Paus verdedigt
rechten bevolking
Stille Oceaan
Leven Lutherse predikant in
Venda in gevaar na arrestatie
fieidocSomcmt:
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
li
kerk
wereld
Basiskennis om bijbel te lezen en te begrijpen
Uitstel van executie
Lubbers en de mensenrechten
weer
CcidócSotnant
MAANDAG 24 NOVEMBER 1986 PAGINA
Moskou nog niet van plan de paus uit te nodigen
MOSKOU De Russisch-Orthodoxe Kerk heeft nog niet
overwogen paus Johannes Paulus II uit te nodigen voor het bij
wonen van de feestelijkheden in 1988, wanneer het 1000-jarig
bestaan van het christendom in Rusland wordt herdacht. De
Russisch-Orthodoxe Kerk is van plan talrijke leiders van ker
ken waarmee zij oecumenische contacten onderhoudt, uit te
nodigen. Totnutoe komt de paus niet op die lijst voor. De paus
had afgelopen week tijdens zijn vliegreis naar Bangladesh te
genover journalisten verklaard dat hij alleen bereid is naar het
russisch-orthodox jubileum te gaan als hij ook toesterfiming
voor een reis naar het overwegend rooms-katholieke Litouwen
krijgt.
Bisschop Bomers sprak in Bergen-Belsen
BERGEN-BELSEN Bisschop H.J.A. Bomers van Haarlem
heeft zondag tijdens een herdenkingsbijeenkomst voor de
slachtoffers van het vroegere concentratiekamp Bergen-Belsen
de gruweldaden van het nationaal-socialisme „een van de
zwartste bladzijden uit de geschiedenis van de mensheid" ge
noemd. De bijeenkomst op de laatste dag van het kerkelijk
jaar, de zondag waarop de overledenen worden herdacht, werd
verder bijgewoond door rooms-katholieke en protestantse
kerkleiders alsmede enkele rabbijnen. Mgr. Muszynski de
hulpbisschop van Polen zei dat de verantwoordelijkheid voor
de oorlog berust niet alleen bij hen die de oorlog zijn begonnen,
maar ook bij degenen die de oorlog niet hebben tegengehou
den.
Het geluk is als het
paard van de boer: hij
zat er op
Jan Vercammen
CHRISTCHURCH
Paus Johannes Paulus II
heeft aan het eind van
zijn tweedaagse bezoek
aan Nieuw-Zeeland de
rechten van de autochto
ne bevolking in het zui
den van de Stille Oceaan
verdedigd. Hij waar
schuwde blanken hun
Polynesische broeders
niet te misbruiken of zich
belangrijker te voelen.
Op de zevende dag van zijn
tweeweekse reis door Azië en
de Stille Oceaan richtte de
paus zich in het Engels en het
Maori tot rond 30.000 aanwe
zigen in het sportpark van
Christchurch. „U leeft in een
deel van de wereld dat een
soort paradijs lijkt", zei Jo
hannes Paulus tot de twee
grootste gemeenschappen in
het gebied, de Polynesische
en de Europese. „De volkeren
uit Europa, en recenter uit
Ds. J.H.Velema
met emeritaat
NUNSPEET Ds. J.H Vele-
ma, christelijk gereformeerd
predikant in Nunspeet. hoopt
1 december aanstaande met
emeritaat te gaan. Hij neemt
woensdagavond 26 november
afscheid van zijn gemeente.
Velema die 18 augustus 1917
in 's-Gravendeel werd gebo
ren, werd 3 november 1940
predikant in Steenwijk. Daar
na stond hij te Bunschoten
(1946), Zwolle (1951) en Apel
doorn (1955). Sinds 25 juni
1975 is hij verbonden aan de
kerk van Nunspeet.
Velema heeft zowel binnen
als buiten de Christelijke Ge
reformeerde Kerken veel
functies bekleed. Zo is hij
thans nog voorzitter van de
Stichtingsraad van de Evan
gelische Omroep. Hij is vele
malen voorzitter van de chris
telijke gereformeerde synode
geweest, ook van de vorige
week beëindigde synode van
Den Haag. Velema was voorts
president-curator van de
theologische hogeschool in
Apeldoorn en redactie-secre
taris van het officiële orgaan
van zijn kerk „De Wekker".
In dat blad verzorgde hij de
rubriek „Voor de lens".
Augustinus over
liefde en vrede
Op verschillende plaatsen
wordt dit jaar aandacht be
steed aan het zestiende eeuw
feest van de bekering van
Augustinus. In april werd het
feestjaar officieel geopend en
volgend jaar pasen vindt de
afsluiting plaats. In dit her
denkingsjaar worden diverse
boeken uitgegeven waarin
(aspecten uit) het leven van
de grote kerkvader worden
besproken. Uitgeverij Kok
bracht in samenwerking met
Altiora (Averbode. België)
een heruitgave op de markt
van een thematische bundel
door de Leuvense hoogleraar
Tarsicius van Bavel: „Van
Liefde en Vriendschap".
Hierin worden enkele centra
le thema's in leven en werk
van Augustinus uitgewerkt.
Uitgave Kok /Altiora; prijs
f 19,90.
Augustinus komt ook aan de
orde in het boekje: „Kerk en
vrede" door prof. dr. L. de
Blois (Nijmegen) en dr. G.H.
Kramer, classicus in Heerlen.
Het boekje bevat een gedeelte
van de bundel: „Kerk en vre
de in oudheid'en middeleeu
wen". De belangstelling voor
sommige hoofdstukken hier
uit bleek zo groot, dat de uit
gever besloot tot een speciale
uitgave van die hoofdstukken.
In het nieuwe boekje gaat het
o.m. over de opvattingen van
de kerkvader Ambrosius over
oorlog, geweld en vrede en
over Augustinus met diens
opvattingen over vrede en ge
weld. De uitgever is Kok
(Agora-reeks). Prijs 14,90.
Azië, dienen de erfenis ervan
te eerbiedigen en koesteren
als een uniek en essentieel
element in de identiteit van
dit land". De paus, die op zijn
reizen regelmatig de rechten
van autochtone bewoners ver
dedigt, zei dat de Nieuwzee-
landse Maori's de nieuwe ko
lonisten ook dienen te ver
welkomen en in harmonie te
leven met diegenen die van
ver kwamen om een nieuw
huis te vinden. Johannes Pau
lus waarschuwde dat een hou
ding van raciale en culturele
overheersing, uitbuiting en
discriminatie de rechtvaardig
heid belemmeren en harmo
nie en vrede vernietigen. De
Maori's vormen 9 procent van
de Nieuwzeelandse bevolking,
de blanken, voornamelijk van
Britse afkomst, 89 procent.
Het eerste bezoek van een
paus aan Nieuw-Zeeland
heeft minder belangstelling
getrokken dan in kerkelijke
kringen werd verwacht. Bij
de aankomst zaterdag in
Auckland waren 60.000 gelo
vigen aanwezig, terwijl er op
tenminste 100.000 was gere
kend.
De paus onderging niet alleen vredelievende Maori-tradities. Zo was hij getuige van een oorlogsdans, waaraan een knuppeftT
pas kwam, uitgevoerd door een Maori-krijger.
De paus werd zaterdag wel
kom geheten door o.a. een
groep Maori's, de oorspronke
lijke bevolking van Nieuw-Zee
land. Bij de zogenaamde
„Hongi-groet" moest de paus
zijn neus tegen die van 20 Ma
ori's, onder wie Monita Dela-
mere, van de Ringatu-kerk.
Katholiek
Vrouwengilde blijft
participant Acht Mei
Beweging
Het Katholiek Vrouwengilde
Nederland is nog steeds parti
cipant van de Acht Mei Bewe
ging, de bundeling van voor
uitstrevende rooms-katholie
ke organisaties, die ontstond
na het bezoek van paus Jo
hannes Paulus in mei 1985.
Foutievelijk hadden wij ver
meld in in een vraaggesprek
met mevrouw Wies Stael-
Merkx dat het Katholiek
Vrouwengilde gezien de toe
nemende polarisatie in de
r.k.kerk was afgehaakt. Dit
blijkt niet het geval te zijn.
NEDERLANDSE ARTSEN WEER VRIJGELATEN
VENDA/DEN HAAG
In het Zuidafrikaanse
thuisland Venda zijn za
terdagmorgen de twee
Nederlandse zendingsart
sen Daniel Tawenier (30)
en Jan Zomerdijk (30) ge
arresteerd, samen met de
lutherse predikant deken
T. Simon Farisani (38). De
twee artsen werden korte
tijd later weer vrijgelaten.
Ze mogen het thuisland Ven
da echter niet verlaten omdat
hen mogelijk nog een proces
te wachten staat. Dit zegt me
vrouw Henriëtte van der Ziel-
Zomerdijk, de zuster van Jan
Zomerdijk zaterdagmiddag te
lefonisch vernomen te hebben
van de vrouw van Jan Zo
merdijk. De twee artsen zijn
door de stichting Woord en
Daad uitgezonden, een prote-
Ds. T. Simon Farisani
stantse stichting die hulp ver
leend aan Derde Wereldlan
den en wordt ondersteund
door de Christelijke Gerefor
meerde Kerk.
De twee artsen werden zater
dagochtend gearresteerd toen
ze wilde getuigen om ds. Fari
sani vrij te krijgen, die eerder
in de nacht was gearresteerd.
Farisani had om de hulp van
de twee artsen gevraagd om
dat zij hem bij een eerdere ar
restatie ook hadden bijge
staan.
De deken van de evangelisch-
lutherse kerk is zaterdag na
zijn arrestatie naar een zie
kenhuis gebracht, maar be
vindt zich' nu weer in de cen
trale gevangenis in Sibasa in
het thuisland. Voor zijn leven
wordt nu gevreesd. Hij krijgt
een proces, maar niet duide
lijk is waarvan hij wordt be
schuldigd. Farisani had on
langs een bijeenkomst van het
African National Congress in
de Zambiaanse hoofdstad Lu
saka bijgewoond. Waarschijn
lijk is dit engagement voor
hét ANC de reden voor Fari-
sani's aanhouding. Hij werd
overigens vier jaar geleden
ook al gearresteerd en gemar
teld.
Het nieuws over de arrestatie
van Farisani werd bekend ge
maakt door ds. C.F. Beyers
Naudé, secretaris-generaal
van de Zuidafrikaanse Raad
van kerken. Hij sprak de
vrees uit dat, gezien de marte
lingen die Farisani eerder
heeft moeten ondergaan er
gegronde redenen bestaan om
voor zijn leven te vrezen. Hij
riep de kerken in de wereld
op om druk op hun regerin
gen uit te oefenen, opdat ds
Farisani spoedig wordt vrijge
laten.
In het thuisland Venda wo
nen 500.000 mensen, van wie
een kwart tot de lutherse
kerk behoort. Het land is arm,
de kerk heeft het moeilijk.
Farisani: „Vooral omdat wij
ons duidelijk hebben uitge
sproken tegen de ideologie en
de praktijk van de apartheid".
Er wordt armoede geleden in
Venda, maar er is een kleine
zwarte bovenlaag die het goed
heeft en niets van de armoede
merkt.
Hoe lees je als westerse mens
anno 1987 de bijbel? Wat doe
je met teksten over de vrou
wen, of die waarin sprake is
van homosexualiteit? Wat is
betekenis van uitspraken van
oudtestamentische profeten
voor ons leven nu?
Dergelijke vragen kent ieder
een die de bijbel leest en pro
beert de boodschap eruit voor
zijn leven te vinden.
Voor leken kan het een ont
moedigende bezigheid zijn, zo
ingewikkeld is het. Maar ook
theologen blijken onderling
nogal eens tot verschillende
conclusies te komen.
De grond van de problemen is
het verschil in „werelden".
De schrijver van een oudtes
tamentisch bijbelboek leefde
in een volstrekt andere cul
tuur dan die waarin wij leven
en hij dacht en schreef (dus)
ook vanuit een heel andere
visie op de werkelijkheid. De
nieuwtestamentische apostel
Paulus beleefde de werkelijk
heid weer op een andere wijze
en gaf er dus op een andere
manier uitdrukking aan.
Pas als men iets begrijpt van
het „klimaat van de bijbel"
zal het lukken allerlei ver
warrende zaken in de bijbel te
begrijpen en kan men in het
algemeen een beter zicht krij
gen op wat de bijbel te zeggen
heeft.
In het boek „De wording van
het Woord", over ontstaan en
wording van de bijbel, pro
beert de Nijmeegse hoogleraar
Johan Negenman „basisken
nis" over te brengen voor een
verantwoord omgaan met de
bijbel. Het gaat hem er dus
niet om de bijbel op een be
paalde wijze uit te leggen,
maar eerder om het inzicht te
verschaffen dat „er niet altijd
staat wat er staat". Dus vertelt
hij over het milieu waarin de
bijbelboeken zijn ontstaan: in
welke tijd leefden de bijbel-
schrijvers, wat was de maat
schappelijke structuur, de eco
nomische etc.. Maar ook: hoe
is Israël ontstaan, en later het
twee- en het tien-stammen-
rijk, wat betekende de bal
lingschap; wat gebeurde er in
de intertestamentaire tijd en
later in de oerkerk. Uitvoerig
is hij ook in de beschrijving
van de bijbelwording, hoe het
proces van canonisatie tot
stand kwam. Tenslotte geeft
Negenman een overzicht van
de methoden van bijbelonder
zoek. En voor de liefhebber
heeft hij een uitgebreid note
napparaat opgenomen, even
als een literatuurlijst.
Kennisname van dit boek kan
veel kwaad gebruik van de
bijbel voorkómen. Het elkaar
om de oren slaan met teksten
bijvoorbeeld, op een wijze die
eerder ongeloof-waardig is
dan het geloof-waardig. Het
boek helpt mensen bij hun
strèven de bijbel een boek
voor het leven hier en nu te
laten zijn. En dat is geen ge
ringe verdienste.
Tora
Het boekje „Zonder Tora leest
niemand wel" ligt in het ver
lengde van het bovengenoem
de. Will J. Barnard en Peter
van 't Riet dragen daarin
„bouwstenen aan voor erern
leeswijze van de Evangeliën
gebaseerd op Tenach en jood
se traditie". De titel geeft al
aan dat we hier te maken
hebben met een „getuigend
boek", veel duidelijker dan
het geval is bij het boek van
Negenman. De auteurs heb
ben ontdekt hoe wezenlijk het
is om de achtergronden te
kennen van de Evangelie-tek
sten. Want daardoor ontstaat
een nieuw beeld van wat ge
zegd wil zijn. Op bevlogen
wijze nemen ze de lezer mee
naar. dat nieuwe beeld, dat
hier en daar zeer opmerkelijk
is, deels een herhaling in an
dere woorden. In ieder geval
is hun betoog een appèl op ie
dere geïnteresseerde. Hoewel
de tekst voor sommigen aan
leiding kan zijn om de inhoud
heel snel in het hokje te plaat
sen van „meer joods dan
christelijk" („de Thora is het
centrum van de Openbaring")
zou dat onverstandig zijn. Er
is genoeg boeiends te beleven.
LUTSEN KOOISTRA
De wording van het Woord
door Johan Negenman, uit
gave Kok, prijs ƒ59,50; Zon
der Tora vaart niemand
wel, door Will Barnard en
Peter van 't Riet, uitgave
Kok, prijs ƒ28,80.
Hervormde
synode mist
verwijzing naar
Christus in nota
jeugdraad
In de beleidsnotitie „een open
oor, een eigen plaats" van de
Landelijke Hervormde Jeugd-
raSd, ontbreekt de nadruk op
de opdracht de jeugd in con
tact met het evangelie van Je
zus Christus te brengen.
Waarom wordt in de notitie
zoveel gesproken over de
keuzes die jongeren moeten
maken, en waarom blijft de
existentiële keus voor Jezus
Christus zo onuitgesproken.
Deze kritiek van de synode
commissie op het rapport, die
ter vergadering in vele toon
aarden werd herhaald, moet
in de definitieve versie van
de beleidsnotitie worden op
genomen. Dit besloot de syno
de vrijdag te Doorn met 49
van de 56 stemmen op voor
stel van ds. A. Tromp uit
Maarssen.
De notitie oriënteert zich
vooral op het denken van de
Wereldraad van Kerken in
een verwijzing naar de alge
mene vergadering van de
Wereldraad in 1968 in Uppsa
la worden als hoofdzonden
voor deze tijd racisme, uitbui
ting en geweld aangewezen.
Ds. G. Schaap uit Poederoyen
miste daarin de grote kwaal:
de zonde zelf, waaronder hij
verstond de vervreemding
van God en van de mede
mens. „Mijn hoofdvraag bij
deze notitie is: waar is Chris
tus", aldus ds. Schaap.
Het werk van de Hervormde
Jeugdraad, die inclusief de
provinciale activiteiten onge
veer 200.000 jongeren bereikt,
wordt overigens ernstig be
dreigd door het mogelijk weg
vallen van de overheidssubsi
die. Tot nu betaalde welzijn,
volksgezondheid en cultuur
75 procent van de kosten, uit
de algemene middelen van de
kerk komt 20 procent en uit
eigen inkomsten 5 procent, al
dus LHJR-secretaris J.A.H.
Brok. Gesprekken met WVC
hebben nog geen resultaat ge
had, maar zijn ook nog niet
afgerond.
De week respijt die Europa TV heeft gekregen om een (L,
lossing te vinden voor dekking van de schuld van bijna e
ven miljoen bij de NOS lijkt sterk op een uitstel van exeq
tie. Want al mocht er een financieringsvorm worden gevqer
den, het voortbestaan van de zender is er niet mee gegarj i
deerd. Daarvoor is meer nodig dan een financiële reddin
actie.
EUROPA TV is het produkt van een streven naar Europee
eenwording, een zinnig en noodzakelijk doel. Europese te in,
visieprogramma's, gericht op een Europees publiek, zijn vfiti
belang bij het pogen de nog veel te grote verdeeldheid in y-
continent tegen te gaan. Trouwens, de moderne techni n
maakt het medium televisie bij uitstek geschikt het publi Zj
over de grenzen te laten kijken en kennis te laten nem
van de ontwikkelingen, kenmerken en eigen geaardheid v
onze buurvolken.
DiT laatste houdt tevens de voorwaarden in waaraan e
zender als Europa TV moet voldoen. Europa TV zal, wil
bestaansrecht hebben, een volwassen en gevarieerd progra
ma moeten aanbieden om aantrekkelijk te zijn voor een l
ropa-breed publiek. Dit houdt meer in dan een (te) ruim
bod van sport, een enkele documentaire, een film en een ui
gebreid weerbericht. Het vereist een programmering die l£,
in de naam aangeduide doel recht doet: in de nieuwsvoor:
ning, in actualiteiten, thematische programma's, cultui
Daarvan heeft Europa TV te weinig laten zien. Het een v( rli
oorzaakte het ander: te weinig kijkers, daardoor te weinig i ie'
clameinkomsten, daardoor te weinig Europa.
DEZE mislukking is in veel opzichten te betreuren. I nj
dreigend failliet is jammer voor de kijker, die dank zij Eui»rc
pa TV toch de gelegenheid had integrale uitzendingen
huis te krijgen van gebeurtenissen die in het Hilversumse t
stel slechts verknipt aan bod kunnen komen. Jammer vo
de programmamakers die er ondanks hun inzet maar dojjL
gebrek aan middelen niet in geslaagd zijn een beter program
ma te leveren. Jammer voor het Europese experiment
een beter lot verdiende.
Het bezoek van premier Lubbers aan Moskou, dat zoan.
verwacht weinig concrete resultaten heeft opgeleverd, is de1
ondanks ook in politiek opzicht zeker niet zonder nut gj»P
weest. De standpunten zijn over en weer nog eens verduid reE
lijkt en het is verheugend dat Lubbers in elk geval niet pe
simistisch is over hetgeen hij in het Kremlin te horen hee isc
gekregen.
DAARNAAST verdient hij waardering voor de openharti |f
wijze waarop hij bij zijn Russische gastheren de zaak van i
mensenrechten aan de orde heeft gesteld. Zijn pleidooi vo aa
een „ruimhartig emigratiebeleid" voor de Russische jodinc
kon in Moskou uiteraard niet anders dan grote irritatie we
ken, maar dat heeft Lubbers niet verhinderd te zeggen w n
hem op het hart lag. Hij had dat uitsluitend kunnen do< v
tijdens een persoonlijke ontmoeting met zijn Russische ami: lii
genoot. Het valt in hem te prijzen dat hij dat niet heeft
daan.
Hu zal het terecht belangrijker hebben gevonden de 1
zorgdheid van ons land in het openbaar uit te spreken, lievi
dan koste wat het kost de goede sfeer te bewaren. Dat onl
collega's van de Russische dagbladen zijn opmerkingen vet
volgens zorgvuldig aan de lezers hebben onthouden, ondet
schrijft alleen maar het gelijk van Lubbers.
Zacht
DE BILT (KNMI) Een die
pe oceaandepressie trekt het
komende etmaal van het zee
gebied tussen IJsland en
Schotland naar Noord-Noor-
wegen. Met een brede en
krachtige zuidwestelijke stro
ming wordt zachte en vochtige
oceaanlucht de komende 24
uur naar ons land getranspor
teerd. De voorste begrenzing
van deze lucht bereikt met
wat regen ons land. Zowel in
de nacht als morgen overdag is
het bewolkt met af en toe wat
regen of motregen. Na een mi
nimum van een graad of 8
worden morgen middag zelfs
temperaturen van rond 12 gra
den verwacht. De zuidwesten
wind is in het binnenland ma
tig, aan de kust af en toe
krachtig. Op woensdag koelt
het wat af en kan plaatselijk
nog een bui vallen. Daarna
gaan hogedrukgebieden ons
w,..er bepalen. Het wordt dan
dtfiog en wat kouder.
Weersvooruitzichten voor di
verse Europese landen, geldig
voor morgen en woensdag:
Zuid-Scandinavië: vanuit het
zuidwesten regen, landin
waarts voorafgegaan door
sneeuw. Woensdag zachter
weer met af en toe regen. Mid-
dagtemperatuur 4 tot 10 gra
den, landinwaarts morgen
eerst nog rond 0 graden.
Britse eilanden: wisselvallig en
vooral morgen regen, met
name in het westen en noor
den. Middagtemperatuur 10 tot
16 graden, op woensdag iets
kouder.
Denemarken, Noordwest-
Duitsland, Benelux en Noord
west-Frankrijk: half tot zwaar
bewolkt. Van tijd tot tijd re
gen. Middagtemperatuur 8 tot
12 graden in Frankrijk eerst
tot 15 graden.
Midden- en Zuidoost-Duits-
land: perioden met zon, ook
bewolking. Plaatselijk mist.
Geen neerslag van betekenis.
Middagtemperatuur 6 tot 10
graden.
Midden- en Zuidwest-Frank
rijk: wolkenvelden afgewisseld
door zon. Hier en daar mist.
Geen neerslag van betekenis.
Middagtemperatuur van 8 gr
den in midden-Frankrijk
15 graden in het zuidwesten
Spanje en Portugal: in h
noordwesten wolkenvelden
plaatselijk wat regen, eldt
zon. Middagtemperatuur ti
sen 14 graden in het noot
westen en in het binnenla
tot 22 graden in Zuid- en Zui
oost-Spanje.
plaatselijk mist. Woensdag
het noordwesten meer bewij01
king. Middagtemperatuur
de dalen meest tussen 5 en
graden. Nulgradengrens ovi |S1
dag eerst op 1200 a 1600 met a
woensdag enkele honderd
meters hoger.
Franse Middellandse-zeekJ^
zonnig. Temperatuur in
middag rond 17 graden.
Italië en Joegoslavischè ku
in het noorden zonnig, ma
ook plaatselijk mist, in het zi ai
den plaatselijk buien, soi|e
met onweer. Middagtempel ei
tuur tussen 10 graden h
Noord-Italie tot 14 a 19 grad és
elders.
Klagcnfurt rcg^T
Kopenhagen zw.bew.
Malaga
Mallorci
Malta
i i9 y
0 50 VI
13 1
18 12
18 11
