cties voor meer bewegen
lelpen helemaal niets
amer
:t
unt
chter
aak
Pijn niet
alleen gevolg
lichamelijke
aandoening
PvdA verzet zich
tegen levering
8 onderzeeboten
mtfNENLAND
CeidóaQowumt
DONDERDAG 18 DECEMBER 1986 PAGINA 3
n terrorisme
1 rdachte Duitsers
_^er op vrije voeten
(STRICHT De twee Westduitse
;nten die in Maastricht vastzaten op
enking van terrorisme zijn gister-
d vrijgelaten. Volgens de rechtbank
n onvoldoende gronden aanwezig om
e)r< »g langer in voorarrest te houden. Het
rzoek wordt wel voortgezet. Maandag
j iot de rechter-commissaris nog het
tal voor zes dagen gevangen te zetten,
jfficier van justitie had aangevoerd
ie twee Westduitsers ervan verdacht
Jen lid te zijn van een verboden cri-
le organisatie en dat zij springstoffen
in auto hadden vervoerd. De advoca-
e nielden echter vol dat hun cliënten uit
kjwsgierigheid wat springstof wilden
oberen in een steengroeve in België.
Conflict banken-verzekeraars
loopt met een sisser af
DEN HAAG Een conflict tussen de Tweede Ka
mer en minister Ruding van financiën over de libe
ralisering van commerciële samenwerking van ban
ken en verzekeringsmaatschappijen per 1 januari
1987 is met een sisser afgelopen.
Dat bleek gisteren na afloop van een debatje waarin PvdA-
Kamerlid Kombrink een motie indiende van „afkeuring op
termijn". De VVD zal die motie niet steunen, zo liet VVD-
woordvoerder Van Rey weten. De Kamer heeft al eerder met
algemene stemmen een motie aangenomen van Kombrink en
Van Rey waarin op uitstel van de liberalisering wordt aange
drongen. De minister van financiën weigert die motie uit te
voeren. De minister heeft de indruk dat de banken en verze
keraars willen doorgaan met de liberalisering. Uitstel zou vol
gens hem verwarring zaaien.
Toestand Nederlandse
bossen weer slechter
EINDHOVEN De gezondheid van
de Nederlandse bossen is dit jaar weer
verslechterd. Ruim 21 procent van het
bosbestand is er zeer slecht aan toe of is
al afgeschreven. Vorig jaar was dat nog
15 procent. Bijna 47 procent van de bos
sen is gezond. De rest is op een of ande
re manier aangetast. Dat bleek bij het
jaarlijkse onderzoek dat Staatsbosbe
heer sinds 1984 instelt in de Nederland
se bossen. De slechte staat wordt ver
oorzaakt door weersomstandigheden,
insekten- en schimmelaantastingen en
door de verzuring van het milieu. Hoe
belangrijk die laatste factor is wordt
nog onderzocht. Aangetaste bossen zijn
er vooral in Friesland, Drente, Overijs
sel, Noord-Brabant het Noord-Limburg.
Bezorgde maaltijden
zijn vaak te koud
DEN HAAG Thuisbezorgde maaltijden
voor ouderen zijn vaak te koud. Ook zijn ze
vaak aan de prijzige kant. Dat concludeert
de consumentenorganisatie Konsumenten
Kontakt na een onderzoek in elf plaatsen in
Nederland, onder meer in Den Haag. Het
eten is over het algemeen wel lekker en
ruikt ook goed. Volgens het voorlichtings
bureau voor de voeding is 65 graden celsius
een goede temperatuur. De gemiddelde tem
peratuur van de onderzochte maaltijden lag
op 58 graden celsius. Soms lag de tempera
tuur lager dan de warenwetgrens van 55
graden, aldus KK. Verder merkt KK op dat
het warme eten iemand die alleen van aow
leeft, in sommige plaatsen 20 procent van
zijn inkomen kan kosten. Op dit moment
zijn zo'n 100.000 thuiswonende ouderen aan
gewezen op een maaltijdvoorziening.
jOF. KEMPER OP SYMPOSIUM OVER SPORT EN GEZONDHEID:
ITERDAM Zodra
leren van school af
gaat hun conditie
n eruit. Ze bewegen
ier, de bloeddruk
nt toe en het vet
ei >t zich op. Wat hebben
leraren lichamelijke
leding dan al die tijd
s ispookt? Niet veel,
prof. Han Kemper,
[leraar gezondheid-
ie aan de twee Am-
lamse universiteiten,
zijn er in elk geval
in geslaagd leerlingen
'n,iten zien hoe belang-
rai bewegen is. Maar zij
c alleen, alle acties en
k lichting in het kader
v „meer bewegen" heb-
br helemaal niets gehol-
)te'. Met zo'n prikkelend
1 iment kon het sympo-
„Sport, gezondheid
voorlichting", waarop
anïper vandaag in
:orjcht sprak, niet meer
jandelijk Centrum dienst-
'[ning gezondheidsvoor
lichting en -opvoeding vierde
er zijn eerste lustrum mee.
Deze instelling gaat nogal ano
niem door het leven, want op
gezet en gesubsidieerd door
WVC, richt het Centrum zich
niet op het publiek, maar maar
op diverse organisaties. Deze
worden geholpen bij voorlich
ting en specifieke campagnes,
zoals bijvoorbeeld de Hart
stichting. Daarom is het on
doenlijk te zeggen wat het
centrum in die vijf jaar precies
heeft gedaan en wat de tastba
re resultaten zijn. In elk geval
heeft het zich nu op de sport
gestort, of beter: op de relatie
tussen bewegen en gezondheid
in casu blessures. Want die rij
zen onderhand de pan uit, zegt
drs. Liebeth Wieberdink,
hoofd van de afdeling metho
diekontwikkeling.
Ze vertelt over een basketbal
team van vrouwen, waarvan
de speelsters om de haverklap
geblesseerd waren. Tot trainer
en arts ontdekten dat de speel
sters allerlei vaardigheden
misten. Zij zijn nauwkeurig
gaan kijken welke vaardighe
den dat waren en waarom ze
die niet beheersten. Vervol
gens zijn ze op die vaardighe
den gaan trainen en kregen de
speelsters allerlei informatie
mee naar huis om het allemaal
nog eens rustig te bestuderen.
Uiteindelijk liep het aantal
blessures gigantisch terugliep.
Gedrag
Liesbeth Wieberdink: „Je
moet je altijd afvragen: met
welk probleem heb je te ma
ken, welk gedrag ligt daaraan
ten grondslag en waarom blij
ven mensen doen wat ze doen?
Als je dat weet, kun je gaan
kijken wat je eraan moet doen,
maar die analyse ontbreekt
dus vrijwel altijd". Terwijl het
toch zo leuk is, zegt ze, om je
benen niet te breken.
„Je ziet hele merkwaardige
dingen. Iedereen weet onder
hand toch hoe ontzettend ge
vaarlijk roken is, maar waar
om blijven er dan nog zo veel
mensen roken? Dan zijn we er
met z'n allen blijkbaar niet in
geslaagd de zaken goed aan te
pakken. Met louter angst aan
jagen en van alles verbieden
red je het niet. Zo is het ook
met bewegen. Ik weet heel
goed dat ik lichamelijke op
voeding vroeger vreselijk
vond, het ging alleen maar om
prestaties, prestaties en nog
eens prestaties. Wat het voor
mijn eigen lichaam betekende,
daar kwam ik niet achter.
Daarom heb ik ook nooit iets
gedaan toen ik van school af
was. Ja, nu je op een leeftijd
komt dat de schrik je soms om
het hart slaat, ga je trimmen,
maar zo hoort het toch niet,
dacht ik".
De „makke in het onderwijs"
is volgens haar dat er niet
wordt gekeken naar wat kin
deren interessant vinden. Die
mening wordt gestaafd door
het langdurige onderzoek van
prof. Han Kemper. Zijn werk
groep, waarin naaste mede
werker Robert Verschoor een
vooraanstaande rol heeft ge
speeld, bekeek herhaaldelijk
de gezondheid van tweehon
derd leerlingen. Een tamelijk
selectieve keuze overigens; ze
zaten allen op Amsterdamse
vwo-scholen. Vandaar dat
Kemper ook niet schroomt om
aan de hand van de uitkom
sten te zeggen, dat gezondheid
en de interesse voor bewegen
veel te maken hebben met het
sociale milieu waarin mensen
opgroeien.
De kinderen werden getest en
gehoord vanaf ruwweg hun
12e tot 22e jaar; het onderzoek
heet niet voor niets „Van tie
ner tot volwassene". Er werd
gekeken naar zaken als voe
ding, roken, lenigheid, spier
kracht, uithoudingsvermogen,
lidmaatschap van sportclubs
en diverse manieren van be
weging zoals fietsen en trap
pen lopen. Tot hun zeventien
de, achttiende jaar, bleek de
gezondheid van de kinderen
goed en goed te blijven, al aten
ze erg veel modern westers
voedsel.
Na die periode, waarin ze van
school afgingen en volwassen
werden, gingen ze veel minder
bewegen. Wel bleven ze lid
van hun sportclub, maar meer
ook niet. Ze deden verder
praktisch niets meer aan be
weging, al is dat vergeleken
met leeftijdgenoten in het bui
tenland nog altijd erg veel.
Opvallend is wel dat er met
het stijgen der jaren geen
enorm verschil in conditie ont
staat tussen de zeer actieve
kinderen en degenen die prak
tisch niets doen. Wel hielden
jongens gedurende die tien
jaar een betere conditie dan
meisjes, die veel meer te kam
pen hadden met vet.
Na hun schooltijd stappen kinderen niet zo vaak meer op de
fiets, een ideale manier van bewegen.
Leuk
Kemper concludeert onder
meer dat sporten en bewegen
veelal een kwestie van zelfse
lectie is: wie een goede condi
tie had en hield vond sport en
bewegen altijd al leuk. „Al
krijg je er over tien jaar gere
kend dus niet een dienover
eenkomstig bétere conditie
van", merkt hij op. „De condi
tie ging alleen niet achteruit.
Als je het totale onderzoek be
kijkt, houd ik dan ook mijn
hart vast voor als de kinderen
van nu straks 45 jaar zijn. Als
ze nu al zo weinig bewegen,
wat doen ze dan straks nog?".
Een aantal van zijn medewer
kers weet misschien het ant
woord. Zij vinden, dat in het
gangbare onderwijs lessen bio
logie en lichamelijke opvoe
ding veel te weinig met elkaar
te maken hebben. Met de do
centen van beide vakken op
een school in Zaandam stelden
ze bij wijze van experiment
tien lessen samen waarin voor
leerlingen van de vijfde klas
vwo de samenhang tussen die
twee vakken wel werd gelegd.
Liesbeth Wieberdink: „Wordt
er bij biologie over het hart
gesproken, dan wordt bij gym
les duidelijk gemaakt dat het
om jóuw hart gaat, om jóuw li
chaam. Er wordt getraind op
uithoudingsvermogen, om te
laten voelen wat die abstracte
zaken voor iedereen indivi
dueel betekenen. Met als ge
volg dat de betrokken kinde
ren meer dan gemiddeld blij
ven fietsen en geen brommer
willen. Ze gaan ineens héél be
wust met die dingen om".
DICK HOFLAND
IjSTERDAMSE RAAD
UNT VAN THIJN
r
^OK
Een aantal politiemensen verwijdert de demonstranten uit de raadszaal.
HAAG De Twee-
Carrier heeft een punt
;t achter de zaak Hans
Unaniem sloot de
lercommissie voor jus-
zich gisteren aan bij
conclusie van minister
thals Altes, dat er
i grond is om wie dan
strafrechtelijk te ver-
[en wegens de dood
de kraker Kok, vorig
oktober, in een Am-
damse politiecel.
iractiewoordvoerders spra-
er echter hun teleurstel-
over uit dat het justitiële
onderzoek niet alle aspecten
van de zaak duidelijk aan het
licht heeft gebracht. Zo is tot
nu toe steeds onduidelijk ge
bleven waarom Kok geen ma
tras en dekens heeft gekregen
en waarom de bewaarders
hem 's morgens niet hebben
gezien bij de uitdeling van het
ontbijt aan de arrestanten.
Korthals Altes (Justitie) zei de
gevoelens van frustratie met
de commissie te delen.
Minister Van Dijk (Binnen
landse Zaken) kondigde aan,
dat hij samen met Korthals
Altes nieuwe richtlijnen zal
opstellen voor de behandeling
van arrestanten in politiebu
reaus. Daarin zal duidelijker
dan nu komen te staan dat ar
restanten die dronken zijn of
onder invloed van drugs vér-
keren regelmatig gecontro
leerd moeten worden. Van
Dijk beklemtoonde dat er wel
iswaar al sinds 1979 een derge
lijke richtlijn bestaat, maar dat
deze regel bij een groot aantal
politiekorpsen niet of nauwe
lijks wordt nageleefd. Uit on
derzoek is gebleken dat ook
dit ook voor het Amsterdamse
korps geldt.
In de hoofstad vergaderde gis
teren de commissie politieza
ken van de gemeenteraad met
burgemeester Van Thijn even
eens over de zaak Kok. Tij
dens dit acht uur durende de
bat, herhaaldelijk verstoord
door krakers die uiteindelijk
werden verwijderd, bleek een
meerderheid van de raadsfrac
ties het eens met Van Thijns
opvatting dat afgezien moet
worden van disciplinaire straf
fen tegen politiefunctionaris
sen of arrestantenbewaarders.
Alleen de VVD en het Links
Akkoord vinden disciplinaire
maatregelen gerechtvaardigd.
Wel was er van alle kanten
kritiek te horen op de organi
satorische fouten die vorig jaar
oktober in het cellenblok van
het hoofdbureau van politie
zijn gemaakt. De gemeente
raad zal in januari nog een
keer voltallig over de zaak de
batteren en daarbij zal het
Links Akkoord vermoedelijk
een motie van wantrouwen in
dienen tegen hoofdcommissa
ris Valken.
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG In de
Tweede Kamer is de ex
portvergunning aan RDM
voor levering van acht on
derzeeboten aan Saoedi-
Arabië op onverwachte
tegenstand gestuit. Het
PvdA-Kamerlid Van den
Bergh, die had gevraagd
om een brief van het ka
binet over deze affaire,
betitelde het stuk gister
avond als „een vodje". De
PvdA wilde proberen
daarover vandaag een de
bat te houden. Een meer
derheid van de fractie is
van mening dat Saoedi-
Arabië wel degelijk moet
worden beschouwd als
een land dat als „politiek
gevoelig" moet worden
beschouwd.
De VVD heeft zich al uitge
sproken voor de order die 3,5
miljard en 15.000 manjaren
werk moet opleveren, het
CDA zou vandaag zijn stand
punt bepalen.
Volgens het kabinet zal de
eventuele levering de veilig
heid van Israël niet „in onaan
vaardbare mate" aantasten.
Maar Israël is het hiermee niet
eens. Volgens het kabinet
moet worden overwogen dat
Saoedi-Arabië - hoewel for
meel in oorlog met Israël -
nooit actief aan gevechtshan
delingen tegen Israël heeft
deelgenomen. Er is geen aan
leiding te veronderstellen dat
dit in de toekomst wel het ge
val zal zijn.
In zijn brief aan de Kamer
deelt minister Van den Broek
mee dat het kabinet bereid is
om financiële risico's verbon
den aan de order te herverze
keren, mist de onderhandelin
gen zo verlopen dat het resul
taat voor de Nederlandse rege
ring aanvaardbaar is.
De regio waarin Saoedi-Arabië
ligt kent twee conflicten: het
conflict tussen Israël en de
Arabische lai^len en de oorlog
Irak-Iran. Saoedi-Arabië zal
met de onderzeeboten van
RDM beter in staat zijn de
zeeroutes in het gebied veilig
te stellen. Dat is ook in het be
lang van het westen, aldus
Van den Broek.
iemels
Toespraak
koningin
DEN HAAG Koningin
Beatrix zal op Eerste
Kerstdag, 25 december,
voor de NOS-radio haar
kersttoespraak houden.
Die wordt om 13.00 uur
uitgezonden via Radio 1, 2,
3, 4 en 5 en in de Neder
landstalige uitzendingen
van Radio Nederland We
reldomroep.
(ADVERTENTIE)
„DARWIN OP DE GALAPAGOS"
Dag.: 14. 16. 20 uur. za/zo/vak. 12. 14. 16 en 20 uur
„MAGIC EGG/PICTURE HOLLAND"
Dag.: 15. 19. 21 uur. za/zo/vak. 13. 15.17,19 en 21 u
„REIS DOOR DE MELKWEG"
Ie vol-dlgitale planetariumshow
Oag. 19 uur za/zo/vak. 11.00 uur-19.00 uur.
2§g^=|OMNIVERSUM DEN HAAG
Pres Kennedylaan 5 (bij Gem. Museum/Congresgeb./Museon)
Gratis reserveren: ma/vr. 9-12 uur 070 - 54 54.54
BEIDE kerstdagen open van 11.00-21.00 uur.
VAN ANGST KRUG JE BUIKPIJN"
UTRECHT Per jaar klagen zo'n 600.000 mensen
over pijn, zonder dat de huisarts er een medische
verklaring voor kan geven. Een lichamelijke aan
leiding ontbreekt en toch doet „het" zeer.
Dr. W. Oosterhuis kijkt daar niet van op. Na 25
jaar huisarts te zijn geweest komt hij tot de conclu
sie dat de nek zich roert bij nijd, de rug bij rouw
en de buik bij bangheid. Niet voor niets bieden we
„koppig" verzet, gaan we „gebukt" onder zorgen
en doen we het in de „broek" van angst, aldus
Oosterhuis. Dat taalgebruik komt overeen met dat
van andere volken (Japans, Spaans, Swahili) en
„moet haast wel op een algemeen menselijke ei
genschap berusten", zei de huisarts gisteren in
Utrecht op het congres „Achter de pijn".
Het begon allemaal met meneer K. Die kwam bij Ooster
huis op spreekuur wegens rugpijn, nekpijn, buikpijn en
vervolgens nog eens met rugpijn en nekpijn. Lastig, vooral
omdat Oosterhuis geen oorzaak kon vinden. Athans geen
lichamelijke. Maar toen hoorde hij dat meneer K., die kas
sier was, na een gewapende overval op de bank werd gede
gradeerd tot de postkamer. Rugpijn was het gevolg. K. ging
daarna, bijgestaan door de vakbond, strijden om eerherstel
en kreeg het prompt in zijn nek. In afwachting van een
beslissing over zijn lot schoot de pijn zijn buik in. Om ver
volgens weer op te duiken in zijn nek, toen hij ruzie kreeg
op de postkamer. Uiteindelijk werd hij afgekeurd en zie
daar: in vijftien jaar zag Oosterhuis hem niet meer terug
met klachten over welke pijn dan ook.
Dr. Oosterhuis: „ledereen krijgt buikpijn, als je hem of haar
maar bang genoeg maakt, dat is heel natuurlijk".
Het bleef niet bij meneer K. Oosterhuis kreeg „de één na
de ander" op bezoek met klachten zonder duidelijke oor
zaak. „Ik begon me af te vragen of er misschien een ver
band bestond tussen buikpijn en angst, nekpijn en ergenis,
rugpijn en machteloosheid". Hij besloot zijn archief door te
worstelen, op zoek naar meer „K"-gevallen. En inderdaad,
bij de 1300 gevallen van „onbegrepen pijn" bleken ergenis,
angst en machteloosheid een grote rol te spelen.
Zoogdieren
Nogal logisch, vindt Oosterhuis achteraf. „Dat juist erger
nis zich boven de schouders manifesteert, angst meer in de
buik en dat uitzichtloze toestanden de rug lijken te belas
ten, hoeft eigenlijk niemand te verbazen". Hij wijst erop
dat bij alle zoogdieren dit verband bestaat. „Ik heb dit zelf
kunnen constateren toen ik, bij toeval en onopgemerkt, tij
dens een wandeling in een rustende kudde herten terecht
kwam. In paniek sprongen alle herten op, waarbij ze tege
lijkertijd een straal urine uitspoten en zich ontlastten. Zelf
kon ik van schrik ook nauwelijks mijn drang in toom hou
den".
Oosterhuis, die zijn bevindingen in een proefschrift heeft
neergelegd, adviseert zijn collega's extra alert te zijn op de
psychische achtergrond van pijn. „Natuurlijk begin je met
een goed lichamelijk onderzoek. Maar als je op grond daar
van geen goede diagnose kunt stellen en de patiënt komt
een week later met dezelfde klachten terug, moet je gaan
kijken naar de achtergronden. Je mag daar niet langer
mee wachten, omdat de pijn op een gegeven moment op
eigen houtje doorgaat, onafhankelijk van de achterliggende
problemen. Dan kun je nog zoveel doen aan het bestrijden
van ergenis, angst en machteloosheid, de pijn blijft".
„Dat wil niet zeggen dat het gemakkelijk is het verband
tussen conflicten en pijn aan de mensen duidelijk te ma
ken. Helemaal niet. Patiënten zien het vaak als een aantas
ting van hun privé-leven en voelen zich in de hoek van
gekken en neuroten gezet Daarom wil ik laten zien dat
het heel normaal is: iedereen krijgt buikpijn als je hem of
haar maar bang genoeg maakt, dat is heel natuurlijk. Daar
om zou het ook volstrekt normaal moeten zijn in de behan
deling aandacht aan deze achtergrond van pijn te schen
ken. Ik heb de ervaring dat dat juist in de beginfase vaak
lukt en dan ook succes heeft".
Chronische pijn
Ook de revalidatie-arts dr. G. Lankhorst en de psycholoog
drs. J. Zant breken een lans voor herkenning van de „psy
chogene" pijn, zoals zij dat noemen. Niet-lichamelijke om
standigheden blijken een belangrijke rol te spelen bij de
ontwikkeling van rugpijn. Lankhorst: „In Zoetermeer is
een onderzoek uitgevoerd waarbij een groep mensen werd
geselecteerd zonder rugklachten. Na anderhalf jaar bleken
de mensen met een problematische karakterstructuur veel
meer klachten te hebben dan de stabiele persoonlijkhe
den". Volgens Lankhorst spelen „psycho-sociale proble
men" nog niet zo'n grote rol bij acute rugpijn („die komt bij
allerlei soorten mensen voor"), maar wel bij de overgang
van acute naar chronische pijn. Mensen met problemen
blijken eerder aan chronische pijn te lijden dan anderen.
Omdat de ene pijn de andere niet is en een „lichamelijke"
benadering van pijn weinig zin heeft als er een psychische
oorzaak is, heeft Zant een methode ontworpen die huisart
sen in staat stelt snel te bepalen welke achtergrond de
klachten hebben. Hij heeft een „Nederlandse Pijnwoorden-
lijst" opgesteld, waarin de 168 meest voorkomende benoe
mingen van pijn staan vermeld. Als patiënten gevraagd
wordt welke woorden van die lijst voor hen van toepassing
zijn, blijken „normale" patiënten een andere keus te ma
ken dan „psychologische".
De eersten geven gedetailleerde beschrijvingen van de
pijn, terwijl de anderen niet zozeer de pijn zelf onder loep
nemen, maar „uitdrukking geven aan nun leed en hulpe
loosheid". „Zii doen daarmee een beroep op hun omgeving
hen te helpen aldus Zant. „Voor deze groep heeft pijn een
functie. Iemand die bijvoorbeeld liefde te kort komt, kan
noodgedwongen op zijn pijn moeten terugvallen om toch
de aandacht te krijgen die hij of zij nodig heeft".
