„Denk aan consequenties
van onze verkwisting"
IEUwS
„Soms gaan
politici ook
'n ambtenaar
te ver
j
oorhoeve:
VD gaat
an jaren
negentig
jhet CDA
oorbij
Zwartrijden
in openbaar
vervoer is
gehalveerd
"BINNENLAND
£etdóc@oivuMit
DINSDAG 9 DECEMBER 1986 PAGINA 3
PTT handhaaft diensten
in bejaardentehuizen
,DEN HAAG De PTT zal bejaardentehuizen
Iblijven bedienen. Het besluit daarmee te stoppen
jis teruggedraaid. Op verzoek van het betrokken
Itehuis kan de dienstverlening zelf worden uitge-
[breid van zittingen gedurende enkele uren per
/eek naar de vestiging van een echt postagent-
:hap. Inmiddels hebben veertig tehuizen daar-
»m gevraagd. Minister Smit-Kroes (verkeer en
vaterstaat) heeft dit gisteren in de Kamer be-
;end gemaakt bij de behandeling van de PTT-
ïgroting 1987. Het besluit van de PTT om uit
«zuinigingsoverwegingen de dienstverlening in
ïjaardentehuizen te stoppen, had felle protesten
itgelokt.
Lekkende tanker mag
Westerschelde niet op
TERNEUZEN De Britse tanker Staf
fordshire die geladen is met 42.000 ton LPG,
heeft gisteren geen toestemming gekregen
de Westerschelde op te varen. Uit de tanker,
die op weg was naar Dow Chemical in Ter-
neuzen, lekte zondag stookolie. Daardoor
ontstond op de Noordzee vlak voor de Bel
gisch-Nederlandse kust een olievlek van
tien kilometer lang en 600 meter breed. Een
milieuramp wordt niet gevreesd, maar toch
zijn een Nederlands oliebestrijdingsschip en
een Belgisch marinevaartuig op weg ter be
strijding van de vlek. De bodem van de tan
ker was enige tijd geleden beschadigd in de
Golf van Suez nadat het schip met een on
bekend voorwerp in aanvaring was geko
men.
Boompje
planten
Met twee hijskra
nen werd gister
ochtend op de
Dam in Amster
dam weer een
kerstboom neer
gezet. De boom
is het jaarlijkse
geschenk van
Noorwegen aan
de stad Amster
dam.
tel
.EEUWARDEN VVD-
'ractieleider Voorhoeve is
ir van overtuigd dat zijn
iartij, die bij de vorige
•erkiezingen fors verloor,
ir weer bovenop zal ko
nen. Zelfs zo dat de VVD
n de loop van de jaren
negentig het CDA voorbij
al streven en de op een
ia grootste partij zal wor
den. „Dan zit niet het
HDA maar de VVD aan
iet stuur van de samen
werking", zo betoogde
Voorhoeve gisteren op een
jartijbijeenkomst in Leeu-
i varden.
Voorhoeve verwacht overi-
g ;ens voorlopig geen „dramati-
che groei". Het succes blijft
a log voorbehouden aan CDA-
H iremier Lubbers als „de suc-
v :esvolle manager van de BV
n Nederland". „Wij leven in de
«haduw van het succes van
onze eigen ideeën, terwijl het
alCDA in het lamplicht staat",
aldus Voorhoeve.
vjHans Wiegel, commissaris van
fide koningin in Friesland,
ichitterde door afwezigheid,
li Voorhoeve en vice-premier De
aeCorte hadden wel met Wiegel
i gedineerd, maar de CdK was
;e voor de avond „verhinderd".
Kennelijk wilde hij, met het
>og op de recente „procedure-
si out" van De Korte, liever niet
v net de vice-premier samen in
ie publiciteit komen.
Iets meer duidelijkheid ont-
itond over de vraag wie tot de
1; >olitiek leider van de VVD zal
litgroeien. Terwijl De Korte
1 tich beperkte tot een Fries-
iconomisch verhaal, behandel-
!de Voorhoeve vrijuit een reeks
D ictuele politieke kwesties.
:{Voor de camera van Den Haag
ra Vandaag verklaarde hij, dat
9De Korte de bestuurlijke za-
cen voor zijn rekening neemt
en hijzelf „de meer politieke
laken".heeft. Een nerveuze en
ïakkelende De Korte wekte
zelfs enige irritatie, doordat hij
*<«de Friese toehoorders al te op
vallend naar de mond praatte.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK
THEATER, RECREATIE,EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
PROF. KUENEN NEEMT WAARSCHUWEND AFSCHEID:
N VANDAAG
RIJSWIJK „Energie
moet/veel duurder wor
den. Als we nu niet meer
gaan betalen staat er
straks nog maar de helft
van de huidige bomen op
de Veluwe". Met die
noodkreet heeft prof.dr.
D.J. Kuenen vandaag af
scheid genomen als voor
zitter van de raad voor
het milieu- en natuuron
derzoek. Na zich een le
ven lang als wetenschap
per en adviseur te heb
ben ingezet voor het mi
lieu is hij overtuigd van
de onwil van de Neder
lander. Zonder dwang is
niemand zuinig. „We zijn
zo gewend aan grote luxe
voor weinig geld dat we
hebben afgeleerd te den
ken aan de consequenties
van onze verkwisting".
Eigenlijk wil Kuenen niet te
veel kwijt van zijn ideeën
over milieu- en energiebe
leid. Daar is hij niet voor
aangesteld. „De raad waar
van ik voorzitter was heeft
als opdracht te adviseren
over onderzoek, niet over be
leid. Alle leden van de raad
weten veel over de milieu
problematiek en ze hebben
allemaal hun opvattingen
over wat er zou moeten ge
beuren. Maar daar heeft de
minister een andere raad
(voor milieuhygiëne) voor in
gesteld. Wat ik hier zeg is
dus mijn strikt persoonlijke
mening, dat staat los mijn
functie".
Nadat de bioloog Kuenen
(geboren in 1912) onder meer
rector magnificus van de
Leidse universiteit en direc
teur van het Rijksinstituut
voor Natuurbeheer was ge
weest, werd hij in 1980 door
minister Ginjaar benoemd tot
voorzitter van de raad voor
milieu- en natuuronderzoek.
Officieel voor twee dagen in
de week, volgens hemzelf
voor vier dagen en volgens
zijn vrouw voor vijf. Ter ge
legenheid van zijn afscheid
(„Je moet ophouden als het
nog goed gaat") organiseerde
de raad vandaag een sympo
sium over „.milieu en natuur
in de toekomst". Kuenen zelf
kan het belang daarvan niet
genoeg benadrukken: „We
trekken een wissel op de toe
komst, want we zadelen onze
kinderen en kleinkinderen
op met wat we nu vervui
len". Volgens hem is milieu
bewustheid dan ook het ver
mogen over tijdsgrenzen
heen te kijken; niet stil te
blijven staan bij modieuze
politieke of economische
standpunten, maar te besef
fen dat we de aarde geleend
hebben van onze kinderen.
Honderd doden
Het grootste gevaar voor de
(Nederlandse) toekomst ziet
Kuenen in de bouw van
Prof. Kuenen: „We trekken een wissel op de toekomst. We moeten beseffen dat we de aarde
geleend hebben van onze kinderen".
kolencentrales. „Het
energieverbruik zal in de ko
mende decennia omhoog
gaan en de vraag is waar we
die energie vandaan halen.
Kerncentrales mogen niet,
die zijn veel te gevaarlijk,
zegt men. Gas komt ook niet
in aanmerking, want dat
raakt op en dat kunnen we
veel beter gebruiken voor
huisverwarming dan voor de
opwekking van energie. Met
olie maak je je te veel afhan
kelijk van landen buiten Eu
ropa en de alternatieve ener
giebronnen leveren te weinig
op. Blijven de kolencentrales
over".
„In de Sovjet-Unie en Polen
zijn grote kolenvoorraden en
die landen willen graag leve
ren. Dat er dan een paar
honderd doden vallen in de
steenkoolmijnen, ach, daar
liggen we in Nederland niet
wakker van. Men moet ech
ter wel beseffen dat zelfs als
je die centrales redelijk
schoon laat draaien (wat zeer
kostbaar is), je nog een gigan
tische hóeveelheid giftig af
val in de vorm van as over
houdt. Een klein gedeelte
daarvan kun je kwijtraken
door het met klei te vermen
gen tot baksteen en namaak-
grind, maar dan nog blijft het
risico dat de giftige stoffen er
„uitregenen". Bovendien be
vat dat as een radio-actieve
straling, zodat het niet in
grote hoeveelheden in de
buurt van woonwijken ge
bruikt kan worden".
Vanwege deze risico's sluit
Kuenen-zich aan bij degenen
die roepen dat we eerst maar
eerst moeten kijken of het
niet zuiniger kan, voordat tot
de bouw van vervuilende
centrales wordt besloten.
Maar zuinigheid is, in tegen
stelling tot de spreekwoorde
lijke gierige vaderlandse
volksaard, door de bevolking
maar moeilijk op te brengen.
Kilo kip
„De huishoudens zouden
twintig procent van de ener
giebehoefte kunnen bezuini
gen. Dan moet de produktie
nog wel opgevoerd worden,
maar niet meer dan een
klein beetje. Maar hoe berei
ken we dat? Ik heb talloze
vrinden en kennissen die
veel slordiger zijn dan ik. Als
mijn vrouw en ik uit huis
gaan, draaien we de verwar
ming uit, maar daarin zijn we
een uitzondering. Sinds kort
betalen flatbewoners het ei
gen energiegebruik, maar
toen er nog maandelijks een
vast bedrag van hun reke
ning werd afgeschreven, lie
ten ze regelmatig tegelijker
tijd de verwarming aan en de
ramen open staan. Als ze er
niet voor moeten betalen zijn
ze niet zuinig".
„Daarom vind ik dat de prijs
van energie wel een paar
procent omhoog kan. Laat de
consument maar meer beta
len om het milieu te bescher
men. Men weet wel dat dat
nodig is, maar men doet het
niet. Politici weten bliksems
goed hoe het moet, maar ze
weten niet hoe er naar te
handelen. Ze knikken in
stemmend en gaan over tot
de orde van de dag. Daarom
moet je erover door blijven
zeuren. Mensen moeten gaan
begrijpen dat de energie
duurder wordt om de schade
aan het milieu te compense
ren".
„Iedereen stemt in met de
kreet „de vervuiler betaalt".
Maar dat geldt niet voor de
bio-industrie. De mensen die
daarin werken produceren
veel te veel mest, maar ze be
talen er niet voor. Waarom
niet? Omdat wij niet willen
dat een kilo kip twaalf gul
den gaat kosten in plaats van
tien. We zijn zo gewend aan
luxe voor weinig geld dat we
hebben afgeleerd aan de con
sequenties van onze verkwis
ting te denken".
Griezelig
Naast het afval van kolen
centrales dat veroorzaakt
wordt door onze grote ener-
giehonger, ziét Kuenen ook
een groot gevaar in het che
mische afval. Dat wordt niet
alleen vrolijk op het land ge
stort (men neme het gif on
der een woonwijk in Lekker-
kerk), maar komt via de Rijn
zelfs in de Waddenzee te
recht. „We lozen die troep in
zee, dan lijkt het niet zo erg.
Maar nu blijkt het vervuilde
Rijnwater via het Marsdiep
in de Wadden terecht te ko
men en daar veroorzaakt het
de sterfte onder zeehonden.
Als ik dan zie dat topmensen
van grote bedrijven als San-
doz het risico durven nemen
giftige stoffen zo onveilig op
te slaan dat de verzekeraar
het zelfs weigert te verzeke
ren, dan word ik bang. Ik
vind dat heel griezelig".
Kuenen wil daarmee niet
zeggen dat Sandoz model
staat voor de gehele (chemi
sche) industrie, maar de strijd
tegen de vervuiling gaat hem
veel te langzaam. „Er gebeurt
wel een heleboel, maar het
vervelende is dat nieuwe
problemen sneller aan het
licht komen dan we de oude
hebben opgelost. We moeten
nu optreden, anders is het in
derdaad: wie dan leeft, heeft
dan zorgen".
STEVO AKKERMAN
GRONINGEN Sinds de
komst van controleurs in
het openbaar vervoer in
de grote steden in de
Randstad is het zwartrij
den in tram en metro ge
halveerd. In de bus is het
zwartrijden tot bijna nul
gereduceerd.
Dat is de conclusie van een on
derzoek naar het effect van de
controleurs waarvan er in 1985
1.350 in de grote steden in de
Randstad werden aangesteld.
De controleurs de zoge
naamde VIC's zijn tevens
belast met het geven van in
formatie en met de zorg voor
veiligheid. Het onderzoek naar
het effect van de VIC's op het
zwartrijden zal begin 1987
worden gepubliceerd.
Volgens mevrouw dr. J. Jun-
ger-Tas, verbonden aan het
Wetenschappelijk Onderzoek
en Documentatie Centrum van
het ministerie van justitie, is
uit eerste cijfers van het on
derzoek gebleken dat de VIC's
zeer succesvol zijn geweest. Zij
zei dit gisteren tijdens een the
mamiddag over kleine crimi
naliteit, georganiseerd door de
Vakgroep Criminologie van de
Rijksuniversiteit Groningen.
Plannen voor
aanpak files
in Randstad
(Vervolg van
de voorpagina)
DEN HAAG Minister
Smit-Kroes (Verkeer en
Waterstaat) geeft in haar
beleid voorrang aan het
oplossen van knelpunten
op de wegen in de Rand
stad en het realisereen
van goed wegverbindin
gen met West-Duitsland
en België vanuit de Rand
stad. Dit werd gisteren in
de Kamer duidelijk tij
dens een bespreking van
het Rijkswegenfonds.
De Kamer liet de minister we
ten dat het huidige structuur
schema verkeer en vervoer, op
basis waarvan het beleid
wordt gevoerd, totaal verou
derd is. Het autoverkeer is
veel sneller toegenomen dan
werd gedacht. Het huidige
schema gaat uit van een jaar
lijkse groei tot het jaar 2000
met 1 procent. Dit jaar is die
groei echt al 7 procent. Op het
ministerie wordt nu gewerkt
aan een nieuwe lange termijn
planning tot het jaar 2010.
Smit-Kroes ontkende verder
dat door geldgebrek NS-wer-
ken niet op tijd uitgevoerd
kunnen worden. Het budget
voor infra-structurele werken
in steden zal wel dalen van
71,8 miljoen in 1987 tot 43 mil
joen is de jaren daarna. De mi
nister schreef dit toe aan het
aflopen van enkele gróte wer
ken. Er wordt ook 50 miljoen
gekort op de aanleg van vaar
wegen en het verbeteren er
van. Het geld is er gewoon
niet, aldus de minister, die
echter geruchten als zou van
een verloedering van vaarwe
gen sprake zijn, tegensprak.
Geen krant ontvangen Bel
tussen 18.00 en 19.00 uur, za
terdags tussen 14.00 en 15.00
uur. telefoonnr.071-122248 en
uw krant wordt nog dezelfde
avond nabezorgd.
TOPAMBTENAAR HOUDT HET VOOR GEZIEN
9?
Han van Gelder: „Ik heb voor mezelf een streep getrok
ken die op een gegeven moment is overschreden".
ZEIST Een ambtenaar wordt geacht zijn plicht
te vervullen, voor een al dan niet door kortingen
geteisterd salaris en ongeacht de politieke signa
tuur van zijn baas. Meestal gaat dat goed, als amb
tenaar leer je immers dat de zogeheten Vierde
Macht niet oneindig is en dat anderen het politie
ke stuurwiel uiteindelijk in handen hebben. „Maar
soms gaan politici ook een ambtenaar te ver. Dan
stap je op", zo reageerde Han van Gelder, topamb
tenaar op het ministerie van onderwijs en weten
schappen, in zo'n situatie. Hij kan het tegenover
zichzelf niet meer verantwoorden mee te werken
aan bezuinigingen die volgens hem „het grootste
investeringsgoed van de maatschappij" in het hart
aantasten.
„Natuurlijk heb ik het uitstekend naar m'n zin gehad, met
aardige mensen gewerkt. Een boeiende carrière, zo mag je
het wel noemen. Bij mij dus in het geheel geen verbitte
ring. Ik heb echter voor mezelf een streep getrokken die
op een gegeven moment is overschreden. Zo simpel ligt
het".
De afgetreden plv. dir.-gen. basisonderwijs van het minis
terie spreekt klare taal. Bevalt de politieke koers je niet
meer, dan trek je daaruit de enig juiste conclusie, een stel
ling die overigens door ambtenaren niet massaal wordt na
gevolgd. Moedig? „Niet per se. Ik zit nu eenmaal zó in el
kaar dat ik dingen wil doen die belangrijk zijn voor de sa
menleving. Als dat niet kan, dan hoeft het voor mij niet
meer".
Voor Van Gelder hebben de dit najaar bij de begroting in
gediende voorstellen voor bezuinigingen in het basisonder
wijs voor hem de deur dichtgedaan. „Er zat geen idee meer
achter. Prioriteiten werden niet meer gesteld, er moest ge
woon een bepaald bedrag worden bezuinigd, het maakte
niet uit hoe. Een groot deel van de één miljard gulden be
zuinigingen moest uit het basisonderwijs komen. Zo zouden
er geen zieke leerkrachten meer mogen worden vervangen
en moesten kinderen van vier gemiddeld een half jaar la
ter naar school. Op dat moment werd voor mij duidelijk
dat zelfs de basisschool door de bezuinigingen niet meer
gespaard zou gaan worden. Toen was het genoeg. Ik voelde
me niet meer thuis".
Pijnlijk
Negen jaar lang had Van Gelder meegewerkt aan soms
zeer pijnlijke bezuinigingen, maar altijd was de politiek het
erover eens dat die niet ten koste mochten gaan van de
enige vorm van onderwijs die voor alle kinderen gelijk is.
Dat is nu volgens Van Gelder veranderd, maar dat is geen
reden om bij zijn vertrek uitgebreid na te trappen in de
richting van zijn politieke baas minister Deetman.
Maar toch: „Wie bij bezuinigingen kiest om vooral het ba
sisonderwijs te treffen, die is naar mijn oordeel op de ver
keerde weg. De bezuinigingen op onderwijs zijn al zo groot.
„Het grootste investeringsgoed", dat is een omschrijving
die voor de verkiezingen meermalen door de premier in de
mond is genomen. Als je na de verkiezingen komt met be
zuinigingen van niet minder dan één miljard gulden op dat
onderdeel van de samenleving, vind ik dat op z'n minst
onevenwichtig", aldus Van Gelder.
Van Gelder ontmoette bij zijn collega's veel begrip toen hij
zijn besluit om op te stappen en de reden daartoe bekend
maakte. „Ik had van mijn ideeën tegenover mijn collega's
nooit een geheim gemaakt. Zij zeiden dan ook dat ze m'n
beslissing vanuit mijn positie best konden begrijpen. De
hele politieke situatie van dit moment, leidt tot dit soort
keuzes".
Volgens Van Gelder was hij niet de enige in hogere ambte-
narenkringen met onrustgevoelens bij het uitvoeren van
bezuinigingsmaatregelen. Die gevoelens leiden zelden tot
het nemen van ontslag en nog minder vaak tot een opstap
pen om principiële redenen. „Het is ook voor een ambte
naar soms heel erg moeilijk om op tal van beleidsterreinen
grote bezuinigingen te verwerken, met ontzettend grote
gevolgen voor veel mensen. Wil je weg, dan moet je wel
het geluk hebben dat je elders aan de slag kunt. Ik had dat
geluk".
Van Gelder zit vandaag achter een nieuw bureau, als advi
seur voor management en automatisering. Hij is in dienst
getreden bij Image International B.V. in Zeist, „bepaald
een andere werkgever dan het ministerie van O en W in
Zoetermeer".
ARJEN VAN DER SAR
FRIEMELS
Parasailer
dood na val
BERGEN De 25-jarige A.
Bijvaard uit Bergen is gister
middag bij het parasailen op
het strand bij zijn woonplaats
om het leven gekomen. De
man - viel van een hoogte van
ongeveer zeven meter op het
zand, terwijl hij achter een
auto werd voortgetrokken om
hoogte te winnen. Een plotse
linge valwind vanuit de dui
nen is mogelijk de oorzaak van
dit ongeval.
•,y,-
"ÏV 1 r'
'i&l fv§g
Naarde zon
Dieren voelen
vaak beter aan
hoe laat het is
dan mensen. Als
we deze ganzen
en kieviten mo-
gen geloven
wordt het bin
nenkort kouder.
Gisteren trokken
ze inzwermen
naar het zuiden,
na een rust in het
Groninger land-
nn schap.
Kotter gestrand
bij Callantsoog
CALLANTSOOG De vis-
serskotter Alberta is afgelopen
vannacht rond kwart voor
drie op het strand van Cal
lantsoog vastgelopen. Geen
van de drie bemanningsleden
raakte gewond. De stuurman
van de kotter is waarschijnlijk
in slaap gevallen. Met enig ge
luk is het schip precies tussen
twee pieren door op het strand
geland.
