Moeilijke tijden
voor hete-luchttelers
Bollenexport: nog voldoende groeikansen
Gerbera moet recht gez^
UI
LANDEN TUINBOUW
£cid6c<3oma/nt
VRIJDAG 13 FEBRUARI 1987 PAGIlfip
Voor veel hete-luchtte
lers valt het op het ogen
blik niet mee om een
teeltplan te maken om
het oedrijf rendabel te
laten draaien. Door de
teeltveranderingen bij de
vroege stookbedrijven is
de positie van de hete-
luchtbedrijven duidelijk
anders komen te liggen.
De bedrijven konden een
aantal jaren geleden een
gat in de markt vullen.
Op het ogenblik komen deze
bedrijven, die veel tomaten
en komkommers telen, steeds
meer met hun produkten op
een markt die al voorzien is.
Door de andere teeltwijzen
op de stookbedrijven is het
gat in de aanvoer steeds meer
opgevuld. Het komt erop
neer dat de aanvoer van de
hete-luchtbedrijven de markt
dreigt te overvoeren of ook
werkelijk overvoert. Op die
manier wordt de spoeling
voor die bedrijven wel dun.
Men zal zich dan ook onmid
dellijk afvragen, maar wat
dan? Het antwoord hierop is
niet eenvoudig te geven.
Vaak gaat het om bedrijven
met teeltplannen, waar de ar-
beidsbehoefte in de herfst en
winterperiode gering is. Het
werken met vast personeel is
daarom vaak moeilijk. Ver
anderingen in het teeltplan
gaan meestal gepaard met
stijgende tot sterk stijgende
kosten. Hierdoor wordt het
nemen van beslissingen extra
bemoeilijkt. Zo is het bijvoor
beeld nog maar de vraag of
het omschakelen naar sub
straat voor deze bedrijven
een uitkomst betekent. Er
zijn aanzienlijke investerin
gen nodig en men*zit gebon
den aan een vrij beperkt aan
tal teelten. Als men denkt
aan andere teelten zoals bij
voorbeeld snijbonen of cour
gettes, dan zal men rekening
moeten houden met een gro
te arbeidsbehoefte. Toch lij
ken er in de hoek van de
kleinere en meer arbeidsin
tensieve teelten mogelijkhè-
den te liggen. In de winter
periode kan men dan toch
nog blijven kiezen voor de
arbeidsextensieve teelten.
Teelten als andijvie, sla, spi
nazie of bloemkool kunnen
in het teeltplan opgenomen
worden. Men kan ook kiezen
voor een teelt als ijsbergsla,
maar dit is niet zo'n eenvou
dige teelt. Maar gezien de af
zetmogelijkheden verdient
ijsbergsla toch ook weer de
aandacht. Bij het telen van
minder bekende gewassen
moet er weer voor opgepast
worden dat de markt niet
overvoerd wordt. Het komt
erop neer, dat het de kunst is
om voor die teelten te kiezen,
die voor een grote groep be
drijven niet zo aantrekkelijk
zijn. Het probleem ligt er dui
delijk, maar het vinden van
een goede oplossing voor het
individuele bedrijf is beslist
niet eenvoudig. Achteraf kan
men pas vaststellen of men
er wijs aan gedaan heeft om
bepaalde veranderingen door
te voeren.
Valentijnsdag
Ontvingen vorig jaar de „vuilnismannen" van Nederland op Valenstijndag een bloemenhulde van
het Bloemenbureau Holland, dit keer zijn de onverschrokken mannen van de Expolsieven Oprui
mingsdienst aan de beurt. Vandaag, één dag voor de eigenlijke Valenstijndag, zijn alle mede
werkers van de Duik- en Demonteergroep van de Koninklijke Marine in Den Helder en Vllssln-
gen, de afdeling Explosieven Opruiming van de Koninklijke Luchtmacht te Gilze-Rijen en de Ex
plosieven Opruimingsdient van de Koninklijke Landmacht te Culemborg met een forse bos bloe
men verrast. De burgemeesters van de gemeenten waar de diensten zijn ondergebracht hadden
die taak op zich genomen.
De bloembollenexport zit de
laatste jaren constant in de lift,
maar ligt het in de lijn van de
verwachtingen dat die groei zal
doorzetten in de komende ja
ren? De heer Ton Augustinus,
directeur van het Lissese
bloembollen In- en Verkoopbu
reau ABM, behoeft over het
antwoord op die vraag niet na
te denken. Die groeimogelijkhe
den zijn er zeker, meent hij,
maar dan is het wel nodig dat
de gelederen van de exporteurs
op korte termijn worden ver
sterkt met een aantal jonge han
delsmensen. Want daar is een
schreeuwend gebrek aan.
Meer ondernemers zouden zich
bezig moeten gaan houden met
de export van bloembollen. Als
men ziet dat 75% van de totale
bollenexport naar vijf landen
gaat, dan moet er elders in de
wereld nog heel wat terrein
braak liggen. Die vijf afnemers-
landen zijn West-Duitsland,
Amerika, het Verenigd Konink
rijk, Italië en Frankrijk. De
meeste kansen liggen ongetwij
feld in de landen die buiten de
actie radius van de liinrijders
ofwel de „Fliegende Hollander"
liggen. Augustinus doelt daar
mee op de bloemengrossiers dié
dag-in, dag-uit op pad zijn om
(bol)bloemen aan de man te
brengen. Met andere woorden:
zal het meer op verder af-
markten moeten zoe-
Groeicijfers
Van de totale bloembollenpro-
duktie in Nederland gaat plm.
65% de grens over. De rest
wordt in het binnenland ge
broeid of voor een klein deel op
de droogverkoopmarkt afgezet.
In tien jaar is de bloembollenex
port behoorlijk toegenomen. In
1977 werden 104 miljoen kilo's
uitgevoerd die ruim 518 mil
joen in het laatje brachten. In
het afgelopen jaar werd een ex
port van 153 miljoen kilo's gere
gistreerd, en die waren goed
voor een bedrag van bijna 1
miljard. Om precies te zijn: voor
954 miljoen. De groei in kilo's
is in deze periode 46% geweest
en in guldens 84%. Hierbij moet
dan nog worden aangetekend
dat de afzet op de broeierij-
markten van Zweden en West-
Duitsland duidelijk stagneerde.
Naast de exportcijfers behoren
ook de areaalgegevens te wor
den vermeld. De beplante op
pervlakte groeide van 12.400 ha
in 1977 naar 14.900 bunder in
1986. Een gemiddelde groei van
2% per jaar, maar er was wel
sprake van forse verschuivin
gen binnen de diverse teelten.
Zo namen de beplante opper
vlakten van tulpen en vooral le
lies veel sneller toe dan die van
de andere bol- en knolgewassen.
Animo
Voor het overige vond Augusti
nus het een wonderlijke zaak
dat de jongere vakgenoten zo
weinig animo tonen om in de
export te stappen. Ze blijken
meer interesse voor de pröduk-
tiekant te hebben. Hoe komt
dat? Is het omdat de kweker
zijn produkten gemakkelijk aan
de man kan brengen? Is de pro-
duktie beter georganiseerd? Is
er minder concurrentie? Of
spreken sommige spectaculaire
ontwikkelingen op het gebied
van de kwekerij zoals weefsel
en meristeemcultuur, het parte
ren en andere vernieuwingen
de jongeren meer aan? Het is in
ieder geval een feit dat een
kwekersbedrijf, wanneer er te
weinig werk komt voor de be
schikbare mankracht, sneller
overstapt op bijv. de teelt van
vaste planten of de broeierij,
dan dat men één van de mee
werkende zoons een orderboek
in de hand drukt met de op
dracht in het buitenland bollen
te gaan verkopen.
Broeierijmarkt
In diverse landen kan de pro-
duktie van bolbloemen nog toe
nemen en dat betekent dus
meer afzetmogelijkheden voor
bloembollen. Bij een goede be
nadering ziet Augustinus ook op
de droogverkoopmarkt nog wel
groeimogelijkheden. In dat ge
val zal men zich moeten toespit
sen op bollen van optimale kwa
liteit. Er zal trouwens niet al
leen gelet moeten worden op de
kwaliteit van de bloembollen,
maar er ook voor moeten zor
gen dat de bolbloemen "van pri
ma kwaliteit zijn. Dat is van
daag niet altijd het geval, maar
laat men niet vergeten dat een
slechte bos bolbloemen een anti
reclame is voor het halffabri
kaat, de bloembol.
In het buitenland worden ook
wel bloembollen geteeld. Vooral
voor de zeer vroege broei. Er
komen dan ook in Frankrijk ge
teelde bollen naar Holland en
ook wel hyacinten uit het land
van Marianne. Verder lelies uit
Japan, irissen en Paperwhite-
narcissen uit Israël en gladiolen
uit Brazilië, Frankrijk, Honga
rije en de USA. Sommige van
die teelten hebben invloed op de
Nederlandse bollenmarkt. In
dat verband dacht Augustinus
bijv. aan narcissen uit Engeland.
Voor het overgrote deel hebben
die buitenlandse cultures een
aanvullende funktie en daar
door ook een gunstige ontwik
keling op de bloembollenafzet.
Door deze aanvullingen kan de
produktie- en afzettermijn wor
den verlengd. Als voorbeeld
noemt de ABM-directeur de le
lies in de Ver. Staten van
Noord-Amerika. De bollen wör-
deh daar gerooid in augustus en
september en worden tegelijk
verkocht met de tulpen, de nar
cissen en de hyacinten die dan
juist uit Holland zijn aangeko
men. In het voorjaar komen
daar de in Holland geteelde le
lies weer achteraan.
bekt
euke
jere
iedei
Een groot aan tol maatregelen moet de dalende omzet va/draag
Gerbera een halt toeroepen. Veredelaars, telers en veiliimnen
moeten samen werken aan versterking van de marktpo\rkaa
van dit produkt. Een betere kwaliteit, een regelmatige apned
voer en een volledig assortiment zijn de belangrijkste zaben"
waarnaar de komende jaren de aandacht moet uitgaan. 1
werd duidelijk op de voorlichtingsdag, die de Bloemenvef
Westland deze week heeft gehouden. Onder de titel „De df r
bara recht gezet" passeerden tal van aspecten rond ver^*-
ling, aanvoer, kwaliteit en afzet van de Gerbera de re\
Zon honderd belangstellende telers bezochten de dag.m
werden door diverse deskundigen inleidingen gehouden\\
directeur van de bloemenveiling ir. H. de Boon, constateei
dat de groei er bij de Gerbera uit is en dat er als er op kl M
■termijn geen maatregelen worden genomen het produkl V
verval raakt. Op de voorlichtingsdag bleek verder, dat»
handel de gerbera een produkt vindt waar veel risico's i
vastzitten. De kwaliteit is echter bepalend voor de houd bi
heid. De veredelaar, tenslotte, moet terdege rekening houï
met de voortdurend veranderende eisen van de markt.
Nieuwe naam
„Adviesbureau Tuinbouw Techniek" is de nieuwe naamL"
minister Braks van Landbouw en Visserij vorige week,r"e
diens rondgang over de NTV (Nederlandse Tuinbouw \T
beurs) in Bleiswijk, heeft gegeven aan de inmiddels ruimll
kei
jaar bestaande stichting STeBB. Die letters stonden ig st
Stichting Technisch Begeleidings Bureau voor d eGlast»nb£
bouw. De onhulling van deze naam betekende een niet ic
start voor die adviesbureau, dat wordt gedragen door heti
zamenlljk georganiseerde tuinbouwbedrijfsleven. Van hetl
gin in september 1981 af heeft dit burau een sterke g
doorgemaakt. Steeds meer tuinders nemen bij de bouwPmb<
hun kassen en aanleg van de verwarming dit adviesburea(tera
de arm. Op de foto brengt de minister een toast uit op
nieuwe naam. V.l.n.r. directeur A.C.M. van Marrewijk, voo[
ter G. Zuidgeest, de minister en secretaris-penningrneestmp
van der Torre. I'IC
KERKDIENSTEN
zondagsmissen
en avondmissen
LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST. JOZEF: za. 19.U., zo. 9.30 u., 11
u. Hoogmis.
H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 11 u. Euch.viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 9.30 u. Hoogmis.
H. LODEWIJK: za. 10 u.. 19 u.. zo.
8.30 u.. 10 u. Hoogmis, 11.30 u.. 18
u.. 19 u. Lof.
ST. ANTHONIUS VAN PADUA: za. 19
u.; zo. 9.30 u.. 11 u. Hoogmis.
H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering;
zo. 9 u. Euch.viering, 10.30 u. Hoog-
O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19-u.,'zo.
9.30 u., 10.45 u. Hoogmis, 12.15 uur.
OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 U.
Eucharistieviering.
AARLANDERVEEN HEILIGE PE
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo.
10.30 u. Hoogmis.
TITUS BRANDSMAKAPEL: zo. 9 u.
Hoogmis, 12 u.
ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u..
11.30 u.
DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron):
za. 19 u.; zo. 9 u„ 11 u.
BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za. 17.30 u. (de Stek), 19 u. (Kerk); zo.
9.30 u. (kerk). 11 u. (kerk).
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u.
Hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: zo. 10 u.
DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45
u.. 11.15 u. HILLEGOM ST. JO
ZEFPAROCHIE: za. 19 u.; zo. 10 u.,
11.30 u.
H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9.30 en
11 u.
HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.
KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu
charistieviering; zo. 10.00 u. Eucharis
tieviering met parochieel koor.
DEP. RIJNSBURG (Chr. Tuinbouw
school): zo. 10.30 u. Euch. viering.
BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis.
LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za.
19 u.. zo. 9.30 en 11.30 uur.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo.
10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15
u. samenzang.
LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kln-
dernevendlenst); 11.30 u. H. Mis.
DEP. POELPOLDER: za. 19 u. Euch.
viering; zo. 10.30 u. Euch. viering.
MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo. 9
u. Stille Mis, 10.30 u. Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u.; zo. 10.00 u. Euch.
met zang.
NIEUWKOOP O.L VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.45 u.
NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19
u.; zo. 9 u.. 11 u.
NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u.
NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u.. 10.30 u. Ge
zongen Mis.
NOORDWIJK BINNEN ST. JE
ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 10 u.
Hoogmis, 11.30 H. Mis.
NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE: za. 19 u. Euch.viering; zo.
10.30 u. Euch.viering.
NOORDWIJKERHOUT ST. VIC
TOR: za. 19 u.; zo. 9.00 u. Hoogmis,
11 u.
ST. JOZEF: za. 19 u.. zo. 9 u.. 10.30
OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30 u. Hoogmis.
OUDE ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Avondmis; zo. 8.30 u. en 10.30 u.
H. Missen.
ST. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo.
9.30 u. Hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u.; zo. 9 u. Hoogmis.
10.30 u.
SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
19.30 u. Avondmis met Volkszang;
zo. 9.30 u. Hoogmis, 11 u. Stille H.
Mis.
VOORHOUT BARTHOLOMEUS-
KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS:
za. 19 u.; zo. 11.30 u.
H. MOEDER GODS: 19 u.; zo. 10.00
WARMOND ST. MATTHIASKERK:
za. 19 u.; zo. 9.00 u„ 10.30 u.
WOUBRUGGE GOEDE HERDER:
za. 19 u.; zo. 10 u.
ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo.
9 u. Stille H. Mis. 10.45 u. Hoogmis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misviering
(afwisselende koren); zo. 10.00 u. met
wisselende koren. 11.30 u. (met orgel
en Volkszang).
ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT
HOOFDING: zo. 9.30 u. Hoogmis.
CHR. DIENAARKERK: za. 20 u. H.
Mis met zang; zo. 10 u. Woord- en
Communiedienst.
DE ZILK HEILIGE HARTKERK: za.
19 u.; zo. 10.30 u.
predikbeurten
sen. Marekerk: 9.45 u. ds. G. Jucke-
ma. Leerdam; 17 u. ds. L. Wullschle-
ger, Den Haag; 12 u. (tijd. Marekerk)
Oec. Studentendlenst. Maranatha-
kerk: 10 u. ds. A. Th. Kramer. Regen
boog: 9.30 en 11.15 u. ds. S. T. de
Mey-Meulendijk. Bethlehemkerk:
Herv./Geref. dienst in Petrakerk. Be
vrijdingskerk: 10 u. ds. L. C. Rietveld.
Vredeskerk: 10 u. ds. J. Nauta, H A.
Stevenshot: 10 u. kand. D. Roden
burg. Egllse Wallone: 10.30 u. pasteur
D. Ribs» Acad. Ziekenhuis: 10.15 u.
ds. M. Terlouw-Sterk. Diaconessen-
huls: 10.30 u. ds. H. B. van 't Hof.
Jeugdkapeldlensten: Bevrijdingskerk:
10 u. dhr. C. Laman. Petrakerk
(dienst voor doven): 10.30 u. dhr. C.
Terpstra.
Gereformeerde en andere kerken:
Vredeskerk: 10 u. ds. J. Nauta. H.A.
Petrakerk: 10 u. ds. H. Hortenslus,
Herv./Geref. Dienst (h.a.). Oude Vest:
10 u. ds. R. J. Koolstra. Maranatha-
kerk: 10 u. ds. A. Th. Kramer. Bevrij
dingskerk: 10 u. ds. L. C. Rietveld; 17
u. ds. H. Hortensius. Bejaardenhuis
Groenhoven: 10 u. ds. A. Verdoorn.
Chr Geref. Kerk: 10 en 17 u. ds. G.
C. den Hertog. Geref. Kerk Vrljgem.:
10 u. ds. R. Houwen; 17 u. ds. P.
Houtman. Doopsgez./Rem. kerk:
10.30 u. ds. B. A. Koek. Bapt. Gem.:
10 u. ds. A. H. Agtereek. Evang. Luth.
kerk: 10.15 u. mw. drs. W. T. V. Ver
hoeve. Nieuw Apost. kerk: diensten
9.30 en 16 u. Evang. Gemeenschap:
10 u. Evang. Dlkkes. Leger des Heils:
10 en 19 u. Samenkomsten. Zevende-
Dag-Adventisten: zaterdag 9.45 u.
Bijbelstudie; 10.45 u. Eredienst,
övang. Centrum Zijlsingel 2a: 10 u.
dhr. J. Zijlstra. Zendingsgroep ,,Je-
ruel": samenkomst 17 u. Pinksterge
meente Oude Vest 13: 10 u. evang. E.
J. Riekerk.
AARLANDERVEEN Herv. Gemeen
te: 10 u. Gez. dienst in Herv.kerk, ds.
P. W. van Wijngaarden; 19 u. ds. G.
v. Driel. Geref. kerk: 10 u. Gez. dienst
In Herv.kerk; 18.30 u. ds. A. D.
Noordam, Bleiswijk. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 16 u. kand. J. v. Mourlk.
TER AAR Herv. Gemeente: 9.30 u.
ds. P. J. Stam, Ter Aar; 18.30 u. ds.
T. A. Eljsenga, Zwammerdam. Geref.
Kerk: 9.30 u. ds. W. Jeroense, Hoofd
dorp; 18.30 u. ds. R. H. Nieuwenhuis,
Alphen.
ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. dhr.
J. W. Hoffenaar, Voorhout.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge
meente: Opstandingskerk: 10 u. ds. J.
J. v.d. Heiden, Openb. belijd, en H.A.;
18.30 u. ds. A. Jonkman. Advents-
kerk: 10 u. ds. A. Jonkman; 17 u. ds.
P. Wilschut, dienst met en voor verst,
gehandicapten. Kruiskerk: 10 u. ds.
P. Slerat. Geref. kerk: Maranatha-
kerk: 10 u. dr. S. de Jong-Woerden;
18.30 u. ds. F. J. Boer. Salvatorikerk:
10 u. ds. F. J. Boer; 18.30 u. ds. P. W.
van Wijngaarden. Baptistengemeen
te: 10 en 18.30 u. ds. H. G. Koek
koek. Leger des Heils: 10 en 19 u.
Samenkomsten. Volle Evangelie
Gem.: 10 u. dhr. C. Visser sr.
ALPHEN NOORD (Herv./Geref.
diensten): Goede Herder: 10 u. drs.
A. Brombacher; 17 u. ds. J. Verheul.
De Bron: 9.15 u. ds. R. Nieuwenhuis;
10.15 u. ds. J. Verheul; 18.30 u. ds. P.
Taselaar. Ashramcollege: 10 u. ds. P.
Taselaar. Herv. Gem.: Sionskerk: 9.30
u. ds. J. Ouwendijk; 18.30 u. ds. A.
van Eljk, Gouda. Oudhoornseweg: 10
u. ds. H. J. ter Bals.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 10 u. ds. W. Slrag, Leus
den; 18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Sal-
vatorkerk: 10 u. ds. R. J. v.d. Hoef;
18.30 u. ds. J. Wieman. Bethlehem
kerk: 10 u. ds. J. G. Jansen, Gouda;
18.30 u. ds. J..Maasland, Capelle a.d.
IJssel. Geref. Kerk: 10 u. ds. ,W. A.
v.d. Berg; 18.30 u. ds. D. H. Elder-
BOSKOOP Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 9.30 u. ds. H. A. v.d. Pol;
18.30 u. ds. W. A. Vlasblom. De Stek
(Herv./Geref.): 9.30 u. ds. G. de Jong.
Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C. W. v. 't
Hoff; 17 u. ds. G. de Jong. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 17 u. ds. P. N. Ribbers.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
u. kand. R. de Reuver, Nieuwerkerk;
18.30 u. kand. N. Noorlander, Berg
ambacht, jeugdd. Geref. Kerk: 10 u.
ds. P. Hulsman; 17 u. ds. J. Cziria,
Rijnsburg.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. ds.
H L. Boonstra.
DE KAAG - Herv. Gem.: 10 u. ds.
Chr. Koldewljn.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gemeente: Dorpskerk: 10 u. dr. C.
Vermeulen, Valkenburg; 18 u. ds. M.
J. Aarents, Open Deur dienst. Ont-
moetingskerk: 10 u. ds. A. B. Sloof;
18.30 u. ds. H. van Niel, Rijnsburg.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente: Nieuwe kerk: 10 u. ds. H.
Visser; 18 u. ds. D. Driebergen. Oude
Kerk: 10 u. ds. G. F. Smallng, Rljns-
burg; 18 u. ds. W. Chr. Hovlus. Ich-
tuskerk: 10 u. ds. Ch. J. Sjollema; 17
u. ds. J. Kommers. Pnielkerk: 9.30 u.
ds. W. Chr. Hovius; 18 u. geen opga
ve. Maranathakerk: 10 u. kand. R. de
Koning; 18 u. kand. J. van Beelen
Kapel Overduin: 14.15 u. ds. H. v.d.
Beid. Geref. kerk: Open Hof: 10 u. ds.
J van Breevoort; 17 u. ds. A. C. Ker
sten. Triumphator: 10 u. ds. P. C.
Koster; 17 u. ds. P. Sijtsma. Baren-
drecht, jeugddienst. Vredeskerk: 10
u. ds. A. C. Kersten; 17 u. ds. P. C.
Koster. Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u.
ds. D. Slagboom.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem.: 10 u. ds. J. Th. W. Quak,
Berkel Rodenrijs; 19 u. ds. P. C. t
Hooft. Lisse, gez.d. Geref. kerk: 10 u.
dr. H. Bade; 19 u. ds. P. C. 't Hooft,
Lisse, gez.d. Geref.kerk.
LEIDERDORP (Herv./Geref. dien
sten): Dorpskerk: 10 u. ds. Tj. Does
burg; 18.30 u. ds. G. Stegeman.
Hoofdstraat: 10 u. ds. G. Stegeman.
Scheppingskerk: 9 en 10.30 u. ds. G.
van Loenen.
LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Schilt. Geref. kerk: 9.30 u.
ds. C. v.d. Kool; 19 u. ds. W. v.d.
Kamp. Rljnsaterwoude.
LISSE Herv. Gemeente: Dorps
kerk: 10 u. dr. L. G. Zwanenburg,
Ede. Pauluskerk: 10 u. ds. B. C. de
Gelder, G.D.; 19 u. ds. C. B. Roos,
A'dam, Jd. Geref. kerk: 10 u. ds. E.
Boswijk; 17 u. geen dienst; 19 u.
Jeugddienst in Pauluskerk. Chr. Ge
ref. kerk: 10 en 16.30 u. ds. J. van
Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. ds.
A. M. den Boer. Ned. Geref. kerk
(Salvatori): 10.45 u. ds. D. J. A. Brink,
Haarlem; 17 u. ds. A. W. Vos.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 en
18.30 u. ds. J. A. Wegerlf, H.A. Geref.
kerk: 9.30 u. ds. P. Baane, Alphen; 17
u. Avondgebed.
NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. A. de Leeuw, Maarn; 18.30 u. ds.
J. Kaai, Rhenen.
NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30
en 19 u. Dienst des Woords. Geref.
kerk: 9.30 u. ds. G. Rang; 16.30 u. ds.
N. Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 16.30 u. ds. D. Visser.
NOORDWIJK Herv. Gemeente:
Grote Kerk: 10 u. ds. W. v.d. Lee,
H.A.; 17 u. ds. K. J. Visser. Gouda.
Kerk aan Zee: 10 en 17 u. ds. G. J.
Ruitenburg, H.A. De Rank: 10 u. ds.
A. van Eijk, Gouda. Geref. kerk:
Hoofdstraat (Buurtkerk): 10 u. ds. J.
J. Kuiper, H.A. Vinkenlaan: 10 u. drs.
G. A. Scholte; Vinkenhof: 19 u. ds. W.
v.d. Lee, gespreksdienst. Stichtlngs-
kerk: 11 u. ds. G. J. Bach, A'dam.
Sole Mio: 9 u. ds. W. v.d. Lee.
NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.:
10 u. ds. G. H. N. Germans, Sassen-
helm; De Zilk: 10 u. ds. H. W. Hem
mes, Oegstgeest.
OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien
sten): Endegeest: 10 u. pater J. W. M.
Boshouwers. Mauritskerk: 10 u. ds.
H. R. Plomp. Groene Kerkje: 10 u. ds.
H. J. van Achterberg. Pauluskerk: 10
u. ds. R. da Costa en pastor D. Kos
ter, Oec.dienst van Schrift en Tafel.
Gemeentecentrum: 10.30 u. mw. ds.
T. H. Zoek, Leiden; 19 u. ds. K. Veg-
ter. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. ds. M.
Terlouw-Sterk. Genootschap der
Vrienden (Quakers): geen dienst.
Ned. Geref. Kerk: 8.45 u. ds. M. de
Jong, Alphen; 16 u. ds. G. de Lange.
H.A.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. de Korte.
Geref. Kerk: 9.30 u. dhr. J. Wallinga,
L'dorp; 17 u. mw. W. Teuslnk-Meljer,
Alphen. Remonstrantse Gem.: geen
dienst.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 en 19 u. Dienst des Woords.
RIJNSBURG Herv. Gemeente:
Grote kerk: 9.30 u. ds. Smaling; 17 u.
drs. B. Plalsler, Scherpenzeel. Bethel-
kerk: 9.30 u. drs. B. Plaiaier, Scher
penzeel. Geref. kerk: Petrakerk: 9.30
u. ds. Rlbberlnk; 17 u. ds. Baayen.
Immanuelkerk: 9 en 10.30 u. ds. Snel;
17 u. ds. Ribberink. Maranathakerk:
9.30 u. ds. Baayen; 17 u. ds. C2lria.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. W.
van Sorge.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en
10.30 u. ds. H. van Niel, Rijnsburg; 19
u. ds. G. H. N. Germans. Geref. Kerk:
10 u. ds. W. Baas; 19 u. ds. Germans
in Herv. Kerk. Chr. Geref. Kerk: 10 en
17 u. ds. J. M. Aarnoudse, H.A. Ned.
Prot. Bond Sassenhelm/Llsse: geen
VALKENBURG Z.H. Herv. Gem.
10 u. ds. W. de Boer, Moordrecht;
18.30 u. ds. C. Vermeulen. Geref.
Kerk: 10 u. drs. S. Oegema; 18.30 u.
drs. G. Scholte, Noordwijk.
VOORHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds.
C. J. de Jong, gezlnsdienst.
VOORSCHOTEN Herv. Gem.: 10 u.
ds. W. Koelewijn, Krimpen a.d. IJssel;
17 u. ds. W. Blanken. Geref. Kerk: 10
u. ds. G. de Zeeuw; 17 u. ds. Blanken
in Herv. Kerk. „Ontmoeting" (Herv./
Geref.): 10 u. ds. A. K. v.d. Schoot.
WARMOND Herv. Gem.: 10 u. ds.
J. Muis.
WASSENAAR Herv. Gem.: Dorps
kerk: 10 u. ds L. M. Verseput, Den
Helder; 16.30 u. ds. W. C. Hovlus,
Katwijk a. Zee. Kievletkerk: Samen-
op-weg diensten: 10 u. ds. Tj. Bruins-
ma, Den Haag. Messlaskerk: 10 u,ds.
W. van Waasbergen. Dorpscentrum:
9.30 u. kand. C. N. van Dis. Geref.
Kerk: Zijlaan 4: 10 u. ds. C. v.d. Wou-
de; 19 u. ds. J. Niemantsverdriet.
Moordrecht. Ned. Prot. Bond: 10.30
u. ds. A. C. J. Jonkers, Den Haag.
WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 en
18.30 u. ds. C. A. v. 't Hof. Geref.
Kerk: 9.30 u. ds. D. W. Gesink,
Noordwijk; 18.30 u. prof. J. Veenhof,
A'dam. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. dr.
E. P. Meljerlng, Oegstgeest.
ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u.
dhr. J. de Haan. Geref. Kerk: 9.30 u.
dhr. M. Schreuder; 19 u. ds. J. Bruyn.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 u.
ds. T. A. Eijsenga; 18.30 u. ds. P.
Stam. Ter Aar. Geref. Kerk: 10 u. ds.
D. H. Elderman, Bodegraven; 18.30 u.
drs. P. B. Buikema, nabesprekings-
dienst In Nw. Witthenlust.
dienstverlening
ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan,
Janssen, Zwijnenburg, Meyer, R. van
Leeuwen, Verhage, Groeneveld en De
Ruiter: za. dr. Groeneveld, tel. 218661
en zo. dr. De Ruiter, tel. 125096
Groep 2: Bergmeyer, Pieterse, Van
Gent, Taytelbaum, Van Luyk, Klaas-
sen, Rus, Kruis en E. de Lange: za.
dr. Bergmeyer, tel. 121701 en zo. dr.
Van Luyk, tel. 122522 Groep 3: Plei
ter, J. van Leeuwen, Smit, W. de
Pruijne, J. de Bruijne, Stolk, Jürgens,
Fogelberg en Muysenbergh: za. dr.
Fogelberg, tel. 132877 en zo. dr. Jür
gens, tel. 125820 Groep 4: Van
Wingerden. Lahr, Van Rijn, Bénit,
Nieuwenhuis. Roos, Boer, Van de
Waardt, Arnou, J. Zaaljer en R. Zaalj-
er: za. dr. Bénit, tel. 720404 en zo. dr.
Lahr, tel. 120347 Groep 5: Schae-
fer, Jasperse, Crul, Kooyman, De
Jong, Prince. Reinders, D. Hammer-
steln en A. Hammerstein: za. dr. Prin
ce, tel. 761754 en zo. dr. Keyer, tel.
140124 Oegstgeest: vanaf za. 10
uur: dr. Voorzaat, tel. 176867.
Spreekuur za. en zo. 11.30-12.30.
Kaag Abbenes -Nieuw Vennep: tel.
02526-72850 Leiderdorp: za. dr.
Van Velzen, tel. 891100 en zo. dr. Du
Ry van Beest Holle. tel. 891100.
Spreekuur van 12.30 tot 13.00.
Voorschoten: za. dr. Meyer, tel. 2493
en zo. dr. Tromp. tel. 071-762159
Warmond - Voorhout: dr. De Gijzel,
tel. 01711-10834 Noordwijk:
Groepspraktijk tel. 19300. Katwijk
aan Zee: dr. Dijk. tel. 12336 Katwijk
- Rijnaburg - Valkenburg: dr. Hue-
ting, tel. 12102 Sassenheim: dr. De
Graaff, tel. 12479 Alkemade Rljn
saterwoude: dr. Van Dongen, tel.
01713-4044. Praktijk Saeys/van Mier-
lo/Roelen/Brock: dr. Saeys, tel.
01713-2217 Alphen: groep 1, za. dr.
Eyssink Stmeets, tel. 32054 en zo. dr.
Klein Haneveld, tel. 72170, groep 2,
za. dr. Van Engelen, tel. 21915 en zo.
dr. Hertzberger, tel. 73264. Hazers-
woude-Koudekerk: dr. Uhlenbeck,
tel. 01728-9281 Benthuizen - Bos
koop: dr. Hermans, tel. 01727-2038
Langeraar - Nieuwveen - Ter Aar -
Woubrugge: dr. Gorissen, tel. 01722-
2139 Nieuwkoop - Noorden: dr.
Brinkman, tel. 01725-9301.
TANDARTSEN Leiden - Leider
dorp - Oegstgeest: dr. Van Riessen,
tel. 124516, za en zo spreekuur om
13.00 uur. Alkemade Lelmuiden:
eigen tandarts bellen voor 15.00 uur.
Leldschendam: Voor spoedgevallen
tel. 974491 Bollenstreek: dr. Hoek,
tel. 02521-16918.
APOTHEKEN Lelden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: Apo
theek Luifelbaan In Leiden en Apo
theek Linnaeus in Oegstgeest Alke
made: Apotheek Alkemade, open: zat
12-13, 17.30-18 u, zon feestdagen
12.30-13 en 17.30-18 u. Noordwijk
- Katwijk: Apotheek Katwijk aan den
Rijn. Rijnstraat 38. tel. 01718-30833
Noordwijkerhout: za geopend van 9-
13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-
13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel.
3511 of dienstbel. Sassenheim:
02522-10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. 071-122222. Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum, tel. 02522-14147. Hille-
gom: Opgave via het antwoordappa
raat. tel. 02520-16217. Leldschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. 071-177444.
DIERENARTSEN Leiden: dr.
Muurling, tèl. 125057 en Vestjens, tel.
144323 Voorschoten - Leldschen
dam: eigen dierenarts bellen.
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli
nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-
huls).
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling
dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet
meer dan twee bezoekers per patiënt.
Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaklng)
dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medlsch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-zlekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14.00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A, C en D: dag. tot 21.00 u. met uit
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling: voor ouders en fa
milie Is na overleg met patiënten
doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. Kinderkllnlek:
zalen voor peuters, kleuters en grote
kinderen 15.15-17.00, babyzaal en
boxenafdeling; volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Bezoektij
den kinderafdelingen: voor ouders
van opgenomen kinderen na overleg
met verpleegkundig hoofd. Voor an
dere bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en Oorheelkunde en neurologie:
14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel
kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en
18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-
19.30 u. Extra bezoek hartbewaklng:
11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders
kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder
afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.
ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL
MELDPUNT LEIDEN. Ketelboeter-
steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be
reikbaar van 10.00 tot 16.00 vla 071-
120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00
en do. 18.80-20.30.
LEIDSE RECHTSWINKEL Juri
disch Adviesbureau, Ketelboeters-
steeg 10, tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: dl. en do. 18.30-20.30, afde
ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15
en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw:
vr. 10-12.
S.O.S.-DIENST Telefonische hulp
dienst. tel. 071-125202. Voor allen die
In moeilijkheden verkeren of eenzaam
zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be
reikbaar.
BUREAU VOOR RECHTSHULP
Herengracht 50, tel. 123942; spreeku
ren ma. en dl. 10.00-12.30 u., wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE
DIENST Hulpverlening in Leiden.
Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg,
Valkenburg, Voorschoten, Warmond
en Zoeterwoude. Tel. 071-174141.
BURGERRAADSLIEDEN Koren
brugsteeg 2. tel. 143171 (kantooru
ren). Spreekuren ma., di. en wo.
11.00-12.00 u., do. 18.30-20.00 u.
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige
zieken en gezinsverzorging, Rem-
brandtstraat 17. tel. 149441 (ma. t/m
vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.).
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
Dagelijks geopend van 15.30 tot
19.30 uur. Het nummer is 071-
120611.
MAATSCHAPPELIJK WERK Stich
ting Maatschappelijk werk. Oude Rijn
44c, spreekuur ma. t/m vr. 09.00-
10.00 u, en volgens afspraak, tel.
142144. Gezondheidscentrum Meren-
wljk, spreekuur ma. 11.00-12.00 en
do. 14.00-15.00. tel 212195. Gezond
heidscentrum Stevenshof, spreekuur
do. 10.00-11.00, tel 311506. Bree-
straat 24: spreekuur ma. t/m vr. 9.00-
10.00 u. en volgens afspraak, tel
254782/254756.
MELDLIJN AGRESSIE EN DISCRIMI
NATIE HOMOSEXUALITEIT 071-
221008. zo. 20-24.
RAAD VAN ARBEID Hoge Rijndijk
306, Leiden, tel 071-899375. Kantoor
geopend ma. t/m vr. 9-12 u." 14-16 u.
Telefonische Informatie
bijslag: 8-12 u.
SOCIALE RAADSVROUW Spreek
uren sociale raadsvrouw. Binrt
Gerecht 10, wo. 17.00-18!
Noord: Van Hogendorpstraat l
10.30-11.30 u.; Kool: Driftstra-
di. 10.30-11.30 u.; Morski
Buurthuis Morskwartier, Topa
10.00-11.00 u. wo. 10.00-13
Tulnstadwijk: Herengracht j
10.30-11.30 u. L_
SOCIALE RAADSVROUW RP
SCHOTEN Spreekuren: maD
20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 i|Jd<
seweg 33, Voorschoten. Tel. 3hot
SP HULP- EN INFORMATIEC
Groenesteeg 33, Leiden. TPiee
134640 of 071-144600. Hulp ëUt il
matie op medisch, juridisch enhj}gl
gebied, werk, sociale verzeke u::
huurkwesties. Spreekuur: elk!
derdag van 20.00-21.00 u. Bi Vi
STICHTING VRIJWILLIGERS! h€
TRALE Pailasstraat 1. AlplU0n(
den Rijn. Tel. 01720-33033. F
ding en opvang van mensen, f1/ •-
welke reden dan ook, tijdelilfijke
nodig hebben. Bovendien woróaan;
matie verstrekt over andere rrv^aa
heden van hulpverlening en J™
reikbaarheid daarvan. '6t
VRIJWILLIGERS CENTRALE
gegracht 246a, Leiden. Tel.
Dagelijks bereikbaar van 9.0
u. voor informatie over vrljw
werk en cursussen of een per:
gesprek.
WERKENDE JONGEREN
ten- en Informatieuur Elke
avond van 17.00 tot 20.00 i
kantoor Koppenhinksteeg 2, 3VS
Tel. 071-121139. BKj€
Borstvoeding Begeleiding*.
Leiden. Telefonische hulpdienf1
praktische hulp en informatf
170083, 215332 of 312556.
ittl
Jaarlijks worden 40.000 Nederlanders getroffen door
een hartinfarct en nog eens 20.000 door een herseninfarct
(beroerte).
In ziekenhuizen, revalidatiecentra en op vele andere
plaatsen wordt hard gewerkt om dit onvoorstelbare aantal van
60.000 slachtoffers terug te dringen.
Al dit werk is gebaseerd op wetenschappelijk onder
zoek. Het^bezuinigingsbeleid van de overheid biedt voor dat
onderzoek echter steeds minder ruimte. Uw gift zorgt er voor
dat dit levensreddende werk kan doorgaan.
Geef aan de collectant, of stort uw bijdrage opgiro300 of
bankrekening 70.70.70.600 Hartelijk dank.
IAAT UW HAKT SPREKEN!
SOPHIALAAN 10, 2S14 jr 'S-GRAVENHAGE. GIRO 300 - BANK 70 70 70 600
