Psychiatrische revolutie Italië: gekken(t)huis
4/
Zuid-Afrika op bedevaart naar
concert Paul Simon in Zimbabwe
Eerste nazi-proces sinds
Eichmann in Israël omstreden
REVOLUTIE
BUITENLAND
EeidóeSoworit
ZATERDAG 14 FEBRUARI 1987 PAGINA^f
HARARE Duizenden
Zuidafrikanen richten dit
weekeinde hun schreden
noordwaarts, naar Zim
babwe, om even aan hun
culturele isolatie te ont
snappen. Hun pelgrim
stocht leidt naar een soort
„zuidelijk Woodstock":
het popconcert van Paul
Simon en andere, zwarte
Zuidafrikaanse musici. Si
mon en zijn gezelschap
van klinkende namen is
bezig met een wereld-
toernee en was begin
deze maand twee keer te
horen in Rotterdam, waar
hij volle en dol-enthou-
siaste zalen trok. Zater
dag en zondag treedt hij
op in het Refaro-stadion
in Harare. Het evene
ment zal zwarte en blan
ke Zuidafrikanen en
Zimbabweanen vereni
gen.
Ontelbare Zuidafrikanen, al
helemaal in de ban van Si
mon's lp Graceland, waarvan
er over de wereld meer dan
vier miljoen zijn verkocht,
zouden hem en zijn zwarte
collega's natuurlijk het liefst
in hun eigen land willen zien
en horen. Voor zo'n gebeurte
nis zouden zonder meer ge
noeg sponsors te vinden zijn.
Maar helaas, er heerst een
culturele boycot, voorname
lijk georganiseerd door het
African National Congress en
de Verenigde Naties. Als ge
volg daarvan weigert Simon
elk aanbod om op te treden in
Afrika's rijkste, maar meest
controversiële land.
Toen hij samen met de tien
koppige zwarte zanggroep La-
dysmith Black Mombazo een
aantal nummers voor Grace
land opnam in Zuid-Afrika,
raakte hij zelfs in internatio
nale moeilijkheden. Hij werd
er van beschuldigd dat hij col
laboreerde met het apartheid
systeem in Zuid-Afrika. Het
ANC en de VN hebben hem
echter gezuiverd van deze
verdenkingen en Simon heeft
beloofd geen concerten te ge
ven in Zuid-Afrika.
Makeba
Dichter bij Zuid-Afrika dan
Harare, 1.500 kilometer van
Johannesburg, durft Simon
dan ook niet te komen. Van
daar dat jong en oud en zwart
en blank tezamen stromen in
treinen, bussen, auto's en
vliegtuigen richting Zimbab
we. Daar voegen ze zich bij
een als een homogene massa
die maar één doel heeft: het
bijwonen van het Graceland-
concert. Ze zullen Paul Simon
horen zingen en spelen, de
mahoniehouten stemmen van
Ladysmith Black Mombazo
horen en hen zien dansen en
ze zullen eindelijk Hugh Ma-
sekela en Miriam Makeba in
levende lijve kunnen aan
schouwen. Deze wereldver
maarde zwarte zanger/trom
petspeler en zangeres werden
zo'n dertig jaar geleden ver
bannen. Miriam Makeba werd
jaren geleden beroemd door
haar Xhosa click-song.
De hoge kosten van de reis
naar Zimbabwe en het visum-
probleem zijn voor veel Zuid
afrikanen een te grote hinder
paal. Maar desondanks wor
den rond de tienduizend
Zuidafrikaanse bezoekers ver
wacht in het Refaro-stadion.
Het evenement zal uitgebreid
worden verslagen in de kran
ten, die hieraan ook al de no
dige vopr-publiciteit hebben
Paul Simon en Miriam Makeba (links), Huge Masekela en (tweede van links) en Ray Rhirl (rechts)
waren in januari in Londen. Dit weekeinde treden zij op in zuidelijk Afrika.
gegeven. Het lijkt echter on
waarschijnlijk dat de Zuida
frikaanse televisie, die onder
staatstoezicht staat, veel aan
dacht aan de gebeurtenis zal
besteden.
De massale bedevaart naar
Harare geeft wel weer aanlei
ding tot veel gepieker over de
beroerde stand van zaken in
Zuid-Afrika. De jongere gene
ratie, die opgegroeid is onder
de druk van het in 1948 inge
voerde apartheid-systeem,
laat direct ongenoegen jegens
het apartheid-beleid blijken.
Het concert is voor hen de ge
legenheid een „protest-bede
vaart" te ondernemen.
Veel van de blanke Zuidafri
kaanse jongeren voelen een
duidelijke verwantschap met
buurland Zimbabwe. De staat
heeft een zwarte regering,
maar met de 150.000 blanke
inwoners gaat het ook goed.
Ze zijn niet beroofd of ver
jaagd en ook niet in hun slaap
vermoord. Dit is namelijk het
schrikbeeld dat een heleboel
blanke Zuidafrikanen voor
ogen heeft, als de zwarte
meerderheid hier de macht in
handen zou krijgen.
Zimbabwe gaat nu het achtste
jaar van onafhankelijkheid in
onder de naar marxisme nei
gende, maar pragmatisch in
gestelde premier Robert Mu
gabe. De wijze waarop dit
land functioneert biedt inder
daad een voorzichtige hoop
aan de in het nauw gebrachte
blanken in Zuid-Afrika.
Rampspoed
Toen Mugabe in Zimbabwe
aan de macht kwam werd
voorspeld dat het land grote
rampspoed te wachten stond.
Maar in vergelijking met het
door onlusten geteisterde
Zuid-Afrika, waar dagelijks
twee doden vallen door ge
welddadigheden, staan de za
ken er in Zimbabwe niet
slecht voor. Nadat de regering
van Ian Smith ten val was ge
komen, verlieten 150.000 van
de 250.000 blanke inwoners
het land. Daarvan zijn er nu
weer zo'n 30.000 teruggekeerd
en leiden een tamelijk welva
rend en veilig leven.
De voormalige Zuidafrikaan
se oppositieleider dr. Frederik
van Zijl Slabbert schreef na
een recent bezoek aan Zim
babwe dat hij getroffen was
door het enorme vertrouwen
in de toekomst en het optimis
me onder de bevolking. Hij
uitte scherpe kritiek op de ne
gatieve berichtgeving over
Zimbabwe die in Zuid-Afrika
verspreid wordt.
Zimbabwe heeft de afgelopen
jaren uitstekende oogsten ge
had en het tempo waarmee in
bedrijven winst wordt ge
maakt overtreft dat van Zuid-
Afrika. Het is wel zo dat het
recht van de burgers om geïn
formeerd te worden is ge
schonden en dat de pers bijna
genationaliseerd werd, maar
volgens deskundigen is er in
Zimbabwe meer persvrijheid
dan in Zuid-Afrika.
De blanken zeggen dat er ei
genlijk niet veel veranderd is
ten opzichte van de dagen
vóór Mugabe. In de privé-sec-
tor maken ze nog steeds de
dienst uit, maar in de ambte
narij zijn ze hun sleutelpositie
kwijtgeraakt. Het is voor hen
wel moailijker geworden aan
buitenlandse valuta te komen
voor reizen. Verder hebben ze
het voordeel dat ze geen
dienstplicht meer hoeven te
vervuilen. Ten tijde van het
blanke bewind moesten ze
vaak maandenlang de bossen
in om de guerrillas te bevech
ten.
Levensbelang
In Zimbabwe heerst er echter
ook onzekerheid, als gevolg
van de rivaliteit tussen de
vroegere guerrillaleiders Mu
gabe en Joshua N'komo. Het
lot van Zimbabwe hangt ech
ter niet alleen af van deze
twee. Eveneens van levensbe
lang is de mate waarin het
Westen hulp biedt en betrok
ken is bij het welzijn van het
land. En vooral niet te verge
ten de regen, waarvan de ge
hele landbouw-produktie af
hankelijk is.
Dit weekend mogen de tien
duizenden Zuidafrikanen en
Zimbabweanen hun proble
men, onzekerheden en de
harde werkelijkheid even
vergeten, als ze gebroederlijk
naar de klanken van Simon's
Graceland-concert luisteren.
De optredende musici zijn het
levende bewijs van het feit
dat zwart Afrika de blanken
iets te bieden heeft. Misschien
wordt het concert wel één
van de meest saamhorige ge
beurtenissen in de chaotische
geschiedenis van het subcon
tinent. Zoals Simon in zijn ti
telsong Graceland zingt:
„These are the days of mira
cle and wonder...".
ANTHONY HEARD
BEWIJSVOERING
TEGEN DEMJANJUK
GROTE PROBLEEM
TEL AVIV Een jaar na
zijn aankomst in Israël be
gint maandag voor John
Demjanjuk het proces, dat
het eind van zijn leven
kan inluiden. Als immers
wordt bewezen dat de po
tige Oekraïner onder de
bijnaam „Ivan de Ver
schrikkelijke" heeft huis
gehouden in het vernieti
gingskamp Treblinka,
wacht hem vrijwel zeker
de doodstraf. Hetzelfde
vonnis dus dat ruim 25
jaar geleden, eveneens in
Jeruzalem, is uitgesproken
tegen Adolf Eichmann.
Dat betekent niet dat het gaat
om oorlogsmisdadigers van
hetzelfde kaliber. Eichmann
was één van de stuwende
krachten achter het plan van
de nazi's de joden uit te roeien.
Een kille man, die de dood
van miljoenen met zijn hand
tekening bekrachtigde.
Demjanjuk daarentegen was
geen opdrachtgever, maar een
uitvoerder. Als kampbewaker
en technicus zou hij de gaska
mer van Treblinka bediend
hebben en daarnaast ging hij
zich volgens de beschuldiging
te buiten aan wreedheden te
gen gevangenen, op eigen ini
tiatief. Het proces tegen Adolf
Eichmann was de onthulling
van een heel systeem, terwijl
de zaak Demjanjuk is gecon
centreerd op één aspect van de
nazi-moordmachine.
Omdat de uitlevering van
John Demjanjuk door de Ver
enigde Staten, in februari van
het vorig jaar, wereldwijde be
langstelling trok, lag het in de
lijn der verwachting dat ook
het proces op massale interesse
zou kunnen rekenen. Maar,
misschien door de lange voor
bereidingstijd, de aandacht is
snel verslapt, ook binnen Is
raël.
De afgelopen week maakte de
leiding van de Israëlische tele
visie bekend, dat ze het plan
om delen van het proces recht
streeks uit te zenden, heeft la
ten varen. Als reden gaf ze op:
gebrek aan publieke belang
stelling. Evenmin krijgt het Is
raëlische kijkerspubliek aan
de vooravond van de rechts
zaak een documentaire over
Demjanjuk te zien. Te duur,
meent de televisieleiding.
Op dat besluit is geschokt ge
reageerd binnen de regering,
waar minister van onderwijs,
Navon, heeft aangekondigd
dat hij zal proberen alsnog de
televisiemakers tot grotere ac
tiviteit te bewegen. De op
voedkundige waarde van het
proces, vooral voor de jongste
generatie Israëli, is destijds ge
noemd als één van de redenen
voor het Israëlische uitleve
ringsverzoek.
De onenigheid over de mate
van publiciteit die het proces
moet krijgen is overigens een
aardige weerspiegeling van de
tegenstrijdige gevoelens bij de
Israëlische bevolking. Natuur
lijk verklaart zich niemand te
gen het principe, dat nazi-mis
dadigers gestraft moeten wor
den. Maar dat betekent niet
dat iedereen vindt, dat Israël
er verstandig aan heeft ge
daan, Demjanjuk in Jeruzalem
voor de rechter te brengen.
Ongelukkig
De bekende Israëlische journa
liste Hanna Zemer, hoofddi
rectrice van het socialistische
dagblad Davar, is een overle
vende van verschillende con
centratiekampen. In novem
ber 1985, dus nog voor de
komst van Demjanjuk naar Is
raël, schreef ze in haar krant
„buitengewoon ongelukkig" te
zijn met het uitleveringsver
zoek. Ze had er de voorkeur
aan gegeven, dat de Israëlische
regering geen actie had onder
nomen. In dat geval zou Dem
janjuk waarschijnlijk zijn uit
gewezen en terecht zijn geko
men in de Sovjet-Unie, waar
hij dan berecht had kunnen
worden.
Zemer schreef bang te zijn dat
het proces, door de publiciteit
die het in Israël onvermijde
lijk trekt, weinig meer dan
een spectakel wordt. Dat was
in zeker opzicht ook het geval
bij het proces tegen Eichmann.
„Maar we wisten toen dat het
maar voor één keer zou zijn,
dat die rechtszaak uniek was
en geen vervolg zou hebben.
Het ging immers om iemand
die een centrale rol speelde in
een misdaad zonder precedent.
En nu komt er dan toch weer
een proces, een flauwe afspie
geling, dat afbreuk zal doen
aan de uniekheid van de zaak
tegen Eichmann en zo de
waarde daarvan zal verminde
ren".
Naar de mening van Zemer,
en anderen, vormde het proces
tegen Eichmann, in het begin
van de jaren zestig, een monu
mentaal antwoord van Israël
op wat de joden in de tweede
wereldoorlog is aangedaan en
iedere nieuwe rechtszaak te
gen lagere goden in de nazi-
hierarchie voegt aan dat mo
nument niets toe, maar ont
luistert het slechts.
Eén van de rechters tijdens
het proces tegen Eichmann,
dr. Jitscak Raveh, ging in een
commentaar nog verder door
te verklaren dat het berechten
van „kleine" oorlogsmisdadi
gers in Israël, 40 jaar na de
oorlog, geen opvoedkundige,
juridische of historische waar
de meer heeft.
„Het proces Eichmann was
een juiste zaak. Het was het
eerste proces in Israël tegen
een belangrijke nazi en ér was
een enorme voorraad bewijs
materiaal beschikbaar in docu
menten. Het voeren van een
proces over één episode in de
massale vernietiging leidt de
aandacht af van het opvoed
kundige, juridische en histori
sche belang van de zaak".
Raveh raadde bovendien de
aanklager in het proces Dem
janjuk aan, het beschikbare
bewijsmateriaal „zorgvuldig te
controleren" en niet aan een
proces te beginnen als er al
leen maar sprake is van mon
delinge getuigenissen.
Dat brengt ons op de bewijs
last. De staat Israël zal om te
beginnen moeten aantonen dat
John Demjanjuk inderdaad de
man is die in Treblinka door
zijn gruweldaden de bijnaam
„Ivan de Verschrikkelijke"
verwierf. De verdachte zelf
ontkent dat immers in alle
toonaarden. Zijn verdediger
heeft in antwoord op de offi
ciële tenlastelegging laten we
ten, dat hij niet zal ontkennen
dat in Treblinka wreedheden
zijn begaan, maar wél dat zijn
cliënt ooit in het bewuste ver
nietigingskamp is geweest.
De nadruk tijdens het proces
zal dan ook liggen op het defi
nitief vaststellen van de iden
titeit van de man die wordt
berecht. Is eenmaal met zeker
heid aangetoond dat John
Demjanjuk één en dezelfde
persoon is als „Ivan de Ver
schrikkelijke" van Treblinka,
dan lijkt het proces voor de
aanklagers een gewonnen
zaak.
Over de hardheid van het be
schikbare bewijsmateriaal lo-
g;n de meningen uiteen,
aarbij moet worden voorop
gesteld dat niemand, buiten de
direct bij het proces betrokken
juristen, precies weet wat de
aanklagers zullen aanvoeren.
Er is natuurlijk het materiaal
dat is verzameld in de Vere
nigde Staten, tijdens de lange
firocedure, die uiteindelijk
eidde tot het verlies van
Demjanjuk's Amerikaanse
staatsburgerschap.
Getuigen
Maar in het afgelopen jaar zijn
vertegenwoordigers van de
staat Israël druk bezig geweest
met het verzamelen van aan
vullend bewijsmateriaal en het
zoeken van nieuwe getuigen.
Dat laatste is meer dan 40 jaar
na de oorlog geen gemakkelij
ke opgave.
En bovendien: welke waarde
moet worden toegekend aan
getuigenissen van mensen die
44 jaar na dato iemand menen
te herkennen? Uit het citaat
van dr. Jitscak Raveh blijkt,
dat deze zijn twijfels heeft. En
hij wordt daarin krachtig ge
steund door een andere voor
aanstaande Israëlische jurist,
Chaim Cohen.
Die schokte afgelopen novem
ber de natie door zijn verkla
ring, in een weekbladinter
view, dat getuigen na 40 jaar
niet meer serieus kunnen wor
den genomen en dat de procu
reur-generaal er daarom maar
beter aan zou doen zijn aan
klacht te laten vallen. Geen
geringe uitspraak voor een
oud-lid van het Hoger Ge
rechtshof.
Nu vormen nog levende oog
getuigen niet de enige argu
menten van Yona Blattman,
de aanklager namens de staat.
Er zijn ook schriftelijke ver
klaringen van inmiddels over
leden getuigen, in eerdere pro
cessen tegen nazi-misdadigers
in Europa. Maar het aantal be
schikbare documenten is zeer
gering, ook al doordat de nazi's
na een opstand in augustus
1943, het kamp Treblinka met
de bodem gelijk maakten en
de administratie vernietigden.
Ongeveer halverwege de pro
cedure tegen Demjanjuk in de
VS kwamen de Russen op de
proppen met een identiteits
kaart, die hem is uitgereikt in
1982 in het SS-opleidingskamp
Trawniki. Demjanjuk ontkent
dat hij ooit in dat kamp is ge
weest, maar Amerikaanse ex
perts kwamen tot de conclusie
dat de kaart geen vervalsing
is. Dit document zal waar
schijnlijk ook een belangrijke
rol vervullen tijdens het ko
mende proces, al blijkt er niet
uit dat de verdachte ooit in
Treblinka is geweest.
Bij de juridische procedures in
Amerika ging het om de
vraag, of Demjanjuk beroofd
moest worden van het staats
burgerschap, om vervolgens te
worden uitgewezen dan wel
uitgeleverd. Voor de aankla
gers was het voldoende aan te
tonen, dat de Oekraïner heeft
gelogen bij het verstrekken
van gegevens aan de immigra
tie-autoriteiten, toen hij in 1952
naar Amerika kwam. De staat
Israël daarentegen zal moeten
bewijzen dat Demjanjuk zich
heeft schuldig gemaakt aan
oorlogsmisdaden en misdaden
tegen het joodse volk, en dat
vergt meer.
AD BLOEMENDAAL
illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
llllllllllllllllll
(Van onze correspondent
Gerard Kessels)
ROME De victorie van
de nieuwe psychiatrie be
gon in Italië. Op aandrang
van progressieve psychia
ters en linkse partijen on
derging de zwakzinnigen-,
zorg in 1978 een radicale
verandering. Alle inrich
tingen werden gesloten.
Zwakzinnigen moesten
voortaan thuis worden op
gevangen, bij hun eigen
familie en in hun eigen
buurt blijven.
Van de juichstemming waar-1
mee de nieuwe wet indertijd
werd ontvangen, is echter wei
nig meer te bespeuren. Vrijwel
dagelijks zijn in de kranten be
richten te vinden over on
houdbare toestanden. Was de
afschaffing van de inrichtin
gen een faliekante misgreep,
of was het een goed idee dat
slecht werd uitgevoerd?
Het was niet toevallig dat in
1978 werd besloten tot de slui
ting van alle staats-psychiatri-
sche inrichtingen. Het was de
tijd van het „historisch com
promis" tussen de christen-de
mocraten van Aldo Moro en
de communisten van Enrico
Berlinguer. Voor hun welwil
lende houding ten opzichte
van de regerende christen-de
mocraten werden de commu
nisten beloond met een aantal
ingrijpende maatschappelijke
veranderingen.
Ook de „wet 180", een radicale
omwenteling in de psychiatri
sche zorg, paste in dit geheel.
De patiënt moest weg uit de
hopeloos verouderde inrichtin
gen waar vaak vreselijke toe
standen heersten. Genezing
was te vinden in de maat
schappij, die hem ook ziek ge
maakt had. Een vrij kleine,
maar uiterst effectieve lobby
van progressieve psychiaters,
intellectuelen en linkse politici
maakten de nieuwe psychiatri
sche aanpak „made in Italy"
mogelijk.
Familieband
Er werd een overgangstijd van
twee jaar in acht genomen. In
die periode moest de psychia
trische zorg totaal anders wor
den opgezet. Er diende een sy
steem van ambulante zorg te
komen. Maatschappelijk wer
kers en psychiaters zouden de
patiënten en hun familieleden
begeleiden. Voor noodgevallen
dienden de gewone ziekenhui
zen een serie bedden te reser
veren voor psychiatrische pa
tiënten.
Alleen de patiënten die geen
thuis meer hadden, bleven in
de inrichting. Maar ook deze
resterende inrichtingen zijn
gedoemd langzamerhand te
verdwijnen omdat ze sinds
1978 geen nieuwe patiënten
meer aan mogen nemen. Al
leen voor rijke patiënten is al
les hetzelfde gebleven. Zij
kunnen voor een eigen bijdra
ge van zo'n 165 gulden per dag
nog steeds onderdak vinden in
de vele privé-psychiatrische
inrichtingen van het land.
Op papier zag de nieuwe rege
ling er goed uit. Ook de tegen
standers van de vernieuwing
moesten toegeven dat het ver
dwijnen van de oude inrich
tingen met hun vaak menson
waardige toestanden alleen
maar toe te juichen was. Bo
vendien bood de „Legge 180"
een oplossing die geknipt leek
voor de Italiaanse maatschap
pij. In Italiaanse gezinnen be
staat nog een zeer hechte fa
milieband.
Wat de hervorming in feite de
nek om heeft gedraaid is het
volslagen gebrek aan organisa
tie in de Italiaanse gezond
heidszorg. Aan persoonlijke
vakbekwaamheid van de art
sen ontbreekt het vaak niet,
maar de hele gezondheidszorg
wordt gekenmerkt door ver
snippering, bureaucratisering,
chaos en mismanagement. De
tragiek is dat de psychiatrische
patiënten nu thuis zijn, maar
dat de aangekondigde ambu
lante zorg van psychiaters en
maatschappelijk werkers er
niet of nauwelijks is. De be
loofde bedden in de gewone
ziekenhuizen zijn er evenmin
of in veel te geringe mate. In
een stad als Rome met ruim
drie miljoen inwoners is
slechts het lachwekkende aan
tal van 45 bedden beschikbaar
voor psychiatrische patiënten.
Voor psychisch zieken die hun
familieleden terroriseren is er
geen alternatief voor de huis
kamer. In Rome werd dit jaar
een moeder door haar 22-jari-
ge zwaar gestoorde zoon Clau-
dio met messteken om het le
ven gebracht. De vrouw had
zich door zelfstudie bekwaamd
in verpleging en therapie om
haar zoon beter te kunnen
verzorgen. Haar man had zelfs
het huis verlaten omdat zijn
aanwezigheid door Claudio als
storend werd ervaren. Toen de
zoon zwaar lichamelijk geweld
tegen zijn moeder ging gebrui
ken, vroeg de vrouw nulp. Zij
kreeg echter overal nul op het
rekest.
Drama'as
Dit soort huiselijke drama's is
aan de orde van de dag. De
schrijfster Maria Louisa Zardi-
ni heeft een „Vereniging voor
de Hervorming van de Psychi
atrie" opgericht, die inmiddels
40.000 leden heeft. „Niemand
wil de oude gestichten van
vroeger terug", zegt ze, „maar
het is toch onvoorstelbaar dat
in een beschaafd land de over
heid geen klinieken heeft voor
mensen die duidelijk zeer ziek
zijn". Zardini pleit voor mo
derne psychiatrische klinieken
met vakbekwaam personeel,
gelegen te midden van het
groen.
Voor een psychiatrische con
tra-revolutie is in Italië echter
geen meerderheid te vinden.
Niet alleen bij de linkse partij
en, maar ook bij de christen-
-democraten wordt de wet ge
zien als een moderne verwor
venheid. Wel wordt er voort
durend op aangedrongen om
nu eindelijk eens ernst te ma
ken met alle mooie beloftes:
meer bedden, psychiaters,
maatschappelijk werkers en
verpleegkundigen. Maar als zo
vaak in Italië, blijft het bij
praten.
I in dt
door B»it »an Velien d3'
f£'
Zïï]
heij
INC
De zetel bij de kapper zag e
destijds uit als een onvol took
elektrische stoel. MisschienK
heeft de knip- en scheerstn
wel model gestaan voor hel
gruwelijk instrument, dat „o
Sparky" werd genoemd in j
poging om zijn boosaardigm
te kleineren. De Oude
Vonkenspatter. De Oude
Knetterbak. A
Ik moet hoognodig naar de, I
kapper. Koudegolven en H
winterstormen hebben
bijgedragen tot de uitgroei j
een vormloos vacht, dat
slechts de rekel past. Ik be/Hui:
mijn leven nog lang geen
vijfhonderd keer naar de
kapper gegaan en constateX
nu ik er even over nadenlc
dat zich in dat vak een *al
waarachtige revolutie heeft co:
voorgedaan. In het grijze gel
verleden betaalde ik met e|es i
knuistje koperen munten v(
een stuk knipwerk, dat ste<Lpr
een ovaal van zeer kort ba(
als een fantasiekleedje op /jzw'
schedeldak achterliet. Het Jlals
alsof je oren een flink sfulRui:
waren afgezakt. Kappers
waren toen doof voor de
noodkreet „Niet te kort!" mj -i
ze knepen wel een dikke li
nevel van reukwater uit e^lU
spuit met een oranjerode
rubberen bal. Tussen mijn I
eerste knipbeurt ik zat VA]
wenend op een plank die o|
de armleuningen van de stt
was gelegd en een norse BCX
kapper bracht mijn hoofd f-htt
venijnige tikken van zijn Jrecr
schaar in de juiste stand IP.P
de behandeling van het zÜn
egotapijt die nu komen ga& bet
ligt een wereld van versc/$ P1
In de oude tijden begaf JkP°'r
met een gemelijke bui naaP>°
kapper, die mij ooit bars b£are
het blad „de Lach", dat /7cl"e c
geestdriftig zat te lezen, /nfans<
leveren bij een oudere he*
zodat het schaamrood in i
knieholten sloeg.
Nu begeef ik me naar een|_
spiegelzaal waar een
opmerkelijk mooie vrouw L
over mijn hoofdtooi buigi
het een kunstwerk is. Zij
architectonische, sculptural
en schilderkunstige talent#
ze bouwt, boetseert, metself
verft. De kapsalon heeft zij
ontwikkeld tot een js ,z
egomassagehuis. waar een j l
grijze haar in de 1'
wenkbrauwen met een sta/"
gezicht „blond" genoemd
wordt. In het rookhol vanS 1
kapper van weleer werd trl]
gelachen als tegen iemand
een kaal ovaal gezegd werr
„Meneer draagt zijn scheid
zeker in het midden
De revolutie is een kwart rQ|
eeuw geleden begonnen en
heeft in de Verenigde Stall
een eigenzinnige weg gekoi
vermoedelijk omdat veel 0C
kappers daar het vak op
militaire hoofden of middé
schriftelijke cursussen hebi/ïï
geleerd. Bij een kapper in fl(
York heb ik ooit een
bajeshoofd gekregen toen i
hem verzocht had het „dot
hout" te kappen. Ik heb td
een zomer een pet moeteniy
dragen. Het was wel plezii
dat je daar ook je schoent
kon laten poetsen. js ee
De echte grootmeesters on^ g
de haarstilisten zitten in je v
Londen, maar ik ben er njag
toe gekomen voor twintigte:
pond een randje haar te lf j0
wegtrimmen bij Vidal Sasst
of in Bond Street de kapsi ias
te zoeken waar Mr. Wilsonon
knipt, die zich bij tijd en
naar Buckingham Palace Jdagf
begeeft om zich met het /iLn
van de Hertog van Edinb£^
te bemoeien. Shampoo en hetoi
knippen in de stoel van A|str£
Wilson kost twaalf pond *,e v
sterling, maar in de kleurt; get
en oproerige wijk BrixtonV w
het tarief voor een kuif dL i
„trendy" genoemd mag Lur
worden slechts twee pondin j,
Ik ben in de revolutie noievjs
conservatief gebleven. De aar
verleiding is er wel gewedj r
maar ik heb mijn haar n^gav
nooit platinablond laten anc
bleken en een Mohicaanse*T$
hanekam is me ietsjes te fcenj.
gewaagd |jjnli
Het dooie hout moet erujtimei
fee in het spiegelpaleis zofvar
wel dat ik er na het uitduii (y
van de vederbos zal uitzie
een onschuldige koorknaata^(
moet haar eens vertellen
de miljonair J. Paul GetOle di
de vraag hoe hij geknipt Hfje
worden, antwoordde: „In jKor
volmaakte stilte". Een
rotopmerking, van voor di
revolutie.
