ADAM EN EVA TEN VOETEN UIT
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
Cekbc Commit
Scheiden II
Lunchen met de paus goed voor de lijn
kerk
wereld
HONDERDSTE STERFDAG DON BOSCO KRIJGT LEVEND MONUMENT
Jongeren op tocht werken eigen theologie uit
Luther bij Vaticaan
in goede handen
brieven
Vn\W
lezers
£etdóe
Kohl zeker van winst
■r
,s
ZATERDAG 24 JANUARI 1987 PAC
door Marinus van der Berg
Het is nog niet zo lang geleden dat
over „echtscheiding" alleen fluiste
rend werd gesproken. Als kind
hoorde ik een enkele keer van
mensen die gescheiden waren van
tafel en bed. Nu wordt er veel
openlijker over gesproken. Dat is in
vele opzichten een winst. Dit open
lijke spreken geeft wel eens de in
druk dat echtscheiding geen pijn
meer doet. Zo voor de vuist weg
wordt wel eens gezegd: „Het komt
tegenwoordig zo vaak voor." Ik
vermoed dat er nog velen zijn, die
hopen dat het zich niet voordoet in
hun familiekring. Of daarbij de goe
de naam van een familie of de con
crete situatie waarin mensen te
recht kunnen komen voorop staat,
is een vraag apart. Scheiden
brengt nog altijd veel lijden mee.
Niet alleen voor de partners en de
kinderen die er zijn. Maar ook voor
de ouders. Als een van je kinderen
gaat scheiden, is het alsof je ook
zelf scheidt. Je wilt als ouders aan
je zoon of dochter goede raad ge
ven. Tegelijk ervaar je dat die goe
de raad niet landt. Die ander wil
daar niet van horen. Je voelt je als
ouders onmachtig. Als je kinderen
trouwen, ervaar je dat vaak als een
stukje voltooiing van je eigen le
vensweg. „Toen mijn zoon, die al
een tijdje samenwoonde, ging trou
wen en na de bruiloft naar huis
ging, gaf me dat toch het gevoel:
ook die heeft zijn eigen plaats ge
vonden", zei een moeder. In het
boek: Wat heet intimiteit, las ik:
„De tevredenheid met het huwelijk
wordt soms weer groter wanneer
de kinderen de deur uit zijn, zeker
wanneer ouders het gevoel hebben
dat hun kinderen goed terechtge
komen zijn. „De uitdrukking: „We
hebben ze allemaal op de plaats",
zegt iets van de levensverwachting
van ouders. Als dan een van de
kinderen gescheiden raakt, wordt
er iets opgebroken in dat gevoel.
.Wat zo geordend en voltooid leek
in je leven, blijkt niet zo voltooid.
Je wilt dan als ouders weer voor
die zoon of dochter zorgen, zoals je
dat voor die tijd deed. Maar nu nog
meer dan eerder, voel je dat je los
moet laten. Dat je moet erkennen
dat je kind zijn of haar eigen leven
heeft. Hij of zij moet de eigen weg
vinden. Door het verdriet van de ei
gen scheiding heen. Het is niet ge
makkelijk om een kind dat je hebt
opgevoed in de zorgen te zien. De
scheiding van een van je kinderen
trek je jezelf aan. Ze roept soms
ook allerlei vragen op, zoals: „Heb
ben we ze teveel verwend? Of heb
ben we niet genoeg aandacht ge
geven?" Je zou de oorzaak willen
kennen. Ligt die bij jou of ligt die in
de huidige welvaartsmaatschap
pij?" Natuurlijk weet je wel dat er
momenteel veel mensen scheiden.
Je bent er misschien in je hart ook
wel bang voor geweest dat het in je
eigen gezin zou gebeuren. Nu het
zo dichtbij gebeurt, trek je het je
zelf aan. Anderen weten het ant
woord wel, maar jij tast in het don
ker. Anderen hebben het over: „Ze
gaan tegenwoordig zo gemakkelijk
uit elkaar". Nu het een van je kin
deren is overkomen, doen zulke
opmerkingen je pijn. Ze zijn te op
pervlakkig. Je wilt je kind bescher
men tegen zulke praat. Je durft er
ook niet goed met anderen over te
praten. Je schaamt je. De schei
ding van een kind is als een verlies
voor jezelf. Allerlei gevoelens wor
den er in jezelf losgemaakt. Bij wie
ben je dan veilig en met wie kun je
er zo over spreken dat je je begre
pen voelt? Het is als een deuk in
het beeld van je ouderschap. Een
deuk die je van binnen kneust. Het
beeld van je kind en van jezelf is
ingestort. Wat zoek je in deze erva
ring van het leven? Raad, advies,
antwoorden? Of misschien veel
meer begrip, aanvaarding van je
gevoelens, een thuiskomen voor je
zelf, een plek waar je wond gene
zen kan en waar geen lichtvaardig
oordeel valt? Algemene antwoor
den op de vraag waarom iemand
gaat scheiden, zijn zelden het juiste-
antwoord. leder moet zijn eigen
antwoord vinden en dat vinden van
het eigen antwoord is vaak een
moeilijke weg tot het beter leren
kennen van jezelL
NEW YORK „Ik ken
geen betere methode om
aan de lijn te doen dan
lunchen met paus Johan
nes Paulus II." Deze uit
spraak komt uit de mond
van kardinaal John J.
O'Connor, aartsbisschop
van New York. Hij liet
zich voor de Amerikaanse
televisie interviewen na
zijn omstreden reis door
het Midden-Oosten met in
begrip van Israel. „Ik heb
een aantal malen met de
paus' de lunch gebruikt en
het was elke keer weer een
geweldige ervaring", aldus
de kardinaal. „Maar pro
bleemloos is het toch niet:
na het gebed begint de
paus zijn lunch met mij een
vraag te stellen. Terwijl hij
eet probeer ik een zó goed
mogelijk antwoord te for
muleren en blijft mijn eten
onaangeroerd. Vóór je het
weet heeft de tafeldienaar
het weer weggenomen en
begint de volgende gang
maar dan herhaalt zich
hetzelfde."
De levenden worden
geregeerd door de doden.
ASSEL Veel kerken
klagen over het teruglo
pen van de belangstel
ling van jongeren. Er
worden rapporten en
boeken over geschreven,
jonge theologen stude
ren er op af („Het lege
testament"). Er zijn ook
al vele pogingen gedaan
het tij te keren: nieuwe
jeugdgroepen, een jonge-
renkerkedag. Soms luk
te het even, maar even
zo vaak doofde het aan
vankelijke elan weer uit
als bleek, dat jongeren
weinig neiging tot conti
nuïteit vertoonden.
Ombuiging van een kerke
lijk beleid, een meer open
gezicht en vooral een luiste
rend oor voor wat de jeugd
nu zelf vraagt van kerk en
theologie is een kwestie van
geduld en lange adem. De
Salesianen van Don Bosco
hebben de durf gehad dat
geduld op te brengen. Ruim
tien jaar al zijn de paters
Harrie Kanters en Kees van
Luyn in Assel bezig met het
opbouwen en uitbouwen van
hun centrum „Jongeren op
Weg". Weekends, gezamen
lijke reizen naar Taizé en
vanuit de Taizébeweging
naar Londen, Rome, Parijs
en India hebben inmiddels
vele jongeren met het cen
trum en met elkaar in con
tact gebracht. Heel geleide
lijk ook heeft dit jongeren
contact zich verspreid over
het land, tot dertig contact
punten. Ook plaatselijke
centra voor geloofsontmoe-
ting en levensvorming, en
andere jongerengroepen in
parochies kregen een vleug
je van deze vernieuwing
mee. Dit leidde tot een vol
gende stap: de landelijke be
weging Jongeren-op-Tocht,
die zich op zaterdag 31 janu
ari officieel presenteert.
De aanzet ligt bij pater Wil
lem van Beek, die al in 1982
vanuit Afrika voorstelde om
de viering van de honderd
ste sterfdag van Don Bosco,
de stichter van de orde van
Salesianen, een nieuwe im
puls te laten zijn voor ge
loofsbeleving bij jongeren.
Don Bosco immers was, zoals
zijn volgelingen nog steeds,
betrokken bij de jongeren-
problematiek. In eerste in
stantie werd gedacht aan
een „jongerenconcilie".
Aan het centrum Jongeren
op Weg in Assel werd ge
vraagd één en ander te coör
dineren en zo werd in de zo
mer van 1986 een eerste op
zet van de organisatie ge
maakt. Aan de bisschoppen,
de verschillende communi
teiten van de Salesianen in
Nederland, en de zogenaam
de „Dertig plekken" waar
het werk van Jongeren op
Weg wortel heeft geschoten,
werd deze opzet voorgelegd.
De reacties waren positief.
Dus werden de plannen ver
der uitgewerkt.
Dromen
Ook de jongeren zelf rea
geerden op een wijze, die
voortgang van het project
rechtvaardigde. Er zou, al
dus Harrie Kanters en Kees
van Luyn, een „theologie
voor jongeren" ontwikkeld
moeten worden, die de
grondslag voor het projekt
zou gaan vormen. De diver
se Jongeren-op-weg-plekken
wilden mee "op tocht" gaan,
binnen de eigen groep en
van daaruit naar jongeren
daar buiten. Zou dit een
droom blijken? De mogelijk
heid zat er in. Het eerste
thema, dat al tijdens de
Nacht van de Stilte centraal
stond luidde dan ook: „Dur
ven dromen". Tien jaar
kerstnacht vieren op een
manier dié jongeren zelf
hadden uitgedacht en die
door Kanters en Van Luyn
in een bruikbare vorm was
gegoten: meditatie in Assel
en het opzoeken van mensen
in de binnenstad van Am
sterdam. Zowel het Leger
des Heils als de Hermonge-
meenschap van religieuzen
en „gewone" inwoners van
oud Amsterdam kregen jon
geren op bezoek, 24 decem
ber. Deze praatten over hun
ervaringen na in de Mozes-
en ASronkerk: kun je dro
men in werkelijkheid omzet
ten en hoe doe je dat dan?
Ook in Rotterdam, Gronin
gen en Den Bosch vierden
jongeren op deze manier
hun „gedroomde kerstmis".
Het bleek een test voor het
JOT project van 1987. „Het
gaat er om een weg af te leg
gen met jongeren, van hen,
hun ervaringen en activitei
ten leren", aldus Kanters.
„Wij willen niet als organi
satie nog eens aparte activi
teiten gaan organiseren", zo
voegt hij er aan toe, „het
gaat er om dat de jongeren
zelf wat ondernemen. Cen
traal kunnen we daar hoog
stens bij aansluiten".
Er werden dus diverse
werkgroepen gevormd,
waaronder een theologische
werkgroep waar men vanuit
de joods/christelijke traditie
woorden wil probemen te
vinden, die aansluiten bij de
ervaringen van jongeren.
Geen gemakkelijke taak,
maar een aantal praktijk-
-theologen heeft zich er toch
met enthousiasme aan gezet.
Vanuit deze theologische
doordenking zal de „metho
dische werkgroep", bestaan
de uit jongeren en vormings
werkers proberen de theolo
gische doordenking om te
zetten in werkbare thema's
voor gespreksgroepen, the
ma-avonden en vieringen.
Rondom de verschillende
thema's waarmee de jonge
ren op hun tocht door 1987
en 1988 bezig zullen zijn,
zullen wellicht ad hoe werk
groepen opgezet worden.
Naast het thema „dromen"
zijn dat „Geloven in de toe
komst", waarover men van
Pinksteren tot oktober 1987
nadenkt, „Geroepen voelen"
en „Kiezen voor de armen".
Dit laatste thema wordt be
sloten met een Derde We
reld Festival op Pinksteren
1988. Gedurende deze ander
half jaar zullen er regelma
tig momenten van evaluatie
zijn om te bekijken wat de
activiteiten bij de jongeren
hebben opgeroepen en wat
de draagwijdte daarvan voor
anderen zou kunnen zijn. Al
met al een ambitieus maar
toch weloverwogen plan om
door de viering van de sterf
dag van Don Bosco zijn zorg
en aandacht voor de jeugd
opnieuw onder de aandacht
te brengen en in een eigen
tijds kader te plaatsen.
Het Jongeren-op-tocht-jaar
wordt op 31 januari geopend
in het centrum van de Sale
sianen in Leusden, Dodeweg
6. Tel. 033- 94.35.44.
JANTINE J. DE BOER
LEIDEN De Vaticaanse
bibliotheek mag zich o iro
nie der geschiedenis de ge
lukkige bezitter noemen van
een belangrijk deel van de
nalatenschap van de kerk
hervormer Maarten Luther.
Luthers papieren bevonden
zich namelijk in de biblio
theek van Heidelberg die
Maximiliaan van Beieren uit
dank voor bewezen diensten
in 1622 schonk aan paus Gre-
gorius XV. Daar werden ze
goed geconserveerd, maar
niemand waagde het die pa
pieren en ontwerpen in te
kijken, want Luther was ten
slotte een ketter. „Achteraf
kunnen we ons gelukkig prij
zen dat het zo gelopen is,
want er #zijn waarschijnlijk
maar weinig plaatsen ge
weest in de wereld waar Lu
thers nalatenschap zo onge
stoord de storm der eeuwen
heeft kunnen komen als juist
in de Vaticaanse biblio
theek."
Dat vertelde professor dr. J.
Boendermaker van het Lu
thers Seminarie van de Uni
versiteit van Amsterdam bij
de opening van de tentoon
stelling in het het Leidse
Rijksmuseum voor Oudheden
over de Vaticaanse biblio
theek, waar een selectie van
de rijke manuscriptenverza
meling van het Vaticaan in
facsimile-uitgaven is te be
zichtigen.
Sinds het Vaticaan eind vori
ge eeuw de bibliotheek ook
voor andersdenkenden open
stelde, hebben op grond van
deze papieren een aantal be
langrijke studies van Luther
het licht kunnen zien. „Ik
heb zelf ook van de Vati
caanse gastvrijheid geprofi
teerd, aldus prof. Boender
maker. En wat belangrijker
is: het beeld van Luther is
dank zij die nalatenschap in
de Vaticana ingrijpend gewij
zigd. Hij wordt nu ook door
katholieke geleerden, die
hem kunnen bestuderen te
gen de achtergrond van zijn
tijd, als een vader in het ge
loof beschouwd.
De tentoonstelling w.erd geo
pend door de Rotterdamse
bisschop R. Bar. Hij vertelde
dat het hem deugd had ge
daan dat op de tentoonstel
ling het Kerstnachtmissaal te
bewonderen is van paus
Alexander VI Borgia, „van
wie altijd zoveel slechts ver
teld wordt", maar hij was bok
een man van geloof, als we
kijken naar dit missaal, aldus
de bisschop. Hij wees vervol
gens op de continuiteit van
het geloof, die uit zo'n schit
terend boek spreekt, een
schoonheid bovendien die
men terecht mag koesteren,
De Rotterdam
se bisschop R.
Bar tweede
van links
kreeg na de
opening van
de tentoon
stelling een
platenwerk
aangeboden
van de firma
Kooyker, op
wiens initiatief
de tentoon
stelling over
de Vaticana
naar Leiden is
gehaald.
maar die pas werkelijk tot
zijn recht komt als men de
betekenis van zo'n boek tot
zich laat doordringen.
De tentoonstelling De Vatica
na spiegel van de Cultuur
van het Avondland is tot 8
maart te zien in het Rijksmu
seum voor Oudheden.
Pagina 23: Vaticana toont
haar schatten
Pagina 39: Vaticana toont
haar schatten
ROME Het ministerie
van cultuur in Rome
heeft een restauratie-
team, dat bezig is met de
schilderingen in de Kar
mozijn Kerk in Floren
ce, toestemming gege
ven om een fresco van
Masaccio uit 1426 in
oude luister te herstel
len. Dat betekent, waar
schijnlijk tot ergernis
van het Vaticaan, dat de
vijgebladeren die de
schaamdelen van Adam
en Eva bedekken ver
wijderd worden.
De groene versierselen ma
ken geen deel uit van het
oorspronkelijke schilderij,
maar werden er eind 17de
eeuw op aangebracht. De
contra-reformatie was toen
op zijn best en alle aanstoot
gevende gedeeltes op schil
derijen moesten verhuld
worden.
De fresco toont hoe Adam
en Eva uit het paradijs ge
gooid werden. Deze en de
andere fresco's van Masaccio
die in de Brancacci Kapel
hangen, worden beschouwd
als de eerste werken uit de
Italiaanse Renaissance.
Praktisch alle Europese
kunstschilders bezoeken de
kapel om de werken van
Masaccio grondig te bestude
ren; dat gebeurt al sinds Mi
chelangelo.
In oktober 1984 werd begon
nen met de restauratie, on
der leiding van Ornella Ca-
sazza. Zij moest echter wach
ten op toestemming van
Rome om de muurschilde
ring weer in zijn oorspron
kelijk staat te brengen. Wat
Eva betreft zal wel of geen
vijgeblad niet zoveel ver
schil maken. Zij bedekt na
melijk zedig haar schaam
streek met haar hand. Ter
compensatie hebben de res
taurateurs haar gebit gerei
nigd. Het zit nu weer netjes
in haar door smart vertrok
ken mond.
Adam daarentegen houdt
zijn hoofd in zijn handen
van schaamte en is ten voe
ten uit te zien.
In de tijd dat Michelangelo
zijn beroemde muurschilde
ring in de Sixtijnse Kapel
schilderde was er ook veel te
doen rond naaktfiguren. Ve
len waren geschokt toen het
Laatste Oordeel van Miche
langelo in 1541 werd ont
huld.
Een prelaat van het Vati
caan maakte bezwaar tegen
het afgebeelde naakt op de
fresco, vooral tegen de blote
Christusfiguur. Michelangelo
greep daarop zijn penselen
en schilderde op het fresco
een portret van de preutse
prelaat en voorzag het van
ezelsoren.
Daniele da Vol terra geheten,
in dienst om alle mannelijke
geslachtsdelen en zelfs de
mannelijke bilpartijen te
voorzien van een gedrapeer
de onderbroek. Sinsdien
staat da Volterra te boek als
de „onderbroeken-schilder".
Binnenkort zullen er ook
restauratiewerkzaamheden
worden verricht aan de fres
co's van de Sixtijnse Kapel.
De restaurateurs zeggen dat
ze eerst advies van „hoger
hand" afwachten voordat ze
beginnen. De autoriteiten
van het Vaticaan moeten
maar beslissen of de onder
broeken wel of niet uit mo
gen.
GEORGE ARMSTRONG
Copyright The Guardian
Brieven graag kort en
duidelijk geschreven. De
redactie behoudt zich
het recht voor ingezon
den stukken te bekorten
SHV-leed (2)
Het is natuurlijk niet zo dat de
NOS de schuld gegeven kan
worden van de aanslagen bij
de Makro. Als de NOS in de
rubriek Panoramiek vertelt
dat de SHV zaken doet in
Zuid-Afrika behoort dat toch
êeen reden te zijn voor een ac
tiegroep om dan maar alle
Makro-vestigingen in brand te
steken? Dan is het einde zoek.
Dan zouden de actualiteitenru
brieken van het scherm moe
ten verdwijnen, want daar laat
men ook vaak zaken zien die
groépen mensen wel eens on
welgevallig kunnen zijn. En
hoe gemakkelijk het is daar in
Nederland iets aan te doen,
hebben de acties tegen het
SHV-concern wel uitgewezen.
P. de Man,
LEIDSCHENDAM.
Elfstedentocht
Commissaris van de koningin
van Friesland Wiegel komt
naar Den Haag om maar liefst
1100 man extra politieperso
neel te vragen voor het in goe
de banen leiden van de elfste
dentocht. Wiegel is bang voor
ongereldheden en meent daar
om op dat extra contingent
recht te hebben. Voor het mi
nisterie was het geen enkel
probleem en Wiegel kreeg zijn
politieagenten toegewezen. Be
nieuwd wie dat gaat betalen,
want volgens minister Kort
hals Altes dient de vervuiler
te betalen en in dit geval is dit
de elfstedentocht. De minister
vindt immers, dat het betaalde
voe'tbal verantwoordelijk is
voor het vandalisme in en
rond de stadions en dat de
clubs daarvoor dienen te beta
len.
C. Lemmens,
DEN HAAG.
Elfstedentocht (2)
De NOS beweert dat er op
haar begroting geen rekening
is gehouden met een eventueel
uit te zenden Elfstedentocht.
Vorig iaar bedroegen de kos
ten zo n zeven ton. De NOS
heeft waarschijnlijk wel vol
doende geld om het Neder
lands kampioenschap mara
thon op natuurijs volledig uit
te zenden. Een ruim drie uur
durende uitzending waar niets
anders te zien was dan rondjes
schaatsende postbodes, politie
agenten, veehouders en boom
kwekers. Waar halen die men
sen trouwens de tijd vandaan?
H. Brouwer,
DEN HAAG.
Voedsel
Het schijnt toch mogelijk te
zijn overtollige voorraden
voedsel gratis aan behoeftigen
uit te delen. De EG, die altijd
beweerde dat boter- en vlees-
bergen onmogelijk aan de
hongerenden in de derde we
reld beschikbaar konden wor
den gesteld, bewijst nu haar
ongelijk. Nu Europa eens
wordt geconfronteerd met een
„natuurramp", zoals de hevige
kou van de afgelopen tijd wel
wordt betiteld, wordt plotse
ling gratis voedsel uitgedeeld
aan ae behoeftigen in de lan
den van de EG. Laten we ho
pen dat men bij de EG gaat in
zien, dat natuurrampen in de
derde wereld minstens even
erg zijn.
Scheiden
Scheiden doet lijden conclude
ren Iteke Weeda en Jan Groe-
neveld in een onderzoek dat
Marinus van den Berg vorige
week besprak in de rubriek
Kerk en Wereld. Hun onder
zoek gaat over allerlei oorde
len en vooroordelen rond
echtscheiding. „Wat matigen
de mensen zich aan om te oor
delen en te veroordelen, ter
wijl ze niet alles weten. Geble
ken is dat juist daardoor veel
wordt geleden", zo schrijft Ma
rinus van den Berg. De onder
zoekers zeggen: „Waarschijn
lijk is voor velen het getrouwd
zijn én blijven de weg van de
minste weerstand." Mijns in
ziens is echter hét getrouwd
zijn voor velen ook een zaak
van geweten en van trouw aan
een eens gegeven woord.
Getrouwd zijn kan ook moei
lijk zijn. Wat voor de een haal
baar is, is het waarschijnlijk
voor een ander niet. Maar het
is geen reden om op de ander
neer te kijken en hem of haar
te veroordelen. De ene mens is
sterker dan de ander, ook wat
zijn geloof betreft in God,
zichzelf en de ander. Wie ech
ter doet wat hij kan, zal nooit
bedrogen uitkomen. De liefde
die niet alleen zich zelf zoekt,
zal het tenslotte winnen.
Parijs-Dakar
Boven een bericht over de ral
ly Parijs-Dakar stond dat in
middels het achttiende slacht
offer te betreuren was. Uit het
bericht bleek echter dat die
achttien doden waren gevallen
in alle tot dusver gehouden
rallys en dat deze achttiende
de eerste was van deze afleve
ring. Een en ander wekt der
halve verwarring. Als er mor
gen een vliegtuig neerstort
wordt toch ook het aantal dan
omgekomen passagiers ver
meld en niet het totale aantal
slachtoffers uit de luchtvaart
geschiedenis?
?ix.
VOOR dé meerderheid van de Westduitsers die zondag 1
de stembus gaan om een nieuwe Bondsdag te kiezen, lijnai
geen twijfel mogelijk: Helmut Kohl mag zijn karwei
ken. Zelfs als de opiniepeilers de plank flink misslaan,s
de christen-democratisch liberale coalitie van CDU/CS;_c
FDP de winst vrijwel zeker niet ontgaan. Toch is de i
busstrijd niet van elke spanning ontbloot. Halen de chri
democraten de absolute meerderheid, zodat een reg n<
zonder liberalen mogelijk is? En hoeveel stemmen sne b
de sociaal-democratische SPD en de Groenen bij elkaar 'I
Het antwoord op deze vragen is in hoge mate bepalend -
de politieke toekomst van de Bondsrepubliek.
Het succes van Kohl en zijn coalitie is verklaarbaar
welvaart, die een meerderheid van de Westduitsers mo j
teel geniet. Het sombere begin van de jaren tachtig is v
ten. De Bondsrepubliek is de locomotief die de Europest
nomie trekt en de Duitsers worden daar bepaald niet sle
van. Wat de meeste kiezers daarbij vooral interesseert
toekomst van hun portemonnee. Daarom zijn maar weiit
bereid van de rijdende trein te springen, ondanks het fe®
machinist Helmut Kohl niet bijster geliefd is en bepaal^
schadevrij rijdt.
Wat in eerste instantie ongelukjes of versprekingen^
Kohl leken, bleken bij nader inzien onderdeel van eenP^
pagne van de CDU om ook rechts-georiënteerde Duits|°l
paaien. Kohls vergelijking van Gorbatsjov met Goebbe[*"a
zijn opmerkingen over „landgenoten" die worden vastgeae
den in „concentratiekampen" in de DDR hebben gel#1(
een stroom van afkeurende reacties uit binnen- en bi^e:
land. Maar ze leverden Kohl ongetwijfeld ook stemme^
nlet uitgesloten moet worden dat de bondskansel»'
deze wijze probeerde de positie te ondermijnen van de V
se houwdegen Strauss, die nog steeds op het minister^]
di<
buitenlandse zaken vlast. Strauss en de rechtervl
van de CDU bepleiten een veel conservatiever beleid o[
nen- én op buitenlands terrein, waaronder het
het boetekleed vanwege Duitslands naziverleden. Hel'
daarom te hopen dat de CDU/CSU opnieuw met de lil
in zee zal moeten, waarbij de FDP als stootblok zal ki
fungeren voor de dadendrang van rechts.
De sociaal-democraten van de SPD lijken zich al te h$j
verzoend met een nieuwe termijn in de oppositiebankei; L
hannes Rau, die zich met grote tegenzin tot lijsttrekkeet
bombarderen, is zonder twijfel een charismatische peift'g
lijkheid. Maar zijn partij is, mede door de keuze van de'
kiezingsthema's (werkloosheid, zure regen, vrede en
heid) nu eenmaal niet erg populair. CDU/CSU en FDE I
ben de afgelopen maanden met succes gehamerd op her™
vaar van een rood-groene coalitie". Rau heeft de mog
heid van samenwerking met de Groenen steeds als „nie
zake" van de hand gewezen. Maar na een stembusnedi'
zal de SPD toch moeten kiezen.
WANNEER de Duitse socialisten de voorkeur gevel H/
„nieuw realisme" en zich bekeren tot het politieke cerf
dreigt het onderscheid met de CDU en FDP te vervag1
zal de SPD aanhang verliezen aan de Groenen. Ook
geval zijn, als gevolg van de verdergaande polarisatfe
vooruitzichten op samenwerking met de FDP niet I
gunstig, om nog maar te zwijgen over de kansen op eenja e
te coalitie". Een intensieve relatie van de SPD met dpp;
lieupartij stoot echter eveneens veel kiezers af.
r, le>
ZiO zitten de socialisten, die van 1969 tot 1982 aan de re i
waren, in een uiterst lastig parket. Zowel een wendinj
links als een wending naar rechts draagt in zich het|
van een scheuring in de partij, zonder dat direct uitzii
regeringsverantwoordelijkheid ontstaat. Ook als de SI
de huidige koers verder gaat is de kans echter groot (jaf
socialisten nog lange tijd in de oppositiebanken zullei^l
ven.
Aanhoudende dooi
Vandaag komt er nog op veel
plaatsen mist voor. Deze mist
zal door het toenemen van de
noordwestelijke wind geleide
lijk verdwijnen. Er blijft gedu
rende de rest van de dag veel
bewolking, waaruit af en toe
wat motregen valt. De mid-
dagtemperatuur loopt op tot
ongeveer 5 graden.
Er waait een matige west tot
noordwesten wind, die in het
Waddengebied af en toe vrij
krachtig is.
Vooral na het weekeinde
sneeuwbuien, maar ook opkla
ringen. Geleidelijk dalende
temperaturen en na maandag
weer lichte vorst in de nacht.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, geldig
voor morgen en maandag:
Zuid-Skandinavie, Denemar
ken: enkele opklaringen,
plaatselijk regen of sneeuw-
.Middagtemperatuur iets bo
ven het vriespunt; maandag
lichte tot matige vorst.
Groot-Brittanië, Ierland: pe
rioden met zon, plaatselijk
mist, overigens op de meeste
plaatsen droog. Middagtempe-
ratuur rond 6 graden.
Benelux: half tot zwaar be
wolkt en maandag regen- of
sneeuwbuien. In de middag
van plus 2 in de Ardennen tot
5 langs de kust.
Duitsland: veel bewolking en
van het noorden uit regen-of
sneeuw buien. Middagtempe-
ratuur rond 3 graden, in de
nacht lichte vorst.
Frankrijk: wolkenvelden, ook
af en toe zon, maandag van
het noordoosten uit enkele
buien. Middagtemperatuur
van even boven nul in het
noordoosten tot 10 a 12 graden
in het zuiden. In de nacht tem
peratuur om het vriespunt tot
lichte vorst.
Spanje, Portugal: maandag
droog en vooral in het zuiden
Italië, Joegoslavische ,kujf,
na overal droog en peil
met zon. Middagtempei"
van 6 graden in het no^
tot 15 in het zuiden.
Alpengebied: Vooral
noordzijde veel bewolkiP.^
af en toe regen of sit. J°
Middagtemperatuur aaf0ii,
noordzijde ongeveer 3 gL'0'|
aan de zuidkant omstre„
graden. Nulgradengren^.
gend tot ongeveer 1000 ij
rde
Den Helder
Twente
Vlissingen
Genève
Helsinki
Innsbruck
Klagcnfurt
io nde
Hi
2 yin
l ijk
Zurich
Casablanca
Cyprus
