) door de PTT afgeleverd.
Betaalkaarten
De Postbank overweegt in
heel Nederland over te gaan
tot het laten afhalen van giro
betaalkaarten. Een besluit
daarover valt dit jaar nog. In
Amsterdam moeten setjes gi
robetaalkaarten, die nogal
eens gestolen worden, reeds
vanaf 16 maart op het post
kantoor worden afgehaald. De
regeling zijn in sommige
stadsdelen, los van de beperk
te proefneming, al vanaf afge
lopen vrijdag ingevoerd.
Modeprijs Puck& Hans
De ontwerpers „Puck
Hans", trendsetters met mo
dewinkels in Den Haag, Am
sterdam en Rotterdam, zullen
op 9 en 10 april in Monte Car
lo op het internationale linnen-
modefestival de „Fil d'Or"
voor '87 uitgereikt krijgen. In
voorgaande jaren viel de eer
te beurt aan designers als
Hugo Boss, Max Mara en
Claude Montana. Puck en
Hans namen zwart, wit en na
turel als basis en stelden daar
een beeld uit samen. Ze bren
gen klokkende rokken op cir
kels, die op verschillende
hoogtes zijn ingezet, en slanke
corsetachtige jasjes. Een slim
me split maakt het mogelijk
de rok te laten fungeren als
een queue met stroken.
Trenchcoats zijn kort en klok
kend in rubber met linnen. Er
wordt gebruik gemaakt van
doorzichtige stoffen.
Circa 20 procent van de Ne
derlanders biedt hun schoe
nen nooit ter reparatie aan bij
de schoenmaker terwijl in
veel gevallen herstel nog best
mogelijk is, zo blijkt uit een
onderzoek. De drie bonden
van schoenmakerspatroons en
-ondernemers starten daarom
eind volgende maand een gro
te reclamecampagne om de
gang naar de schoenmaker te
bevorderen. Het is de eerste
keer dat de schoenmakers-
branche zich in zo'n actie ver
enigt.
Het onderzoek leerde ook dat
een kwart van de bevolking
de schoenmaker te duur
vindt. Deze vakman wordt
naar verhouding weinig ge
raadpleegd. De helft van de
ondervraagden beoordeelt
zelf of schoenen hersteld
moeten worden.
Het gaat niet goed met de
branche. Het aantal schoen
makerijen is sedert 1948 gede
cimeerd tot bijna 2000. Men
zou denken, aldus de schoen
makersbonden, dat de overge
bleven zaken het nu erg druk ïfTt%Sr
hebben maar „niets is minder
waar. Er is zelfs sprake van
een afnemend werkaanbod".
„Gun schoenen een tweede
ronde, weggooien is zonde",
luidt nu de boodschap die als
een rode draad door de recla
mecampagne gaat lopen. De
bedoeling van de campagne,
die twee jaar gaat duren, is de
consument beter te informe
ren en het beeld van de
schoenmaker op te poetsen.
De campagne gaat officieel
van start tijdens de Dagen
van de Schoenmakerij. De
schoenmakers zullen de cam
pagne zoveel mogelijk zelf in
vullen. Er wordt echter ook
centraal geadverteerd in
kranten en via de radio.
Het gaat niet goed in de schoenmakersbranche, ouderwets vakmanschap of moderne snelheid
ten spijt. Daarom start men de gezamenlijke campagne „Gun schoenen een tweede ronde, weg
gooien is zonde".
Rijgveters,
bandjes, opge
rolde broekspij
pen in de katoe
nen broek zijn
iets voor vader
om over te den
ken: moeder
peinst over bef-
effecten met
broderie in een
loshangend hes
zonder rug op
een pyjama
broek met
Griekse rand.
Mien en Pien
hebben raspka-
toenen omslag-
schortjurk en
polo op jogging
broek aan.
De familie in katoen
Als de zon je wakker
kust, grijpt het gezin
naar katoenen kle
ren. Zo wil tenminste
het „International
Institute of Cotton".
Katoen past bij elk
gedrag op elk uur
van de dag en voor
elke serieuze mode
fan. In katoen kan je
romantisch zijn, lui
en je kunt erin naar
je dagelijks werk. Dit
geldt voor de man,
de vrouw en het
kind. Het aardige
meisje van hiernaast
loopt erin en de me
neer van de reini
gingsdienst. Want
katoen is goed was-
baar. Een katoenthe
ma deze zomer is
„blanc de blanc"
naar de verkoelende,
niet dure, droge wit
te wijn. Fris en ro
mantisch, geurend
naar een helder la
ken dat uit de was
komt, zijn de keurs
lijfjes en corsettopjes
met ingebouwde
beha. Batist, piqué,
satijn, kant, damast
in alle nuances van
wit passen bij hazel
noot bruin verbrande
gezichten, armen en
benen. Vakantiero
mances en idyllische
plekjes zijn verbon
den met katoen, dat
ook streng en stem
mig kan overkomen.
Ook de zichzelf res
pecterende trekker
naar Katmandoe
draagt katoen, dat hij
wast in een prutte
lende beek. Zijn kle
ren zijn uit thema
„On the move", geïn
spireerd op avontuur.
„Zarzuela" in donke
re- en felle kleuren
is goed voor multi
culturele tijdpasse
ringen in binnen- en
buitenland.
TINY FRANCIS
KNIPPEN GEEN LUXE'
De Algemene Nederlandse Kappersorganisatie
(ANKO) heeft staatssecretaris Koning van fi
nanciën gevraagd de kappersdiensten in het
lage btw-tarief onder te brengen. De organisa
tie vindt het „onterecht" dat ze nu in de hoge
tariefsgroep van twintig procent zit omdat de
kappersdienst naar haar mening geen luxe
dienst is. „Het is in de praktijk voor de consu
ment een primaire levensbehoefte. Een regel
matig bezoek aan de kapper is noodzakelijk
voor het op peil houden van het uiterlijk. Het
haar groeit immers, of de consument dat nu
wenst of niet", aldus de ANKO.
De kappersorganisatie verwacht bovendien dat
bij verlaging van het btw-tarief het zwarte cir
cuit in de branche wordt teruggedrongen om
dat de „kloof tussen de legale en informele ar
beid kleiner wordt". Volgens de ANKO is het
zwartwerkcircuit nog altijd een groot probleem
voor de branche. Er wordt jaarlijks door zwart
werkende kappers voor 280 miljoen gulden
omgezet. Dat is een kwart van de totale omzet
van de branche.
Het langer worden van de da
gen begint nu steeds meer op
te vallen. Het wijst erop dat
de natuur in beweging is. Het
zelfde kan ook van het groen
te-assortiment gezegd worden.
Er zijn groenten die van het
toneel verdwijnen en groen
ten die verschijnen. De prijs
van de spruiten is nu sterk
opgelopen en beweegt zich
rond 2,75 per pond. Ze wor
den niet meer goedkoop want
het seizoen loopt af. Voor een
pond mooie prei komt de prijs
op 2 gulden. Prei van kwali
teitsklasse II kost ongeveer
f 1,- per pond. Enkele nieuw
komers zijn de courgette en
de koolrabi. De prijzen bewe
gen zich nog op een hoog ni
veau, maar de echte liefheb
bers van primeurs laten zich
hier niet door afschrikken.
De courgettes kosten 2,50
per stuk en voor koolrabi
schommelt de prijs rond ƒ2,-
per stuk. De prijzen van beide
gewassen zullen in de komen
de weken dalen door het gro
ter wordende aanbod. Naast
de gele paprika's ze kosten
gemiddeld 3 gulden per stuk
zijn er ook weer witte
punt-paprika's, die 5 gulden
per pond kosten. De aanvoer
van Hollandse tomaten en
komkommers groeit weke
lijks. Voor de tomaten ligt de
prijs nu tussen 2,50 en 3,50
per half pond. Voor een ex
port-komkommer met een ge
wicht van 400 gram komt de
prijs op 1,50 per stuk. Het
fijne komkommerstek is
goedkoop, namelijk 75 cent
per pond. De sla-prijzen zijn
wat gedaald en variëren van
60 cent tot 85 cent per stuk.
De genoemde prijzen gelden
voor export-sla met een ge
wicht van 175 tot 215 gram
per stuk. De prijs voor de au
bergines is niet veel veran
derd; ze kosten 5,- per pond.
Voor kasandijvie van klasse I
komt de prijs op 2,50 per
pond. Als aanvulling op het
menu kan men kiezen voor
rabarber; mooie rode rabarber
kost 1,85 per pond. Natuur
lijk heeft de groenteman ook
in de komende week weer
voordelig geprijsde aanbiedin
gen. Raapsteeltjes kosten 50
cent per bosje, spitskool 1,60
per kilo, kroten 70 cent per
kilo. Witlof is nog volop te
koop; mooi lof kost 1,75 per
pond en voor snijlof komt de
prijs op 75 cent per pond.
Knolselderij, onmisbaar in de
erwtensoep, kost 90 cent per
stuk. Van geraspte winter
peen kan men heerlijke sala
des maken; een kilo kost 55
cent. De Hollandse appels zijn
nog steeds voor een appel en
een ei te koop. De prijs va
rieert van ƒ1,- tot ƒ2,75 per
kilo. Voor de sinaasappelen
liggen de prijzen tussen 1,50
en 2,75 per kilo.
AMSTERDAM Een Engelse fabrikant van sigaretten wilfef
de eens een nieuw merk op de Nederlandse markt brengenog
Het idee voor het nieuwe produkt was al klaar, het pakje lajig
bij wijze van spreken al bijna in de winkel. Het was maai
goed dat iemand een stokje voor het plannetje wist te ster-,
ken. De Britten dachten namelijk dat ze de thuis met succef
beproefde merknaam „NSB" zonder bezwaar ook in NederU.
land konden gebruiken. Zo gaat de introductie van een
nieuwe naam wel vaker niet geheel vlekkeloos. EnkeMr
maanden geleden onstond er een felle juridische strijd ron<f'
de nieuwe merknaam Q8 die (al dan niet op;
leek op een bestaande merknaam. Het scheelc
of de miljoeneninvesteringen van de maatschappij
waren voor niets geweest. g
Voorbeelden die aangeven dat een merkenflop zó is g<
maakt, zijn er genoeg. Zo was er een Nederlandse broodfaL
brikant die de verkoop van zijn produkt zag falen doorda|ja'
zijn Hollandse succesmerk in het Engels en Duits een sek
sueel geladen betekenis bleek te hebben. En eerlijk gezegd i
de Fiat „Croma" is ook niet bepaald een staaltje van vak;
werk op het gebied van het bedenken van merken.
Het Amsterdamse merkenbureau Creagraaf heeft tijdei
een bijeenkomst in een hotel in die plaats het Merk van hi
Jaar 1986 aangewezen. De prijs ging naar Camelion, ee
nieuw merk autolakken. „Een uitstekende vondst voor zó'i
produkt, ook al door het achtervoegsel LION dat sterkte uil
straalt", zo oordeelde een jury van juristen, taalkundigen ei
psychologen.
De nieuwe merknaam is er in ieder geval eentje die geei
misverstanden kan oproepen. Van zulke missers zijn
langzamerhand heel wat gevallen bekend. Een Japanse ai
tofabrikant denkt nu met zeer gemengde gevoelens terui
aan de vondst van de creatieve breinen in zijn bedrijf, di
een naam bedachten voor het nieuwste type auto.
„Pajero was de naam, een spaans woord. Helaas bleek pas
de lancering van de nieuwe lijn auto's dat Pajero een weini
clinisch equivalent is van „masturbatie". Kijk er de Spaan:
schuttingen maar op na. Daar zit je dan in je nieuwe Pajen
tussen 800 miljoen grijnzende spaanstaligen", lacht R.J. Heij
ning van Creagraaf.
Registratie
Een echt uitbundige lach kan er niet van af, want in feit
gaat het hier om trieste gevallen in een keiharde praktijd
De merkregisters in Europa dijen met het jaar uit, in 198
waren in heel Europa maar liefst drie miljoen merknamei
genoteerd. Per jaar komen daar nog eens een kwart miljoei 40
namen bij. Zo gaat het ook in de VS en Japan, waar op di
moment ongeveer twee miljoen merken zijn ingeschreven^
De houders van al deze merken trachten het gebruik van d 10
naam koste wat het kost te beschermen. Het afbranden vai
een fabriek mag voor een fabrikant heel vervelend zijn
maar het opstarten van de produktie moet binnen een paa
weken weer mogelijk zijn. Als hij echter het recht op he
gebruik van een merk verliest kan hij wel inpakken, wan
dan heeft produceren weinig zin meer.
Het is daarom, zo zegt Heijning, geen wonder dat de merk
bewustheid behalve onder consumenten ook onder produ
centen toeneemt. „Voldoet zo'n merk niet aan juridisch!
marketingtechnische en commerciële eisen, dan kan een on
dernemer het wel schudden. Professionele merkontwikke
ling heeft daarom toekomst, er staan immers immense be
langen op het spel". 10
Toevalstreffers
40
De inzendingen voor de wedstrijd „Merk van het Jaar" zijn 30=
veelal nog op de ouderwetse manier tot stand gekomen. Eei
ingeving, een paar uur „brainstormen" en het nuttigen vai
paar fikse borrels kunnen soms heel aardige resultaten heb
ben. „Maar het blijven vaak toevalstreffers", zegt Heijning in
„De meeste vondsten vallen na merkenrechtelijk onderzoei
door de mand. De meeste vondsten, hoe goed die vaak ool^
zijn, worden uiteindelijk meedogenloos gekraakt door d<<5
wet". 15
Het handjevol professionele merkenbedenkers dat in on:
land wérkt houdt er een aanpak op na die echte misser
vrijwel uitsluit. Over één nacht ijs gaan ze niet, waardoor
het uitwerken en „marktklaar" maken van een nieuw merli40
van twee maanden een heel jaar in beslag kan nemen. D«
bedenkers houden rekening met het karakter van het pro 45
dukt en van de markt, de prijs, distributie, reclamedoelstel 10
lingen, de concurrent, de andere merken van de betrokkei
producent en niet in de laatste plaats met het afzetland eir°
zijn talen. Bij het professionele brainstormen ontstaat nie
zelden een lijst van 600 nieuwe merknamen, waarvan de
meesten echter in een later stadium om verschillende rede
nen weer als „te licht" worden afgevoerd.
Leesbaarheid
Heijning: „Met criteria als leesbaarheid, herinneringswaardi
en mogelijkheden om zo'n naam in beeld te brengen word,-
al snel het kaf van het koren gescheiden. Ook vallen er vee
namen af bij het zoeken in de registers naar identieke 0
vrijwel identieke merknamen. Zo blijven er tien a vijftiei
over. Die leggen we dan aan de klant, de fabrikant van he rp
betrokken produkt voor". Als die z'n keuze uit het aanbo< ]P
kenbaar heeft gemaakt, volgt het ingewikkelde juridisch
onderzoek naar de merkenrechtelijke beschikbaarheid vai30 I
de naam. 1
Heijning geeft toe dat de gedegen aanpak van professionele
merkontwikkeling een vrij kostbare zaak kan worden. „Da 03
kan variëren van ongeveer 20.000 gulden tot enkele tonner 27 1
per merk. Maar in verhouding tot de totale kosten die zijr
gemoeid met de introductie van een nieuw merk zijn dez<29
bedragen voor naamsontwikkeling zeer gering. Om dan nol J
maar te zwijgen over de kosten die een mogelijke flop mei 1
zich meebrengt". 1
ARJEN VAN DER SAlU j
