I Gaat goed met het bijgoed
Nieuwe produkten:
opvallend facet in
eeuw veilingwezen
Glastuinbouw doorstaat vorstperiode redelijk
LAND EN TUINBOUW
Qeidó&Qowumt
VRIJDAG 23 JANUARI 1987 PAGINfc
Wie honderd jaar zou
kunnen teruggaan in de
tijd om op een markt zijn
groente te gaan kopen,
zou mopperend in de rie
ten manden van de
kooplui kijken. Niet zo
zeer om de presentatie,
maar meer omdat we in
de afgelopen jaren zijn
verwend met steeds
meer nieuwe groente
soorten. Waren het een
eeuw geleden wat wor
tels, knolgewassen en
sluitkolen, momenteel
hebben we keuze uit
meer dan honderd ver
schillende soorten groen
te en fruit van eigen bo
dem.
Het zou enkele jaren ge
leden nog ondenkbaar
zijn geweest, dat Neder
land ooit een belangrijk
leverancier zou worden
van op zich exotische
groentesoorten zoals bij
voorbeeld de paprika.
Het is zelfs nog maar twintig
jaar geleden dat ronde toma
ten, komkommers en sla met
elkaar het monotone pakket
vormden van de Hollandse
kasteelt en dat in de oogst
van de vollegrond nog slechts
de spuiten en de waspeen do
mineerden. Andere kleinere
produkten hadden het bij ge
brek aan een zekere markt
en het ontbreken van een in
ternationaal gericht marke
tingbeleid niet gehaald. Het
pakket verschraalde steeds
meer en de overgebleven
hoofdprodukten vertoonden
ook al hun begrenzingen. De
uitbreiding van het assorti
ment van de laatste jaren
mag dan ook met recht een
opvallend facet worden ge
noemd in het honderdjarig
bestaan van het veilingwezen
in ons land.
Een van de mensen, die aan
de wieg van de nieuwe Ne
derlandse produkten stond, is
ir. Arnold A.M. Sweep, direc
teur produktzaken van het
Centraal Bureau van de
Tuinbouwveilingen (CBT) in
Nederland in Den Haag. Het
was in 1965 zijn taak om
oude produkten uit de verge
telheid te halen en nieuwe
produkten op hun haalbaar
heid te onderzoeken. Het
werd een succes dat voort
kwam uit de samenwerking
tusen het Proefstation in
Naaldwijk en het CBT; teelt
en afzet gingen hand in
hand.
.,We moesten marktgericht
denken. Niet alleen voor de
kasprodukten, maar ook voor
fruit en vollegrondsproduk-
ten. In eerste instantie zijn
we daarom alle Westeuropese
markten afgegaan om te zien
wat daar lag, welke groei
kansen er waren en of we die
betreffende produkten ook
zelf konden telen. Op die
manier is bijvoorbeeld de
vleestomaat groot gewor
den".
Volgens ir. Sweep is door de
introductie van allerlei nieu
we produkten het pakket dat
bij de veiling te koop is in
zijn totaliteit meer waard ge
worden. Eerst was dus West-
Europa aan de beurt om te
dienen als ideeënbron. Daar
uit onststonden de Neder
landse teelten van aubergi
nes, ijsbergsla, Chinese kool,
courgettes, broccoli, knolven
kel, maar ook van radijs voor
polyzakjes. Later volgden
nog veel meer produkten,
nadat ze waren veredeld, ge
schikt gemaakt voor het Hol
landse teeltklimaat en volde
den aan de hoogste kwali
teitseisen en uniformiteit.
Nadat West-Europa was afge
graasd besloot men verder op
de wereld te gaan kijken
naar centra die zich kenmer
ken door onschatbare hoe-
Honderd jaar
geleden was
het groente-
assoriment
niet zo geva
rieerd als te
genwoordig.
veelheden groentevarianten:
Zuidoost-Azië en Zuid-Ame-
rika. Groentesoorten, die in
die gebieden succesvol uit de
onderzoeken kwamen en in
middels op de markt ver
schenen zijn paksoi, kouse
band, pompoenen, daikon
(grote Janpanse rettich), bos
en stengeluitjes en straks de
kleine Japanse aubergines.
Behalve nieuwe kwamen ook
veel oude produkten terug in
een nieuw jasie, zoals prei,
natuursla, witlof, radijs en
meloenen.
De hedendaagse handelaar in
groente en fruit is eraan ge
wend de telefoon te pakken
en bij zijn vaste, vertrouwde
veiling in een keer het hele
door hem en zijn klanten ge
wenste pakket te kopen.
Daarvoor is hij bij de veiling
aan het juiste adres.
't Gaat goed met het bij
goed!... De kwekers die
zich bezig houden met de
cultuur van die bol- en
knolgewassen constate
ren een stijgende vraag
en dat geeft de prijzen-
spiraal uiteraard ook de
juiste koers. Wellicht rijst
bij de consument de
vraag; wat is nu eigenlijk
bijgoed? Wel, strikt ge
nomen zijn dat alle bol-
en knolgewassen naast
de tulp, de narcis en de
hyacint. Dus ook de gla
diool hoewel die inmid
dels zo belangrijk is ge
worden dat dit siergewas
op de tweede plaats van
de bollenranglijst staat
en ook de lelie die op het
punt staat de narcis van
de derde plaats te ver
dringen.
Het bijgoed omvat een zeer
groot aantal gewassen van
klein tot groot: van de ko
ninklijke Amaryllis tot de
nederige Sneeuwklok, en
van de statige Keizerskronen
tot de bescheiden Winteraco-
niet. Om het over de Ane
moon, de Crocussen, de Blau
we Druifjes, de Ranonkels,
de Nerine, de Montbretia, de
Ixia, de Iris, de Freesia's de
Calla's en de Sieruien nog
maar niet te hebben.
De term bijgoed dateert var
het begin van deze eeuw toer
alles wat geen tulp, narcis ol
hyacint heette in het grote
bloembollengebeuren nauwe-
Veel afzetmogelijkheden voor Sneeuwklokjes, maar de cultuur is bepaald niet simpel
lijks in tel was. Die gewassen
bungelden er maar zo'n beetje
bij. Vandaar de naam. Er is de
laatste jaren driftig gezochl
naar een wat sierlijker bena
ming. Er werden prijsvragen
uitgeschreven maar veel heb
ben die ook niet opgeleverd.
Alleen de naam Bulbi Varia
scoorde wat hoger, maar lag
kennelijk toch niet zo gemak
kelijk in het gehoor. Hoe het
zij: de naam bijgoed blijkt on
uitroeibaar. Eén ding staat
vast: het bijgoed bungelt er ze
ker niet meer bij. Dat blijkt uit
de exportcijfers die Jan Bijl
van Duyvenbode, de voorzitter
van Het Bijgoed, een produkt-
groep van de Kon. Alg. Ver.
voor Bloembollencultuur zeer
recent heeft verstrekt. En bij
die gelegenheid verklaarde
een van de leaders op het ge
bied van de postorderverkoop,
Harry Willemse uit Hillegom,
dat in zijn onderneming het
bijgoed direct na de tulpen de
belangrijkste plaats bezet. Zo
wel in de voorjaars- als in de
najaarshandel nemen de bij
goedgewassen een domineren
de plaats in.
Er is vanuit het bloembollen
vak veel belangstelling om de
teelt van bijgoedgewassen ter
hand te nemen. Maar dan
moet er eerst meer actuele in
formatie beschikbaar komen
en die is er tot nu toe te wei
nig. Het Bijgoedboek van wij
len de heer Barendse is al lang
uitverkocht en de inhoud is
trouwens voor een deel verou
derd. Maar Bijl van Duyven
bode kon de bijgoedkwekers
verblijden met de mededeling
dat het nieuwe Bijgoedboek er
zit aan te komen. Nog dit
voorjaar zal het van de pers
rollen. Dank zij een subsidie
van 15.000,van het Pro-
duktschap voor Siergewassen
kan van alle besproken gewas
sen ook een kleurenplaat wor
den opgenomen.
Als nu dat nieuwe Bijgoei
de animo om die bolli
gaan telen maar niet al te
aanwakkert. Want ande
het resultaat voorspelbaai
zit ook deze sector binnt
kortste keren in de proble
vergelijking met vorige
:k is er sprake van een gi-
In
week is er sprake van een gi
gantisch temperatuurver
schil, want deze is inmiddels
zo'n 17 graden opgelopen, de
meeste glastuinbouwbedrij
ven hebben de heftige kou
degolf zonder al te veel scha
de overleefd. Na een zeer
spannende periode voor de
glastuinders, er zijn zelfs een
aantal stooktuinders, die een
aantal nachten in het ketel
huis geslapen hebben, om bij
een eventuele storing direkt
in te kunnen grijpen, is er nu
weer een periode van meer
rust en ontspanning aange
broken. Een periode matige
tot strenge vorst kan door de
bedrijven over het algemeen
probleemloos opgevangen
worden.
Als er sprake is van een har
de ijzige wind, dan komen de
zaken er anders voor te
staan. Het is dan zonder an
dere hulpmiddelen onmoge
lijk om de glazen huizen op
temperatuur te houden. Een
storing in de verwarmingsin
stallatie kan dan in een kort
tijdsbestek rampzalige gevol
gen hebben. Als het buiten 12
graden vriest en men moet in
de kassen een ruimtetempe-
ratuur van 15 tot 20 graden
Celcius aanhouden, dan is dit
zonder energieschermen een
haast niet haalbare zaak. De
afgelopen periode heeft me
nigeen weer wakker ge
schud, dat schermen tijdens
deze extreme omstandighe
den een uitkomst betekenen.
Niet alleen om de gewenste
temperatuur te kunnen
handhaven, maar ook om de
luchtvochtigheid op peil te
houden. Bij zeer hard stoken
daalt de luchtvochtigheid
sterk en dit heeft weer aller
lei negatieve invloeden op de
ontwikkeling van het gewas.
Voor de koude en warme-
luchtbedrijven waren de pro
blemen niet minder groot.
Op de eerste plaats heeft men
het probleem van een slechte
warmteverdeling als men
gaat stoken, zeker als het er
flink bij waait. De bedrijven
die met zogenaamde C02 ka
nonnen werken werden ge
confronteerd met het ont
staan van potdichte waren
huizen. Alle kieren vroren
dicht door het condenswater.
Een gevolg hiervan was, dat
er te weinig verse lucht aan
gevoerd kon worden, waar
door er een onvolledige ver
branding ging plaatsvinden.
Hierdoor nam de kans op
verbranding van gewassen
toe en de kachels of kanon
nen kunnen in storing gaan.
Op het ogenblik heeft men
weer de tijd om alles op een
rijtje te zetten. Nu is het af
wachten of het bij deze ene
vorstperiode blijft. Vers in
het geheugen ligt waarschijn
lijk nog wel de elf steden
tocht van vorig jaar, die werd
toen eind februari verreden.
Men kon toen in de eerste
week van maart nog schaat
sen.
„KOPROT Ml
ALLE MIDDtf!
LEN BESTRIft
DEN,"
Koprot moet met alle mil13
len worden bestreden. Dief
kort samengevat de meiV
van de Uiencommissie fp
het Produktschap jgj
Groenten en Fruit. K(T
veroorzaakt dit seizoen'
veel narigheid, dat geen
del onbeproefd moet wojfc
gelaten om te voorkoitr
dat zo'n situatie zich
haalt. Hoe de ziekte zichi z
spreidt en onder welke'
standigheden infectie pi
heeft is niet precies bels 1
Het Landbouwschap lor
daarom nog niet willen qei
gaan tot verordenende n
regelen. Voor de Uienjm
missie is het echter ovei^j
delijk, dat bedrijfshy|a<
een grote rol speelt. Da£^
wordt het Landbouw^
met klem gevraagd om*
standpunt nog eens te <^p
wegen.
Het gaat om het verpliclf
dekken van uienafval el51
een verbod tot uitrijdtn
storten van uienafvaLWI
commissie wil daarmee i
niet zozeer tegen zichzelT
schermen, alswel tegenh
zorgvuldigheid van coll®
KERKDIENSTEN
zondagsmissen
en avondmissen
LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST JOZEF: za. 19.U.. zo. 9.30 u., 11
u. Hoogmis.
H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 11 u. Euch.viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie
ring; zo. 9.30 u. Hoogmis.
H. LODEWIJK: za. 10 u.. 19 u., zo.
8.30 u.. 10 u. Hoogmis. 11.30 u.. 18
u.. 19 u. Lof.
ST. ANTHONIUS VAN PADUA: za. 19
u.; zo. 9.30 u.. 11 u. Hoogmis.
H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering;
zo. 9 u. Euch.viering, 10.30 u. Hoog-
O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u.. zo.
9.30 u.. 10.45 u. Hoogmis. 12.15 uur.
OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 u.
Eucharistieviering.
AARLANDERVEEN HEILIGE PE
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo.
10.30 u. Hoogmis.
TITUS BRANDSMAKAPEL: ZO. 9 u.
Hoogmis. 12 u.
ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H. BONIFATIUS: za. 19 u.. zo. 9.45 u..
11.30 u.
DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron):
za. 19 u.; zo. 9 u.. 11 u.
BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za. 17.30 u. (de Stek), 19 u. (Kerk); zo.
9.30 u. (kerk), 11 u. (kerk).
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u.
Hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: zo. 10 u.
DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45
u.. 11.15 u. HILLEGOM ST. JO
ZEFPAROCHIE: za. 19 u.; zo. 10 u..
11.30 u.
H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9.30 en
11 u.
HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.
KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu
charistieviering: zo. 10.00 u. Eucharis
tieviering met parochieel koor.
DEP. RIJNSBURG (Chr. Tuinbouw
school): zo. 10.30 u. Euch. viering.
BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis.
LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za.
19 u.. zo. 9.30 en 11.30 uur.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo.
10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11.15
u. samenzang.
LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kin-
dernevendienst); 11.30 u. H. Mis.
DEP. POELPOLDER: za. 19 u. Euch.
viering; zo. 10.30 u. Euch. viering.
MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo. 9
u. Stille Mis. 10.30 u. Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u.; zo. 10.00 u. Euch.
met zang.
NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.45 u.
NIEUWVEEN H. NlCOLAAS: za. 19
u.; zo. 9 u 11 u.
NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u.
NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u.. 10.30 u. Ge
zongen Mis.
NOORDWIJK BINNEN ST. JE
ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 10 u.
Hoogmis. 11.30 H. Mis.
NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE: za. 19 u. Euch.viering; zo.
10.30 u. Euch.viering.
NOORDVVIJKERHOUT ST. VIC
TOR: za. 19 u.; zo. 9.00 u. Hoogmis.
11 u.
ST. JOZEF: za. 19 u.. zo. 9 u.. 10.30
OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30 u. Hoogmis.
OUDE ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Avondmis; zo. 8.30 u. en 10.30 u.
H. Missen.
OUDE WETERING JAC. DE MEER
DERE: za. 19 u.; zo. 9.30 u. en 11.30
ST.. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo.
9.30 u. Hoogmis. 11.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u.; zo. 9 u. Hoogmis.
10.30 u.
SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
19.30 u. Avondmis met Volkszang;
zo. 9.30 u. Hoogmis. 11 u. Stille H.
Mis.
VOORHOUT BARTHOLOMEUS-
KERK: za 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS:
za. 19 u.; zo. 11.30 u.
H. MOEDER GODS: 19 u.; zo. 10.00
WARMOND ST. MATTHIASKERK:
za. 19 u.; zo. 9.00 u.. 10.30 u.
WOUBRUGGE GOEDE HERDER:
za. 19 u.; zo. 10 u.
ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo.
9 u. Stille H. Mis. 10.45 u. Hoogmis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misviering
(afwisselende koren); zo. 10.00 u. met
wisselende koren, 11.30 u. (met orgel
en Volkszang).
ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT
HOOFDING: Za.: 19.30 u. H. Mis met
zang, zo. 9.30 u. Woord- en Commu
niedienst.
CHR. DIENAARKERK: Za. 10 u. geen
H. Mis. zo. 10.00 u. Hoogmis.
DE ZILK HEILIGE HARTKERK. za.
19 u.; zo. 10.30 u.
predikbeurten
Zondag 25 )an. 1987.
STAD LEIDEN Herv. Gemeente:
Hooglandse kerk: 10 u. ds. J. A. Eek
hof. Marekerk: 9.45 u. dr. S. Meijers,
17 u. ds. G. H. Abma. Gouda, 12 u.
Oec. Studentendienst. Maranatha-
kerk: 10 u. ds. L. C. Rietkerk. Regen
boog: 9.30 u. ds. S. T. de Mey-Meu-
lendijk, 11.15 u. idem en pastoor J. A.
A. v. Well. Bethlehemkerk: 10 u. ds.
H. Hortensius. Herv./Geref. dienst.
Bevrijdingskerk: 10 u. ds. K. J. Jan
sen, jeugddienst. Vredeskerk: 10 u.
ds. J. Nauta. Stevenshof: 10 u. ds.
R.Ü. Koolstra. Eglise Wallone: 10.30
u. pasteur D. Ribs. Acad. Ziekenhuis:
10.15 u. ds. J. Bovenberg. Dlacones-
Benhuis: 10.30 u. ds. H. J. van Achter
berg. Jeugdkapeldiensten: geen op
gave. Gereformeerde en andere ker
ken: Vredeskerk: 10 u. ds. J. Nauta.
Petrakerk: dienst in Bethlehemkerk.
10 u. ds. H. Hortensius. Oude Vest:
10 u. ds. H. E. Schouten. Maranatha-
kerk: 10 u. ds. L. C. Rietveld. Bevrij
dingskerk: 10 u. ds. K. J. Jansen. 17
u. ds. H. Hortensius. Bejaardenhuis
Groenhoven: 10 u. ds. A. Verdoorn.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u. ds. G.
C. den Hertog. Geref. Kerk VrIJgem.:
10 en 17 u. ds. P Houtman. Doops-
gez./Rem. kerk: 10.30 u. ds. E. H. de
Clercq. Bapt. Gem.: 10 u. dhr. R.
Quispel, Leiden. Evang. Luth. kerk:
10.15 u. Dienst des Woords. Nieuw
Apost. kerk: diensten 9.30 en 16 u.
Evang. Gemeenschap: 10 u. Evang.
Dikkes. Leger des Heils: 10 en 17 u.
Samenkomsten. Zevende-Dag-Ad
ventisten: zaterdag 9.45 u. Bijbelstu
die; 10.45 u. Eredienst. Evang. Cen
trum Zijlsingel 2a: 10 u. dhr. J. Zijl
stra. Zendingsgroep „Jeruel": samen
komst 17 u. Pinkstergemeente Oude
Vest 13: 10 u. dhr. J. Eikerbout.
AARLANDERVEEN Herv. Ge
meente: 10 u. ds. G. van Driel. 19 u.
ds. W. A. Vlasblom. Boskoop. Geref.
kerk: 10 u. ds. P. Wilschut. 18.30 u.
ds. F. J. Boer. Chr. Geref. Kerk: 9.30
en 16 u. ds. J. W. Schoonderwoerd.
TER AAR Herv. Gemeente: 9.30
en 18.30 u. ds. P. J. Stam. Geref.
Kerk: 9.30 en 18.30 u. ds. T. de Boer.
H. A.
ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u.
dhr. J. W. Hoffenaar, Voorhout, 19 u.
ds. Krispijn. Hillegom.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv.
Gemeente: Opstandingskerk: 10 u.
ds. J. J. v.d. Heiden. 18.30 u. ds. G.
Rang. Opendeurdienst. Adventskerk:
10 u. ds. A. Jonkman, 17 u. kand. R.
de Reuver. Kruiskerk: 10 u. ds. A. de
Haan. Geref. kerk: Maranathakerk: 10
u. ds. F. J. Boer. 18.30 u. ds. P. W.
van Wijngaarden. Salvatorikerk: 10 u.
ds. P. W. van Wijngaarden. 18.30 u.
zie Opstandigskerk. Baptistenge
meente: 10 en 18.30 u. ds. H. G.
Koekkoek. Leger des Heils: 10 en 17
u. Samenkomsten. Volle Evangelie
Gem.: 10 u. ds. A. v.d. Hoorn.
ALPHEN NOORD (Herv./Geref.
diensten): Goede Herder: 10 u. ds. J.
Verheul. 17 u. ds. G. Mulder. De
Bron: 9.15 u. ds. G. Mulder. 10.15 u.
ds. P. Taselaar. 18.30 u. ds. J. Ver
heul. Ashramcollege: 10.00 u. ds. R.
Nieuwenhuis. Driehoorne: 19 u. r.-k.
viering. Herv. Gem.: Sionskerk: 9.30
u. ds. J. H. Gijsbertsen. Soest. 18.30
u. ds. J. Ouwendijk. Oudhoornseweg:
10.00 u. ds. H. J. ter Bals m.m.v. de
cantorij.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente.
Scholenzondag. Dorpskerk: 10 u. ds.
J. Wieman. 18.30 u. ds. P. H. Quartel.
Gouda. Salvatorkerk: 10 u. ds.
N. J. M. Hoogendijk, Alphen. 18.30 u.
ds. J. de Vreugd. A'foort. Bethlehem
kerk: 10 u. ds. R. J. v.d. Hoef. 18.30
u. ds. J. Wieman. Geref. Kerk: 10 u.
ds. D. H. Elderman. scholenzondag
m.m.v. kinderkoor, 18.30 u. ds. W. A.
v.d. Berg.
BOSKOOP Herv. Gemeente:
Oorpskerk: 9.30 u. ds. H. A. v.d. Pol.
18.30 u. dr. J. Haitsma. De Stek
(Herv./Geref.): 9.30 u. ds. J. C. W. van
't Hoff. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u .ds.
G. de Jong. 17 u. ds. J. C. W. van
't Hoff. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17
u. ds. P. N. Ribbers.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
en 18.30 u. ds. Z. de Graaf. Geref.
kerk: 10 u. ds. P. Huisman. 17 u. ds.
A. D. Noordam, Bleiswijk, jeugd
dienst.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u.
ds. H. L Boonstra.
DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. ds.
Chr. Koldewijn.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gemeente: Dorpskerk: 10 en 18 u. ds.
M. J. Aarents. H. A. Ontmoetings-
kerk: 10 en 18.30 u. ds. A. B. Sloof.
H. A.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente: Nieuwe kerk: 10 u. ds. D.
Driebergen. H. A., 18 u. ds. W. Chr.
Hovius, H. A. Oude Kerk: 10 u. ds.
W. Chr. Hovius. H. A.. 18 u. ds. Ch. J.
Sjollema, H. A. Ichtuskerk: 10 u. ds.
H. Visser. H. A.. 17 u. ds. C. B.
Schuurman. H. A. Pnielkerk: 9.30 u.
ds. Ch. J. Sjollema. H. A.. 18 u. ds. H.
Visser. H. A. Maranathakerk: 10 u. ds.
J. Vroegindeweij. H. A.. 18 u. prof. dr.
A. v.d. Beek, H. A. Kapel Overduin:
14.15 u. ds. H, v.d. Beid. Geref. kerk:
Open Hof: 10 en 17 u. ds. J. van
Breevoort. H. A. Trlumphator: 10 u.
ds. F. A. L. Franken. H. A.. 17 u. ds.
P. C. Koster. H. A. Vredeskerk: 10 en
17 u. ds. A. C. Kersten. H. A. Chr. Ge
ref. Kerk: 10 en 17 u. ds. D. Slag-
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem.: 10 u. ds. A. L. Laprè.
jeugddienst, 19 u. drs. M. J. Aalders.
gez.d. Herv. kerk. Geref. kerk: 10 u.
dr. H. Bade. H.A., 19 u. gez. dienst.
Herv. kerk.
LEIDERDORP (Herv./Geref. dien
sten): Dorpskerk: 10 en 18.30 u. ds.
J. J. v.d. Born. Hoofdstraat: 10 u. ds.
A. W. J. A. Knorth. Scheppingskerk: 9
en 10.30 u. ds. G. Stegeman.
LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Schilt. Geref. kerk: 9.30 en
19 u. ds. C. v.d. Kool. H. A.
LISSE Herv. Gemeente: Dorps
kerk: 10 u. ds. B. C. de Gelder. Pau-
luskerk: 10 u. ds. P. C. 't Hooft. 19 u.
dhr. J. W. Hoffenaar. Voorhout,
jeugddienst. Geref. kerk: 10 u. ds.
v.d. Wal. Houten, 17 u. geen dienst.
Jeugddienst in Pauluskerk. Chr. Ge
ref. kerk: 10 en 16.30 u. ds. J. van
Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. lees-
dienst. Ned. Geref. kerk (Salvatori):
10 u. ds. A. W. Vos. 19 u. ds. A. v.d.
Dussen, Haarlem.
NIEUWKOOP Herv. Gem.. 9.30 u.
ds. J. A. Wegerif, 18.30 u. ds. R. de
Korte. Oude Wetering. Geref. kerk:
9.30 en 17 u. drs. G. P. Nooteboom.
H. A.
NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. L. F. De Graaff, 18.30 u. ds. B. J.
v.d. Kamp, Bleiswijk.
NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30
en 19 Dienst des Woords. Geref.
kerk: 9.30 u. ds. N. Wijngaarden.
16.30 u. ds. G. Rang. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 16 u. ds. D. Visser.
NOORDWIJK Herv. Gemeente:
Grote Kerk: 10 u. ds. J. v. Dok. Al
phen, 17 u. ds. R. J. v.d. Hoef. Bode
graven. 19 u. ds. G. J. Ruitenburg.
Kerk aan Zee: 10 u. ds. G. J. Ruiten
burg. De Rank: 10 u. kand. J. P. de
Man. Sprang Capelle. Geref. kerk:
Hoofdstraat (Buurtkerk): 10 u. ds.
J. J. Kuiper. 17 u. ds. R. S. Elgersma.
gez. dienst. Vinkenlaan: 10 u. ds.
R. S. Elgersma. Stichtingskerk: 11 u.
ds. C. de Jong. Alphen. Sole Mio: 9 u.
ds. G. J. Ruitenburg.
NOORDWIJKERHOUT Herv.
Gem.: 10 u. ds. L. F. Krispijn. Hille
gom, 19 u. Bram Meulenberg, jeugd
dienst. De Zilk: 10 u. ds. A. v.d. Mey.
OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien
sten): Endegeest: 10 u. ds. K. van
Gelder. Mauritskerk: 10 u. ds. H. R.
Plomp en ds. D. Bakker, dienst der
dankbaarheid. Groene Kerkje: 10 u.
ds. J. J. Kooman. Pauluskerk: 10 u.
ds. H. C. Nortier. Gemeentecentrum:
10.30 u. drs. M. Roos. 19 u. ds. J. J.
Kooman, vesperdienst. Van Wijckers-
loot: 16 u. ds. H. J. van Achterberg.
Acad. Ziekenhuis: 10.15 u. ds. J. Bo
venberg. Genootschap der Vrienden
(Quakers): geen dienst. Ned. Geref.
kerk: 8.45 u. prof. A. Troost. A'dam,
16 u. br. S. Attema.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. de Korte.
Geref. Kerk: 9.30 u. dhr. A. van Hll-
ten. Uithoorn, 17 u. kand. D. Boon
stra. A'dam. Remonstrantse Gem.: 10
u. drs. A. E. A. v.d. Vring, Bloemen-
daal.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 en 19 u. Dienst des Woords.
RIJNSBURG Herv. Gemeente:
Grote kerk: 9.30 u. ds. Wagter, 17 u.
ds. Van Nlel. Bethelkerk: 9.30 u. ds.
Van Nlel. Geref. kerk: Petrakerk: 9.30
ds. Cziria. 17 u. ds. Ribberink. Imma-
nuelkerk: 9 en 10.30 u. ds. Ribberink,
17 u. ds. Baayen. Maranathakerk:
9.30 u. ds. Baayen. 17 u. ds. Cziria.
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. W.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en
10.30 u. ds. G. H. N. Germans. 19 u.
Oec. jeugddienst, ds. R. C. v.d. Wal.
Geref. kerk.: 10 u. ds. K. E. Bras, 19
u. Interk. jeugdd. in Herv. kerk m.m.v.
Ontmoetingsorkest. Bodegraven. Chr.
Geref. kerk: 10 en 17 u. ds. J. M. Aar-
roudse. Ned. Prot. Bond Sassen-
heim, Lisse: 10.30 u. mevr. J. A. Bro-
ström-Bruin. Roelofarendsveen.
VALKENBURG Herv. Gem.: 10 u.
prof. A. v.d. Beek. 18.30 u. ds. C.
Vermeulen, jeugddienst. Geref. Kerk:
10 u. drs. M. v.d. Velden, Leiden,
18.30 u. drs. S. Oegema.
VOORHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds.
VOORSCHOTEN Herv. Gem.
Dorp: 10 u. ds. G. de Zeeuw. 17 u.
juegddienst. Geref. kerk: 10 u. ds. W.
Blanken. 17 u. jeugddienst Herv.
kerk. „Ontmoeting" (Herv./Geref.): 10
u. ds. J. D. A. de Zwart.
WARMOND Herv. Gem.: 10 u. ds.
J. Muis.
WASSENAAR Herv. Gem.: Dorps
kerk: 10 u. ds. R. Steenstra. 16.30 u.
ds. A. de Reuver. Delft, 19 u. muziek
dienst. Kievietkerk: Samen-op-weg
diensten: 10 u. ds. C. J. Honig, Leid-
schendam. Messiaskerk: 10 u. ds. W.
van Waasbergen. Dorpscentrum: 9.30
u. kand. C. N. van Dis. Geref. kerk:
Zijllaan 4: 10 u. ds. Joh. Heule, Was
senaar. 19 u. drs. L. A. J. Wolthuis,
Monster. Ned. Prot. Bond: 10.30 u.
ds. F. H. Fockema Andreae.
WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u
ds. Zoetewey, Berkel. 18.30 u. dr. S.
Meyers. Leiden. Geref. kerk: 9.30 u.
drs. M. J. Aalders. 18.30 u. drs P.
Wilschut, Alphen a/d Rijn. Ned. Prot.
Bond: geen dienst.
ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30
u. dhr. J. de Haan, 19 u. gez. dienst
Geref. kerk. Geref. Kerk: 9.30 u. dhr.
A I. Fluyt, 19 u. dhr. J. de Haan, gez.
dienst Geref. kerk.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10
en 18.30 u. ds. T. A. Eijsenga. H. A.
Geref. Kerk: 10 u dr. S. de Jong,
Woerden, 18.30 u. drs. R. H. Nieu
wenhuis. Alphen.
ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan.
Janssen, Zwijnenburg, Meyer, R. van
Leeuwen, Verhage, Groeneveld en De
Ruiter: za. dr. Jansen, tel. 121641 en
zo. dr. Zwijnenburg. tel. 218661
Groep 2: Bergmeyer. Pieterse. Van
Gent. Taytelbaum. Van Luyk, Klaas-
sen, Rus. Kruis en E. de Lange: za.
dr. luyk, tel. 122522 en zo. dr. Berg
meyer. tel. 121701 Groep 3: Pleiter.
J. van Leeuwen. Smit, W. de Bruijne,
J. de Bruijne, Stolk, Jürgens. Fogel-
berg en Muysenbergh: za. dr. Jür
gens. tel. 125820 en zo. dr. Van Leeu
wen, tel. 120412 Groep 4: Van Win
gerden. Lahr. Van Rijn, Bénit, Nieu
wenhuis. Roos. Boer. Van de Waardt,
Arnou. J. Zaaijer en R. Zaaljer: za. dr.
Zaaijer. tel. 316008 en zo. dr. Van
Wingerden, tel. 310047 Groep 5:
Schaefer, Jasperse, Crul, Kooyman,
De Jong, Prince, Reinders, D. Ham-
merstein en A. Hammerstein: za. dr.
Keyer. tel. 140124 en zo. dr. Jasper-
se. tel. 124961 Oegstgeest: vanaf
za. 10 uur: dr. Van der Steenhoven,
tel. 176867. Spreekuur za. en zo.
11.30-12.30. Kaag - Abbenes -
Nieuw Vennap: tel. 02526-72850
Leiderdorp: za. dr. Du Ry van Beest
Holle. tel. 891100 en zo. dr. Van Vel-
zen. tel. 891100. Spreekuur van 12.30
tot 13.00. Voorschoten: za. dr.
Meyer, tel. 2493 en zo. dr. Van Dam,
tel. 3960 Warmond - Voorhout: dr.
Lempers, tel. 02522-10140 Noord-
wijk: Groepspraktljk tel. 19300.
Katwijk aan Zee: dr. Henneman, tel.
12182 Katwijk Rijnsburg - Val
kenburg: dr. Bergman, tel. 12921
Sassenheim: dr. De Graaff. tel.
12479 Alkemade - Rijnsaterwoude:
dr. Van Dongen, tel. 01713-4044.
Praktijk Saeys/van Mierlo/Roelen-
/Brock: dr. Sayes. tel. 01713-2217
Alphen: groep 1. za. dr. Varkevisser.
tel. 21767 en zo. dr. Smit. tel. 45371,
groep 2. za. dr. Eradus. tel. 72072 en
zo. dr. Wljnmaalen, tel. 72079 Ha-
zerswoude-Koudekerk: dr. Bosch,
tel. 01728-9281 Benthuizen - Bos
koop: dr. Bom. tel. 01727-2136
Langerasr - Nieuwveen - Ter Aar -
Woubrugge: dr. Hermans, tel. 01727-
2038 Nieuwkoop - Noorden: dr.
Sluit. tel. 01725-9301.
TANDARTSEN Leiden Leider
dorp - Oegstgeest: dr. Orth, tel. 071-
175090. za en zo spreekuur om 13.00
uur. Alkemade - Leimuiden: eigen
tandarts bellen voor 15.00 uur.
Leidschendam: Voor spoedgevallen
tel. 974491 Bollenstreek: dr. Lou-
we. tel. 02522-10457.
APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: Apo
theek Aloë in Lelden en Apotheek Be
ker in Oegstgeest Alkemade: Apo
theek Alkemade. open: zat 12-13,
17.30-18 u, zon feestdagen 12.30-
13 en 17 30-18 u. Noordwijk Kat
wijk: Katwijkse Apotheek. Prince-
straat 3, Katwijk aan Zee, tel. 01/18-
12755 Noordwijkerhout: za geo
pend van 9-13. u. en van 17-18 u. en
zo van 12-13 u. en 17-18 u. Spoedre-
cepten tel. 3511 of dienstbel. Sas
senheim: 02522-10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. 071-122222. Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum, tel. 02522-14147. Hille
gom: Opgave via het antwoordappa
raat. tel. 02520-16217. Leidschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. 071-177444.
DIERENARTSEN Leiden: dr.
Muurling. tel. 125057 en dr. Vestjens,
tel. 144323 Voorschoten - Leid
schendam: dr. eigen dierenarts bel-
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli
nieken tel 155543. afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-
huis).
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling
dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet
meer dan twee bezoekers per patiënt.
Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking)
dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14.00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A. C en D: dag. tot 21.00 u. met uit
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling: voor ouders en fa
milie is na overleg met patiënten
doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. Kinderkliniek:
zalen voor peuters, kleuters en grote
kinderen 15.15-17.00. babyzaal en
boxenafdeling: volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Bezoektij
den kinderafdelingen: voor ouders
van opgenomen kinderen na overleg
met verpleegkundig hoofd. Voor an
dere bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en oorheelkunde en neurologie:
14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel
kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en
18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-
19.30 u. Extra bezoek hartbewaking:
11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders
kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder
afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.
ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL
MELDPUNT LEIDEN. Ketelboeter-
steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be
reikbaar van 10.00 tot 16.00 via 071-
120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00
en do. 18.80-20.30.
LEIDSE RECHTSWINKEL Juri
disch Adviesbureau. Ketelboeters-
steeg 10. tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: di. en do. 18.30-20.30. afde
ling vreemdelingenrecht: ma. 13-15
en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw:
vr. 10-12.
S.O.S.-DIENST Telefonische hulp
dienst. tel. 071-125202. Voor allen die
in moeilijkheden verkeren of eenzaam
zijn. Vertrouwelijk. Dag en nacht be
reikbaar.
BUREAU VOOR RECHTSHULP
Herengracht 50. tel. 123942; spreeku
ren ma. en di. 10.00-12.30 u., wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE
DIENST Hulpverlening in Leiden.
Leiderdorp, Oegstgeest. Rijnsburg.
Valkenburg. Voorschoten, Warmond
en Zoeterwoude. Tel. 071-174141.
BURGERRAADSLIEDEN Koren
brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru
ren). Spreekuren ma., di. en wo.
11.00-12.00 u.. do. 18.30-20.00 u.
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige
zieken en gezinsverzorging. Rem-
brandtstraat 17. tel. 149441 (ma. t/m
vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.).
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
Dagelijks geopend van 15.30 tol
19.30 uur. Het nummer is 071-
120611
MAATSCHAPPELIJK WERK Stich
ting Maatschappelijk werk. Oude Rijn
44c, spreekuur ma. t/m vr. 09.00-
10.00 u. en volgens afspraak, tel.
142144. Gezondheidscentrum Meren-
wijk, spreekuur ma. 11.00-12.00 en
do. 14.00-15.00. tel 212195. Gezond
heidscentrum Stevenshof, spreekuur
do. 10.00-11.00. tel 311506. Bree-
straat 24: spreekuur ma. t/m vr. 9.00-
10.00 u. en volgens afspraak, tel
254782/254756.
MELDLIJN AGRESSIE EN DISCRIMI
NATIE HOMOSEXUALITEIT 071-
221008. zo. 20-24.
RAAD VAN ARBEID Hoge Rijndijk
306, Leiden, tel 071-899375. Kantoor
geopend ma. t/m vr. 9-12 u. k
Telefonische informatie
bijslag: 8-12 u.
SOCIALE RAADSVROUW —I
uren sociale raadsvrouw. Bind
Gerecht 10, wo. 17.00-16
Noord: Van Hogendorpstraatl
10.30-11.30 u.; Kooi: Driftstrf
di. 10.30-11.30 u.; V
Buurthuis Morskwartier,
10.00-11.00 u. wo. 10.00-'11
Tuinstadwijk: Herengracht I
10.30-11.30 u. L
SOCIALE RAADSVROUW H<
SCHOTEN Spreekuren: mip]
20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30i
seweg 33, Voorschoten. Tel. ff*
SP HULP- EN INFORMATIBar
Groenesteeg 33. Leiden. I*
134640 of 071-144600. HulpF^
matie op medisch, juridisch e b
gebied, werk. sociale verzekt..
huurkwesties. Spreekuur: erd
derdag van 20.00-21.00 u et
STICHTING VRIJWILLIGERE
TRALE Pallasstraat 1, Alp--,
den Rijn. Tel. 01720-33033. P
ding en opvang van mensenkm
welke reden dan ook. tijdeL
nodig hebben. Bovendien wo*
matie verstrekt over andere igo
heden van hulpverlening en.u,
reikbaarheid daarvan.
VRIJWILLIGERS CENTRALE W
gegracht 246a, Leiden. TelJ
Dagelijks bereikbaar van 9l_
u. voor informatie over vri|Pj
gesprek.
kantoor Koppenhinksteeg 2r
Tel. 071-121139.
Borstvoeding Begeleidirf
Leiden. Telefonische hulpdiet
praktische hulp en inform
170083, 215332 of 312556. i
HELP DE LEPRA BESTRIJDEN.
DOE HET NU!
Stort uw bijdrage op
postgiro 50500 of
bankgiro 70.70.70.929
Nederlandse Stichting voor
Leprabestrijding/Amsterdam
Wibautstraat 135,1097 DN
Amsterdam. Tel. 020-93 8973
