Langs Omwegen Hoe men met 18e eeuwse Goudse pijpen omsprong Wegwerken vervuilde Leidse grond krijgt brede politieke steun Nieuwkoop geen moeite met herindeling Universiteitsraad akkoord met begroting HISTORISCH TIJDSCHRIFT DE VIERSPRONG DOET STEEDS EEN AARDIG BOEKJE OPEN OPBRENGST NACHT VAN KOUDEKERK VERDEELD IDEN OMGEVING CcidócSowumt VRIJDAG 19 DECEMBER 1986 PAGINA 13 Op mijn omwegen door stad en land kom ik graag mensen tegen. U kunt mij telefonisch of schriftelijk vertellen wie u graag in deze rubriek zou willen tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071 - 12 22 44 .op toestel 10. ■rpakkingsmerk van Cornells van Rijk, „die Maakt en Ver dopt alle Soorten van Pijpen". Onder het patriottische sym- io! van de keeshond: „Voor vaderland en vrijheid". er keer in het jaar geeft de storische Vereniging voor phen aan den Rijn en Om eken het periodiek „De versprong" uit. Telkens be- De Viersprong een keur interessante Alphense en jnlandse historische onder- rpen die de moeite van lezen volop waard zijn. >r toedoen van penning ester J.J.Pijpers bereiken deze afleveringen, met vriendelijk verzoek „er mee te doen". Dat wil ik lag. Vóór mij ligt het laat- (november)nummer van 16 met voldoende stof om in te gaan: boerengerief- Ijbtbosjes een verschijnsel de polder de ridder- [stad Den Toll in -Koude- k; een Alphense beerput t inhoud; en de „omstre- burgemeester" baron Reede van Oudtshoorn :lft vorige eeuw), wiens ge- ipt silhouet, met vorstelij- haviksneus, nog te bewon- ■en valt in de rijke collec- van het Iconografisch Bu- u. Maar ik koos uiteinde voor de curieuze verhan- ing van J.van der Meulen ir „Goudse" pijpen uit Al- in aan den Rijn". Laten de ontwikkeling van deze torie, zoals beschreven pr de auteur Van der Meu- i, een eindweegs op de pt volgen. Wat pijpelogie leen notedop. n pijp is (in gebruik) een (cels ding om poëtisch over worden. Het is zoals de rsregels zeggen: „Ik maak een pijp, uit broze klei en aarde, En leer hoe broos het leven is". Dat laatste zou je ook kunnen zeggen als je al leen maar een pijp róókt, want al dat toeback zuigen gaat je ook niet in je kouwe kleren zitten; je kunt het le ven net zo broos maken als je zelf wilt. Maar luisteren we liever naar wat Van der Meulen in De Viersprong over Alphense pijpen van Goudse snit te vertellen heeft. „Bijna iedereen heeft wei eens een pijpekop gezien of in handen gehad. Vaak wor den ze achteloos opgeraapt van geploegde akkers en be landen thuis in letterbak of schoenendoos bij andere „ar cheologische" vondsten". Maar als je zo'n kop nauw keuriger bekijkt zie je soms tekens staan, cijfers, letters of een figuratieve voorstelling. Het kunnen pijpen zijn die in Gouda zijn gemaakt, „maar wat velen niet vermoeden is, dat zij mogelijk een produkt van Alphense makelij in handen hebben". Uitgewekenen „Omstreeks 1700 vestigden zich aan beide zijden van de Oude Rijn vele Gouwenaars, onder wie een groot aantal telgen van bekende pijpen makersfamilies. Zij weken uit om zich aan de strenge gilderegels en overproduktie in Gouda te onttrekken". Zo Eén van de „Alphense" reliëfpijpen uit de pijpenmakerij van Philip Hoogenboom. zijn drie (Goudse) pijpenma- I fenden. Die maakten via no- kers bekend die in het oude tariële akte onderlinge af- Alphen hun ambacht uitoe- spraken over het zetten van merken. Nu waren die mer ken al in Gouda in gebruik, maar het gilde aldaar had geen bevoegdheden buiten de stadsgrenzen, dus de uitwij kelingen konden elders onge straft bekende merken copië- Het was typische huisindus trie. Bij boedelveilingen (het verleden hing aan elkaar van boedelveilingen en -scheidin gen) werden door het hele woonhuis van een ambachts man die de pijp uit was ge gaan gereedschappen aange troffen, benevens pijpen in verschillende stadia van af werking, en pijpaarde. Men droeg het rookgenot bijna uit tot in het graf, als het ware. Het hele gezin was bij het pij- penmaken betrokken: het werk was arbeidsintensief en de winst op de verkoop was gering: een gros kortstelige pijpen kostte midden 18e eeuw slechts zeven stuivers. Maar, zoals eerder gezegd: de pijpen van die dagen waren zeer delicaat en braken om de haverklap. De smoker Kocht direct weer een dozijn nieuwe die ook al geen lang leven beschoren waren en al spoedig weer met een achte loos gebaar weggeworpen werden op de mestvaalt of op het land. De pijpenmakers in en rond Alphen (Aarlanderveen) roerden zich niettemin voor beeldig. De broze pijpen wer den gebakken in Oudshoorn. Aarlanderveen vooral had een naam hoog te houden op kleipijpengebied, maar er werd niet gebakken. Er wa ren wel veel pijpenmakerij- en. Verreweg de belangrijk ste was het bedrijf van Mag- telt Andriesse Hoogstraten en dat van Philip Hoogenboom, beide aan de Aarkade. Het ging groot op: maandelijks verscheepte Philip meer dan 1000 gros (144.000 stuks) naar Amsterdam ën Rotterdam. Hij had uitstekende relaties daar. De Aarlanderveense pijpen werden geëxporteerd naar, o.a, de Spaanse eilan den, Frankrijk en het Oost zeegebied. Dat was nog eens handel, met die kleine krom- kop- of casjottepijpen. Hoog straten kocht de kortstelige pijpen op van de thuiswer kende pijpenmakers. In het eigen bedrijf werden hoofd zakelijk de duurdere maar even breekbare soorten (met lange steel, tot 75 cm., of met reliëfversiering) gemaakt. Alles keurig voorzien van ge renommeerde Goudse mer ken. Het was hoge kwaliteit die Hoogenboom aanbood; niet van „echt" te onder scheiden. Falsificaties Het Goudse gilde was tot wanhoop gebracht en be stookte de centrale overhe den met petities om iets „aan deze wantoestanden" te doen. Vanaf 1739 werd de echte Gouwenaren octrooi ver leend om als enige het Goud se wapen (op de zijkant van de hiel) te voeren. Magtelt en Philip lapten evenwel een en ander aan hun laars en draai den hun hand niet om voor falsificaties. Pas in 1791, met de Franse tijd op de drempel der vaderlandse geschiedenis, werd de wetgeving zodanig aangescherpt dat „vervalsin gen" niet meer mogelijk wa ren. J.van der Meulen leert ons, dat in de tweede helft der 18e eeuw de pijpenindustrie op z'n retour was. Dat bleek, bijvoorbeeld, rond 1760, toen aan de Raadhuisstraat door een zekere Cornelis Jansz- .Stortenbeker een pijpenfa- briek was opgericht: assorti ment en afwerking van de produkten daalden in aan zien. „Van de rijk gedeco reerde pijpen, zoals die door Hoogenboom werden ge maakt, zijn alleen een aantal eenvoudige, met kleiribben versierde, modellen overge bleven. De pijpenvormen van Stortenbeker werden na diens dood door het Goudse gilde opgekocht, als een po ging om de concurrentie in te dammen". Aan het einde van de 18e eeuw was de familie Van Rijk de belangrijkste pijpen- leverancier in Aarlander veen; het was een ambacht dat generaties lang van vader op zoon is overgegaan. Cor nelis van Rijk wond er overi gens geen doekjes om en be kende zich duidelijk tot de nieuwe politieke stroming in de republikeinse noordelijke Nederlanden. Als merk-her- kenningsteken koos hij het symbool van de patriottische anti-Oranjepartij: de Kees hond! Dat was al een Frans aandoend snufje, na Marian ne in de revolutionaire Fran se republiek en de Haan in het verwante Wallonië. De Franse overheersing stag neerde evenwel overal de in dustriële activiteiten, ook op pijpengebied uiteraard. Vele landen gingen hun eigen in dustrie beschermen tegen buitenlandse concurrentie. Korte opleving Pas na het voorlopig herstel van de orde in het post-Fran- se Europa ontstond nog even een korte opleving in de pij- pennijverheid. „Maar", zo vertelt Van der Meulen in De Viersprong, „voor Alphen was het ambacht van de pij penmaker definitief verloren gegaan. In Aarlanderveen en, voor het eerst, in Ouds hoorn ontstonden vele nieu we bedrijfjes. Evenals bij de aanvang werd het pijpenma- ken hoofdzakelijk als huisin dustrie bedreven. De produk ten waren uitsluitend be stemd voor de regionale be hoefte. Van export was geen sprake meer. Die was geheel overgenomen door Gouda. Omstreeks 1913 sloot de laat ste pijpenmakerij omtrent Alphen, en gaf de pijp aan Maarten". Een tentoonstelling over de Alphense pijpenindustrie is te bezichtigen in de expositie ruimte aan de Rijnkade 11. Openingstijden: dirrsdag tot en met zaterdag van 10.00 tot 17.30 uur en bovendien vrij dags (koopavond) tot 21.00 °)dio West ol januari k( ,ade lucht njEN De regionale om- Radio West" (voor het ojrlijk deel van Zuid-Hol- ialbegint per 1 januari met Wprste uitzendingen. In de 'nj twee maanden, die het Station zal gebruiken om vt introduceren en te pro fil bij de luisteraars,'is het I'll dagelijks te beluisteren niio 1 om negen uur, tien elf uur, met een kort v<jn en een middagpro- nfia van twaalf tot een ^Tider de werktitel „Wan in de regio". JWest is van plan tijdens de hele d| te bezoeken. Hiervoor Lieffering, die is „uit- njd" door Radio Stad elke dag een iling maken in een van gemeenten van het ibied. Deze wandelingen in meestal op de lokale Daar zal de reporter met het publiek en de ;ooplui. Het gaat om [ezellig en informatief" le middag-programma, Radio West zich voor in de bevolking van het (bied. Radio West is te :ren in het gebied van Iheim tot Schoonhoven, laaldwijk tot Alphen en len Haag tot Woerden, jrdt uitgezonden op radio "d|de frequentie 88,4 Mhz |fm. 1 maart, de tweede fase, het radiostation, een ndprogramma van 7.15 it 8 uur, nieuwsbulletins heel uur tot zes uur Idags en een tussen-de- ;-programma van tot een uur. Vanaf 1 le derde fase, wordt hier liddagprogramma van zes uur" aan toegevoegd, jhet weekendprogramma een zelfde tijdsfasering. [maart wordt op zaterdag jndag tussen twaalf en ir een middagprogram- tgezonden. Vanaf die da- ordt in het weekeinde htendprogramma van een uur en een sport- mma van 's avonds zes iJjVen uur verzorgd. West is het eerste jaar ■vest in een voormalige frschool aan de Van Vre- chweg in Rijswijk. Men U hier slechts over een studio. In 1988 betrekt ition het naastgelegen lige gebouw van de to Mavo. Dit pand is imiddels verbouwd tot aijfolwassen" studio. De re- omroep heeft 25 zend- ij week toegewezen ge- LEIDEN Wethouder J. Pe ters van ruimtelijke ordening heeft gisteravond van alle par tijen steun ontvangen voor de wijze waarop hij vervuilde grond uit de Leidse binnenstad.' heeft weggewerkt. Zowel het storten van die grond in Roomburg als het tijdelijk op slaan ervan in twee drijvende containers, kreeg de instem ming van alle partijen. Peters zei gisteravond in de raads commissie „ontzettend grote problemen" te verwachten de Raad van State niet akkoord gaat met de op slag van vervuilde grond in Roomburg. „Ik zal echter geen kwaad woord zeggen over buurtbewoners die tegen onzé plannen in aktie komen. Dat is hun goed recht", aldus Peters. Peters vond dat de opslag „in ventief is opgelost" toen de ge meente op verzoek van de Raad van State besloot een einde te maken aan de stort in Roomburg en de grond in con tainers op te slaan. De Raad van State buigt zich dinsdag over de hinderwetvergunning voor het gronddepot in Room burg. Daarna zal bekend wor den of dit, depot verder ge bruikt mag worden. „Juridisch en milieutechnisch geheel verantwoord", beoor deelde R. van Lint (Links Lei den) het beleid van de ge meente. PvdA-raadslid L. Beijen voegde daaraan toe dat „wat er moest gebeuren, ge daan is. Er is geen sprake van onverantwoord handelen". Pe ters vond de kritiek van buurtbewoners op de stort in Roomburg voordat de Raad van State uitspraak heeft ge daan, onterecht. Hij wees er op dat de aanwezigheid van ver vuilde grond in de binnenstad risico's voor de volksgezond heid met zich meebrëngt. Vol gens Peters ligt het in Room burg aanmerkelijk veiliger en „volstrekt verantwoord" opge slagen. Uit antwoorden op schriftelij ke vragen van het raadslid Van Lint over deze zaak, is ge bleken dat de oprichting van het depot in Roomburg aan vankelijk met moeilijkheden gepaard is gegaan. Het omrin gende hekwerk is te laat ge plaatst en blijkt inmiddels reeds twee maal te zijn gefor ceerd. Er is tot op heden niets gebleken van illegale stortin gen. Op verzoek van de ge meente houdt de politie extra controles bij het depot. Op het depot is inmiddels grond gestort afkomstig van een viertal lokaties uit de Leidse binnenstad. Een deel van de vervuilde grond van een terrein aan de Hekkesteeg is in containers gestort. Voor een tweetal andere terreinen zijn voorlopige oplossingen ge vonden. De grond onder het voormalige Barbara/Camera complex zal tijdelijk op het terrein zelf worden opgeslagen terwijl de afgraving van het Ir. Driessenplein tot half janu ari kan wachten. De gemeente rekent er op dat de Raad van State op korte termijn toe stemming zal geven voor inge bruikname van het depot in Roomburg zodat de resterende afgravingen kunnen worden voortgezet. „Ik heb er alle ver trouwen in", zei Peters gister avond. Een scenario voor wan neer het onverhoopt fout gaat voor de gemeente, is er nog niet. Het gevolg van een nega tieve beslissing zal volgens Pe ters zijn dat er een groot aan tal woningen en vele miljoe nen voor Leiden verloren gaan. NIEUWKOOP „Nieuw koop blijft Nieuwkoop. Er komt alleen een klein randje weg bij". Met die woorden gaf burgemees ter T.R. Seinstra van Nieuwkoop gisteravond tijdens de raadsvergade ring aan dat de gemeente lijke herindeling voor Nieuwkoop niet zo ingrij pend is. Als één van de weinige plaatsen in Zuid- Holland kon de raad zich vinden in de voorstellen van de provincie voor herindeling. Nieuwkoop wordt dan ook niet samengevoegd met een andere plaats. Alleen een deel van de Achttienkavelsweg wordt aan de gemeente toege voegd. Dti gedeelte behoort nu nog bij Alphen aan den Rijn. Reden hiervan is dat de be bouwing aan de Nieuwkoopse kant van deze weg groter is dan de Alphense bebouwing. Nieuwkoop heeft dus meer profijt van de weg, aldus de provincie. De toevoeging van het weggedeelte heeft geen nadelige financiële consequen ties, omdat deze in onderhoud is bij het waterschap De Aar- landen. De samenvoeging van de ker nen Noordse Buurt en Noordse Dorp bij Nieuwkoop gaat in tegenstelling tot eerdere plan nen van de provincie niet door. Enquêtes onder de bewo ners wezen uit dat zij niets voor samenvoeging voelen. Het raadslid R. Niezen (VVD) zei dit te betreuren. Het CDA- raadslid J. Michel zei in ant woord hierop echter de wens van de bewoners te willen res pecteren. De rest van de raadsleden sloot zich hierbij aan. Voor het complex van 24 wo ningen voor ouderen naast het Koetshuis aan de Dorpsstraat is de naam De Hoefslag geko zen. In de volksmond werden de woningen al met die bena- minga aangeduid, zodat de raadsleden hebben besloten deze over te nemen. De raad van Nieuwkoop be sloot gisteren de schade die is ontstaan door vernielingen aan de Van Velzenschool te vergoeden. In het begin van het schooljaar zijn daar inbra ken gepleegd. Door vandalis me sneuvelden bovendien rui ten en ontluchtingspijpjesop het dak. De vloerbedekking is door waterschade vernield. De raad stelde ongeveer duizend gulden beschikbaar om een en ander weer te herstellen. Het CDA-raadslid J. Baas uitte zijn ongenoegen over het feit dat de vandalen zelf niet op hoe ven te draaien voor de schade. „Op deze manier is de school de dupe"! Met het vaststellen van het jaarprogramma voor volgend jaar zijn de gemeentelijke sub sidies aan sociaal-culturele in stellingen gisteravond vastge legd. Het aantal uren van de beroepskracht van de Stich ting Open Huis zal volgend jaar worden uitgebreid van 24 naar 34. De PvdA-fractie pleit te voor een uitbreiding van het aantal uren naar 48. „Dit zou de bestuurlijke rust van het Open Huis ten goede ko men", aldus het PvdA-raadslid B. Dors. Wethouder A. van der Most wees hem er echter op dat de uitbreiding van het aantal uren van een beroeps kracht in het sociaal-cultureel werk als een teken van een „riante financiële positie" van Nieuwkoop gezien kan wor den. „In veel andere gemeen ten is dat wel anders". (ADVERTENTIE) In Jaap Kooy's Kerstdorp vindt U stallen en kerst groepen van 39,- tot 1695,- Sporttoernooi voor Katwijkse schooljeugd KATWIJK Ook dit jaar wordt voor de Katwijkse schooljeugd een groot kerst- sporttoernooi gehouden. Het toernooi begint dinsdag 23 de cember en duurt tot en met woensdag 31 december. Inmid dels hebben zich al ruim 400 leerlingen van basis- en voort gezet onderwijs aangemeld. Het programma ziet er zo uit. Dinsdag (23 december) in de Boorsmazaal, 10.00: volleybal, basketbal en speedplay. Sport hal Cleijn Duin, 10.00: lijnbal voor meisjes. Woensdag (24 de cember) in 't Sandt, 9.00: tafel tennis. Zaterdag (27 december) in Tripodia, 9.30: schaken. Maandag (29 december) in 't Sandt, 9.00: tafeltennis en in sporthal Rijnsoever vanaf 8.30 uur zaalvoetbval. Dinsdag (30 december) in Rijnsoever, 8.30: vervolg zaalvoetbal. Woensdag (31 december) in Tripodia, 9.30: dammen. KOUDEKERK AAN DEN RIJN „Vol goede moed de derde nacht tegemoet", aldus besloot dhr. A. Hogenes zijn dankwoord aan de organisato ren van de tweede Nacht van Koudekerk, een evenement dat in september plaatshad. In aanwezigheid van vertegen woordigers van het Ridderhof- bestuur, de plattelandsvrou wen en de gemeente Koude kerk werd de opbrengst van de tweede nacht van Koude kerk in drie delen gesplitst. De netto-opbrengst bedroeg even als vorig jaar weer 6000 gulden ondanks het feit dat de kosten van het evenement dit jaar twee maal zo hoog waren. De heer G. van de Voorst overhandigde namens de orga nisatie een bedrag van 2400 gulden aan de commissie be- jaardenreis van de plattelands vrouwen, om volgend jaar de veertigste reis van de Koude- kerkse bejaarden te kunnen bekostigen. Hij verbönd er echter wel de „voorwaarde" aan dat de bejaarden volgend jaar in de Ridderhof moeten worden onthaald na hun dagje uit, om zo ook de bejaarden eens aandacht te geven in het' vrijetijdscentrum, en niet altijd alleen de jeugd. Aan het Rid- derhofbestuur werd ook een bedrag van 2400 gulden over handigd. De resterende 1200 gulden worden in een reserve- pot gestort, waaruit verenigin gen die iets willen organiseren voor Koudekerkers en dit fi nancieel niet rond krijgen, een bijdrage kunnen ontvangen. Van der Vorst benadrukte het feit dat de opbrengst niet haal baar zou zijn geweest zonder de volledige inzet van de 67 vrijwilligers die aan de nacht van Koudekerk hebben mee gewerkt. LEIDEN De beleidsno ta voor de begroting van de Leidse universiteit voor het komende jaar is gisteravond door de uni versiteitsraad aangeno men. Enkele amendemen ten op de begrotingsnota werden reeds voordat het tot een stemming kon ko men ingetrokken. Het door Reitze van het Meer (Progressieve Partij) ingedien de amendement, waarin wordt bepaald dat de faculteit der Rechtsgeleerdheid meer geld toebedeeld moet krijgen, kwam wel ter stemming. Wordt dit extra bedrag niet aan de Rechtenfaculteit toebe deeld, zo stelde Van der Meer, dan zal de faculteit niet ge noeg mogelijkheden hebben om op een verantwoorde wijze onderwijs te geven. Zeker ge zien de te verwachten hogere instroom van studenten moet worden tegengegaan dat de hoorcolleges, met name in het eerste jaar, overbevolkt raken, meenden de opstellers van het amendement. Mr. G.J. Jansen van het colle ge van bestuur gaf de raadsle den het advies tégen het amendement te stemmen en één faculteit boven andere te stellen. „Het komende jaar Wordt toch al rommelig ge noeg. We zullen de touwtjes aan elkaar moeten knopen", aldus Jansen. Ondanks het pleidooi van het college van bestuur werd het amendement door een meerderheid van 19 stemmen (voor het grootste deel afkomstig van de de frac ties van de Progressieve Partij en de Centrum Groepering Leiden) aangenomen. In een toelichting op de voort gang van het overleg tussen de Universiteit en minister Deet- man inzake de bezuinigings plannen sprak voorzitter mr. C. Cath zich nogmaals uit te gen het verdwijnen van medi sche biologie en ander medisch onderzoek naar Utrecht. Hij vond het goede contact tussen de Leidse Universiteit en het TNO in Delft te waardevol on> met een verhuizing in te stem-i Over een mogelijk verdwijnen, van de studierichting huisart- sengeneeskunde naar Amster dam had het college van be stuur nog geen standpunt in kunnen nemen. Cath achtte het echter onwaarschijnlijk dat het pas opgeleverde Am sterdams Medisch Centrum zich sterk zou willen maken voor slechts een opleiding van huisartsen. Toiletten opgeknapt LEIDEN De gemeente gaat een aantal openbare toiletten opknappen. Binnenkort wordt begonnen met de toiletten op de Kaasmarkt. Verder wordt in de Steenstraat een nieuwe toilet gebouwd. Elders in de stad wordt een aantal urinoirs gesloopt. Verder bestaat het plan de uit 1902 daterende Vreewijkbrug te renoveren. De brug is er zo slecht aan toe, dat reparatie op korte termijn noodzakelijk is. Er zullen on der meer lantaarns op de brug geplaatst worden. De werk zaamheden worden betaald uit de acht miljoen gulden die Leiden voor dergelijke inves teringen beschikbaar heeft. (ADVERTENTIE) In het Kerstdorp te Lisse vindt U een ongelooflijk aantal kerstgroepen Verkeer opgehouden door brand in auto SASSENHEIM Een ban- dende auto heeft gisteravond omstreeks half acht voor op stoppingen en files gezorgd in Sassenheim. Waarschijnlijk door kortsluiting raakte gister avond op de kruising Teylin- genlaan, Westerstraat de auto van een Noordwijkerhouts echtpaar in brand. De brand weer moest eraan te pas te ko men om het vuur te doven. Doordat het koopavond was en de brandende auto een doorgaande route blokkëerde, moest de politie bijna een uur het verkeer omleiden. Jaap Kooy vertelt U geen sprookjes-, hij brengt ze in zijn Kerstdorp Akkoord over bouw raadhuis VOORHOUT De gemeente raad van Voorhout is gister avond akkoord gegaan met de bouw van een nieuw raadhuis op de lokatie Vester. Met uit zondering van Gemeentebe langen keurde de raad het voorlopig koopcontract, dat Voorhout heeft gesloten met bollenkweker H. Vester, goed. Het gaat om een stuk grond van 11.000 vierkante meter aan de Jacoba van Beieren- weg. Het terrein ligt tussen de spoorlijn en de wijk Oosthout. Gemeentebelangen vindt dat te snel wordt gehandeld. Deze partij wil dat Voorhout het huidige raadhuis aan de He renstraat verbouwt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 13