finale
Alternatieven voor de Alpen
Skiën bij
kunstlicht
'£eidóe Sou/temt'
Noorwegen het Walhalla
van de ware langlaufer
Zodra er in ons land een flinterdun laagje sneeuw
blijft liggen, trekken talrijke mensen er op uit om te
gaan langlaufen: zwoegen en schuifelen door een in
de sneeuw getrokken spoor (loipe). In België, Duits
land en de Alpenlanden zijn 's winters aanmerkelijk
meer mogelijkheden voor de langlopers dan in Ne
derland. Maar wie echt zijn hart wil ophalen moet
naar Scandinavië, naar Noorwegen bijvoorbeeld.
Meer dan vierduizend jaar geleden kraste iemand al
een skiènd figuurtje in een Noorse rotswand. Aan
het einde van de twintigste eeuw blijkt het in Noor
wegen nog steeds mogelijk te zijn lange skitochten te
maken door een betoverend, ongerept landschap.
Alpine-skiën kan natuurlijk ook, maar op een veel
beperktere schaal dan in de Alpen. Er zijn niet veel
Nederlanders die de tocht naar het witte noorden
ondernemen, per jaar tussen de vijfentwintighon
derd en drieduizend. Onbekendheid, de wat om
slachtige reis, de korte dagen en de hoge prijzen zijn
de voornaamste bezwaren. De accommodatie en de
voorzieningen kunnen evenwel geen breekpunt zijn.
Op dat terrein staat Noorwegen zijn mannetje. Meer
informatie over wintersport in Noorwegen is ver
krijgbaar bij Bureau Scandinavië of bij het Noors
Nationaal Verkeersbureau, beide in Amsterdam.
Vegetarisch skiën
Skiën en vegetarisme is een niet veel
voorkomende combinatie. Biefstuk, kip
en worst zijn immers vaste ingrediën
ten van een warme lunch op een zon
nig terras langs de witte piste. In het
Zwitserse Klosters (Graubünden) staat
echter een vijf-sterrenhotel dat winter
sport en vegetarisme uitstekend weet te
combineren. In december, januari,
maart en april maken de bijgeleverde
Tai-Chi-gymnastiek, sauna, Turks bad.
zwembad en skipasje een verblijf in het
Aaba Helath Hotel tot een bijzonder
luxe vakantie. De prijs van een arran
gement varieert dan ook van 1360 tot
1760 gulden per persoon voor een ze
vendaags verblijf op basis van half pen
sion. Wie voor zo'n prijs toch af en toe
een vorkje vlees wil meeprikken, kan
overigens gewoon in het hotel terecht.
De keuken heeft ook een aantal vlees
specialiteiten.
Skiën voor
blinden en
slechtzienden
Ook blinden en slechtzienden
kunnen genieten van de ski-
sport. Waaraan het hun tot nu
toe echter ontbrak, waren goede
leraren. Maar de skischool in
St. Moritz heeft dat euvel in
middels verholpen. Sinds 1982
krijgen skileraren een speciale
opleiding. Inmiddels heeft de
skischool zich een behoorlijke
reputatie verworven. Blinde en
slechtziende skiërs kunnen in
St. Moritz voor een bedrag van
veertig Zwitserse frank per dag
les nemen. Voor dat geld krij
gen zij gebruik van de lift, huur
van een skihelm met ingebouw
de koptelefoon en les van een
van de speciaal opgeleide lera-
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1986 I
IJsduikers en
bevroren watervallen
Duiken is een sport in opkomst, ook in Nederland.
Maar duiken wordt meestal geassocieerd met kleurrij
ke vissen en koralen in tropische wateren. IJsduiken
blijft daarom voor velen een te koude bedoening.
Maar het is wel mogelijk. Bijvoorbeeld in het Oosten
rijkse Hallstatt, waar sinds vele jaren de Tauchschule
Zauner is gevestigd. Wie er een bedrag van ruim drie-,
honderdvijftig gulden voor over heeft, mag zich een
week lang elke dag in een speciaal pak hijsen om on
der leiding van een instructeur het „fascinerende leven
vol lichtspicgelingen onder de ijskorst" te aanschou
wen. De ideale leeftijd voor ijsduiken ligt volgens het
Oostenrijkse Verkeersbureau in Amsterdam tussen de
tien en zestig jaar.
Een andere sport die alles met bevroren water te ma
ken heeft is het „watervalklimmen". dat in Oostenrijk
mogelijk is over onder meer de machtige waterval van
de Jungfrausprung. Na een ijsklimcursus wordt vanuit
Grosskirchheim voor een bedrag van ruim tweehon
derd gulden per dag een tocht gemaakt die via de be
vroren waterval hoger op de bergen in leidt. Voor de
klimuitrusting wordt gezorgd.
Niets is vervelender dan dat je in de maan-
den december, januari en februari in de
loop van de middag al van de piste naar be
neden moet, omdat de liften in verband met
de vroeg invallende duisternis sluiten. In
Oostenrijk hebben minstens 61 wintersport
plaatsen daarom een of meer pistes van
kunstlicht voorzien.
Overigens zijn de meeste van die pistes niet j
elke avond geopend. Heel bijzonder is het
„romantische skiën" in Schaffern (Stier-1
marken) waar op donderdag-, vrijdag- en
zaterdagavond tot negen uur op muziek kan
worden geskied. De kosten per avond zijn
ongeveer een tientje voor volwassenen en 1
ruim zes gulden voor kinderen, waarbij het
liftgebruik onbeperkt is.
RIEDERALP - Hoog boven het
dal waain de Rhöne haar eerste
dorpen begroet, verheft zich het
plateau dat het mooiste zonneter
ras van Zwitserland wordt ge
noemd. De nederzettingen ontle
nen hun kracht aan het isolement.
Riederalp en Bettmeralp, goede bu
ren maar altijd bereid om elkaar
een gast af te snoepen, zijn moei
lijk bereikbaar.
Wie hier een wintersportvakantie wil
doorbrengen moet zich laten ophijsen
naar een niveau van circa 2000 meter
boven de zeespiegel, waar auto's even
streng geweerd worden als treinen en
bussen. Waar eens dames in het volle
ornaat van hun Victoriaanse mode
draagstoelen beklommen en hun cava
liers muildieren, knippen conducteurs de
kaartjes. Vanuit Morel en Betten, waar
de treinen stoppen en grote parkeerter
reinen zijn aangelegd, brengen zweefba-
nen hun passagiers naar hogere regio
nen. De grootste cabines hangen er aan
hun draad, bevracht met 125 personen.
Hoe lang is het geleden dat zestien man
nen, twee om twee opgedeeld in het
schema van een ploegendienst, hier de
piano verwensten die zij over het berg
pad naar boven moesten sjouwen? Da
genlang werkten zij aldus voor de En
gelsman, die op het idee was gekomen
op de Riederfurka een villa met vijfen
twintig kamers te bouwen waarin dit in
strument niet mocht ontbreken.
Veel andere dorpen in Zwitserland, die
bereid zijn de auto toegang te verschaf
fen tot hun intiemste binnenplaatsen,
vragen zich verbaasd af hoe de concur
renten daarboven het voor elkaar krijgen
om hun circa 7500 logeerbedden renda
bel te maken. In deze grootste voetgan
gerszone van de Alpen (de nieuwste slo
gan) laat men de gasten inderdaad te
voet door de sneeuw ploeteren. Het
openbaar vervoer bestaat uit sleden,
voortgetrokken door paarden en met op
de bok een dialect mompelende koetsier,
die na elke rit zijn hand ophoudt om rit
prijzen van tien tot wel vijfenvijftig
Zwitserse francen te incasseren. Rups
voertuigen, belast met het vervoer van
de bagage naar hotel of arrangement, ei
sen van het vakantiebudget al gauw ex
tra's van tussen de twintig en vijftig
franc en het retourtje met de zweefbaan
komt op bijna een tientje in Zwitsers
Meesterschap
Het feit dat de bezoekers dit voor lief
nemen, dankt men op deze Alpen niet
aan de harmonische klanken van de jo-
delclub. Het is de natuur die aan deze
beperkingen een grandioos meesterschap
ontlenen. Elk klein ongerief kan daar
door als niet ter zake doend van de hand
worden gewezen. De wintersport wordt
hier beoefend in een weergaloos, tot ver
buiten Zwitserland vermaard reservaat
van de natuurlijke historie. „Het is bij
ons gewoon mooier dan waar ook", ver
klaart Edelbert Kummer, directeur van
de VVV Riederalp, terwijl hij het tover
woord „Aletsch" wikt en weegt. Deze
naam is- gegeven aan de langste en in
drukwekkendste gletscher van Europa,
in zijn bekken uitgelopen tot een lengte
Rechts: De schoonheid van het Zwitserse hooggebergte waarvan ook de Jungfrau een
onderdeel is) mag gerust overweldigend genoemd worden.
Onder: Over de Zwitserse koeien met hun bellen gaat het volgende verhaal. Toen
Churchill nog reikhalzend uitzag naar een briljante carrière bracht hij vier
zomervakanties door op de Riederalp, werkend aan romans waarin de critici geen spoor
van talent herkenden. Afgeleid door het eeuwigdurende geklingel van koeiebellen blafte
hij de herders toe, deze klokken voorgoed op te bergen.
van circa twintig kilometer. Hetzelfde
voorvoegsel siert een oerbos, waarin
reeds meer dan honderdtwintig bomen
de leeftijd van duizend jaar hebben
overschreden. Tezamen met enkele an
dere, op ongeveer dezelfde hoogte gele
gen nederzettingen vormen Riederalp en
Bettmeralp ook het Aletschgebied, dat
skiërs ongekende mogelijkheden biedt,
maar ook kan garanderen, dat een kind
er nooit door een auto overreden zal
worden.
Zowel gezinnen met weinig eisen ten
aanzien van de infrastructuur, als zeer
ervaren skiërs, hunkerend naar de dag
waarop zij weer eens een afdaling van 23
kilometer over de gletscher kunnen ma
ken, vinden hier iets van hun gading.
Een gecombineerde skipas voor de twee
lingdorpen en het prachtige skigebied
boven Kühboden (met de Eggishorn op
2926 meter als hoogst bereikbare top)
geeft toegang tot vijfentwintig banen en
liften, met een capaciteit van twintigdui
zend personen per uur. De pistes hebben
een gezamenlijke lengte van zeventig ki
lometer en wie nog meer indrukwekken
de cijfers verlangt kan te horen krijgen,
dat maar liefst twaalf restaurants bij
toerbeurt raclette-avonden organiseren.
Het consumeren van deze gesmolten
kaas gaat dan gepaard met vrolijke klan
ken van bijvoorbeeld de Silver Stars uit
Niederbipp of een harmonicaspeler.
Herrenweg
Een lange promenade, bekend als de
„Herrenweg" verbindt beide Alpencen
tra op het redelijk horizontaal gelegen
plateau, zodat wandelaars te voet of op
de ski hun gunsten over Riederalp en
Bettmeralp kunnen verdelen. Voor velen
Een van de typisch Zwitserse chalets.
echter blijft dit uitgestrekte terras een
tussenstation. Op hun dagelijkse tochten
naar het hoogst bereikbare: toppen als
de Moosfluh en de Hohfluh, die hen al
aardig in de buurt brengen van de glet-
scherwereld en het bos met de spookach
tige, grijze raven, al. zoveel eeuwen be-
stand tegen sneeuw en ijs. Het blinkende
aanschijn van de Jungfrau, de Bettmer-
horn met het bergrestaurant en de Eggis
horn, die zich naar het zwerk tilt als een
besneeuwde pyramide, zorgen hier voor
bijna theatrale effecten. De schoonheid
van dit hooggebergte mag gerust over
weldigend genoemd worden en daar ont
breekt het dan ook niet aan. Wie zo'n
panorama aanschouwt, krijgt begrip
voor het pathos waarmee bijvoorbeeld
Sir William Broadbent, lijfarts van ko
ningin Victoria, zijn patiënten bezwoer
hier de reine lucht te gaan inademen.
Het aardige van deze verblijfplaats is,
dat .niet-skiërs even royaal de hoogte
krijgen als de beoefenaars van deze
sport. De vier „panoramabergen" zijn
bereikbaar met stoeltjesliften of gondels.
Met de ski's onder kan worden uitgewe
ken naar het circuit tussen Kühboden en
de Eggishorn. Dit nabuurgewest heeft
het stadje Fiesch aan de Rhóne als basis.
Daar begint het traject van de zweefba-
nen, die een hoogteverschil van bijna
tweeduizend meter overbruggen en reus
achtig veel passagiers - ook dagjesmen
sen - vervoeren tot aan de rand van de
Aletschgletscher.
Hoezeer men op de flanken van het ge
bergte ook afgesloten is van het drukke
verkeer daar beneden, de gasten vinden
er dus alles wat zij nodig hebben, zij het
dat de mogelijkheden voor langlaufers
beperkt zijn. Het blijft bij een drietal loi
pen, niet veel langer dan een kilometer
of vijf, bij de dorpscentra. De elf hotels
van Riederalp en de zes van Bettmeralp
en de in totaal meer dan duizend vakan
tiewoningen, appartementen enzovoort
worden voor de helft bevolkt door Zwit-
Zeven op drie
De Engelsen gaven hier de aanzet tot het
toerisme. In 1850 was er al zoveel ge
brek aan accommodatie, dat zij soms bij
het vee in de stallen moesten slapen. De
boeren zorgden eerst dat hun melkkoei
en er warmpjes bij lagen, dan kwamen
de kalveren aan de beurt en tenslotte
deze door de omgeving zwervende
vreemdelingen, omschreven als „Berg-
narren".
Riederalp blikt terug op de glorieuze pe
riode, waarin de huishoudster van Sir
Ernest Cassel de telefoon gebruikte om
heel Zwitslerland af te bellen, op zoek
naar de gaafste perzik en de fijnste kavi
aar. Haar patroon was de zoon van een
arme, joodse geldschieter in Keulen, die
na zijn dood in 1921 een erfenis zou na
laten van - naar de huidige waarde -
vierhonderd miljoen Zwitserse franken.
Voor deze fijnproever hadden de zestien
mannen de piano naar boven gesjouwd,
over hetzelfde pad dat gebruikt was om
alle bouwmaterialen aan te voeren voor
de op 2100 meter hoogte gebouwde vil
la, aan de rand van het gletscherravijn.
Ernest Cassel, de machtigste bankier van
rond de eeuwwisseling, financieel advi
seur en vertrouweling van koning Ed
ward VII, heeft het boerengehucht aan
de vergetelheid ontrukt.
Hoog bezoek
Twee berggidsen in vaste dienst zorgden
ervoor, dat de door hem uitgenodigde
vorsten, diplomaten, financiers, gene
raals, politici, kunstenaars en mooie
vrouwen veilig op muildieren en paar
den of in de grote wieg van een draag
koets deze absolute top in het societyle-
ven bereikten.
Toen Churchill nog reikhalzend uitzag
naar een briljante carrière bracht hij hier
vier zomervakanties do<rr, werkend aan
romans, waarin de critici geen spoor van
talent herkenden. Toen al was hij een
lastig heerschap. Afgeleid door het eeu
wigdurende geklingel van koeiebellen
blafte hij de herders toe, deze klokken
voorgoed op te bergen. Tegen betaling
van een handvol Rapen gingen zij ak
koord met een compromis door de kle
pels met stro te omwikkelen.
In 1914 is er voorgoed een einde geko
men aan een feodaal regime, dat bij
voorbeeld een speciale koerier in dienst
had om elke morgen om zeven uur verse
broodjes te gaan halen in Mórel, een re
tourvoettocht van zeker drie uur. Ander
zijds was deze patriarchale maecenas de
grootste filantroop van zijn tijd, die aan
giften de som van twee miljoen Pond
Sterling op zijn naam bracht, een onge
looflijk fortuin in de dagen van de eeuw
wende.
Cassel leefde na zijn dood nog geruime
tijd voort in zijn kleindochter Edwina,
de bijna mythische vrouw uit de nada
gen van het Britse imperium: Lady
Mountbatten, de laatste vice-koningin
van India. Zij heeft veel minnaars gehad
(onder wie Pandit Nehroe) maar is ook
bekend geworden als de rijke en barm
hartige navolgster van Florence Nightin
gale. Sinds haar dood in 1960 en de
moord op haar echtgenoot Lord Mount-
batten, wordt er minder gesproken over
de kuurgast Cassel. destijds ook naar bo-
ven gestuurd op bevel van Victoria's lijf
arts. Maar de villa vol tierelantijnen van
vakwerkpatronen, torentjes, weerhanen j
en andere ornamentiek, blijft aan hem i
herinneren, net als het paviljoen in
Oberlander stijl dat hij voor zijn twee i
kleindochters heeft laten bouwen.
De overschakeling van het elitaire ro- i
mantische toerisme uit de jaren tussen
1870 en 1914 op de ontvangst van min- j
der gefortuneerden die óók hun eisen i
stellen, heeft de gebruikelijke tol geëist. j
Riederalp is een overwegend modern
chaletdorp. waarin de rustieke elemen
ten schaars zijn geworden. De buren
gaan dezelfde kant op, hoewel daar meer j
huizen er nog uitzien alsof zij door zon j
en vuur zijn geroosterd, zoals het in een
onvervalst Walliser dorp betaamt.
LEO J. LEEUWIS
iknci
i vele
1 bezt
Idwa
Indoor-skien
in Rotterdam
Na Breda krijgt nu ook
Rotterdam een overdekte
skihelling met lopende
band: Indoor Ski Rotter
dam. Deze trainingsmoge
lijkheid in de Alexander-
polder gaat op 1 decem
ber open. Tien lessen van
een uur kosten 250 gul
den.
Informatie: ISR, Folkert
Elsingastraat 11, 3067
NW Rotterdam. Tele
foon: 010 - 4566160.
SKIËN OP GRENS TURKIJE, SOVJET-UNIE EN IRAN
DEN HAAG - Zelfs als je van
skiën een dagtaak maakt en zeven
dagen per week in de weer bent, is
het onmogelijk ia het leven alle
skipistes in de Alpen een keer af te
skiën. Toch zijn er mensen genoeg
die na enkele jaren uitgekeken ra
ken op de Alpen en eens wat an
ders willen. Voor hen valt binnen
de grenzen van Europa nog heel
wat te ontdekken. Wie daarbuiten
zoekt, kan in Argentinië, Australië,1
Canada, de Verenigde Staten,
Nieuw-Zeeland en Japan terecht.
In Oost-Europa liggen skigebieden
in onder meer Tsjechoslowakije,
Polen, Bulgarije en Roemenië.
Wintersport in Oost-Europa kent
overigens wel zijn beperkingen. Zo
is het huren van modern materiaal
in het algemeen niet of nauwelijks
mogelijk, skischolen zijn dun ge
zaaid en de taal is een voortduren
de barrière.
Alpineskiën kan natuurlijk ook in
Scandinavië en op beperkte schaal
in Groot-Brittannië. Wie sneeuw
wil combineren met mediterrane
zonnewarmte kan - in Frankrijk
nog - onder meer terecht in het
mondaine Isola 2000 ten noorden
van Nice. Vele honderden kilome
ters zuidwestelijker liggen de Pyre
neeën. Iedere wintersporter weel
eigenlijk wel dat skiën daar goed
mogelijk is. Toch schrikt de af
stand velen nog af.
In de vierhonderd kilometer lange
bergketen tussen Perpignan en Bi
arritz liggen zo'n 35 wintersport
plaatsen die tot nu toe vooral zijn
.ontdekt door wintersportende
Fransen en Spanjaarden. Maar dat
zal in de toekomst ongetwijfeld
veranderen. „Wij doen wat moge
lijkheden betreft niet onder voor
Oostenrijk of Zwitserland. Boven
dien liggen we wat de prijzen be
treft zo'n twintig procent lager dan
die landen. Qua zon en sneeuw
hebben we veel meer te bieden",
aldus de VVV's in de Pyreneeën.
Vele honderden kilometers Spanje
inwaarts ligt Europa's zuidelijkste
skigebied, de Sierra Nevada. Op
een half uur rijden van Granada
liggen op ruim 3400 meter de
hoogste toppen van het Iberisch
Schiereiland. Wie de lift neemt
vanuit het ongezellige, moderne
dorp naar het hoogste station kan
genieten van een ongekend uit
zicht: aan de ene kant witte bergen,
aan de andere kant de diepblauwe
Middellandse Zee. In de Sierra Ne
vada kan natuurlijk ook geskied
worden (tot eind mei!), op meer
dan twintig pistes die vrijwel alle
maal door skiërs met enige erva
ring kunnen worden genomen. In
april en mei lokt 's middags de
warmte van het strand.
Sneeuw, zon en antieke cultuur
kunnen ook in Griekenland en
Turkije worden gecombineerd. Het
bekendste Griekse skicentrum ligt
op de hellingen van de 2457 meter
hoge Parnassos. In de ontwikkeling
van dat gebied is een bedrag van
meer dan dertig miljoen gulden ge
ïnvesteerd. Ook op de 's winters
besneeuwde hellingen van de
Olympus kan worden geskied.
Maar het mag duidelijk zijn dat de
wintersport in Griekenland (nog?)'
in de kinderschoenen staat, om
over de Turkse skigebieden maar
te zwijgen. Heel bijzonder is waar
schijnlijk het skigebied van Kars-
Sarikamis in Oost-Turkije. De
achthonderd meter korte afdaling
en het zestig bedden tellende hotel
liggen op het drielandenpunt met
Iran en de Sovjet-Unie.
