Rechters in
maffia-proces
best bewaakte
ter wereld
ZATERDAG 10 JANUARI 1987
In Italië is momenteel een monsterproces gaande tegen de
maffia. Onze correspondent in Rome reisde af naar
Palermo, de hoofdstad van Sicilië. In deze laatste
aflevering van zijn serie verhalen is de aandacht gericht op
de rechters.
PALERMO - Van Italiaanse lichtvoetig
heid en ongecompliceerdheid is hier
niets meer te bespeuren. De Ucciardone,
■het justitie-complex van Palermo, is een
pan de best bewaakte gebouwen ter we
reld. Het is een doolhof en in het hart
■^^rvan, achter een serie stalen deuren,
ndige-werken met gevaar voor eigen leven vier
1 Pr°i«frechter-commissarissen aan de zaak te
len de maffia. Leonardo Guarnotta is
■en van hen. „Ik weet dat dit een heel
jevaarlijke baan is", zegt de 46-jarige
ngen fynagistraat, maar het is nu eenmaal mijn
m projwck. Ik ben veel meer bezorgd over de
veiligheid van mijn vrouw en kinderen".
jressaDe justitie van Palermo is van tactiek
veranderd. Dat moest ook wel. Eerst
onaVa>erd, 'n 1979, rechter-commissaris Ce-
n cursfare Terranova vermoord. Vier jaar later
ïspeccijn opvolger Rocco Chinnici. Beiden
zaten als een spin in het web van de
maffia-procedures. Beiden domineerden
zo, dat toen ze wegvielen er geduchte ga
ten in de opsporing vielen. Nu is er een
itburejjool van maffia-rechters gevormd. Alle
vier de rechter-commissarissen van de
8n io fool zijn op de hoogte van alles wat er
;en uitlegen de maffia loopt. Anders gezegd: de
maffia moet vier rechters vrijwel gelijk-
"rmfi tijdig vermoorden om het onderzoek een
:slissende slag toe te brengen. Guamot-
„We hebben natuurlijk wel een werk
erdeling gemaakt om te voorkomen dat
we dingen dubbel doen. Maar ieders
Jaak kan onmiddellijk door een ander
worden overgenomen".
De vier hebben de laatste jaren slavenar
beid verricht. Zij hebben het bewijsma
teriaal aangedragen voor een monster
proces tegen 475 maffiosi, van wie er
meer dan tweehonderd nog op vrije voe
ten zijn. Voor het eerst in de geschiede-
lis hebben ze precies vastgelegd hoe de
Mciliaanse maffia georganiseerd is en
welke regels er gelden. Deze röntgenop-
j'name van de misdaadorganisatie werd
mede mogelijk door de verklaringen van
maffiosi Salvatore Contomo en vooral
Tomasso Buscetta, die besloten al hun
Skennis aan de justitie te openbaren.
Kogelvrij
De tocht naar het kantoor van Guarnot
ta en zijn collega's voert door gangen
met deuren van kogelvrij glas, langs
zwaarbewapende politiemensen die de
komst van de journalist telkens aan de
volgende controlepost in het gebouw
melden. Tweemaal wordt de injioud van
de aktentas nauwkeurig bekeken. Achter
een zware stalen deur zijn de kantoren
van Guarnotta en Giovanni Falcone, de
leider van de pool. Ongezellige kleine
ruimtes van cement en hout. Guarnotta
is na twee en een half jaar aan de Spar
taanse werkomgeving en eeuwige bewa
king gewend. „De problemen die mijn
gezin en ik in het begin hadden met de
uitgebreide bewaking zijn overwonnen.
Anderhalf jaar geleden hebben we een
moeilijke periode gehad omdat er toen
twee hoge politiemensen vermoord wer
den. De bewaking werd nog scherper, er
kon nog minder. Nu is alles weer nor
maal. Tenminste", zo voegt hij er la
chend aan toe, „voor wat in Palermo als
normaal geldt".
Hoewel hij de oprichting ervan zelf niet
meer meemaakte was Rocco Chinnici de
feestelijke vader van de pool. Hij verza
melde de briljante juristen om zich heen
die later het fameuze kwartet van Paler
mo zouden vormen. Een kwartet taaie
speurneuzen, voor wie ook de Ameri
kaanse autoriteiten hun petje afnemen.
Chinnici, bewaakt als weinig anderen in
Palermo, werd gedood omdat hij op het
punt stond de familie Greco aan te pak
ken. De baas van deze familie, Michele
Greco, was tevens voorzitter van „de
commissie" waarin de hoofden van alle
i,families" in Palermo de belangrijke be
slissingen namen. Greco, „capo di tutti
capi" (baas van alle bazen) is begin vorig
jaar gearresteerd en een van de hoofd
verdachten bij het proces.
Michele Greco liet Chinnici vermoorden
op een wijze die doet denken aan de
oorlog in Libanon. Op een ochtend, toen
Chinnici op het punt stond zijn woning
te verlaten om naar zijn werk te gaan,
werd zoals elke morgen de hele straat af
gezet door carabinieri met mitrailleurs.
Na het sein „okee" leidde een zwaarbe
wapend escorte de rechter-commissaris
van de voordeur naar zijn geblindeerde
auto. Zij moesten langs een geparkeerde
Fiat en op het moment dat zij dat de
den, vloog de wagen de lucht in. Later
bleek dat de auto met een bagageruimte
vol explosieven er een dag eerder was
neergezet en met afstandsbediening tot
ontploffing was genbracht. Chinnici
werd gedood, evenals twee bewakers en
de portier van het wooncomplex. Negen
tien mensen in de straat werden meer of
minder ernstig gewond. Dat alles vijf
honderd meter van de plek waar Chinni-
ci's voorganger Terranova werd ver
moord.
Falcone
Eén man heeft de maffia tot nu toe ech
ter niet te pakken gekregen: de chef van
de pool, Giovanni Falcone, de leerling
van Chinnici, die de meester overtreft.
Al zes jaar staat hij nummer een op de
dodenlijst van de maffia. Falcone heeft
de georganiseerde misdaad aangepakt bij
zijn achilleshiel: het geld. Terwijl Chin
nici en Terranova nog een wat traditio
nele kijk op de georganiseerde misdaad
hadden, ontdekte Falcone al snel het
„derde niveau" van de maffia. Naast de
illegale praktijken (eerste niveau) en de
ogenschijnlijk legale activiteiten (tweede
Boven: Een
familie in een van
de buitenwijken
van Palermo. Het
is een
veelvoorkomend
plaatje dat getuigt
van armoede. En
het zijn die
armoede en de
werkloosheid die
een rijke
voedingsbodem
vormen voor de
maffia.
niveau), is er een derde niveau. Het in
ternationale wereldje van machtige in
dustriëlen, bankiers en politici. Het we
reldje bijvoorbeeld van Lucio Gelli met
zijn geheime loge P2 of van Michele Sin-
dona, de invloedrijke bankier die de
maffia-miljarden uit de heroïnehandel
vakkundig door het internationale bank-
circuit sluisde en het geld weer wit was
te. De kapitalen werden vervolgens vaak
geïnvesteerd in de bouw (tweede ni
veau).
Dank zij uitgebreide controles van bank
rekeningen, mogelijk geworden door een
nieuwe wet trof Falcone de maffiosi
hard in de portemonnee. Hij wist de gro
te geldstromen te onderbreken. Miljar
den aan geld en onroerend goed werden
in beslag genomen. Velen hebben de in
druk dat met de nieuwe aanpak van Fal
cone, Guarnotta en de andere leden van
de pool, voor het eerst echt werk is ge
maakt van de maffiabestrijding op Sici
lië. Voordien was het toch vaak justitieel
kruimelwerk.
Falcone, de troefkaart van het recht, is
de bestbewaakte man van het land. In
Palermo zijn vierentwintig politiemen
sen vrijgemaakt voor zijn bescherming.
De fanatieke werker Falcone, die zijn in
spanningen ook ziet als een posthuum
eerbewijs aan zijn leermeester Chinnici,
maakt zich overigens weinig illusies. Hij
denkt niet erg oud te worden. De maffia
vergeet immers niet en vergeeft nog
minder.
Isolement
Juist de beste ambtenaren van politie en
justitie voelen zich in hun strijd tegen de
maffia vaak alleen staan. Rondom hen
wordt het lcouder, ze raken in een isole
ment. De steun van de superieuren be
gint af te brokkelen. Het isolement was
de laatste jaren in Palermo maar al te
vaak het voorportaal van de dood. De
doortastende prefect van politie Alberto
Dalla Chiesa, die in 1982 na honderd
dagen in Palermo samen met zijn jonge
vrouw stierf in de kogelregen van de
maffia, probeerde de laatste weken wan
hopig steun te vinden bij politici in
Rome. Maar hij kreeg nul op het rekest.
Volstrekt alleen gelaten wendde de pre
fect zich in de ochtenduren van de dag
waarop hij zou sterven zelfs tot de Ame
rikaanse consul in Palermo. Dalla Chie
sa wilde dat de consul druk uitoefende
op Rome om hem uitgebreidere be
voegdheden te geven in de strijd tegen
de maffia. Het mocht allemaal niet meer
baten.
Guarnotta en zijn gebarricadeerde colle
ga's voelen zich (nog) niet door alles en
iedereen verlaten. „In sociale zin is er
natuurlijk sprake van een zeker isole
ment ornaat je uit veiligheidsoverwegin
gen niet meer kunt leven zoals voor
heen. Maar wat de bestrijding van de
maffia betreft geloof ik dat we toch lang
zaam op de goede weg zijn. De burgers
van deze stad beseffen dat we met een
goede zaak bezig zijn. Zij zelf zullen er
niet meer van profiteren, maar hun kin
deren wel. De bereidheid om de omerta,
de zwijgplicht, te doorbreken, neemt toe
zowel bij maffiosi als bij burgers die er
mee van doen hebben gekregen".
O
nzeker
De vier rechters in de justitie-bunker
van Palermo verdienen veel bewonde
ring en respect. Maar buiten de bunker
Onder: Francesco
Accordingo, in het
midden, de tweede
man van de
politie-eenheid
voor de strijd
tegen de maffia:
„In vijf jaar meer
dan negenhonderd
doden gezien".
vlot het niet al te best met de aanpak
van de georganiseerde misdaad. De maf-
fiaterreur heeft het justitiële apparaat
onzeker gemaakt. De speciale eenheid
van de politie voor de bestrijding van de
maffia heeft in drie jaar tijds vijf chefs
versleten. Niemand wil kennelijk al te
lang schietschijf voor de maffia zijn.
„De snelle wisselingen vinden plaats om
de mensen te beschermen", zegt burge
meester Orlando. Met de snelle verande
ringen werd begonnen nadat twee ach
tereenvolgende chefs van de eenheid
vermoord waren. In de zomer van 1985
werd ook de adjunct-chef man van de
speciale eenheid, Ninni Cassara, een van
de beste politiemensen die de stad ooit
gehad heeft, vanuit een flat tegenover
zijn huis onder vuur genomen en ge
dood. Cassara's opvolger is de 35-jarige
Francesco Accordingo, vader van twee
kleine kinderen. „Ik ben nu vijfjaar hier
in Palermo bij de speciaie eenheid", ver
telt hij. „In die tijd heb ik meer dan ne
genhonderd doden gezien en ik heb ge
zocht naar driehonderd mensen die ver
dwenen zijn. In deze stad alleen zijn
meer mensen in het niets opgelost dan
in Chili".
Toch moeten zowel Francesco Accordin
go, als rechter Guarnotta en burgemees
ter Orlando toegeven dat al die wisselin
gen niet bevorderlijk zijn voor een goede
aanpak. Nauwelijks zijn de chefs inge
werkt of ze verdwijnen weer naar veili
ger oorden in Toscane of Piemont.
Daar komt nog bij dat in Palermo zes
honderd politiemensen constant met be-
wakingswerk bezig zijn. Ze zijn dus ont-
trrokken aan het eigenlijke opsporings
werk. Wie een paar dagen in Palermo is
en van 's morgens tot 's avonds de es
cortes met loeiende sirene ziet waarmee
de autoriteiten zich verplaatsen, vraagt
zich af wie hier wie jaagt. De jagers voe
len zich gejaagden.
Speculatie
Weg uit Palermo. Opstijgen vanaf het
vliegveld Punta Raisi, dertig kilometer
buiten de stad, is even spannend. Punta
Raisi geldt als een van de gevaarlijkste
luchthavens ter wereld. Maffiose specu
latie en politiek gekonkel hebben de
luchthaven op een plek gesitueerd waar
valwinden vanuit de bergen en wind van
zee voor uiterst verraderlijke mctereolo-
gische situaties kunnen zorgen. Een laat
ste blik op Palermo dat ligt ingeklemd
tussen de bergen en de zee. Zonder maf
fia zou het een schitterende stad zijn.
Maar alles doet hier aan de misdaad
denken. De haven met de kleine scheep
jes, een fraaie ansichtkaart vanuit de
lucht, werd door de maffiabaas Philippo
Marchese gebruikt om lijken van tegen
standers te dumpen. Als zijn bakken met
bijtend zuur leeg waren, verdwenen de
lichamen, verzwaard met cement, in de
haven. Kan een Engelsman, een Duitser,
een Nederlander, ooit de maffia en Sici
lië begrijpen? Dat was de laatste vraag
die ik iedereen daar beneden stelde.
Meestal viel er een vrij lange stilte. Dan
steeds hetzelfde antwoord: „Dat zal heel
moeilijk zijn".
GERARD KESSELS
MBR: een prik
met ambities
Vanaf 1 januari worden alle kinderen in
Nederland ingeënt met een nieuwe prik.
Tot nu toe werden ze vijf keer ingeënt:
tegen difterie, kinkhoest, tetanus en po
lio (het bekende DKTP) en tegen maze
len. De meisjes kregen op 11-jarige leef
tijd bovendien een prik tegen rode hond.
Dat is nu veranderd. DKTP blijft, maar
de entstof tegen mazelen en rode hond
gaan nu samen met het vaccin tegen de
bof in één MBR prik: voor meisjes én
voor jongens, te verstrekken op de leef
tijd van acht maanden en negen jaar.
Waarom? Domme vraag, de MBR-prik
beschermt tegen mazelen, bof en rode
hond. Maar er is meer: de gezondheids-
strategen van Nederland geloven dat de
prik zo rond de eeuwwisseling met name
bof en rode hond zal uitroeien. Nog
meer: de prik zal ook bescherming bie
den aan mensen die zich niét hebben la
ten inenten. Niet onbelangrijk, want een
paar honderdduizend Nederlanders laten
zich niet inenten. Deels uit wat in de
vakpers gewichtig „filosofische redenen"
heet: ying en yang, macrobiotisch goed
kauwen en antroposofie. En verder de
mensen die om godsdienstige redenen
niet willen worden ingeént, want „God
brenge over mij wat Hij over mij be
scheiden heeft".
Mazelen is een zeer onderschatte ziekte.
Het virus is uiterst virulent: word je er
mee besmet en heb je de ziekte nooit ge
had, dan word je gegarandeerd ziek.
Vroeger was mazelen niet zelden dode
lijk en in West-Afrika is mazelen dat
nog steeds. In Boven-Volta bijvoorbeeld
sterft jaarlijks de helft (zegge vijftig pro
cent) van alle pasgeborenen aan mazelen
maar in Nederland is die kans tot zo
goed als nul afgenomen. Waarom dan
inenten? Omdat één op de duizend ma-
zelenpatièntjes een hersen- of hersen
vliesontsteking krijgt; en bij een kwart
van hen weer doet zich een blijvende
hersenbeschadiging voor.
Kleine kansen, dat wel, maar als je ze
loslaat op de totale bevolking (want zon
der inenten krijgt bijna iedereen maze
len), leveren kleine percentages toch gro
te getallen op.
De bof, paroditis epidemica, is een stuk
onschuldiger. Toch moeten elk jaar vier
honderd kinderen ongeveer veertien da
gen naar het ziekenhuis omdat het bof-
virus erin slaagde de hersenen binnen te
klimmen. In het overgrote deel van de
gevallen loopt dat goed af. Tamelijk ge
vreesd is de balontsteking door bof,
maar anders dan de indianenverhalen
willen, veroorzaakt dat zeer zelden on
vruchtbaarheid bij de man.
Dan rode hond ofwel rubella. Voor kin
deren is het een vrij onschuldige aandoe
ning die vanzelf wel overgaat. Maar als
een zwangere vrouw die nooit eerder
rode hond heeft gehad met het virus in
aanraking komt, dan laat het virus pas
echt zijn tanden zien. Spontane abortus
of doodgeboorte kan het gevolg zijn. Of
het kind komt ter wereld met het zoge
heten congenitale (aangeboren) rubella-
-syndroom met afwijkingen aan hart en
bloedvaten, geestelijke achterstand of af
wijkingen aan de ogen. Daarom worden
sinds 1974 meisjes op hun elfde jaar in
geënt tegen rode hond. Omdat het virus
bij kinderen onder de elf toch blijft cir
culeren, loopt een klein deel van de
zwangere vrouwen (niet ingeënt, of nooit
eerder rode hond gehad) toch nog risico.
De nieuwe MBR-prik is daarom voor
meisjes én voor jongens van elf maan
den en negen jaar. Als de jeugd geen
rode hond meer kan krijgen, kan het vi
rus niet meer circuleren en is iedere
zwangere vrouw veilig. Tot zover hoera.
Maar massale inenting heeft onvermoe
de gevolgen: zij kan aan haar eigen suc
ces tenonder gaan. Wie is er nog bang
voor polio, voor tetanus of difterie? Die
ziekten bestaan eigenlijk niet meer en
omdat de schrik er niet meer in zit, kun
nen ouders overwegen hun kinderen niet
langer te laten inenten. In Nederland ge
beurt dat gelukkig niet, de vaccinatie
graad ligt hier dik boven de negentig
procent en is de trots van medisch Ne
derland, maar Engeland wordt vanwege
zijn lage vaccinatiegraad geregeld ge
straft met een fikse epidemie. Heel
merkwaardig is het effect van een mas
sale inenting op de niet ingeènten. Men
sen die om „filosofische redenen" zich
niet laten inenten worden erdoor be
schermd. Die leven meestal verspreid
tussen Nederlanders die wel zijn ingeént
tegen alle mogelijke infectieziekten. In
feite staat om iedere niet ingeente ma-
crobioot een haag van ingeénte mede
burgers die voor hem het virus op af
stand houdt. Wordt hij onverhoopt toch
ziek, dan zorgt diezelfde haag ervoor dat
de ziekte zich niet als een bosbrandje
kan verspreiden.
Maar bij leden van gereformeerde ker
ken die inenting afwijzen, ongeveer drie
honderdduizend mensen, is het effect
precies omgekeerd. Die mensen leven in
hechte en geïsoleerde gemeenschappen.
Ze komen elkaar voortdurend tegen in
dezelfde kerk, dezelfde school en in de
zelfde club, en niemand is ingeent. Als
iemand in zo'n gemeenschap besmet
wordt, slaat de ziekte gemakkelijk over
van de een op de ander en iedere nieuwe
zieke is weer een nieuwe besmettings
bron. Daar komt nog iets bij. Omdat bij
na iedereen is ingeënt, is de kans dat
deze mensen tegen een ziektekiem aan
lopen kleiner, maar dat maakt, gek ge
noeg, de situatie voor hen alleen maar
erger. Ze lopen nu de kans op volwassen
leeftijd toch een van die infectieziekten
op te lopen. Polio pakt bij ouderen hefti
ger uit dan bij kinderen en zwangere
vrouwen van deze gemeenschappen lo
pen door de MBR-prik grotere kans dat
zij tijdens de zwangerschap met rode
hond besmet raken, met alle gevolgen
van dien.
■£eidóc Souxcmt"
