Udine en grappa
smaken naar méér
finale
Hollandse Jumbo trekt
diepe sporen door Sahara
LEKKER
DOUCHEN
De wedergeboorte van de Black Prince
£cidóc 0outont'
Noordoost-
Italië laat
trekpleisters
langzaam
rijpen
ZATERDAG 24 JANUARI 19
door Roger Simons
LONDEN - Douchen is in Engeland
maar een flauwe belevenis. De Engelse
douche geefl je geen sterke prikkel;
's morgens verjaagt hij nauwelijks de
slaap. Van de miezerige straaltjes warm
en koud water die over ie body vloeien,
krijg je eigenlijk meer het gevoel dat je
onder een druppelende dakgoot staat.
Het ontbreken van een krachtige straal
kan alleen technisch worden uitgelegd,
simpele bewoordingen, geïnspireerd, dooi9
wat ik kortgeleden las in een van de
grote Londense kwaliteitskranten: als in
het buitenland iemand onder de douche
staat, dan krijgt deze een stroom koud o
warm water op het lijf die wordt 9
voortgedreven door een stuwende kracht
van 3,6 kilo per vierkante centimeter. Di
Britten daarentegen gewagen at van een
verkwikkend stortbad als de druk van he
water maar een halve kilo per vierkantt
centimeter bedraagt. Kom dus maar nie
naar Groot-Britlannië voor massage me
water dat van diverse kanten stevig en 3i
wellicht ook heilzaam op je botten spuilit
Het vocht dat hier slapjes uit de douche^
vloeit, wordt door de loodgieters van diun
land al ..Engelse motregen genoemd.
Maar er is verandering op komst, zo -e
hebben deze heren laten weten. F n
Binnenkort mogen alle Britse huizen jk i
uitgerust worden met een systeem zoalsodr
dat op het Europese continent wordt 0
toegepast. De Britse regering heeft daar uu
ruim tien jaar over nagedacht. Alle j,
argumenten voor en tegen werden gewilcre]
en gewogen. Want Groot-Brittannië is
een vreemde natie als het over (en
watervoorziening gaat. Diverse nationaleim
en gemeentewetten bepalen wat mag en a
niet mag. Zo komt het dat alleen in he^
land van Margaret Thatcher alle
woningen wettelijk zijn voorzien van
reusachtige waterbakken op zolder. Bij f
mij thuis staan een polytheen reservoir p
van 450 liter en een van 135 liter ondeL
de dakpannen. De grootste kuip is royad
genoeg om er met z'n tweeën een bad z/L
te nemen. Net zoals de stortbak van eeU
wc worden beide reservoirs via een
aparte buis) automatisch gevuld met Lp
leidingwater. De Britten geven namelijk
de voorkeur aan wat zij indirecte
watervoorziening noemen. Alleen
waterkranen in de keuken zijn
rechtstreeks aangesloten op de leiding, j
Voor de toiletten, badkamers, wastafelsE
en centrale verwarming komt het water
van de zolder. Het grote reservoir voedt.,
de waterbakken van closetten, L
badkamers, wastafels en koperen
warmwatertanks. Deze laatste staan
altijd een (of meer) verdiepingen lager
Het kleine polytheen reservoir onder de L
pannen van mijn huis houdt de vloeistof^
in de buizen en radiators van de centrall, Z<
verwarming op peil. Volgens de Brit tem ve
heeft dit indirecte systeem het voordeel l
dat' de directe drinkwatervoorziening nie{v
kan worden verontreinigd door water da.
al werd gebruikt voor andere doeleinde)r
Het kan zelfs niet per ongeluk worden DCS
overgeheveld van de ene leiding naar dotd\
andere. Het indirecte systeem heeft zzöghals
een voordeel: telkens als de algemene m
toevoer naar je huis tijdelijk moet j
worden afgesloten, beschik je hoe dan
ook over een voorraad water in het ,?''o/P£e
resen'oir op zolder. Maar de zonderlinafbe:
Britse voorschriften inzake leidingwatewaX
hebben ook een vreselijk nadeel aat ten^Q
gevolge van de recente biltere winterkoi^r
duidelijk op de voorgrond treedt. De
Britten zeggen zelf, dat hun woningen ai a<
koudste van Europa zijn. Wanneer nu [>eS
wegens strenge nachtvorst op zolder de rcfd
leiaingbuizen bevriezen, dan krijg je a/clsti
hel later weer gaat dooien een echte rjnt
waterval gratis dwars door je plafond. DL w
aangerichte schade en de opgelopen r
ellende zijn meestal niet te overzien, het
Dergelijke gevallen doen zich dezer te
dagen massaal voor. Op een middag ig op
kreeg de brandweer van Londen niet i in e
minder dan veertienduizend oproepen fèd n
verwerken. Zo'r
,,Geen enkel ander modern land houdt agem
zulke domme regelingen op na als het in
onze", zegt E.A. Molyneux, directeui1 vflin a
een fabriek van onderdelen voor leen;
buisleidingen. „Het verplicht alle burgelibeg,
tot de installatie onder het dak van eek. V
reusachtig koud waterreservoir, maar jpeti
houdt er geen rekening mee dat ze vraten ui
of laat de inhoud ervan op hun kop ijk e
zullen krijgen!". }r ik
Maar dit jaar komt er dus verandertnn\ kc
In april zullen de 53 It e\
waterleidingbedrijven van het Verenigdlkon
Koninkrijk akkoord gaan met een Kei
nieuwe regeling, die het mogelijk maak ij I\
vanaf begin oktober te opteren voor eciral
systeem van directe had
drinkwatervoorziening onder hoge drukgtm
Het is alleen jammer voor de Britten dlgzaa
de buizen van hun indirecte voorzieninlt v
niet bestand zijn tegen het geweld. Wil all*
een eind wil maken aan de motregen awe
zijn Engelse douchecel, zal dan ook edr dii
volledig nieuwe installatie met srar^rade d
pijpen moeten bekostigen, niet alleen 'eens
voor de watervoorziening, maar ook vosnet
de centrale verwarming. Zelfs de L ik
„normale" cv-ketels van de Britten Ir ik
moeten eruit. Want de autoriteiten Ig gel
waarschuwen onheilspellend: „Hel
continentale systeem van i jt i
watervoorziening onder hoge druk kanul-'i
tot gevolg hebben dal je hele installatii
als een bom uit elkaar spat!".
UDINE - Elk jaar komen op de
derde zondag van januari in een
kleine distilleerderij in het Italiaan
se Udine druiventelers en zaken
mensen uit de hele wereld bijeen.
Dan wordt de nieuwe grappa di pi-
colit van Nonino geproefd. Benito
Nonino loopt die dag in zijn beste
pak rond. En is beretrots. Hij ver
telt graag dat de door hem gemaak
te grappa in Parijs en Londen te
vinden is en dat hij in de beste res
taurants van Italië en zelfs in Le
Cirque in New York wordt ge
schonken.
Het distillaat waar de kenners op af zijn
gekomen, heeft drie jaar in houten vaten
in de kelders van Nonino gerust. Ook
deze eau-de-vie zal ongetwijfeld vol
doende afnemers vinden. Grappa is een
typisch Italiaanse drank. Een restpro-
dukt van de drab die overblijft na het
persen van druiven voor de wijn. Rela
tief onbekend en schijnbaar weinig aan
trekkelijk, maar door de Nonino's
smaakvol bereid en beroemd aan het
worden. De regio Friuli-Venezia-Giulia
in het noordoosten van Italië, grenzend
aan Oostenrijk en Joegoslavië, is net als
de grappa van Nonino: een smaakvol
toeristisch produkt dat steeds bekender
wordt.
De eerste slok .van de eau-de-vie van
Nonino uit Friuli is niet echt lekker, de
smaak wordt beter na verder proeven.
De eerste ontmoeting met Friuli-Vene-
zia-Giulia kent eenzelfde ervaring.
Waarom naar deze uithoek in het
mooiste land van Europa? In de rest van
Italië is zoveel te zien en te genieten. De
schitterende Romeinse en middeleeuwse
cultuurmonumenten in Rome, Sicilië of
Toscane, de prachtige stranden in Rimi
ni, de Italiaanse Rivièra of de grote me
ren in het noorden. Daar kan deze regio
toch niet tegenop? Weliswaar zijn aan
deze zijde van de Adriatische kust enige
goede stranden, heeft de stad Udine het
mooiste nlein van Italië en schijnt in
Triëst al., d de zon. Maar een stadswan
deling door Rome lijkt aantrekkelijker.
Toch kan de regione Friuli-V^nezia-Giu-
lia de strijd met het bekendere deel van
Italië aan. Nog maar een keer proeven
dus. In Triëst, zoals in meer Italiaanse
steden, vind je resten van de antieke we
reld. In de stad staan een Romeins thea
ter en een basiliek. Maar Triëst is bo
vendien anders dan alle andere steden in
Italië. De stad is groot geworden onder
bescherming van de Habsburgers en
heeft gediend als keizerlijke vrijhaven.
Zo is een klein Wenen aan de Adriati
sche kust gebouwd. Met het neo-klassie-
ke paleisje Miramar en de mooie bouw
werken uit de achttiende en negentiende
eeuw op het plein van de Italiaanse een
heid (Piazza Unita dTtalia). Leuk om
aan dit plein koffie te drinken. Maar dan
wel op het terras van Café degli Specchi,
waar de schrijvers James Joyce en Italo
Svevo zo vaak gediscussieerd en gewerkt
hebben. En wat te denken van de Grotta
Gigante (net buiten Triëst), de grootste
voor toeristen opengestelde grot ter we
reld. Dus nog maar even doorgaan met
proeven
Strandvakantie
„De regio Friuli-Venezia-Giulia is bij
zonder aantrekkelijk voor alle soorten
van toerisme", zegt de heer Van Roijen,
public-relationsmedewerker van het Na
tionaal Italiaans Verkeersbureau in Ne
derland (ENIT). „Een strandvakantie in
Grado kan met kleine uitstapjes gecom
bineerd worden. Maar ook een trekva-
kantie door deze streek is de moeite
waard. De regio heeft alles: stadsschoon,
stranden en bergen. En allemaal op korte
afstand. Het enige dat hier niet is, is het
massatoerisme. Een situatie zoals in Ri
mini. waar tienduizenden strandgangers
met hun verbrande lijven dagelijks San
Marino bezoeken, is hier onbekend. En
dat is maar goed ook".
Met de auto kan men binnen het uur in
Venetië zijn. Nog dichterbij, op nauwe
lijks tien kilometer afstand, is de be
roemdste archeologische stad van
Noord-Italië, Aquileia. Ook al geeft het
tegenwoordig meer de aanblik van een
rustig landbouwdorp, Aquileia levert
overal sporen van haar geschiedenis. Zo
als de vroeg-christelijke basiliek met
unieke mozaïekvloeren of de kunstwer
ken en vondsten die in de zalen van het
Nationale Archeologische Museum te
zien zijn.
Noordoost-Italië is bovendien heel ge
makkelijk te bereiken. Deze zomer is het
HOLTEN - De Sahara, de enorme
zandbak in Noord-Afrika, is nog
maar nauwelijks bekomen van de
rally Parijs-Dakar, als volgende
maand een Hollandse Jumbo zijn
sporen in het zand zal drukken.
Het wordt de maiden-trip van de
Jumbo Camper, een uit de kluiten
gewassen kampeerbus van OAD in
Holten, waarin bijna alle gemak
ken van thuis worden meegeno
men op reis.
Zoals bij een uniek vervoermiddel als de
Jumbo Camper hoort, is de eerste reis
geen standaard-busreis naar zuidelijke
oorden. Vierenwtintig dagen duurt het
bustripje door de Sahara en wie meegaat
heeft daarvoor zo'n vijfduizend gulden
moeten neertellen. Verwacht voor dat
bedrag overigens niet de luxe van hotels.
Want al is het een grote jongen, de ruim
te in de Jumbo is natuurlijk beperkt.
Persvoorlichter Gerrit Slot van OAD be
antwoordt de vraag, waarom het zo leuk
is om met de Jumbo Camper op reis te
gaan. „Je hebt alles bij je, je bent niet af
hankelijk van hotels, je hoeft nauwelijks
rekening te houden met de vertrektijden
van de bus, juist omdat je alles bij de
hand hebt. Het is ook veel gemakkelijker
om even van de route af te wijken, om
dat je niet op tijd in een of ander hotel
hoeft te zijn. En je kunt natuurlijk op
plaatsen overnachten waar juist geen ho
tels of appartementen zijn".
Je moet er wel tegen kunnen om ruim
drie weken tamelijk intensief met vijfen
twintig anderen te moeten optrekken.
-Mensen^die je in de meeste gevallen
voordien niet kende-en-die-je-gedurende
de reis bijna dag en nacht meemaakt.
Om de privacy iets te verhogen, worden
er onderweg toch nog wel een paar ho
tels aangedaan. Zodat de reizigers zich
even kunnen terugtrekken in hun eigen
kamer. En om het woestijnzand van zich
af te spoelen.
Nu is voor dat laatste niet per se een ho
tel nodig, want in de camper zijn ook
douches. Of liever gezegd, die hangen er
achter. De bus sleept namelijk een aan
hanger voort waarin vier douches, een
volledige keuken met daarboven een
koel- er^ vriesruimte, een grote water
tank van duizend liter, een generator
voor de nodige elektriciteit onderweg en
een los toilet dat uit de aanhanger getild
kan worden en boven een gegraven gat
kan worden geplaatst. In de aanhanger
bevinden zich ook slaapplaatsen.
De bus zelf biedt ruimte aan zesentwin
tig reizigers plus de chauffeur en reislei
der. Er zijn tien eenpersoons- en acht
tweepersoons-stoelen. Om de reis door
de woestijn of door een ruig landschap
goed te kunnen volbrengen, zijn er de
nodige extra technische voorzieningen
getroffen aan de bus. Bijvoorbeeld om
geen zand in de draaiende delen te krij
gen. Bus en aanhanger kunnen een eind
je omhoog gepompt worden als er nare
obstakels op de weg liggen, maar de bus
kan ook worden verankerd en bij stil
stand kan de aanhanger plat op de grond
zakken. Verder heeft de bus muskieten
gaas voor de raampjes van de slaap-
ruimtes, de nodige reservebanden en een
flinke voorraad gereedschap.
Na de inwijdingstrip door de Sahara
(van Tunesië naar Togo) gaat de Jumbo
Camper verder naar Turkije, de Kauka-
sus, Egypte en Israël. Voor de toekomst
wordt ook gedacht aan reizen door de
Verenigde Staten, Zuid-Amerika, Mexi
co en Azië.
als de kerk en het stadhuis, zijn met de
oude stenen en in de oorspronkelijke
staat hersteld. Het is indrukwekkend om
door een dorp te lopen dat niet ouder
dan tien jaar is en waar iedere bewoner
ten minste één familielid bij de ramp
verloren heeft.
„Het herstelprogramma van de regering
heeft er zelfs voor gezorgd dat Friuli-Ve
nezia-Giulia na 1976 een van de rijkste
regio's van heel Italië is geworden", zegt
gids Maria Paola Frattolin. „Eerst wer
den de bedrijven herbouwd, daarna kwa
men de huizen van de bewoners aan
bod. Zij'hebben heel lang in caravans en
krotten moeten wonen. Hiermee is voor
komen dat na de aardbeving veel men
sen het gebied zouden verlaten, want zij
hielden hun werk. Bovendien hebben
door de gunstige voorwaarden allerlei
nieuwe bedrijven zich in Friuli geves-
Italiaanse deel van de A-23, het duurste
stukje autosnelweg ter wereld, gereedge
komen. De laatste kilometers, door ber
gen en over rivieren, hebben zo'n 80
miljoen gulden gekost. Daarmee is het
mogelijk geworden vanuit Nederland,
over Munchen, rechtstreeks naar Udine
te rijden. En wanneer de Oostenrijkers
even voortvarend hun deel van de A-23
bij Villach aanleggen, gaat de reis geheel
over een vierbaansasfaltdek.
Het loont de moeite om zo'n dertig kilo
meter ten noorden van Udine even de
snelweg te verlaten en naar Gemona te
gaan. Dit dorp was tien jaar geleden we
reldnieuws toen het werd getroffen door
een aardbeving. In mei 1976 werd Ge
mona volledig verwoest, vielen er 1300
doden en raakten 30.000 mensen dak
loos. Bijna het hele dorp is inmiddels
herbouwd. De belangrijke gebouwen, zo-
Het Piazza
Liberia in
Udine: Italië's
mooiste plein.
tigd. Was de provincie vroeger een puur
landbouwgebied, nu wordt er staal ge
produceerd en zijn er de grootste meu
belfabrikanten van Italië gevestigd".
In Noordoost-Italië is het goed toeven.
Een toeristisch produkt dat best-is aan te
raden. De laatste aarzeling verdwijnt bij
een bezoek aan Udine, de hoofdstad van
de provincie Friuli. Een schitterende
middeleeuwse plaats, gebouwd rond het
kasteel aan de voet van het Piazza Li-
berta met pronkjuweeltjes als het goti
sche raadhuis en het aartsbisschoppelijk
paleis. In de kathedraal Oratoria della
Purita is bovendien de wereldberoemde
fresco van Tiepolo „De Hemelvaart van
Mana" te zien. En mocht dit laatste
teugje naar meer smaken? Even ten zui
den van Udine is distillateur Benito No
nino met zijn grappa in de weer.
Een andere opvallende toevoeging
aan het schip zijn de zeilen achter
op. Volgens de informatiebrochu
res van Fred Olsen zijn ze bedoeld
om de suggestie te wekken van de
rust die vroeger aan boord van
zeilschepen hing. Die rust staat
echter juist in contrast met de ac
tiviteit die de herboren Black
Prince wil uitstralen.
Hoe belangrijk het bezig zijn is,
blijkt uit de grootste attractie van
dè nieuwe Black Prince, het Mari-
napark. dat uit het inwendige van
het schip naar buiten komt zodra
het ergens voor anker ligt. In der
tig seconden ontvouwt zich achter
het schip een achttien meter lang
drijvend plankier, dat tegelijker
tijd zoutwaterzwembad, jachtha
ven en surfstation is. Er liggen
rubberboten van het type dat
Greenpeace gebruikt in de strijd
tegen giflozingen, die gebruikt
kunnen worden voor waterskiën
en parasailing.
Succes verzekerd
Volgens Van Ipenburg is het suc
ces van de nieuwe Black Prince
verzekerd, ondanks de angst voor
Libië en Tsjernobyl die veel Ame
rikanen uit Europa houdt en on
danks het feit dat het oude ver
trouwde cruise-traject is opge
doekt.
„Het cruisen zit over de gehele
lijn in de lift. Europa loopt daarbij
nog wat achter op de Verenigde
Staten, waar een veel jonger pu
bliek het cruisen heeft ontdekt.
Maar de Europeanen komen ook.
De toekomstverwachtingen zijn
goed", aldus Van Ipenburg. Om
de prijs hoeven mensen die anders
een verblijf in een luxe hotel ver
kiezen het cruisen niet te laten, zo
betoogt hij. De goedkoopste cruise
(acht dagen rond Italië) kost onge
veer 2600 gulden per persoon.
Wie bij zijn vliegtuig- en hotelre
kening alle extra's telt die bij een
cruise zitten inbegrepen, zou vol
gens Van Ipenburg tot verrassende
uitkomsten komen.
Wie meer te verteren heeft kan
overigens ook op de Black Prince
terecht. Een veertiendaagse reis
door het westelijke gedeelte van
de Middellandse Zee kost bij ver
blijf in een van de twaalf luxe sui
tes ruim tienduizend gulden.
Zodra de Black Prince half februa
ri de Finse werf verlaat gaat hij
eerst naar Groot-Brittannië, waar
de ruim tweehonderd beman
ningsleden vertrouwd moeten ra
ken met het schip. Voor de „vaste
gasten" worden twee maidentrips
gemaakt die, uit een soort nostal
gische overwegingen, nog één keer
naar de Canarische Eilanden en
Madeira voeren. Daarna verlegt
de Black Prince zijn koers naar de
Middellandse Zee, om tot novem
ber de Italiaanse, Griekse en
Turkse wateren te doorkruisen.
JOS TIMMERS
Een doorsnede
van de Jumbo
Camper laat
zien wat de
kampeerbus
zoal te bieden
heeft.
Het
Marinapark
van de Black
Prince:
zwembad
jachthaven en
duikplank
tegelijk.
AMSTERDAM - Terwijl de zon
steeds hoger klimt en op het
strand, waarvoor het cruiseschip
voor anker ligt, de eerste badgas
ten een plaatsje zoeken, zakt op
het tussendek een bejaard echt
paar in de luxueuze dekstoelen.
De ober, die een potje thee komt
brengen, wordt gevraagd of h«ij
ook voor twee dekens kan zorgen.
Het is nog wat fris en ze moeten
het wat rustig aan doen. Die mid
dag staat immers een partijtje
shuffle-board op het programma
en 's avonds is het echtpaar bij
het diner te gast aan de tafel van
de kapitein.
„Een achterhaald, onjuist beeld
van het cruisen in het algemeen,
het cruisen met de Black Prince in
het bijzonder", zegt de heer A.
van Ipenburg. Hij is manager van
VCK-reizen in Amsterdam, welk
bedrijf onder meer agent is voor
de Noorse Fred Olsen Lines, eige
naar van de Black Prince, weieens
het laatste Nederlandse cruise
schip genoemd.
Meer dan zestien jaar lang hebben
duizenden Nederlanders de tradi
tionele wintercruises meegemaakt
van Amsterdam naar de Canari
sche Eilanden, Madeira en weer
terug, waarbij het cruisen werd ge
combineerd met vrachtvaart (to
maten). Naarmate de Black Prince
de route vaker aflegde, werd het
schip meer en meer een clubhuis
voor de talrijke passagiers die op
herhaling kwamen en waaruit in
de loop der tijd zelfs hele vrien
denclubs zijn voortgekomen.
Die tijd is nu definitief voorbij.
Op een overdekte scheepswerf in
Finland wordt de laatste hand ge
legd aan een uiterst ingrijpende,
32 miljoen gulden kostende reno
vatie van de Black Prince. Wan
neer het ruim 11.000 ton metende
schip in april weer in de vaart
komt, zal er van de oude schuit
weinig over zijn. En niet alleen
dat, ook het bijna traditionele rei
sprogramma is overboord gezet.
Nieuwe hutten
Bij de opknapbeurt is geen hoekje
van het schip overgeslagen. Er zijn
tachtig nieuwe hutten gebouwd en
de honderdzeventig oude zijn
grondig opgeknapt. De capaciteit
is daarmee vergroot van 330 naar
450 passagiers. Ook het zwembad
is groter geworden en de restau
rants zijn uitgebouwd, zodat het
oude systeem van de twee vastge
stelde diner-zittingen verleden tijd
is. Bovendien is een van de res
taurants in de open lucht gesi
tueerd: in het nieuwe vaargebied
van de Black Prince is het immers
altijd zomer.
