Belgische
rijkswacht
een staat
in de staat
finale
ZATERDAG I NOVEMBER 1986
De Belgische
rijkswacht: de kogels
puiten te snel en de
knuppel wordt te hard
gehanteerd.
DEN HAAG - Binnen de Shell
Groep met zijn 140.000 werkne
mers, 200 werkmaatschappijen,
210 miljard gulden omzet en 10
miljard winst bestaat een afdeling
waarvan vele Shell-mensen nooit
hebben gehoord, maar die een bij
drage kan leveren aan het veilig
stellen van de toekomst van het
concern. Deze afdeling, Non Tradi
tional Business (NTB), valt inder
daad niet op. Ze draagt nog niet
echt bij tot de concernwinst en ook
de omvang van de staf stelt weinig
voor. Maar gezien de paar honderd
miljoen die er in gestoken is,
neemt de Shell-top deze Benjamin
zeer serieus.
In de Shell-laboratoria in Amster
dam en het Engelse Sittingbourne
speuren vijfentwintig onderzoekers
naar microben die hout in alcohol
omzetten, ze persen dieselolie uit
boomstammen en kweken super
snel groeiende grassen en bomen.
Ze zijn kortom op zoek naar de
„groene olie". Want, zegt Shell, als
de olie op is, wordt hout één van
de grondstoffen voor de produktie
van olie, diesel, benzine en chemi
caliën.
Directeur dr. L.J. van der Toorn, hoofd
van Non Traditional Business: „Tegen
de tijd dat de olievoorraden droog ko
men te staan, zal zonne-energie een be
langrijke rol vervullen in de energiebe
hoefte van de wereld. Of dat nu over
vijftig, honderd of tweehonderd jaar zal
zijn, je moet nu iets doen wat op de lan
ge duur aantrekkelijk kan zijn voor de
Groep en wat in het verlengde ligt van
onze huidige activiteiten. Uiteindelijk
willen we de nieuwe technieken in huis
hebben om klaar te staan als ze econo
misch rendabel worden".
Biomassa
Het speurwerk naar winstgevende activi
teiten in de „niet traditionele sfeer" is
voor een belangrijk deel gericht op wat
heet biomassa: al het levende en dode
plantaardige materiaal.
Die gedachte is zo gek nog niet. Planten
vangen zonne-energie op in het blad
groen en gebruiken die energie om kool
dioxide uit de lucht en waterstof uit wa
ter om te zetten in koolhydraten. In al
de levende en dode planten op de wereld
zou meer zonne-energie opgeslagen lig
gen dan in alle reserves van olie, aardgas
en steenkool bij elkaSr.
De meeste technieken om deze energie
aan biomassa te onttrekken en voor eco
nomisch gebruik hanteerbaar te maken,
heeft men overigens al onder de knie.
Het probleem zit in de prijs. Voor bio-
energie zijn immers relatief grote hoe
veelheden gewassen (en dus ook land
bouwgrond) nodig. Voorts hebben aller
lei soorten gewassen, die als grondstof
voor energiewinning kunnen dienen, een
eigen prijs op de wereldmarkt.
De alternatieve autobrandstof ethanol
bijvoorbeeld, wordt gewonnen uit onder
handelt als zich in een gemeente een de
monstratie of staking voordoet. Of dat
immigranten, die zich nogal eens in
groepjes ophouden, plotseling door de
rijkswacht worden omsingeld, hun iden
titeitskaart moeten tonen en bedreigd
worden of te doen krijgen met geweld,
indien de bevelen niet snel worden opge
volgd.
Ook de opleiding is er niet op gericht de
rijkswachter enige vorm van populariteit
of bijzondere deskundigheid te verschaf
fen. Om te beginnen wordt er van de as
pirant-rijkswachter niet veel verlangd:
wie ouders heeft met een eerzaam be
roep en een bewijs van goed gedrag kan
tonen is al aardig op weg naar de rijks-
wachtschool in Brussel, waar hem een
eenjarige cursus wacht.
Tijdens dat jaar wordt niet veel van de
geestelijke vermogens geëist, want prio
riteit hebben de driloefeningen en de mi
litaire discipline. Een rijkswachter: „Je
wordt net zo lang gekneed tot je maar
één norm hebt: het blindelings opvolgen
van bevelen. Denken is er niet bij".
Daarna volgt een stage van twee jaar bij
een mobiele groep, waar veel nadruk
wordt gelegd op ordehandhaving. „De
hele opleiding is bijzonder frustrerend",
aldus een rijkswachter. „Je leert eigenlijk
alleen maar erop los te slaan. Het is niet
voor niets dat vergeleken met andere be
roepen bij de politie het hoogste aantal
zelfmoorden voorkomt".
Is de rijkswachter toch al slecht opgeleid
voor de problemen die hij tijdefis zijn
loopbaan ontmoet, hij krijgt bovendien
nog eens te maken met wat „la guerre
des flics" wordt genoemd, de oorlog van
de agenten. De rijkswacht, als officieel
legeronderdeel zich beschouwend als eli
tekorps, is namelijk in voortdurende
„oorlog" met andere ordediensten, zoals
daar zijn de gemeentepojitie, de brigade
voor criminele informatie, de zeevaart
politie en alle mogelijke andere korpsen.
De rijkswacht wil zoveel mogelijk taken
naar zich toetrekken en voert daarbij
een harde concurrentieslag. Die strijd
gaat soms zover dat de rijkswacht in
kwesties als moord en doodslag wel eens
sporen verdoezelt om de concurrentie in
de wielen te rijden. Dat zou ook een van
de redenen zijn dat het zo lang geduurd
heeft voor men verdachten in de zaak
van de Bende van Nijvel - onder wie de
ex-politieman Cocu - te pakken had.
De competitiedrang uit zich ook als het
gaat om simpele dingen als het geven
van een proces-verbaal. Met het oog op
de statistieken, die van belang zijn voor
het kunnen aanschaffen van nieuw ma
teriaal en het werven van personeel,
wordt de rijkswachter op het hart ge
drukt voor een goede portie processen-
-verbaal te zorgen. Hoewel het natuurlijk
ontkend wordt is dat ook de reden,
waarom de rijkswacht met zoveel verve
jacht maakt op buitenlandse (Neder
landse) automobilisten, die de maxi
mumsnelheid overschrijden of verkeerd
parkeren. De agent neemt dan immers
niet alleen een proces-verbaal, maar ook
contant geld mee terug naar het bureau.
Van de rijkswacht als organisatie klopt
niet veel. We herinneren ons het falen
van de rijkswacht tijdens het Heizeldra-
ma met zijn negenendertig doden, hoe
wel ze er als de kippen bij was anderen
(de hooligans) de schuld te geven. We
kijken terug naar het recente busongeluk
in Stavelot, waar de rijkswacht niet in
greep toen twee bussen een omleiding
volgden die ongeschikt was voor zwaar
verkeer. De rijkswacht had meteen een
andere schuldige: de gedode chauffeur
van de eerste bus. We zien met eigen
ogen hoe de rijkswacht uit een zee van
blanken rond een stadion kleurlingen
pikt, hun identiteitsbewijs vraagt en net
zo lang treuzelt tot de voetbalwedstrijd
al lang begonnen is.
We zijn er getuige van hoe vlak voor een
auto die komt aanrijden een plank met
spijkers over de weg getrokken wordt,
waarna de chauffeur - behalve twee lek
ke banden - een proces-verbaal krijgt
wegens het negeren van een stopverbod.
We hebben gehoord van veroordelingen
zonder dat de overtreder ooit een pro
ces-verbaal of een dagvaarding kreeg. De
rijkswachtleiding, gevraagd om com
mentaar, ontkent zulke uitwassen en
weigert zelfs een onderzoek. In geen en
kel land met een parlementaire demo
cratie beschikt een politieapparaat over
zo'n sterke positie als de rijkswacht. Het
parlement heeft, verstrikt als het is in
groot absenteïsme en praatjes voor de
vaak, geen tijd voor een fundamenteel
debat over de rijkswacht. Alle ministers,
die een beetje verantwoordelijkheid heb
ben voor die rijkswacht, passen ervoor
de kans te lopen op een vroegtijdige po
litieke dood dank zij die rijkswacht. Het
gaat wat Belgiè betreft dus zeker op dat
elk volk de politie krijgt die het ver
dient.
AAD JONGBLOED
CeidócSotnant
een jaar of vijf hebben we wel een de-
monstratieplant".
„Denk nu niet dat we een nieuwe brand
stof hebben waarmee we de wereld van
het toekomstige olietekort kunnen ver
lossen. Daarvoor zijn dit soort processen
veel te duur. Aan de andere kant doen
we dit natuurlijk niet voor de lol. Je
praat over geld van de aandeelhouders
waarvan we ook de return willen zien.
Wij denken dat ontwikkelingslanden en
kleine landen of regio's hun voordeel
kunnen doen met dergelijke nieuwe
technieken. Waar geen geld is om olie te
importeren, of waar men niet afhanke
lijk wil zijn van de schommelingen in de
olieprijs, of van de accijnzen van de
overheid, kan het zeer aantrekkelijk zijn
te beschikken over een eigen energie
bron".
„Zo gaat dat altijd: op lokaal niveau ben
je met dit soort processen eerder renda
bel. Dat geldt evenzeer voor het vergas
sen van kolen, als voor onze technieken
om pellets te winnen uit kokosnootschil-
len. Ideaal voor een land met veel ko
kosnoten".
Generatie
Voor de afzet van de nieuwe biomassa
technieken in de nabije toekomst heeft
Shell dus al een markt in het vizier. Wat
betreft de olieloze toekomst maakt Van
der Toorn zich zorgen noch illusies. Vol
gens de Shell-directeur gaat het niet aan
dergelijke alternatieve technieken te ver
gelijken met de olie- en suikerbietenprij-
zen in de wereld.
De Brit dr. H. Lukas, verantwoordelijk
voor het onderzoek in biomassa, valt
Van der Toorn bij: „Er is in de industrie
geen enkel systeem waarmee men groot
schalig is begonnen. Je begint klein, zon
der transport, dus je begint ergens in een
land en dan is er dus absoluut geen ver
gelijkbaar niveau. En bovendien, je
moet ook niet voor God spelen, niet te
veel voorspellen zoals de Club van
Rome deed. Kijk naar wat de klant wil
en reageer daar op. Verder weten we
heel goed dat je in een nieuwe business
nog van alles moet leren. Om de tech
niek rijp te maken, heb je op zijn minst
een generatie nodig. Die tijd nemen we
dus".
HENK ENGELENBURG
BRUSSEL - Elk volk krijgt de po
litie die het verdient. Wat dat be
treft hebben de Belgen het niet ge
troffen, want er gaat vrijwel geen
dag voorbij of de dienaren van de
Belgische wet komen in negatieve
zin in de publiciteit. Een agent in
zijn vrije tijd dronken zijn pistool
leeg schiet in een café en twee
mensen doodt; een politieman die
zich van bijverdiensten weet te ver
zekeren door uit inbreken te gaan;
een ex-politieman die ervan wordt
verdacht leider te zijn van een ben
de; een rijkswachter die een minne
strijd gewapenderhand beslecht.
Dat zijn nog maar de activiteiten van
agenten in hun vrije tijd. Maar legio zijn
ook de acties van de rijkswacht in func
tie waarbij de kogels te snel fluiten en de
knuppel te hard gehanteerd wordt. Be
roof geen bank in België, ontvlucht niet
uit het cachot en ga er niet vandoor als
een „zwaantje" (motoragent) je wil aan
houden, want de kans is groot dat er
sprake is van een onmiddellijke executie
bij de achtervolging en probeer niet al
leen of in vereniging te demonstreren,
want de knuppel komt snel en hard aan.
Alle negatieve berichtgeving over de po
litie deert de rijkswacht echter niet, want
echte parlementaire controle hoeft de
rijkswacht niet te vrezen. Een rechter in
Gent verzuchtte: „De rijkswacht doet
wat zij wil. Zij is immers een staat in de
staat".
Er wordt nauwelijks toezicht op de rijks
wacht uitgeoefend. Zij staat onder voog
dij van drie ministers, terwijl zij ook nog
met een vierde te maken heeft. Gevolg:
geen van de ministers heeft greep op de
rijkswacht en dat houdt weer in dat de
rijkswacht zichzelf controleert en zich
veel ruimte toemeet. Zo veel dat elke
kritiek zonder meer van de hand wordt
gewezen.
Volgens het Tweede-Kamerlid Luc van
den Bossche heeft de slechte naam van
de rijkswacht ten minste twee oorzaken:
de wettelijke vrijheid die ze heeft en een
gebrek aan opleiding. Er zijn een paar
paragrafen in de rijkswachtwet, die naar
keuze te interpreteren zijn. Bijvoorbeeld
die over demonstraties en samenscholin
gen. Die zijn zo ruim te interpreteren
dat de rijkswacht naar eigen goeddunken
Met speciale
technieken zijn op
de Shell-plantage
in Brazilië
pijnbomen en
eucalyptusbomen
gekweekt die zeer
snel kunnen
groeien. Want, zegt
Shell, als de olie op
is, wordt hout één
van de grondstoffen
voor de produktie
van olie, diesel,
benzine en
chemicaliën.
meer melasse, afval van de suikerraffi-
nage. Melasse is echter ook te koop als
veevoeder en als grondstof voor de bio-
technologische industrie. Volgens Van
der Toorn houdt de afhankelijkheid van
de wereldmarktprijzen tevens in, dat er
momenteel geen land is waar ethanol op
economische basis wordt gebruikt. „Ben
zine is nu gewoon veel goedkoper dan
ethanol. Shell staat er dus nogal huiverig
tegenover om grootschalige ethanol-pro-
duktie te beginnen. Als gevolg van de
lage olieprijzen hebben we een project
voor een ethanol fermentatie-installatie
al moeten stilleggen. Dat veel auto's in
de VS en Brazilié nog wel op een meng
sel van ethanol en benzine rijden, komt
alleen doordat hun ethanol-produktie
door overheidssubsidies tot een wezen
lijk onderdeel van de economie is ge
maakt".
Willen de alternatieve, maar kapitaalin
tensieve verwerkingstechnieken een kans
krijgen, dan moet de prijs van de bruik
bare gewassen en bomen dus omlaag. -
Maar hoe? Wetenschappers stellen: met
supersnel groeiende hout- en grassoor
ten.
Onderzoekers van Shell speuren naar de
soort suikerriet die evenveel „groen" als
suiker geeft en ze proberen door middel
van kweekmethoden grassoorten te ont
wikkelen die zeer snel groeien. Het over
grote deel van de research in biomassa is
echter gericht op hout en houtafval, om
dat negentig procent van al het plantaar
dige afval uit hout bestaat.
Van der Toorn: „Met hout heb je boven
dien te maken met veel lagere kosten.
Over de hele wereld worden jaarlijks
vele miljoenen tonnen houtafval ver
spild door verrotting of nutteloze ver
branding. Een voorbeeld: de molens die
suikerrietplanten uitpersen om het sap
voor de ethanolproduktie te winnen,
draaien op de vezels van uitgeperste sui
kerrietplanten. In de loop der jaren zijn
die molens zo efficiënt geworden, dat ze
minder van die biomassa nodig hebben.
De plantenresten die nu overblijven,
worden allemaal weggegooid. Wij heb
ben installaties ontwikkeld waarmee der
gelijke biologische reststoffen in de we
reld tot hanteerbare brandstof zijn te
verwerken".
Houtpillen
Shell heeft in de afgelopen tien jaar bos
sen gekocht en aangelegd in Nieuw-Zee-
land, Brazilië, Zuid-Afrika en Chili, met
een totale oppervlakte van een paar hon
derdduizend hectare. Van der Toorn:
„Niet om de grootste bosbouwer ter we
reld te worden, al verkopen we het hout
als timmerhout en betekent het werkge
legenheid voor duizenden mensen. De
bossen zijn in de eerste plaats bedoeld
als proefvelden. In de proeftuinen van
onze plantages zijn kweektechnieken
ontwikkeld, zoals a-sexuele voortplan
ting, waarmee de opbrengst van bossen
sterk vergroot kan worden. Zo kan de in
Nederland bekende techniek van wil-
genknotten ook op enkele tropische
boomsoorten worden toegepast waar
door uit één stam vele stammetjes groei
en".
Dezelfde technieken waarmee planten
resten worden verwerkt tot brandstof,
gebruikt Shell voor het verwerken van
hout tot houtpellets. Van der Toorn:
„Zeg maar houtpillen. Je onttrekt het
vocht aan het hout. Dan wordt het lich
ter en kleiner en is het gemakkelijker en
dus tegen een lagere prijs te vervoeren.
Met pellets kun je al concurreren als de
wereld-olieprijs, nu tussen de twaalf en
veertien dollar, zou liggen op achttien
dollar".
Microben
Shell-onderzoekers in het laboratorium
Sittingbourne in Kent proberen in sa
menwerking met Gist-brocades in Delft
een microbe te fokken dat hout kan om
zetten in alcohol.
„Om alcohol uit hout te maken hebben
we een microbe nodig die bestand is te
gen hogere temperaturen en bovendien
kan leven in een vloeistof met veel alco
hol. Alleen zo'n beest zou hout in één
keer in alcohol kunnen omzetten. Tot
nog toe heeft het onderzoek laten zien
dat er een bepaalde manier is om dit
probleem op te lossen. Overigens, als we
er in slagen die ene microbe te ontdek
ken of te fokken, duurt het zeker nog
tien tot vijftien jaar voordat we het com
mercieel kunnen toepassen".
In het Shell-lab in Amsterdam heeft het
houtonderzoek al een aardig resultaat
opgeleverd. Er is een bepaalde techniek
ontwikkeld om boomstammen onder
hoge druk met hoge temperaturen zoda
nig te bewerken, dat het uiteindelijke re
sultaat bestaat uit een soort dieselvloeis
tof die van gelijke kwaliteit is als de be
staande soorten. Van der Toorn: „Over
