MANSKI:
|z
1
'Er zit iets
fout in de
filmbusiness'
Vaarwel
Fleet Street
Ip<
li
+620
'"Leuf-j^MSTERDAM - De beroemdhe-
Jen botsen bijna tegen elkaar op in
r Je voormalige Veilinghal van Aals-
ieer. De Deense voetballer Sören
rby wordt bijgekleurd in de
eedkamer, echtgenote Willeke
(Uberti kijkt kritisch toe, verderop
:r metht André van Duin in de kapstoel,
ge>an achteren onherkenbaar door
vierde"e zwarte damespruik die hij
praagt, Jos Brink loopt gehaast met
het overhemd nog uit de broek
1 con-^ver de trappen en de gekste ont-
altljdftioeting heeft in de gangen plaats
van het immense complex waar de
onafhankelijke producent Joop van
den Ende de scepter zwaait:
AVRO-voorzitter Wallis de Vries
«die zich door Van den Ende laat
uitleggen hoe het toch kan dat juist
in deze tot tv-studio omgebouwde
|veilinghal de populairste tv-pro-
gramma's van dit moment worden
gemaakt) buigt zich lichtelijk voor-
r over om zich voor te stellen aan
een kleine tengere man die hem
qua bekendheid in de zak kan ste
den. Filmmaker Roman Polanski,
sn? eveneens een van de gasten in Jos
:t vanBrinks „Wedden dat?" en in Ne
ten enierland op uitnodiging van Con-
torde Film om de première van
:ijn laatste film „Pirates" wat extra
)ublicitaire glans te geven.
.Polanski, the cinema's most visible di-
tctor", schreef een Amerikaanse film-
irofessor eens. Een van de weinige he-
lendaagse regisseurs van wie ook het ge
richt bij een groot publiek bekend is.
Wat dat betreft kan hij wedijveren met
wijlen Hitchcock. Er zit een tragiek in
die bekendheid. Polanski had al nooit de
mbliciteit gemeden, maar door een aan-
al rampen in zijn privéleven werd die
bekendheid alleen maar groter. De feiten
zijn bekend: de gruwelijke moord op
zijn zwangere vrouw Sharon Tate door
jeden van de Charles Manson-„family"
:rde 4jn Hollywood, veel later zijn kortstondi-
>P ditge affaire met een dertienjarig fotomo-
tweedelletje dat hem daarna aanklaagde.
iecen-jDaardoör kwam Polanski in de gevange-
;r danpis en hij moest Amerika verlaten om
aan verdere rechtsvervolging te ontko-
lamdejmen. In zijn boek „Roman by Polanski"
heeft hij alles gedetailleerd uit de doeken
Kolen gedaan. Om er verder niet meer over te
r hoeven praten. Geen fatsoenlijke film
journalist zal er hem dan ook naar vra
gen. Niet op de persconferentie die hij
maandags geeft in het Amsterdamse the
ater Cinema International, niet tijdens
de Jos-Brinkshow. Al had een journalist
van Panorama hem nog graag later privé
stemende vraag gesteld of het gerucht waar is
s dat hij vanuit Frankrijk op afstand een
Amerikaanse film over de Manson-
jmoorden zal gaan regisseren. Sören Ler-
z°da%y maakt in de hoek van de studio het
tweejgjgpjg. er js een meisje Van dertien
weg". En roept daarna „Poli, Poli". Het
is duidelijk wie en wat hij bedoelt al is
het smakeloos.
ZATERDAG 10 JANUARI 1987
LONDEN - Dit jaar wordt een droevig
jaar voor Fleet Street. De oude glorie
van deze wereldberoemde krantenwijk
in Londen kwijnt helemaal weg. Nog
voor het jaar voorbij is. zullen de
meeste dag- en weekbladen hun
traditionele panden hebben ontruimd
of op het punt staan dit doen. Zij
verhuizen allemaal naar oorden ten
noorden van de City. zonder
ruimtelijke problemen, waar nieuwe
hoofdkwartieren worden gebouwd die
voldoen aan de eisen van geavanceerde
techniek.
Het vertrek van de kranten uit Fleet
Street betekent enerzijds het einde van
een tijdperk en anderzijds een nieuw
begin. De landelijke dagbladindustrie
van Groot-Briltannië is er eindelijk in
geslaagd de machtige grafische bonden
ervan te overtuigen, dat zij moet
kunnen meegaan met haar tijd.
Diverse kranten, waaronder The Times
van Rupert Murdoch en de
gloednieuwe dagbladen Today en The
Independent, gaven afgelopen jaar al
het goede voorbeeld. De grafische
bonden, die in Fleet Street een soort
maffia vormden, nemen nu
noodgedwongen vrede met de
werkelijkheid: ofwel een fors verlies
aan banen ofwel ouderwetse kranten
die onvermijdelijk bankroet zullen
gaan. Uit twee niet bepaald
aanlokkelijke vooruitzichten kiezen zij
dan maar de beste mogelijkheid.
Arme Fleet Street! Ofschoon ze,
historisch gesproken, vrijwel op
apegapen ligt. worden elke werkdag in
haar trillende ingewanden nog bijna
zestien miljoen kranten voortgebracht.
Inclusief de zondagsbladen komt het
op bijna 115 miljoen kranten per week.
De aanwezigheid van zoveel
krantebedrijven, geperst tussen het hart
van de City waar de financiers
samentroepen en de wijk Temple waar
het krioelt van advocaten en rechters,
heeft Fleet Street in de loop van de
eeuwen een speciaal cachet gegeven.
Neem de kranten weg en wat blijft nog
van Fleet Street over? Deze straat is zo
bekend, dat iedereen die er iets mee te
maken heeft haar gewoon "the Street"
noemt. Hoor je die naam, dan weet je
direct dat iemand het heeft over de
wijk van de kranten. Maar wie
vandaag als journalist vertelt dat hij
werkt in H apping - de Londense
gemeente dichtbij Fleet Street waar
tegenwoordig de moderne persen van
The Times. Sunday Times. News of
the World en Sun staan te dreunen -
imponeert niemand.
Voor de oude ratten van Fleet Streel
zijn Wapping en de andere troosteloze
„verbanningsoorden" in Noord-
Londen al even afschrikwekkend als
Siberië voor de Moskovieten. Omdat
de krantebedrijven voortaan niet meer
bij elkaar in de buurt huizen, zal dat
speciale sfeertje van Fleet Streel
verdwijnen. En in de steriele omgeving
van de industriegebieden zal er ook
niets vergelijkbaars voor in de plaats
komen.
In tegenstelling met wat vele
buitenlanders denken, is Fleet Street
immers veel meer dan alleen maar een
sfraat. Het is een hele wijk, met een
oppervlakte van een halve mijl in het
vierkant. De oude krantebedrijven
liggen daarin verspreid. De straat zelf
kreeg in de loop van de tijd diverse
benamingen. Sommigen noemden
haar „de Straat van het Avontuur",
anderen gaven de voorkeur aan „de
Champs Elysées van de Pers". Ook de
bijnaam Straat van de
Broodschrijvers" wordt af en toe nog
gebruikt.
Men zegt vaak dat schier alles in het
leven zijn voor- en nadelen heeft. Dat
is ook het geval met het laatste vaarwel
van de kranten uit Fleet Street. Dit
opent verse perspectieven voor Britse
archeologen die popelen van ongeduld
om er opgravingen te beginnen. In de
bodem van de oude krantenwereld
zitten namelijk zeer merkwaardige
dingen verborgen. Achter de Tipperary
Tavern, een bekende journalistenkroeg,
is nog een stuk over van een „pub" uit
de 17e eeuw. Naast de Fleet, de rivier
waaraan Fleet Street haar naam
dankt, stond tijdens de Middeleeuwen
een klooster van witte paters. Diep
onder het straatniveau van het oude
News-of-the- Worldgebouw in Bouverie
Street (een zijstraat van „the Street"),
bevindt zich nog steeds een crypte uit
de veertiende eeuw waarvan het
gewelfde plafond onveranderd is
gebleven. Toen het huidige pand vijftig
jaar geleden werd opgetrokken, trof
men op grote diepte een schedel en
diverse beenderen aan. Vermoed wordt
dat deze afkomstig waren van een
slachtoffer van de pest, de gevreesde
epidemische ziekte die in het Londen
van de 14de eeuw de voortijdige dood
veroorzaakte van vele duizenden
mannen, vrouwen en kinderen.
Nog mooier is dat volgens een legende
de fraaie St. Bride s-kerk van Fleet
Street, gebouwd door Sir Christopher
Wren, architect van de St.
Paulskathedraal, zich zou bevinden op
de plek waar in Romeinse tijden een
tempel stond. Ook daar zullen
archeologen na het vertrek van de
kranten met de nodige ijver in de
grond wroeten.
ROGER SIMONS
W raakoefening
Geld. Het woprd is gevallen. Films kos
ten tegenwoordig miljoenen, de gok
wordt steeds groter. Polanski steekt een
sigaartje op om er zijn tirade aan op te
hangen: „Film is een zaak geworden
waarover dagelijks gepraat en geschre
ven wordt. Mensen willen weten wat er
achter de schermen gebeurt. Zelfs critici
schrijven daar meer over dan over films
zelf. Absurd. Ik las stukken over de film
Revolution van Hugh Hudson. De regis
seur werd aangevallen of het om een
persoonlijke wraakoefening ging. Critici
schreven over het grote budget van de
film of ze dat uit hun eigen zak betaald
hadden. Hetzelfde met The Year of the
Dragon van Michael Cimino. Goed, het
zijn beide geen goede films geworden.
Maar elk verhaal vraagt een eigen bud
get. Je kunt ook geen piratenfilm meer
maken voor een grijpstuiver. In Time
Magazine lees ik een verhaal over Cimi-
no's film, maar dat gaat helemaal over
Heaven's Gate, die hij drie, vier jaar eer
der gemaakt heeft. En daar wordt dan
wéér enorm geschreeuwd over wat die
film gekost heeft. Dan denk ik: er zit iets
fout in deze business".
Polanski is nu bezig aan de voorberei
ding voor een thriller. „Een kleine film,
in Parijs opgenomen, geen kostuums,
geen schip en géén water" zucht hij op
gelucht, „alleen een stukje Seine". En
dan zit hij te wachten op de mogelijk
heid om weer toneel te spelen. „Heerlijk.
Elke avond begin je weer aan een avon
tuur waarvan je niet weet hoe het af
loopt. Niemand stopt je onderweg, je
kan de ene avond negentig procent min
der zijn dan de vorige, maar het publiek
weet dat niet. Dat vindt het mooi, om
dat het niet beter weet, omdat anderen
hebben gezegd dat het mooi is of omdat
ze het echt mooi vinden. Voor mij is het
een spel waaraan je begint en waarbij je
nooit vantevoren weet of je zal winnen
of verliezen. Soms gaat het niet, soms
lukt het opeens, soms wordt het steeds
beter. Soms zo goed, dat je denkt: waar
gaat dat eindigen, ik word te goed?! Zo
maar, zonder dat je weet waarom pre
cies, groei je boven alles uit. Fascine
rend".
Polanski, het Poolse, joodse jongetje dat
in z'n eentje, van schuiladres naar
schuiladres gaand, de oorlog overleefde.
Dat uit vuilnisbakken het materiaal
haalde om z'n eerste toverlantaarn te
maken en via door de bioscoop-opera
teur weggeknipte stukjes film aan z'n
eerste beeldjes kwam. „A professional",
zegt hij nu op 53-jarige leeftijd van zich
zelf als ik hem naar een karakteristiek
van zichzelf vraag. „De rest moet je
maar uit m'n films halen. Het staat alle
maal op het doek. Ik denk daar echt
nooit over na".
Hoe professioneel merken ze in de show
van Jos Brink. Acteur Polanski speelt
het spel mee en weet elke keer dat de ca
mera op hem is gericht net even die klei
ne opmerking te maken die de aandacht
op hem (en dus op zijn film) gefocust
houdt. En voor de publiciteit rustig in
het piratenpak was gestapt dat voor hem
klaar lag als hij zijn weddenschap verlo
ren had.
Een man die ook andermans vakman
schap weet te waarderen. Hij geniet van
een Nijmeegse Turk, die in drie minuten
een televisietoestel in elkaar zet. „Zie je
dat", glundert Polanski, „die man is zo'n
vakman dat hij precies weet dat hij nog
één seconde heeft. En dan met alle rust
van de wereld de deksel op de tv zet".
Komisch hulpje
3 Op de persconferentie, die - zoals in
filmkringen in Nederland gebruikelijk -
aarzelend en met veel stiltes verloopt,
alleen zegt Polanski zelf tot slot: „Geen vragen
en lOmeer? Nou, als ik jullie was en ik had
Zuid|toch een internationaal bekende per-
lijkhe-jsoonlijkheid te gast, zou ik het wel we
ten De volgende dag zit ik met
teer. hem aan de koffie in het Amstel-hotel.
geval Polanski blijkt uiterst mededeelzaam,
nt dat ook over de op z'n minst moeizame ma-
beste, nier waarop zijn avonturenkomedie The
en, al-Pirates tot stand kwam. „Helaas",
:nt enibeaamt hij, „voor filmen is tegenwoor-
:nd is. dig meer doorzettingsvermogen dan ta
lent nodig". Een jaar of tien geleden, na
het maken van de film Chinatown, kreeg
hij het idee ervoor. „Samen met scena
rioschrijver Gerard Brach had ik zitten
praten over al die fantastische oude
avonturenfilms uit onze jongensjaren.
Robin Hood was er zo een, de eerste
film die ik na de oorlog in Polen zag.
Amadeus
Later heb ik ze allemaal gezien. Van
Fanfan la Tulipe tot Captain Blood met
Errol Flynn. En natuurlijk Schateiland,
de oerfilm in het piratengenre. Zo'n film
wilde ik maken, maar dan in komedie-
g har-vorm- Net zoals The Fearless Vampire
gezien Killers (Met jouw tanden in mijn nek)
kwam rcn komedie in het horror-genre was. In
Chinatown had ik naast hoofdrolspeler
p 2162 Jack Nicholson een rolletje gespeeld en
dat was heerlijk. Zoiets wilde ik weer:
Tijdens de opnamen voor The Pirates mocht Polanski even aan den lijve de omgangsvormen van zeerovers ondervinden.
Nicholson als piraat en ik als een ko
misch hulpje".
Nicholson werd - mede dank zij Po
lanski - een ster en vroeg steeds meer
geld voor de rol, de financiers haakten
aan en weer af, en niemand leek het een
goed idee te vinden als regisseur Polans
ki ook nog als acteur aan de film zou
werken. Het project ging door vele han
den, steeds leek het er van te komen,
maar dan knapten de draden weer. Po
lanski zocht een kleiner project (Le Lo-
cataire), maakte daarna 'met Nastassia
Kinski - met wie hij zoals het in De
Bladen heet „een romantische verhou
ding" had - en alweer een hoop produc
tionele moeilijkheden de film Tess en
zag het daarna niet meer zitten in de
filmindustrie. Polanski zocht z'n heul
het theater. De rol, die hij in Parijs en
zijn geboorteland Polen speelde en regis
seerde was hem op het lijf geschreven:
Amadeus, de grillige, jonge, persoonlijk
onvolwassen, maar in zijn werk geniale
componist in het gelijknamige stuk van
Peter Shaffer.
„Ik was intens moe van de filmbusiness
geworden", bekent Polanski. „Film
vraagt steeds meer doorzettingsvermo
gen en minder talent. Jammer. Erg jam
mer. Maar het is waar. Je moet voortdu
rend vechten om je visie overeind te
houden. Tegen financiers die er aan wil
len sleutelen, tegen je medewerkers, te
gen acteurs. Ik ben toen gestopt. Elke re
gisseur kent zo'n moment dat je je af
vraagt: Wat doe ik eigenlijk? Is die ellen
de allemaal wel de moeite waard? Dage
lijks zoveel problemen, al die eisen van
de mensen die een film financieren, al
die ego's die je moet bevechten, al die
hebzucht die je tegenkomt. Film is een
hele gekke business. Iemand die er over
schrijft, zoals jij, weet dat misschien.
Maar het publiek weet dat niet. Dat
denkt dat een regisseur zulke dingen al
leen maar zegt om zichzelf interessanter
te maken. Dat is niet zo".
Walther matthau
Na zijn toneelrol in Amadeus kwam er
weer een mogelijkheid voor The Pirates.
Een Tunesische financier wist uiteinde
lijk het geld internationaal bij elkaar te
schrapen. Het budget zou tegen de dertig
miljoen dollar lopen; alleen het reusach
tige piratenschip dat speciaal gebouwd
werd voor de film kostte al acht miljoen
dollar. Polanski: „Dat schip is naar Can
nes gevaren voor het filmfestival dat dit
jaar met The Pirates opende. Daar ligt
het nog. Het is een toeristische attractie
geworden, waar duizenden mensen per
dag naar toe gaan. Een entreekaartje kost
vijftien franc, dus de financiers hebben
daar niets over te klagen". De hoofdrol
voor de film ging nu naar Walther Matt
hau. De Amerikaanse komediant was
nogal verrast toen hij gevraagd werd.
Polanski: „Walther belde me op en zei:
„Ik ben een ouwe jood die niet zo best
meer uit de voeten kan. Wat moet ik in
een piratenfilm?". Hij heeft pas ja ge
zegd, nadat zijn zoon het scenario had
gelezen. Die riep meteen: „Pa, als je dit
niet doet kijk ik je nooit meer aan". De
moeilijkheid met Walther Matthau is
dat hij geen fysiek acteur is. Hij is lang
vantevoren gaan oefenen in het zwaard-
vechten en elke dag bleef hij aan het
trainen. Maar ik heb natuurlijk wel „om
hem heen gesneden" om het zo vitaal
mogelijk uit de verf te laten komen. Dat
doe je als regisseur natuurlijk altijd.
Film is de boel belazeren. De fouten ver
bloemen en mensen zo gunstig mogelijk
op dat doek krijgen".
De vraag ligt voor de hand: Is Polanski
met The Pirates over z'n weerstanden te
gen de filmindustrie heen? Op de pers
conferentie 's maandags, zegt hij: „Ja".
'CeidöcSouoatit
Tijdens
Wedden Dat,
de show van
Jos Brink, wist
Polanski steeds
weer heel
professioneel
de aandacht
voor zijn
persoon en dus
voor zijn
nieuwe film,
vast te houden.
Foto:
Cees Verkerk
De volgende ochtend aan de koffie is het
genuanceerder: „Ik heb met The Pirates
ook verschrikkelijk veel moeilijkheden
gehad. We filmden in Tunesië en dat
bleek niet gemakkelijk. De mentaliteit is
daar zo anders. De kapitein van ons pi
ratenschip leek eerst een prima vent met
veel energie, maar later blijkt zo'n man
karakterproblemen te hebben. Die denkt
dan opeens dat hij de eerste man na
God is. Een filmregisseur heeft als bij
zondere eigenschap dat hij altijd het to
taalbeeld, zijn oorspronkelijke idee, in
het oog kan houden, óók als hij met het
kleinste detail bezig is. De problemen bij
The Pirates waren zo groot, dat ik soms
nauwelijks meer wist wat m'n totaal
beeld was. Als ik nu zonder enige eisen
het geld voor die film zou krijgen, zou ik
een andere film maken".
