Leidse Courant | 1987 | 7 januari 1987 | pagina 8

Stukj
beetjes

es en

Na Hof mans-affaire barstte
de kritiek op Oranje los

EeidaeSoutant

Veel evenementen in herdenkingsjaar van Multatuli

GLOBAAL BEELD VAN 50 JAAR KONINKLIJK LIEF EN LEED

KUNST

WOENSDAG 7 JANUARI 1987 PAGINA

Roep om opheffing
rassenscheiding in
Zuidafrikaanse bios

JOHANNESBURG De druk om ook
zwarten toe te laten in nu nog voor hen
verboden bioscopen in Zuid-Afrika neemt
toe. De bioscopen dreigen weldra geen
nieuwe films meer te krijgen, omdat de
grote Amerikaanse producenten openstel
ling voor zwarten eisen, zo heeft de film-
distributiemaatschappij Ster Kinekor be
kend gemaakt. Het gaat vooral om biosco
pen in plaatsen in de provincie. In de gro
te steden staan bioscopen al open voor
zwarten, behalve in Pretoria waar 12 van
de 24 filmtheaters nog rassenscheiding
kennen. Ster Kinekor is een van de groot
ste distribuanten met 148 filmtheaters en
drive-in bioscopen in Zuid-Afrika.

„Semiramide" afgelast
na vertrek Deutekom

AMSTERDAM Als gevolg van de be
slissing van Cristina Deutekom om met
onmiddellijke ingang een punt te zetten
achter haar theater- en concertloopbaan
zijn alle uitvoeringen in het land van de
opera „Semiramide" afgelast. Cristina
Deutekom zou de titelrol in deze opera
zingen. Het is de Nederlandse Opera niet
gelukt om op korte termijn een vervang
ster te vinden van hetzelfde niveau als
mevrouw Deutekom, zo heeft intendant
Jan van Vlijmen laten weten. Cristina
Deutekom maakte op 31 december be
kend haar carriere om gezondheidsrede
nen onmiddellijk te beëindigen. Mensen
dia al een plaatskaart hadden gekocht
voor één van de voorstellingen van „Se
miramide" kunnen hun geld terugkrij
gen.

Bezoek Tropenmuseum
Amsterdam meer dan
verdubbeld

AMSTERDAM Het Tropenmuseum in Am
sterdam heeft in het afgelopen jaar 300.341 be
zoekers ontvangen. Dat is 138 procent meer dan
de 125.950 mensen die in 1985 het museum in
Amsterdam-Oost bezochten. Sinds de herope
ning van het museum in 1979 zijn niet eerder
zoveel bezoekers in een jaar in het museum ge
teld. De toeloop is vooral te danken aan de ten
toonstellingen „Indigo- natuurlijk blauw", „The
Human Story", de drukbezochte Chinadagen en
de tentoonstelling „Het uur van de Draak" in
het kindermuseum TM Junior. Dit jaar worden
drukke maanden verwacht bij de expositie „To
tem, Goden, Helden, Heiligen", die in maart
wordt geopend in het kader van „Amsterdam,
Culturele Hoofdstad van Europa 1987" en de
tentoonstelling „Indonesië".

Enorme
belangstelling
voor Maritiem
Museum

ROTTERDAM
Nog geen twee
maanden na de
opening heeft het
gloednieuwe Mari
tiem Museum in
Rotterdam al de
honderdduizendste
bezoeker verwel
komd. Dat aantal
overtreft alle ver
wachtingen. Het
Maritiem Museum
richt zich op het
verleden van Ne
derlandse scheep
vaart.

Operatie Elton John
geslaagd

SYDNEY De Britse popster Elton
John is gisteren in Australië met succes
aan zijn keel geopereerd. Volgens zijn
artsen is het probleem aan zijn keel dat
de zanger de afgelopen maanden plaagde
vermoedelijk definitief opgelost. De par
ticuliere kliniek in Sydney waar Elton
John werd opgenomen liet weten dat de
39-jarige artiest tot het eind van de week
in het ziekenhuis zal moeten blijven. Hij
mag nog niet praten en communiceert
schriftelijk. Op verzoek van de patiënt is
de aard van de aandoening niet bekend
gemaakt. Een woordvoerster in het zie
kenhuis bevestigde echter dat er een
stukje uit zijn keel is gehaald voor on
derzoek. Elton John zal de komende
maanden niet mogen optreden.

AMSTERDAM Met een in
drukwekkende reeks evene
menten wordt dit jaar in bin
nen- en buitenland herdacht
dat honderd jaar geleden de
Nederlandse schrijver en mo
ralist Multatuli, pseudoniem
voor Eduard Douwes Dekker,
op 66-jarige leeftijd in het
Duitse Nieder-Ingelheim over
leed. Daartoe behoren onder
meer een nationale bijeen
komst op 15 februari in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam
en een herdenking op 19 fe
bruari, de sterfdag van Multa
tuli, in het stadhuis van Ingel-
heim. Daar wordt ook een per
manente tentoonstelling over
de schrijver ingericht.
Bovendien wordt op 15 mei
een door Hans Bayens ge
maakt Multatuli-monument op
de Torensluis in Amsterdam
onthuld, aldus een bekendma
king van het Multatuligenoot-
schap. Het genootschap zetelt
in het Multatulimuseum dat
sinds 1975 in het geboortehuis
van Douwes Dekker in de
Korsjespoortsteeg in Amster
dam is ondergebracht. Van na
tionale belangstelling getuigen
ook de PTT die op 10 maart
met een Multatulipostzegel
komt, ontworpen door Rudo
Hartman en het Letterkundig
Museum in Den Haag. Daar
voor stelt Murk Salverda een
grote expositie samen die
waarschijnlijk ook naar Gent
in België gaat.

Batavia

Tot de herdenkingsplechtighe
den in Ingelheim bij Mainz be
hoort ook het onthullen van
een vernieuwde gedenkplaat
op het sterfhuis, het tegen
woordige Hotel Multatuli. De
buitenlandse belangstelling
blijkt uit de nieuwe uitgaven
van het bekendste werk van
Multatuli, de Max Havelaar, in
de Volksrepubliek China en
op Cuba. De Universiteit van
Indonesië en het Erasmushuis
in Djakarta houden in de
tweede helft van dit jaar een
congres over Multatuli.

Eduard Douwes Dekker ging
als achttienjarige naar het
toenmalige Batavia. Vervol
gens werd hij een paar jaar la
ter in 's lands dienst contro-
leui* op Sumatra, ambtenaar op
Java, secretaris op Celebes en
assistent-resident op Ambon.
Hij bekleedde tot slot dezelfde
functie in Lebak (Zuid-Ban
tam). Multatuli leefde oprecht
mee met de inlander, wat door
de eigen hoofden van de be
volking niet op prijs werd ge
steld. Hij trad op tegen mis
bruiken van lokale machtheb
bers en diende aanklachten in
tegen de regent Karta Natta
Nagara en enkele lagere hoof
den. Om procedurele redenen,
Multatuli wilde pas bewijzen
leveren nadat de regent en
diens handlangers waren ver
wijderd, werd hij in het onge
lijk gesteld en overgeplaatst.
Na een afkeurende kabinets
missive nam hij ontslag.
In enkele weken schreef hij
daarna in Brussel zijn Max Ha-
velaar, dat in 1860 verscheen.
Multatuli wenste daarmee niet
alleen rekenschap af te leggen
van zijn daden en zo eerher

stel te krijgen, maar ook de
aandacht te vestigen op het lot
van de Javaanse bevolking,
die door de lokale hoofden
werd geprest tot het verrich
ten van onbetaalde veeleve
ranties en herendiensten. De
Max Havelaar wekte meteen
belangstelling. Die gold echter
meer het pamflettistische ka
rakter dan de inhoud.
Eerherstel verkreeg Multatuli
er niet door. Hij verwachtte
desondanks nog jarenlang dat
hem een nieuwe ambtelijke
baan zou worden aangeboden.
Intussen leefde Douwes Dek
ker zo goed en zo kwaad als
het ging van de pen en van
voordrachten. Hij schreef en
sprak over zedelijke aspecten
van tal van zaken als noden
van werklui, achterstelling
van de vrouw, huwelijk, be
stuur, gezag en onderwijs. Hij
gebruikte een zeer persoonlij
ke, levendige taal, die nieuw
was voor de Nederlandse lite
ratuur en verrijkte zo het pro
za van de lage landen al vóór
anderen in de jaren tachtig
een verjonging van de litera
tuur tot stand brachten.

Eduard
Douwes
Dekker, ofwel
Multatuli.

Het nieuwe boek van J. A.
Deelder „Gemengde gevoe
lens" opent met de zin: „U be
vindt zich thans in een ro
man." Dat is dus niet mis te
verstaan, zeker niet omdat de
schrijver er onmiddellijk een
verhandeling over „wat dat is,
een roman" op laat volgen.
Halfweg dit boek dat dus een
roman zou moeten zijn, is de
twijfel echter aan de auteurs-
ziel gaan knagen, blijkens deze
zin: „Gefeliciteerd," zullen be
paalde mensen opmerken,
„maar wat heeft dit nu met
een roman te maken?" Een
goede vraag, want de lezer die
tot deze 71e pagina gevorderd
is, was reeds lang aan het twij-

in lezen hoe hij een vakantie
doorbracht op Terschelling en
daar niets anders over weet te
melden, dan wat elke vakan-
tie-ganger die daar was, kan
vertellen. In veel opzichten
een voortzetting van „Mijn
kleine hersentjes" en „Ge
vecht tegen het zuur". De ver
loren jeugd, het hedendaagse
leven met zijn angsten en cris-
sissen, het verval, de bitter
heid van de werkelijkheid, in
allerlei notities komen deze
onderwerpen steeds weer aan
de orde. Stukjes en beetjes
zonder veel lijn.

René Stoute (bekend door zijn
debuut „Op de rug van vuile
zwanen", over het leven van

felen. „Zulke mensen hou je junks) heeft als voornaamste

altijd," antwoordt de auteur.
„Daar valt weinig aan te doen.
Jammer? Misschien, maar zo
liggen de zaken. Of staan. De
zaken liggen of de zaken
staan. Niks te zitten! Liggen of
staan en daarmee uit. Ik sta
dus ik ben." Zo ontrolt het
proza van Deelder zich verder
in deze roman - die er geen
kan worden - waarin Rotter
dam centraal staat (met alweer
die na-oorlogse leegte, waar
Bob den Uyl nog veel mooier
over kan schrijven!), en waar
in het jaar 1947 centraal staat,
voor zover dat tenminste luk
ken wil. Want Deelder laat
zich steeds weer verleiden tot
allerlei uitstapjes en uitweidin
gen, soms in leuke, meeslepen
de taal, .maar vaak ook erg op
pervlakkig in zijn voorgewen
de vrolijkheid en schijnbare
humor. Leuk is het meestal
niet echt.

„Gemengde gevoelens" valt
uiteen in een groot aantal
fragmenten, het boek bevat
helemaal geen intrige of iets
anders waardoor je van een
roman zou kunnen spreken, of
wat het boek op een andere
manier zou rechtvaardigen.
Ook van Johnny van Doorn,
de voormalige „Selfkicker"
een boekje met allerlei stukjes
ties. „Langzame wals" heet het
en we kunnen er bijvoorbeeld

decor in de verhalen van zijn
nieuwste boek, de bundel
„Bunkers bouwen", de gevan
genis. Vier van de zes verha
len spelen in de bajes, die hier
vaak op documentaire wijze
beschreven wordt. In het laat
ste verhaal, dat de titel voor
het boek leverde, lijkt de
sfeertekening van het gevan
genisleven eigenlijk het enige
wat Stoute interesseert.
De hoofdpersoon geeft langza
merhand al zijn aktiviteiten
op: „Recreatie? Sporadisch laat
ik me verleiden een film te
zien, zo nu en dan doe ik mee
aan een dam- of kaartspel.
„Het enige wat hij nog doet is
een en ander noteren van de
voorvallen in de gevangenis of
lezen in Erasmus' „Lof der
Zotheid", dat op onverklaarba
re manier in de gevangenisbi
bliotheek gevonden is. Er zit
uiteindelijk niets anders voor
hem op, dan zijn notities aan
een medegevangene die gauw
vrij zal zijn te overhandigen,
en zich te barricaderen in zijn
cel, in afwachting van het on
bestemde.

Een jaar of vijftien geleden de
buteerde Ben Borgart met „De
vuilnisroos", het verhaal over
iemand die koos voor een le
ven buiten onze maatschappe
lijke orde. Een eenling in een
wereld, waarin hij zijn eigen

Jules Deelder

wetten stelde. Waarin hij zijn
eigen werkelijkheid kon waar
maken. Op een of andere ma
nier is dit thema steeds geble
ven in de verhalen en romans,
voor zover je ze zo mag noe
men, die Borgart sindsdien pu
bliceerde. Mensen aan de rand
of buiten de grens van deze sa
menleving zie je ook steeds
weer terugkomen in zijn nieu
we verhalen, te vinden in het
boek „Een getekend mens".
Steeds een ik, misschien steeds
dezelfde, maar dan toch op
verschillende momenten in
zijn leven. Vaak is hij een
zwerver, zoals in «en grappig
verhaal vol nachtelijk geschar
rel en duister misverstand in
een stikdonkere bunker op
een strand in Frankrijk, waar
hij met een paar meisjes een
nachtelijk onderkomen zoekt.
In het verhaal „Adieu aan de
plezierkust" gaat het over een
journalist, die een propaganda-
verhaal over de Belgische bad
plaats Blankenberge sdhrijft
en daar met een rubberen op
blaaspop voor sexdoeleinden
een proef doet over het ver
drinkingsgevaar, omdat de ge
meente zo over de veiligheid
van het baden in zee opschept.
Aardige verhalen, maar ook
hier geen grote lijn. Het blijft
bij stukjes en beetjes, wat op
zich ook heel amusant kan
zijn.

JAN VERSTAPPEN

J. A. Deelder „Gemengde ge
voelens" - roman. Uitgave
De Bezige Bij. Prijs 24,50
Johnny van Doorn: „Langza
me Wals" - uitgave De Bezi
ge Bij. Prijs ƒ24,50
René Stoute: „Bunkers bou
wen" - verhalen. Uitgave De
Arbeiderspers. Prijs 24,90
Ben Borgart: „Een getekend
mens" - verhalen. Uitgave
De Bezige Bij. Prijs 25,00

De schrijversnaam Multatuli
(multa tuli ik heb veel gele
den) gebruikte Douwes Dek
ker voor het eerst in 1859 bij
de publikatie van een parabel
in De Dageraad, een tijdschrift
van de vrijdenkers. Na de Max
Havelaar schreef hij onder
meer Minnebrieven, de bro
chure Over vrijen arbeid in
Nederlandsch-Indië, de nim
mer voltooide roman in delen
Geschiedenis van Woutertje
Pieterse en Ideeën, waarvan
de eerste aflevering in 1862 en
het zevende en laatste bundel
in 1877 verscheen.

Sinds 1870 kwam er enige rust
in het zwerversbestaan van
Multatuli toen hij voorgoed in
Duitsland ging wonen. Hij
schreef er nog „Duizend en

eenige hoofdstukken over spe
cialiteiten". „Millioenenstu-
diën" en het toneelstuk „Vor
stenschool".

Toneel

Onder de titel Minnebrieven
wil De Populier in Amsterdam
een theaterproduktie rond
Fred Florusse brengen. Wou
tertje Pieterse prijkt op het re
pertoire van De Haagse Come-
die. Als musical is Woutertje
Pieterse te zien en te horen bij
Theater in Arnhem. Als opera

gaat er een musical aan wij
den.

Behalve nieuwe vertalingen
liggen er nieuwe uitgaven van
werk van Multatuli in het ver
schiet. Daarbij is de fotografi
sche herdruk van de Max Ha
velaar met commentaar van
W. F. Hermans. Voor het eerst
worden voorts de bijdragen
van Multatuli aan de Opregte
Haarlemsche Courant gebun
deld. Uitgeverij Van Oorschot
brengt het achttiende deel van
Multatuli's Volledige werken
uit. Ook komen dit jaar de
van Konrad Boehmer zal de laatste delen gereed van de

Rotterdamse Kunststichting
een reeks uitvoeringen aanbie
den met medewerking van het
Rotterdams Philharmonisch
Orkest. Jos Brink heeft naar
de Max Havelaar gegrepen en

kleine reeks Multatuli in Sala-
maderpockets. Bij Waltman
verschijnt een nieuwe uitgave
van Multatuli's Brieven aan
Waltman, ingeleid door dr. G.
W. Huygens.

Voor een uitgebreide
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege
.men „UIT", de gratis we
kelijkse bijlage van deze
krant.

bioscopen

ALPHEN AAN DEN RIJN EU
ROCINEMA I (Van Boetzelaer-
straat 6. tel. [phone]): Flod
der (al); 13 45. 18.30, 21.15.

EUROCINEMA II: Speurneu
zen (al); 14.30. EUROCINEMA
III: Running scared (12); 19.00,
21.30. EUROCINEMA IV:
Ruthleaa people (al); 14.15,
18.45, 21.15.

LEIDEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. [phone]); Crocodile
dundee (al); 14.30. 19.00, 21.15.

LIDO en STUDIO (Steenstraat
39, tel. 124130): Top gun en
Ruthless people (al); 19.00,
21.15. Flodder (al); 14.30, 19.00,
21.15. Ferris Bueller's day off
(al); Legal eagles (al); 14.30,
19.00, 21.15. De speurneuzen
(al); 14.30. TRIANON (Bree-
straat 31, tel. 123875): Shanghai
surprise (16); 14.30, 19.00,
21.15. e REX (Haarlemmerstraat
52, tel. [phone]); Every wo
man's fantasy (16); 14.30, 19.00,
21.15.

KINDERVOORSTELLINGEN
LIDO: Howard (al); 14.30.
NOORDWIJK LIDO THEATER
(Pr. Bernhardstraat 56. tel.
01719-12800): Money pit (al);
ma. 19.00. The color purple (al);
ma. 21.15.

KINDERVOORSTELLING
LIDO: Sneeuwwitje en de 7
dwergen (al); 15.00.

KATWIJK CITY THEATER I
(Badstraat 30. tel. [phone]):
Karate kid II (12); 14.45, 19.00,
21.15. CITY THEATER II: Run
ning scared (al); tijden zie City I.

CITY THEATER III: Legal
eagles (al); tijden zie City I.

CITY THEATER IV: Hitcher
(16); tijden zie City I.

VOORSCHOTEN GREENWAY
(tel. [phone]): Karate kid II
(al); wo. 15.45. Kramer versus

Kramer (al); 20.15.

KINDERVOORSTELLING
Peter Pan,; wo. 14.00.
WASSENAAR ASTA (tel.
01751-13269): The color purple

(al); 20.00.

DEN HAAG» ASTA 1 (Spui 27.
tel. 463500): Crocodile Dundee
(al); 14.00, 19.00, 21.30. ASTA
2: Labyrinth (al); 14.00. 19 00,
21.30. ASTA 3: Jumpin' Jack
Flash (al); 14.00, 18.45, 21.15.

BABYLON 1 (Winkelcentrum
Babylon, tel. 471656): Ruthless
people (al); 14.00, 19.00. 21.30.

BABYLON 2: Top gun (al);
'14.00. 18.45, 21.15. BABYLON
3: Heartburn (al); 14.00, 19.00,
21.30. CINEAC 1 (Buitenhof
20. tel. 630637): De speurneu
zen (al); 14.00. Ferris Bueller's
day off (al); 18.45, 21.30. CI
NEAC 2: Real genius (al); 14.00,
18.45, 21.30. CINEAC 3: Down
and out in Beverly Hills (al);
14.00, 18.45, 21.30. EUROCI
NEMA (Leyweg 910, tel. 667066):
Amadeus (al); 20.00 Astérix
contra Caesar (al); 14.00. ME-
TROPOLE 1 (Carnegielaan, tel.
456756): Flodder (al); 14.00.
18.45, 21.30. METROPOLE 2:
De speurneuzen (al); 14.00. The
mission (al); 18.45, 21.30. ME
TROPOLE 3: Ferris Bueller's
day off (al); 14.00, 18.45, 21.30.

METROPOLE 4: About last
night (12); 14.00, 18.45, 21.30.

METROPOLE 5: Astérix con
tra Caesar (al); ma. di. 14.00.
Biggies (al); 18.45, 21.30.

ODEON 1 (Herengracht 13,
tel. 462400): Flodder (al); 14.00,
18.45, 21.30. ODEON 2: Run
ning scared (12); 14.00, 18.45,
21.30. ODEON 3: De speur
neuzen (al); 13.45, 18.45.
Youngblood (al); 21.30. ODE
ON 4: Howard (al); 13.45, 18.45,
21.15. LE PARIS 1 (Ketting
straat 12b, tel. 656402): Body
girls (18); v.a. 12.00. LE PA
RIS 2: Pruimenbloesem (18);
v.a. 12.15. PARIS 3: It's my
body (18); v.a. 12.30. HAAGS
FILMHUIS (Denneweg 56. tel.
459900): Zaal 1: Diva; 19.30,
22.00. Zaal 2: Le lieu du crime:
19.30. Death of a salesman;
21.45. Zaal 3: 19.30, 21.45. The
ghost goes west; ma. Der müde
Tod; di. All that money can buy;

Een globaal beeld van het rende een halve eeuw deel- lijk van Juliana en Bern- ving". Het gouden bruids- echtelieden eigenschappen
lief en leed, van de hoogte- den. Dat heeft Oranje- hard", dat dan ook als eer- paar wordt door een „insi- hebben die soms oorzaak
en dieptepunten die prin- schrijfster Ans Herenius- ste ondertitel „vijftig jaar der", de heer _W.Ch.J.M. zijn geweest van handelin-

prin-

ses Juliana en prins Bern-
hard (morgen precies vijf
tig jaar getrouwd) gedu-

-Kamstra willen geven lief en leed" meekreeg en

met het bij Zomer Keu- als tweede (veel prozai-

ning te Ede verschenen scher) „feestelijk fotoal-

boek „Het gouden huwe- bum met levensbeschrij-

van Lanschot RMWO, in
een woord vooraf een
„paar apart" genoemd,
„wat ook inhoudt dat de

gen, die kritiek hebben
uitgelokt". En daar gaat
het boek bepaald niet om
heen.

EDE In een hoofdstuk,
dat „De druk van buiten-,
af" heet, noemt Ans Her-
enius-Kamstra in haar zo
juist verschenen boek
„Het gouden huwelijk
van Juliana en Bern-
hard" de geruchtmaken
de Greet Hofmans-affaire
(jaren vijftig) in zekere
zin een doorbraak: er viel
- wat nog niet eerder was
gebeurd - in publicaties
openlijk (milde) kritiek te
onderkennen op Oranje-
-aangelegenheden. Ans
Herenius: „Dat dit moge
lijk was en is pleit voor
de in ons land zo hoog
aangeslagen vrijheid van
meningsuiting. Wanneer
die kritiek gerechtvaar
digd is, valt er weinig te
gen in te brengen".
Een andere kwestie wordt het
volgens de schrijfster wan
neer kritiek de vorm van las
ter of doelbewuste schenen-
schopperij aanneemt; of wan
neer geheimhouding en ge
schonken vertrouwen worden
geschonden. „Het gouden
bruidspaar is een en ander
niet bespaard gebleven", con
stateert zij. „In verschillende
publikaties werden bijvoor
beeld Juliana's beslissingen
met betrekking tot haar ge
zinsleden onbarmhartig ont
leed en ver- of geoordeeld".
Met betrekking tot de prins:
„Bernhard is ervan beticht al
voor de oorlog met Hitier een
overeenkomst te hebben ge
troffen, waardoor hij in geval
van een Duitse overwinning
op rozen zou komen te zitten;
te hebben meegewerkt aan de
mislukking van de operatie
Marketgarden door de be
ruchte King Kong als mede
werker in zijn staf op te ne
men. Over zijn moeder is ge
zegd, dat zij gemene zaak met
de Duitse geheime dienst
maakte".

„Kritische en nuchtere lezers

meent de auteur. „Ze leggen
ze naast zich neer, of plaatsen
er andere, voor de prins ên
zijn familie positievere, ver
halen tegenover. Tenslotte
kunnen zij zich afvragen,
waarom tegen zulke publika
ties niets wordt gedaan".
Op dat laatste gaat mevrouw
Herenius-Kamstra wat dieper
in: „Wanneer er iets aan ge
daan zou kunnen worden, zou
dat moeten gebeuren door het
kabinet, c.q. de minister-pre
sident, aangezien de leden
van het koninklijk huis onder
de ministeriële verantwoorde
lijkheid vallen. Merkwaardig
genoeg schijnt die regerings
verantwoordelijkheid slechts
in één richting te werken.
Doet iemand van het konink
lijk huis pogingen om ver
weer te laten aantekenen te
gen bepaalde publikaties of

ZeP

Een recente foto van Prinses Juliana en Prins Bernhard, vorig jaar gemaakt op het bordes van
Paleis Soestdijk.

uitingen welke hem of haar
in een onverdiend ongunstig
daglicht stellen, dan lopen die
onveranderlijk dood op het
argument: „Nu heeft een be
perkt aantal mensen er ken
nis van genomen, doch wordt

dat de auteur zijn huis niet uit
durfde komen, zoveel bedrei
gingen waren er tegen hem
geuit".

Juliana sprak zich, in zeer ge
matigde termen, pas op de
voorlaatste dag van haar re

de zaak door de regering aan- gering uit over de door haar
gepakt, dan is de publiciteit familie ondervonden negatie-

niet meer te stuiten en kan de
schade veel groter worden".

De constatering, dat prins
Bernhard het wel 't hardst te
verduren heeft gehad, maakt

ve publiciteit: „Wat er in of
rondom onze familie voorvalt,
komt vele malen vergroot in
de samenleving over...wij wo
nen als in een huis vol ra
men...die blijkbaar van ver-

de schrijfster hard met enkele schillend gekleurd glas zijn.

voorbeelden, zoals dat van de
weekbladcolumnist, die

schreef over een venerische
ziekten verspreidende prins.
„De toenmalige minister van
justitie vond wel, dat dit te
ver ging, maar ondernam we
derom niets. De enige genoeg
doening, die de prins en zijn
vrouw werd geschonken, was

Die kleuren kunnen flatteren,
maar ze kunnen ook het te
gendeel doen. Ook blijkt het
glas van een fantasievolle
kwaliteit te zijn, en de gordij
nen vol grillige kieren, zodat
men daar doorheen de figu
ren slechts schimmig en gril
lig waarneemt, en nog aange
vuld met verbeeldingskracht

die lijken dan mooier of lelij
ker dan ze werkelijk zijn...Om
kort te gaan, de geinteresseer-
de toeschouwers blijken
hoogst zelden het ware beeld
te kunnen zien".

Begin

Natuurlijk krijgt in het boek
het prille begin veel aandacht.
Het boek volgt het jonge paar
op de voet, waarbij veel aan
dacht voor de Prins dei Ne
derlanden (Juliana wees de ti
tel prins-gemaal als onaart
vaardbaar af). „Het heeft er
rond Juliana's regeringsaan
vaarding even naar uitgezien,
dat de prins zou worden gere
duceerd tot een begeleider
van zijn vrouw, verder niets.
Nóg heerste in regeringskrin
gen de opvatting, dat de echt
genoot van een regerende
vorstin absoluut niet zelfstan
dig mocht optreden. De ko

ningin was het met die stel
ling niet eens. Ze wist ook,
dat haar man tegen het pla
fond zou vliegen, indien hijl
gedwongen zou worden een
groot deel van zijn tijd met
nutteloze dingen dood te
slaan, en zij heeft hem dan
ook steeds gestimuleerd bij
het vinden van zinvol werk".
Meer dan aan zijn vele, met
name Zuidamerikaanse rei
zen, schenkt Ans Herenius-
-Kamstra aandacht aan de
spanningen, die in het mid
den van de jaren vijftig op enDiri
om Soestdijk heersten. Maarjew
ze gaat toch niet verder dan:*J^
„Over de Hofmans-affaire isme
in diverse Bernhard- én Juli-uit;
ana-biografieën zó uitvoerig gra
geschreven dat het geen zin®"
heeft ze nogmaals tot in de-£'®
tails uit de doeken te doen.0ai
Waar het op aankomt, is datfTh
Bernhard en Juliana met hulpse
van anderen hun problemenj"3*
oplosten. De prins zag af vanj£®
zijn voornemen zijn koffers te® a
pakken, het gezin van Soest-hot
dijk bleef compleet: wij met'n
ons zessen".

Een lang hoofdstuk is gewijd|be<
aan de grote vrijheid, die deVjm
Oranje-dochters in hun jongeze
jaren genoten. En dan groeithet
het koninklijk paar in een|®'
hoofdstuk, dat „De guldeiw
herfst" is gedoopt, naar Julia-doe
na's troonsafstand toe. Maar om
eerst is daar nog even de don-^3
kere wolk van de Lockhee-/*]
d-affaire. Daarover: „Mensen^c
die hij als vrienden had be-Bui
schouwd en van wie verschei--—
dene veel aan hem te dankenf
hadden, lieten hem vallen als|_
een baksteen. Zijn vrouw en
dochters, wetend dat hij nogl^®'
nooit een vriend in de steekfie
had gelaten, waren daarovernot
even teleurgesteld als hij". Pai
En ook: „Juliana en Bernhard °v{
bewezen werkelijk de moed te g*cJ
bezitten verder te gaan. Hoe-Vja
wel geen mens het de prinS Dei
kwalijk had genomen als hij 0»'
op de Derde Dinsdag van sepJJJ*e
tember, zo kort nadat het oor^
deel was geVeld, thuis was ge-K*
bleven - hij trad aan. Geei>22.
glimlach zoals anders, doch*®
een strak gezicht. Geen uni-jj®'
form, maar een jacquet. Vooi^g
hem, zijn vrouw, zijn twe«Mii
dochters en schoonzoons was ion
het spitsroeden lopen, althanf^
dat gevoel hadden ze". „Jjj
Nog even terug naar wat Julij
ana aan de vooravond van
haar troonsafstand zei ove£~
het op 't publiek overkomewF
van alles wat des koninklijlB
ken huizes is: „De geintereS'M©
seerde toeschouwers blijken ma
hoogst zelden het ware beeldc*
te kunnen zien". Ans Herenig
us-Kamstra doet in „Het gou- Qu
den huwelijk van Juliana er joi
Bernhard" haar uiterste bes) Bij
om tot dat beeld te komen
Een mooi boek, niet alleen J?"

„Het gouden huwelijk van Ca
Juliana en Bernhard". Uili*"
gever: Zomer KeuninG?'
Boeken te Ede. Prijs: 34,90 onj
DRIES SCHEEPSTRA ne