De ongekende mogelijkheden
van een „nobele" goudmijn
RAPPORT BORSSELE VOOR
DE KAMER BLUKT GEKUIST
CcldócSotvumt
SLAPSTICK
FRAUDE BIJ STICHTING VERANTWOORD WONEN
^ÏNENLAND/BU1TENLAND
ZATERDAG 24 JANUARI 1987 PAGINA 5
Vroeger dacht ik dat ik in
ieder geval de helft van het
woord slapstick begreep. Van
Slapstick sloeg je dubbel en lag
je slap van het lachen op de
bioscoopvloer. Ik heb er
verder nooit van wakker
gelegen, maar nu blijkt dat
slapstick, een ruwe,
vernielzuchtige en niet zelden
mensonterende vorm van
komedie, waarvan Stan Laurel
en Oliver Hardy de
grootmeesters waren, genoemd
is naar een antiek
toneelrequisiet. De slapstick
bestond uit twee stukken hout
die tegen elkaar werden
geslagen om het geluid van
vinnige klappen na te bootsen.
Een klapstok dus.
Ik zit aan slapstick te denken.
Niet op z'n Einsteins, maar
volgens de warrige lijnen van
midwinterslaperig suffen. Ik
probeer daarmee een wat
grimmig aangezette bui te
verdringen, het soort schurftig
ongenoegen dat past bij de
man die vanmorgen in een
door waterschade als veerpont
voortwiegend bed is ontwaakt
en die, wijl hij de buren door
het schuifraam te hulp brulde,
door het plots als een
uillotine neerdalende venster
ij de nek werd vastgeklonken
aan de vensterbank, waardoor
hij slechts komische grimassen
kon maken en pas na enkele
uren door een oplettende
postbode kon worden ontzet.
Via slapstick probeer ik dus
tot gemoedsverheffing te
komen.
Maak uw eigen slapstick. Het
procédé is tamelijk eenvoudig.
Gij allen hebt weieens een
pannekoek opgeworpen
teneinde deze te doen
kantelen. Het baksel kan aan
het plafond blijven kleven of
een sierlijke vlucht maken
naar de onbegroeide schedel
van opa, die door de
plotselinge warmtegolf in
slaap sukkelt en dus niet kan
melden waar de verloren flens
zich bevindt. Het ligt in het
wezen van de slapstick dat
zulk een gering incident een
keten van rampspoedigheden
tot gevolg heeft, die
onvermijdelijk culmineren in
de totale afbraak van het huis.
Het aardige is dat bij al dit
geweld nimmer doden zijn te
betreuren; de lijfelijke schade
blijft beperkt tot zaken die in
het gips aardig herstellen.
Er zijn voorwerpen die uit
zichzelf al luidkeels
„slapstick!" roepen: een zak
meel aan een hijskraan;
concertvleugels op doorreis; de
achteloos neergeworpen hark
op het gazonde in het pad
van de gehaaste melkboer
geparkeerde rolschaats; de
uitschuifladder met
horizontale zwiep-effecten; de
labiele cementkuip op de
bouwsteiger. Bij een te grote
bewustwording van deze
bedreigingen zal men
overgaan tot de aanschaf van
een helm en andere
onderdelen van het
ijshockeyharnas.
Slapstickpersonages zijn in
ruime mate voorhanden:
iedere loodgieter met een
bolhoed is verdacht en
verwijze men naar
onaangename buren;
magistrale slapstick mag men
verwachten van een door een
massief libido aangedreven
zuiplap die in orkanen van
glasschade poogt binnen te
klimmen waar hij ten
onrechte lieflijke vrouwen
vermoedt; bepaalde typen
kasteleins met handen die
keien kunnen vergruizelen;
glazenwassers; tandartsen die
tanden wegslopen als
verkeerszuilen met
boomwortels, chirurgen die de
buikholte van de patiënt
dichtwerpen met gerammel als
van een loodgieterstas
kappers die bij de neus
genomen klanten scheren met
een mes als een botte bijl,
waardoor kaak- en
jukbeenderen worden
blootgelegd.
Er zijn ook dieren die een
voorname rol in het
slapstickwezen hebben
vervuld. Honden, met name
de Pluto-achtigen, zijn
slapstick. Hetzelfde geldt voor
het paard, maar het moet dan
wel een eigenwijs scharminkel
zijn met kwade inslag. De ezel
is slapstick, maar leeuw, tijger
en krokodil zijn dat alleen in
opgezette vorm. De
Dobermann is te ernstig, de
poes geneigd haar personeel te
sturen. Ja, het gaat al wat
beter. Ik loop nog niet te
zingen, maar ik ben straks wel
blij als mijn huis er nog staat
Den slapstick! Dan storten uw
muizenissen ineen.
Nederlandse bouwwereld schudt op zijn grond-
ten. Politici van groot en klein kaliber zien hun
ibaan in gevaar komen. Aannemers, bemidde-
ti "s en bestuursleden worden door justitie ver-
fa gd. De rook die bij de jongste fraude-affaire van
Ierland opstijgt, is afkomstig van een groot en
steeds aanwakkerend vuur. Een stichting
Je.os de statuten bedoeld om minder bedeelden
de samenleving aan betaalbare woonruimte te
jen bleek een dekmantel voor ongegeneerde
nit jenvullerij.
aalkosten te snijden. Dat le
verde voorgevels op die al bin
nen drie jaar ernstig gingen
lekken. Dat goedkoop duur
koop is, bleek wel uit een re
cent rapport van de gemeente
Amsterdam, dat de noodzake
lijke „renovatie" van het
gloednieuwe project op enkele
miljoenen guldens taxeert.
De bestuursleden van de
Stichting Verantwoord Wonen
konden tot medio 1982 vrijwel
ongehinderd op deze manier
voortwerken. De jaarrappor
ten hadden tot dat jaar boven
dien geen wettelijke status,
omdat ze niet door een be
voegd registeraccountant ge
controleerd werden. Door de
malaise in de bouwwereld wa
ren de bouwprijzen behoorlijk
gedaald, wat des te meer mo
gelijkheden schiep voor soms
zeer riante vergoedingen van
de aannemers aan HWV en
Muller Vastgoed, c.q. bestuurs
leden van de stichting. Maar
in oktober dat jaar verscherpte
de minister van volkshuisves
ting plotseling de eisen waar
aan „Niet Winstbeogende In
stellingen" moesten voldoen.
Behalve „niet-commercieel"
en „onafhankelijk" moesten
deze instellingen voortaan ook
een bestuur hebben dat was
samengesteld uit personen van
verschillende maatschappelij
ke signatuur.
Kiers
Politici werden als lid van het
bestuurscollege aangezocht en
ingeschreven: burgemeester A.
Kret (CDA) van Sassenheim,
toenmalig VVD-fractievoorzit-
ter Ed Nijpels en CD A-senator
J. Kiers. Deze „buitenstaan
ders" moeten al vrij snel ge
merkt hebben dat de belangen
van bestuursleden, adviseurs,
aannemers en makelaars ho
peloos verstrengeld waren.
Nijpels verbood in elk geval
Muller van de ene op de ande
re dag de toegang tot de be
stuursvergaderingen. Kret
schakelde de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten in
om de jaarrekeningen van de
Stichting Verantwoord Wonen
ditmaal rechtsgeldig en ver
antwoord te laten controleren.
Maar Muller bleef via de be
stuursleden Otte en Arentsen
tot 1985 bouwopdrachten en
commissies voor de stichting
binnenhalen.
Met stilzwijgende instemming
van Kret, Kiers en Nijpels?
Achteraf verklaren deze poli
tici slechts een „flauw vermoe
den" te hebben gehad van de
vergaande belangenverstren
geling. Volgens Muller is dat
onzin: „Holland West Vast
goed had nota bene een com
mercieel contract met de stich
ting voor het aanbrengen van
bouwprojecten. Dan moeten
Nijpels, Kiers en Kret achteraf
niet verbaasd doen dat er cen
tjes zijn verdiend. Er is zelfs
goed geld verdiend, zo gaat dat
in de zakenwereld nu een
maal. Holland West en ik za
ten daar niet voor de liefda
digheid".
HAAG Bij de op-
ngsvergadering van
ichting Verantwoord
en moeten de aanwe-
jestuurders met meer
smakelijk genoegen
Bglas geheven hebben.
Qhet moment dat de
van de fles knalde,
immers de eerste
gelegd voor een wel
lucratieve onderne-
En het mooiste was
dat de kip met de
\n eieren officieel als
winstbeogende in-
l" geboekstaafd
Sterker: de stichting
uit ideëlegron-
oedkope huurwonin-
jouwen voor bejaar-
jongeren en minder-
groeperingen. Dat
die idealen tevens
verdiend werd,
gemakshalve maar
negen. Onafhankelijk
ie stichting evenmin,
ischiedenis van „Ver
oord Wonen" begon
mtrm met een leugen,
eugen, die een wan-
icht baarde.
Muller speelde bij die
tingsvergadering op 14
ber 1979 een belangrijke
men met zijn „makkers"
mtsen uit Badhoevedorp
Otte uit Capelle aan den
ontwierp hij het conglo-
van BV's dat de ko-
jaren een goed gevulde
mnnee moest waarbor-
trentsen en Otte gaven
ituursleden van de stich-
un eigen ontwikkelings-
>ed" (HWV) om te be-
opdracht voortaan
loor de stichting goedge-
bouwprojecten te ont-
HWV sloot op zijn
:n contract met Muller
de éénmansonder-
van de zojuist berooid
■ankrijk teruggekeerde
Anton Muller voor
A. Muller: „Ik zat daar niet voor de liefdadigheid".
missie aan Arentsen moest af
geven, en éénderde deel aan
Otte. Andersom zou ik ook
meedelen in de bouwprojecten
die zij aanbrachten, maar daar
is helaas niets van terecht ge
komen. Uiteindelijk heb ik als
makelaar alle 1600 woningen
voor de stichting aangebracht.
Dat is toch geen slechte presta
tie in zes jaar tijd".
Het verhaal van Muller wordt
ten dele bevestigd door Van
Huygevoort; vanaf 1 oktober
1980 tot vorig jaar bestuurslid
bij de stichting. Hij zegt: „Mul
ler, Otte en Arentsen waren
kameraden tot ze een jaar of
twee geleden maar dat heb
ik op afstand gehoord ver
schil van mening kregen over
de onderlinge verdeling van
vergoedingen. Tja, welke ver
goedingen moet u me niet vra
gen. In elk geval kreeg Hol
land West Vastgoed van Otte
en Arentsen van de stichting
de opdracht alle bouwprojec
ten te ontwikkelen, Muller
bracht ze aan". Over zijn eigen
adviseursschap wil Van Huy
gevoort niet uitwijden. „Voor
dat ik tot het bestuur van de
stichting toetrad heb ik inci
denteel adviezen gegeven aan
Holland West, dat klopt. Daar
voor kreeg ik een vergoeding
en onkosten, maar dat varieer-
ibrengen van de projec-
twee overige bestuurs-
drs. Ch. van Huyge-
tevens bestuurslid van
aardenhuis Mariëngaer-
"iënweide in Warmond
Boone, oud-wethouder
e PvdA in Leidschen-
varen eerder goéd be-
dviseur van HWV ge-
09 v
zegt zelf over die lucra-
jruisbestuiving: „Otte en.
")en kende ik al langer.
I ik er financieel vrij be-
saan toe was, hebben ze
Jllen matsen. Maar wel
gvoorwaarde dat ik een
mijn inkomsten af
schuiven. Uiteindelijk
Afgesproken dat ik voor
X dat ik binnenhaal-
i deel van de com
bi. Vos: „Ik had
natuurlijk wel
vermoedens
dat er
gerommeld
werd bij de
stichting".
de nogal. Dat zou ik zo niet
kunnen kwantificeren".
Otte en Arentsen weigeren elk
commentaar op hun betrok
kenheid bij Verantwoord Wo
nen, sedert ze door justitie van
fraude worden verdacht. Ook
op de beschuldiging van Mul
ler dat hij zijn„makelaarsver-
goeding" van totaal 3,2'miljoen
gulden (volgens de officier van
justitie was het totaal bijna 6
miljoen gulden) met Otte en
Arentsen moest delen, willen
de oud-bestuursleden niet in
gaan. „Dat is allemaal voor de
verantwoording van Muller",
herhaalt Otte.
Bouwen!
Intussen onderhandelde Mul
ler met de gemeentebesturen
van onder meer Vlissingen,
Den Bosch en Almelo namens
de zogenaamd „niet commer
ciële" stichting over de bouw
van goedkope woningwetwo
ningen. Dat was nog in een
tijd dat er in de raadszalen en
het parlement vanwege het
nijpende woningtekort en de
werkloosheid in de bouw maar
één credo weerklonk en dat
was: bouwen, bouwen en nog
eens bouwen! Met de controle
op de werkelijke bouwkosten
nam men het nog niet zo
nauw, uit vrees de broodnodi
ge bouwactiviteit daarmee te
frustreren. Subsidiefraude was
het gevolg, hetgeen zoals ie
dereen weet uiteindelijk
staatssecretaris Brokx van
Volkshuisvesting zijn kop
heeft gekost. Directeur Van
Bosselen van de Stichting Bij
zondere Woningbouw in
Amersfoort bevestigt: „De
overheid heeft zelf de kat op
het spek gebonden door in
1975 een regeling in te voeren
waarbij beleggers en woning-
bouwstichtingen bij hogere
stichtingskosten ook meer sub
sidie krijgen. Bovendien werd
enorme druk op ons uitgeoe
fend om alsjeblieft maar te
bouwen. Cpntrole op de uit
voering was er nauwelijks".
Bij de Stichting Verantwoord
Wonen werden de stichtings
kosten op een wel zeer origi
nele manier opgedreven. In de
bouwsom die de aannemer of
bouwmaatschappij bij de stich
ting in rekening bracht, was
de vergoeding voor Muller,
Otte en Arentsen al „onzicht
baar" verwerkt. Zo verkeer
den Otte, Arentsen en Muller
in de comfortabele positie dat
ze naast hun vergoeding van
de stichting zelf afspraken
konden maken over „aanvul
lend inkomen" van de bouw
maatschappijen waar opdrach
ten aan gegund werden. Dit
geld kon bovendien onopval
lend geïncasseerd worden.
„Dat viel vrij aan het eind van
de rit, als de projecten opgele
verd werden", geeft Muller
toe. „Nee, ik geloof niet dat
het in de boeken of nota's te
rug te vinden was". Overigens
werd ook de twee procent „Al
gemene Kosten" die de stich
ting berekende, in de nota op
genomen. Dat met dit alles uit
eindelijk ook de huren van de
woningen werden opge
schroefd en te veel subsidie
werd ontvangen, nam het
drietal voor lief. Als de bouw
som de gestelde grenzen voor
de woningwetbouw dreigde te
overschrijden, zorgde de aan
nemer er wel voor dat op
bouwmaterialen bezuinigd
werd.
Schrijnend
Een wel erg schrijnende illus
tratie van dat gegoochel met
geld is het project van 280 wo
ningen „Reigersbos" in Am
sterdam. Daarvoor werd in
1982 liefst twee miljoen gulden
aan „ontwikkelingskosten" ge
declareerd; ruim 7.100 gulden
per woning. De aannemer, die
ook nóg wat aan het project
wilde verdienen, was wel ge
noodzaakt fors in de materi-
EN WISKE DE HELLEGATHONDEN
van 89 gehouden veiligheid
sinspecties in onvoldoende ge
documenteerde rapporten uit
gemond.
Ook is in het definitieve stuk,
dat op 8 januari naar de Ka
mer ging, niet terug te vinden
dat de brandstofvoorraad voor
dieselmotoren die noodstroom
moeten leveren, onvoldoende
was. Het slecht werkende
elektrische systeem, waardoor
controlelampjes niet brandden,
bleef onvermeld. Opmerkin
gen van de onderzoekers dat
het opsporen van storingen via
systematische veiligheidsproe-
ven onvoldoende is, sneuvel
den. Slechts een derde van de
42 potentieel gevaarlijke sto
ringen werd langs die weg op
gespoord. Dat moet in meer
dan 80 procent van de geval
len kunnen, aldus een passage
in het concept-stuk.
In een aanbiedingsbrief bij het
concept-stuk zegt De Graaf dat
voorbeelden van geconstateer
de tekortkomingen inderdaad
zijn weggelaten, behalve daar
waar ze voor een goed begrip
van structurele tekortkomin
gen noodzakelijk waren.
De kerncentrale Borssele mag
pas weer in bedrijf worden ge
steld als het door de regering
aangekondigde onafhankelijke
veiligheidsonderzoek naar het
omhulsel van de centrale, de
storingsgevoeligheid en de in
vloed van de menselijke factor
heeft plaatsgevonden. De
Stichting Natuur en Milieu en
de Zeeuwse Milieufederatie
hebben dat vrijdag aan de
Tweede Kamer-commissie
voor sociale zaken en milieu
beheer en aan provinciale sta
ten van Zeeland laten wegen.
De milieu-organisaties achten
het onmogelijk alle door het
IAEA-team opgespoorde ge
breken en hiaten in de KCB te
verhelpen of te verbeteren tij
dens een verlengde splijtstof-
wisselingstijd van zes weken.
Het IAEA-team heeft zijn
twijfels erover uitgesproken of
de kerncentrale bij storingen
zou reageren, zoals is aangeno
men in de veiligheidsanalyses.
Bovendien, aldus Muller, was
ook CDA-senator Kiers niet
brandschoon. Hoewel officier
van justitie R. Gerding het
Eerste-Kamerlid officieel van
de lijst van verdachten ge
schrapt heeft, valt niet te ont
kennen dat hij tijdens zijn
Verantwoord Wonen-periode
tevens mede-eigenaar was van
de projectontwikkelingsmaat
schappij Vaasttede BV, dat in
1983 zakelijk betrokken was
bij een bouwproject van de
stichting in Den Bosch. Over
de rol die Kiers toen gespeeld
heeft, doen verschillende ver
halen de ronde. Volgens één
bestuurslid nam Kiers zelf het
initiatief op te stappen zodra
het project Den Bosch in de
contractuele fase belandde, om
belangenverstrengeling te ver
mijden. Twee andere bestuurs
leden zeggen zeker te weten
dat in verschillende vergade
ringen „pittig gediscussieerd"
is over de dubieuze positie van
Kiers. De senator zou uiteinde
lijk op aandrang van het gehe
le bestuur en met enige tegen
zin zijn functie hebben neerge
legd.
Kiers acht zichzelf, zoals be
kend, niet schuldig aan enig
strafbaar feit. De overige be
trokkenen alsmede officier
van justitie Gerding, willen
het onderwerp „Kiers" na de
rel die rond zijn persoon ont
stond, niet meer aansnijden.
Schoonmaak
De échte schoonmaakoperatie
bij Verantwoord Wonen
kwam pas op gang toen Henk
Vos voor de PvdA het roer
overnam van secretaris L.
Dijkers, en de VVD-parlemen-
tariër Loek Hermans Nijpels
opvolgde die in februari 1984
het zinkende schip had verla
ten voor een commissariaat bij
Kok Holding. Vos en Hermans
hanteerden de bezem met in
de politiek zeldzame daad
kracht en eensgezindheid.
Overigens niet zonder eerst
staatssecretaris Brokx geraad-
Burgemeester
A. Kret van
Sassenheim,
de laatste
voorzitter van
de stichting.
DEN HAAG Uit het con
cept-rapport over de veiligheid
van de kerncentrale in Borsse
le is een aantal bevindingen
van de onderzoekers van het
Weense Atoombureau verdwe
nen. Dat blijkt uit de tekst van
het concept-rapport, dat door
tussenkomst van het D66-ka-
merlid Eisma aan de Tweede
Kamer is gezonden. Begin
deze maand stuurde staatsse
cretaris De Graaf van Sociale
Zaken (Kernfysische Dienst)
het naar nu blijkt gekuiste
rapport naar de Kamer.
Uit het concept blijkt onder
meer dat 4 van de 9 onder
zochte controlelijsten niet
compleet zijn. Verder zijn 27
den. Pas negentien december
vorig jaar werd me de omvang
van ae zaak duidelijk, toen
een rechercheur van Volks
huisvesting tijdens een be
stuursvergadering de zaken op
een rijtje zette. Toen kwam ik
tot de conclusie dat de stich
ting indertijd is opgericht om
er een aantal mensen flink
aan te laten verdienen. Dat de
geweldige bedragen die aan de
strijkstok zijn blijven hangen,
uiteindelijk opgebracht moes
ten worden door particuliere
huurders en de Nederlandse
belastingbetaler is wel erg bit
ter".
Zinkend schip
In het kantoor van de Stich
ting Verantwoord Wonen likt
het personeel, dat bestuurders
heeft zien komen en gaan en
er zelf nooit veel meer op is
gaan verdienen, intussen zijn
wonden. Sedert het ministerie
van financiën de beschikkin
gen en contragaranties voor
nieuwe bouwsubsidies heeft
ingetrokken is uitstel van be
taling aangevraagd en lijkt
ontslag onafwendbaar. De cu
rator bij de stichting: mr. J.
Mentink reist deze weken stad
en land af om de 1600 wonin
gen van „Verantwoord Wo
nen" aan gemeenten of parti
culiere beleggers te slijten.
Wordt het woningbezit tegen
stuursvergaderingen niet meer
bij te wonen toen het gerech
telijk vooronderzoek naar
fraude bij de stichting medio
vorig jaar begon. „Zo kan men
het verleden beter bespreken",
luidde de korte verklaring van
Van Huygevoort, die gezien
zijn adviseurschap voor Hol
land West eveneens bij het ge
rechtelijk vooronderzoek be
trokken is.
Vos en Hermans zeggen overi
gens zelf geen idee te hebben
gehad van de werkelijke om
vang van de fraude. Het fei
tenmateriaal dat het gerechte
lijk vooronderzoek bij de stich
ting heeft opgeleverd zou bei
de bestuursleden compleet
verbijsterd hebben. Hermans:
„Ik ga altijd uit van de goede
bedoelingen van mensen. Ik
zal niet kijken hoe iemand er
persoonlijk voor staat en waar
hij dan wel zijn geld heeft ver
diend. Dat vind ik niet gepast.
Maar toen het voorlopige pro
ces-verbaal werd voorgelezen,
is mijn mond van verbazing o-
pengevallen. Ik geloof dat met
het opsommen van alle belas
tende feiten wel twee uur ge
moeid is geweest. Het was om
van te duizelen".
Vos: „Ik had natuurlijk wel
vermoedens dat er gerommeld
werd bij de stichting. Ik heb
weieens gevraagd: wie heeft er
nu aan dat project verdiend?
Maar dat was dan nergens in
de stukken terug te vinden,
omdat er nooit specificaties
van de kosten gemaakt wer-
pleegd te hebben. Otte en
Arentsen moesten het veld
ruimen en financieel directeur
Jacoby gewipt „omdat hij niet
voor zijn taak berekend was".
De vergoeding die oud-wet
houder Boone (PvdA) ontving
als „adviseur" voor Holland
West werd teruggedraaid, en
er werd een nieuwe makelaar
voor de stichting ingeschakeld.
Van Huygevoort besloot de be-
L. Hermans:
„Ik ga altijd uit
van de goede
bedoelingen
van mensen".
de boekwaarde verkocht, dan
blijft er een niet-vereffende
schuld van ten minste vijf mil
joen gulden over. Mentink:
„De stichting wordt geliqui
deerd, ik zie geen andere weg.
Er is geen toekomst meer voor
deze instelling, nu de overheid
geen garanties meer op nieuwe
projecten wil verlenen. Boven
dien is de naam te zeer bezoe
deld".
Voor het personeel en de be
stuursleden die bona fide
waren is de ondergang van
„hun" stichting bijzonder zuur.
Hermans: „Het is heel triest
wat hier is gebeurd, zeker ge
zien de nobele doelstelling van
de stichting. Nee, ik heb echt
geen medelijden met de men
sen die voor de rechter gaan
komen".
Vos: „Toen justitie medio vorig
jaar met ziin vooronderzoek
naar fraude bij de stichting be
gon, waren wij bijna klaar met
het oplossen van de proble
men. Er waren professionele
mensen aangetrokken, de in
terne controle op de bouwpro
jecten was verbeterd en er was
geen sprake meer van belan
genverstrengeling. Als je dan
nu hoort wat er allemaal in
het verleden gepasseerd is,
dan blijkt dat alles toch voor
niets te zijn geweest. Er is een
schip schoongeboend en opge
knapt, terwijl onder de water
lijn al een meterslange scheur
zat".
