4-11-1956:
onder vuur
Fraaie
reiswekker
Bpi
P
«m
e kaasschaaf is verruild voor een scherpe bijl
ZeidUsaQowumt
PPOSITIEMAG WEER MEEDENKEN OVER BEZUINIGINGEN:
Ceidóe (Sowuvnt
ZATERDAG 1 NOVEMBER 1986 PAGINA 7
deze handige opvouwbare
Quartz reiswekker, uitgevoerd
in donkerbruin kunstleer, is
voor u wanneer u ons een
nieuwe abonnee opgeeft.
In opgevouwen toestand meet de
wekker slechts 8 x 8 x 1,5 centimeter.
De nieuwe abonnee wordt ook
hartelijk onthaald: deze krijgt de
krant de eerste twee weken gratis.
I Noteer als nieuwe abonnee ingaande.
I \aam:Voorletters:
Adres.
Postcode/plaats:
ITelejoon fvoor controle bezorging)
Deze ontvangt de krant de eerste twee weken gratis.
Daarna wordt het abonnement betaald per
0 maand automatisch betalen f 23,04
0 kwartaal acceptgiro f 68,93
I Stuur als dank de reiswekker naar.
NaamVoorletters:
Adres:
Postcode/plaats
Stuur deze bon ingevuld
2500 Vd Den
evuld aan de Leidse Courant, Antwoordnummer I
Haag (postzegel betalen wij). I
VOLKSWOEDE TEGENOVER KOKEND LOOD
iN HAAL* Voor het
rst sinds lange tijd is er
ze week in de Tweede
imer weer eens gede-
tteerd zoals het hoort,
t zeldzame verschijnsel
n men waarnemen tij-
ns de behandeling van
>groting voor Volks
zond heid. Een ware
rademing was het, te
>n en te horen hoe de
geringsfracties van CDA
VVD èn de verant-
>ordelijke bewindsman,
latssecretaris Dees, wel-
lllend het oor leenden
h de geluiden van link
zijde en op constructie-
wijze de oppositionele
eeën in de discussie be-
)kken. Enkele PvdA-
orstellen werden zelfs
or de staatssecretaris
ergenomen.
laatste jaren is het aan het
inenhof schering en inslag
worden, dat de regerende
coalitie elk tegenvoorstel van
politiek niet-bevriende zijde
bij voorbaat afwijst. De opposi
tie lijkt dikwijls tegen een
muur te praten en vanachter
de regeringstafel wekken be
windslieden menigmaal de in
druk uitsluitend voor eigen
parochie te preken. Natuurlijk
zijn er ook gunstige uitzonde
ringen. Denk maar aan de ex-
ministers Winsemius en De
Ruiter, die de dialoog met de
oppositie te allen tijde levend
hielden.
Een dergelijke houding werd
deze week tijdens het debat
over de volksgezondheid ook
ingenomen door staatssecreta
ris Dees en de wóórd voerders
van CDA en VVD. Weliswaar
lieten zij een paar vitale on
derdelen van het alternatieve
bezuinigingsplan dat de PvdA
op tafel had gelegd aan digge
len vallen, maar er werd ten
minste wel constructief over
gedebatteerd. En, zoals gezegd,
enkele andere PvdA-ideeën
werden door de coalitie over-
dat dit debat voorlopig nog
wel zal behoren tot die spreek
woordelijke vroege zwaluwen
die ver vóór de lente uit vlie
gen. Het zou trouwens te ver
gaan, de gebeurtenissen rond
de begroting van volksgezond
heid euforisch te bejubelen als
het summum van politiek be
drijven, want het totaalbedrag
van de voorgenomen bezuini
gingen stond en staat niet ter
discussie. De „ombuigingstaak
stellingen" heeft de Kamer ge
woonweg te slikken.
Dat bleek ook al overduidelijk
tijdens de algemene beschou
wingen over de miljoenennota
voor 1987, die begin deze
maand werden gehouden. Te
vergeefs liepen de woordvoer
ders ter linkerzijde te hoop te
gen de ingrijpende maatrege
len die het kabinet voor ogen
heeft. Aan de omvang van die
maatregelen viel met geen mo
gelijkheid te tornen. Hooguit
werd hier en daar enige in
spraak van de Kamer (lees:
vooral CDA en VVD) geduld
over de wijze waarop het geld
bijeengegaard zou moeten
worden.
Diep teleurgesteld constateer
de de nieuwe PvdA-roergan-
ger Wim Kok aan het slot van
dit debat dat Lubbers en de
zijnen geen enkele ruimte bo
den voor een dialoog met de
oppositie over het hoe en
waarom van de bezuinigingen.
En D66-leider Van Mierlo
sprak er zijn verontrusting
over uit dat de almaar door
gaande besparingsoperaties
langzamerhand „het bot van
de samenleving raken".
De wens van de kabinetten-
Lubbers I en II om het over
heidstekort hoe dan ook te
verminderen heeft de bezuini
gingsmaatregelen inderdaad
gaandeweg van karakter doen
veranderen. De eens zo popu
laire „stofkam-methode" (bij
alle posten en postjes op de de
partementen zorgvuldig na
gaan of er geen onnodig of
overbodige werk werd ver
richt, doublures plaatsvonden
of geld werd verspild) is in het
verleden al zo vaak toegepast,
dat er al enkele jaren niets
meer te kammen valt.
Daarom werd de stofkam ver
ruild voor een ander instru
ment: de kaasschaaf. De nieu
we wijze van bezuinigen werd
dan ook „kaasschaaf-methode-
"genoemd: bij alle beleidson
derdelen van de ministeries
werd een plakje geld afgesne
den en als dat niet genoeg
bleek te zijn haalde men er de
schaaf nogmaals overheen. Op
den duur kwamen de landsbe
stuurders echter tot de conclu
sie dat dit systeem van „overal
een beetje weghalen" niet al
tijd bevredigend was. Op die
manier bestond immers het ri
sico dat gaandeweg over de ge
hele linie van het overheidsbe
leid de kwaliteit werd aange
tast. En bovendien had het
hanteren van de kaasschaaf
ook nog tot gevolg dat de ge
bruikelijke protesten tegen be
zuinigingen niet beperkt ble
ven tot hier en daar wat ge
mor. Integendeel: deze metho
de leidde tot ontevredenheid
en frustraties in de gehéle sa
menleving.
Het tweede kabinet-Lubbers
heeft dan ook besloten, de
kaasschaaf voorlopig maar op
te bergen en een nieuw bezui
nigingsmiddel ter hand te ne
men: de geslepen bijl. Het is
efficiënter en gemakkelijker,
zo redeneerde men, op sommi
ge plekken in één klap een
flinke moot weg te hakken.
Degenen die daardoor getrof
fen worden lijden dan wel ex
tra veel pijn, maar het levert
tenminste grof geld op en je
hoort veel minder mensen kla
gen.
De ministers Brinkman
(WVC) en Deetman (Onder
wijs en Wetenschappen) heb
ben al aangetoond dat zij zeer
wel met de bijl om kunnen
gaan. Club- en buurthuizen
moeten dicht, complete uni
versitaire faculteiten moeten
worden opgeheven en het aan
tal ziekenhuizen dient te wor
den uitgedund.
Veelal terecht wordt door de
oppositie aangevoerd dat CDA
en VVD zich per regeerak
koord blindelings aan een aan
tal bezuinigingsbedragen heb
ben gebonden. Blindelings,
omdat vaak nog volkomen on
duidelijk was welke maatrege
len die besparingen zouden
moeten opleveren. Ook daar
voor heeft men in politiek
Den Haag een uitdrukking ge
vonden: „bezuinigen met de
beurs", heet zoiets. De minis
ter van financiën legt zijn col
lega's een aantal bezuinigings
doelstellingen op en de minis
ters moeten dan zelf (in over
leg met de Kamer) maar zien
hoe ze die invullen. Ook wat
dit betreft is er dus sprake van
een andere bezuinigingsaan-
pak.
Pijnlijk
De fracties van CDA en VVD
lijken zich nu pas te realiseren
welke nadelen hieraan kleven.
Ze zitten met handen en voe
ten gebonden aan de omvang
van de bedragen en zoeken nu
wanhopig naar mogelijkheden
om zo min mogelijk pijnlijke
keuzes te maken. Dat blijkt
echter niet te realiseren. Of je
nu de kaasschaaf, de bijl of
welk andere instrument dan
ook hanteert, een feit is dat
het na zoveel jaren bezuinigen
steeds moeilijker valt maatre
gelen te verzinnen die geen di
recte maatschappelijke gevol
gen hebben. Daarom zijn CDA
en VVD geneigd, het kiezen
van de maatregelen groten
deels over te laten aan de mi
nisters en hun voorstellen on
der zwak protest te slikken.
Deze situatie biedt in ieder ge
val, zoals we deze week heb
ben kunnen zien, kansen voor
de oppositie om mee te denken
over het beleid en nu en dan
met succes alternatieve bezui
nigingsvoorstellen aan te rei
ken. Natuurlijk hebben partij
en als PvdA en D66 moeite
met de onwrikbare totaalbe
dragen van de bezuinigingen
en ze laten dat duidelijk mer
ken ook. Niettemin siert het
aen dat zij elke gelegenheid
ïangrijpen om mee te denken
jver de meest aanvaardbare
/orm van bezuinigingen. De
coalitie zou wat dat betreft va-
<er een open oor moeten to-
1?)ICK VAN RIETSCHOTEN
FRANS WEERTS
EN HAAG Een
itelende telex ver-
lde Nederland dat
nacht opnieuw
Hrer Hongarije was
^svallen. Het was de
^voege zondagoch
tend van 4 november
956. Een verslagge-
er van het Hongaar-
i persbureau MTI
j>nd om kwart over
(jf nog een bericht
an zijn collega's van
ssociated Press in
/enen: „Een paar
onderd tanks vallen
oedapest aan... Dui-
;nd... Er wordt
vaar gevochten... Ik
oud de lijn open en
a verder met het
a ieuws... We zullen
n- e wereld over alles
lg ilichten". Na verloop
an enige tijd: „..Lang
ve Hongarije en Eu-
>pa. De Russen ge-
ruiken fosforgrana-
n... Haast u..." En
s deze lijn later is
tgevallen komt nog
;n bericht van Uni-
m s Press uit Boeda-
lal ast naar Wenen:
O. if aarwei vrienden.
od hebbe onze zie-
in. De Russen zijn te
ichtbij". Het was als
ïn grafschrift.
an
.ij] iderland sliep nog. Maar
ÜRV-reporter Alfred van
irang was al vroeg in de
her. Als eerste Nederlandse
rslaggever bracht hij het
en euws over de binnenruk-
'Q- mde tanks. Het geratel van
ok stalen rupsbanden op de
ie- maubruggen en het gedreun
n de granaatinslagen waren
3ens zijn dramatisch verslag
de achtergrond te horen.
ssen zijn reportages door de
'6n itste woorden van de Hon-
arse premier Imre Nagy via
Vrije Radio Kossuth: „Van-
ag zijn Sovjetrussische troe-
n begonnen met aan aanval
onze hoofdstad. Onze troe-
h vechten. De regering is op
ar post. Ik maak dit feit be-
Vnd aan de bevolking van
s land en aan de gehele we
id". Terwijl op een regionale
angaarse zender Kadar ont-
111 dat hij een pro-Russische
{enregering heeft gevormd.
aJUSKE EN WISKE DE GLANZENDE GLETSJER
Samenscholingen op 31 oktober 1956 op de Prinsegracht in Den Haag tegenover het gebouw van De Waarheid. Op 4 november
ging het er heftiger aan toe.
als laatste verdedigingsmiddel
klaar. Maar ze waren niet no
dig: een bombardement van
lege flessen vanaf de bovenste
verdieping veegde de straat
schoon.
derland zijn maatregelen. Nog
op 4 november ging een tele
gram naar de Olympische
ploeg in Melbourne om direct
naar Nederland terug te ke
ren.
open. Ongeveer tweehonderd
duizend Hongaren hebben van
deze mogelijkheid gebruik ge
maakt voordat in januari 1957
de grens met Oostenrijk weer
hermetisch gesloten was.
Dr. Marga
Klompé, juist
aangetreden als
minister van
maatschappelijk
werk in het vierde
kabinet-Drees,
draagt in het
Noordhollandse
Weesp een
woning over aan
een Hongaarse
vluchtelingen
familie. Veel
Nederlandse
woorden had de
Hongaarse
huisvader nog
niet. Hij dankte
met een
charmante
handkus.
De volgende avond was het
beeld vrijwel hetzelfde. Buiten
honderden aanvallers met ex
plosieven en flessen benzine,
in het gebouw de verdedigers
met schuimblussers, emmers
zand en water. En op het dak
mannen met de stenen die de
vorige dag naar binnen waren
gegooid. Het leek een middel-
•iwse belegering.
Geen brood
In Den Haag trok op 4 novem
ber een groep (voornamelijk
jonge) demonstranten naar het
kantoor van De Waarheid aan
de Prinsegracht. Bij elke
straathoek werd de groep gro
ter. De eerste steen door de
ruit leidde tot een juichkreet
die het teken was voor een
waar stenenbombardement.
Er kwam ook een nationale
hulpactie van de grond. Het
Rode Kruis, kerken, stichtin
gen en particulieren begonnen
inzamelingen van geld, voed
sel en medicamenten. Er werd
gezorgd voor opvang van
vluchtelingen en dat was hard
nodig. Op 12 november liet
Nederland weten klaar te zijn
voor de opvang van 1300 men
sen. Het werden er spoedig
meer dan drieduizend.
Daarbij waren betrekkelijk
weinig gezinnen maar des te
meer alleenstaanden, voorna
melijk jongeren. Er waren er
ook maar weinig uit de hoofd
stad Boedapast. De meesten
kwamen uit het noordwesten,
tussen het Balatonmeer en de
Hongaarse grens. De grens lag
immers die dagen volledig
Nederlaag
Vele dagen lang nam het
nieuws over Hongarije vrijwel
alle ruimte op de voorpagina's
van de kranten in beslag. In
ons land meer dan in andere
landen, waar het nieuws over
de Suez-crisis (de Israëlische
inval in Egypte en de Brits-
Franse aanval op het Suezka-
naal) de meeste aandacht trok.
De CPN ondervond ook blij
vende gevolgen van haar stel-
lingname tegenover de Hon
gaarse opstand. Bij de eerstvol
gende Tweede-Kamerverkie
zingen, in 1959, leed de partij
een fikse nederlaag: een terug
gang van 7 naar 3. De partij
die na de oorlog zelfs tien pro
cent van de stemmen had ge
trokken, was vervreemd ge
raakt van zijn kiezers.
MARTIN VOORN
klinkt in Hilversum het Hon
gaarse volkslied.
Verbijstering en woede
De radioverslagen en de com
mentaren brengen een golf
van emoties teweeg. Tot die
zondag 4 november was be
trekkelijk rustig op het nieuws
uit de Hongaarse hoofdstad ge
reageerd, met een enkele inge
zonden brief in een krant, een
enkele politieke verklaring,
zelfs een demonstratieve op
tocht in Den Haag op 2 no
vember. Alleen Het Vrije Volk
was verder gegaan. De socia
listische krant, toen nog de
grootste van het land, had de
Nederlandse communisten
mede-verantwoordelijk gesteld
voor de gebeurtenissen in
Hongarije.
De bange hoop op een goede
afloop sloeg op 4 november om
in afschuw, verbijstering en
woede. In de volgestroomde
kerken werd gebeden voor het
heldhaftige en vertrapte Hon
gaarse volk en zijn in de Ame
rikaanse ambassade gevluchte
primaat Josef kardinaal
Mindszenty. In Amsterdam
namen duizenden deel aan een
stille tocht en politieke groepe
ringen hielden protestbijeen
komsten. Er werd bloed, geld
en kleding ingezameld. De
naambordjes van de Stalinlaan
in Amsterdam werden ver
vangen door die van „4 No-
vemberlaan", de vlaggen gin
gen halfstok.
De volkswoede richtte zich op
alles wat communistisch was.
Tegen het eind van de dag
gingen velen de straat op, in
Den Haag en in Amsterdam.
De ruiten van de boekhandel
Pegasus in de hoofdstad moes
ten het ontgelden. Felix Men
tis, de CPN-burcht op de Kei
zersgracht onderging zelfs een
complete bestorming. In het
gebouw werd ook de partij-
krant De Waarheid gedrukt,
die de Russische acties hadden
goedgepraat. „De rechtse ele
menten in ons land veinzen
een bijzondere verontwaardi
ging over het feit dat Sovjet
troepen op verzoek van de
Hongaarse regering zijn opge
treden tegen de contra-revolu
tie. Maar deze verontwaardi
ging is niets meer dan huiche
larij", aldus de spreekbuis van
de CPN-leiding.
Kokend lood
Jaren later deed Ger Harmsen
van de bestorming van Felix
Meritis verslag in De Gids. De
achterzijde van het gebouw
bestond uit een glazen wand
waarachter de persen stonden.
De glazen wand hield het niet
lang en „brandende rommel
vloog het gebouw binnen. De
stenen en glasscherven klet
terden over de persen. Twintig
meter dieper in het gebouw
waren de zetters en opmakers
bezig met hun werk".
Harmsen beschrijft hoe vrijwel
zonder politiebewaking de eer
ste aanval werd doorstaan.
Bakken kokend lood stonden
De politie greep pas in nadat
hoofdcommissaris Gualthérie
van Weezei versterkingen had
laten aanrukken. Daarbij
kwam het tot botsingen met de
betogers, waarbij zowel aan de
kant van de politie als aan de
kant van de demonstranten
gewonden vielen.
Ook de Russische ambassade
aan de Andries Bickerweg in
Den Haag moest het ontgel
den. De personeel kreeg te
maken met een boycot: er
werd onder meer geen brood
meer bezorgd. Russische sche
pen in Rotterdam werden niet
meer gelost.
Al trad de politie hard op te
gen de ordeverstoringen, de
opgelaaide communistenhaat
kon zij natuurlijk niet verhin
deren. Daarom vaardigde de
Haagse loco-burgemeester Van
den Oever op 5 november een
samenscholingsverbod voor
meer dan drie mensen uit.
Ernstige ongeregeldheden ble
ven daarna uit.
Op 6 november kwamen er
berichten dat Hagenaars met
de naam Gortzak telefonisch
bedreigd waren met brand
stichting, vernieling en zelfs
doodslag. De kranten meldden
toen dat deze mensen „in de
verste verten" niets met het
gelijknamige communistische
Tweede-Kamerlid te maken
hadden. Dat kon niet voorko
men dat een aantal Gortzak
ken op de rand van een zenu
winstorting gebracht werden.
Terug uit Melbourne
Ook naar buiten toe nam Ne-
Itl op Jtrom.dt
hoofdman staat
nof onrtmd I
[El*rmmmtum m
\dt rooh inHHai op.. litjfal nis,S\uht> J
