Industriële robots rukken op Juridisch gevecht om Bilderberg groep MARKTEN VERLENGING 123/4% STAATSLENING 1981 PER 1987/1991 Beurs van Amsterdam Nederlandse vissers laten boze Duitsers kansloos ECONOMIE CeicUeGou/m/nt ZATERDAG 25 OKTOBER 1986 PAGINA j ARNHEM Er is een ju ridisch gevecht ontbrand om het verwerven van de Bilderberg groep, een groep van luxe hotels en restaurants in ons land met 500 werknemers. De Engelse hotelketen Queen's Moat Houses was twee weken geleden vrij wel rond met de eigenaar van Bilderberg over over neming, maar de Franse hotelketen Novotel wil de Bilderberg Groep even eens inlijven. Door besla glegging van aandelen is een overdracht aan de En gelse hotelketen voorlopig voorkomen, maar de eige naren van de Bilderberg groep hebben een kort ge ding aangespannen om de beslaglegging teniet te doen. De tegenpartij heeft echter een kort geding aangekondigd, waarin de aandelen gevorderd wor den. In de dagvaarding van het kort geding komt naar vo ren, dat al gesproken werd over een bod op de aandelen door een andere partij, toen op 19 september Queens Moat Houses met een bod kwam. In mei van dit jaar meldde zich de Luxemburgse maatschappij Interpart SA. Deze maatschappij wil hoogstwaarschijnlijk niet de hotelketen zelf in bezit hou den. In de dagvaarding is sprake van Novotel als toe komstig manager van de Bil derberg groep. Op 12 septem ber zou Interpart „nogmaals" aan de Bilderberg Groep be vestigd hebben met een bod te zullen komen. Dat de eigenaar van de Bil derberg groep af wil werd al duidelijk in 1983, toen A. Knijnenburg voor de televi siecamera aankondigde zijn bezit over te willen doen aan de werknemers. Volgens de dagvaarding verkeerde de Bilderberggroep in 1984 in een financieringscrisis. Ge kozen werd voor een formu le waarin Knijnenburg eco nomisch eigenaar bleef, maar de Rotterdamse mr. Stoop de juridische eigenaar zou wor den en als zodanig zou zoe ken naar overnamekandida ten. Vraagprijs voor de Bil derberg groep: 25 miljoen. Knijnenburg en Stoop heb ben nu geëist dat Interpart het beslag op de aandelen opheft. Zij ontkennen dat het bod van Interpart eerder kwam dan dat van de Engel se hotelgroep. Zij ontkennen bovendien dat al een over eenkomst was bereikt met Interpart of dat een situatie was ontstaan, waarin de goe de trouw dwingt tot verder onderhandelen. De president van de rechtbank zal hier over volgende week een uit spraak dóen. (ADVERTENTIE) Vloerbedekking voor kantoren en bedrijven Thomsonlaan 71 75 Den Haag /070-603376 •Oorpssiraai 152 Zoetermeer 079-165137 LEIDEN Groente- en fruitveiling, vrijdag 24 oktober: aardappelen: 12- 16; andijvie: 42-57; snijbonen: 660- 720; stambonen: 490-560; boeren kool: 46-70; Chinese kool: 18-23; rode kool: 22-41; witte kool: 25-27; spits kool: 12-14; postelein: 76-98; prei: 75-95; ijsbergsla: 26-60; broccoli: 160-240; venkel: 145; spruiten al: 42-. 50; all: 35-38; b I: 36-39; bil: 35; d: 40-155; uien: 21-27; waspeen: 28-31; witlof: 120-165; meloenen: 45-80; bloemkool 6 per bak: 65-71; 8 per bak: 57; knolselderij: 31-70; sla: 14- 24; bleekselderij: 28-62; bospeen: 62- 68; peterselie: 21-37; raapstelen: 25; 'radijs: 38-46; selderij: 28-41; paprika kg.: 70. St.: 25-42; paksoi: 113; am- 'soi: 117; tomaten I a: 830; b: 800; to maten II a: 820-850; b: 800; c: 500; cc: 410; ar: 760-850; br: 850; cr: 530- 570; ccr: 440. Nieuw akkoord reisvoorwaarden HAARLEM 125 reisorganisatoren verenigd in de ANVR (Algemene Nederlandse Vereniging van Reisbureaus) heb ben overeenstemming bereikt over een nieuw pakket reis voorwaarden dat met ingang van volgend jaar zomer van kracht wordt. Belangrijke verandering in de nieuwe voor waarden is een aparte paragraaf over overboekingen. Daarin staat vastgelegd wat onder overboeking wordt verstaan, na melijk alleen overboeking door een hotelier. Ook staat daar in vermeld wat precies een gelijkwaardig alternatief mag in houden, namelijk gelijkwaardigheid qua situering, aard, klas se en faciliteiten van de accommodatie. Verder zijn de rech ten van de reiziger daarover duidelijk vastgelegd, aldus Cou- vreur. Boekt de reisorganisator over hij verkoopt meer reizen dan hij bedden heeft gereserveerd dan is hij volle dig aansprakelijk en zal hij de consequenties daarvan moeten dragen. In de aangepaste annuleringsregels staat nu dat een aange melde reiziger iemand anders in zijn plaats mag sturen, zij het dat dit tot 28 dagen vóór het vertrek moet gebeuren. Noorwegen vermindert olie-export met 10 pet OSLO De regering van Noorwegen heeft giste ren besloten de olie-export van het land in no vember en december met tien procent te vermin deren. Noorwegen komt hiermee tegemoet aan het streven van de OPEC (Organisatie van Olie- Exporterende Landen) om door minder olie op de internationale markt aan te bieden de olieprijzen op een hoger niveau te brengen. De Noorse rege ring verklaarde dat in de laatste twee maanden van dit jaar ongeveer 80.000 vaten (van 159 liter) olie per dag zullen worden opgeslagen. Met de opslag is 600 miljoen kroon (184,2 miljoen gulden) gemoeid. Noorwegen zal volgend iaar verdere maatregelen om de export of produktie van olie te verminderen overwegen. De Noren hebben zich, in tegenstelling tot de Britten, wel bereid verklaard met de OPEC samen te werken tenein de de olieprijzen omhoog te stuwen. Commissie beziet toekomst Zestienhoven DEN HAAG Minister Smit-Kroes (Verkeer en Waterstaat) heeft een commissie ingesteld die de toekomst van de luchthaven Zestienho ven bij Rotterdam moet beoordelen. De com missie, die onder leiding staat van dr. A. van der Zwan, president-directeur van de Nationale investeringsbank (NIB), moet het advies nog dit jaar uitbrengen. De luchthaven is volgens de minister niet alleen van belang voor het natio nale luchthavensysteem maar speelt ook een belangrijke rol in de regionale ontwikkeling, de werkgelegenheid en de infrastructuur in Zuid Holland. Het al dan niet voortbestaan van Zes tienhoven heeft bovendien een effect op Schip hol. Op basis van het advies van de commissie- Van der Zwan wil de minister bezien onder welke voorwaarden de overheid gelden be schikbaar kan stellen voor het vliegveld. AMSTERDAM Bij de faculteit wis- en natuur kunde van de Universiteit van Amsterdam waren ze best trots op het ingenieu ze robotkarretje dat met een kofferbak vol compu ters een proefrit zou gaan maken. De opdracht luid de simpel: zoek op eigen houtje je weg door het la boratorium en omzeil ob stakels. Maar al bij de start gaf het intelligente geesteskind van hoogge leerde huisvlijt reutelend de geest. De computer moest zo diep nadenken over een schadevrije rou te, dat hij in één klap de imposante batterij accu's leegzoog. Die brandden prompt door. Het resul taat: een kostbaar wrak op de wetenschappelijke weg die naar superintelligente robots leidt; een bewijs dat zelfs in de micro-elek- tronica de mogelijkheden nog lang niet onbegrensd zijn. Een Japanse robotfabrikant is een stuk optimistischer. Die gaat op dit moment de boer op met een „fruitpluk-robot". De computergestuurde Flipje is uitgerust met een grijparm, voorzien van uiterst gevoelige tast- en kijksensoren, die heel voorzichtig alle rijpe vruchten plukt. Het apparaat laat onrijp fruit hangen, maar meldt dat wel aan een centrale compu ter. Die houdt de grasgroene achterblijvertjes dan een tijdje extra scherp in de gaten. De plukrobot kan selecteren op afmeting, kleur en gewicht en vindt zelfs fruit dat schuil gaat onder een weelderig bladeren- dek. Als er niets te plukken valt brengt de volautomatische fruitteler de dag en de nacht door met wieden, spuiten van chemicaliën en het strooien van kunstmest. De plukrobot, die vijf miljoen yen (65.000 gulden) kost, is zelf nog niet rijp voor massaproduktie. De fabrikant peilt voorlopig al leen de belangstelling in Euro pa en de Verenigde Staten. Datzelfde geldt voor een Ja panse horeca-robot. Die kan de tafel dekken, menukaarten uitdelen, maaltijden serveren, asbakken legen, afruimen en afwassen. De video-ogen en computer-hersens zijn zodanig geprogrammeerd, dat de elek tronische kelner het hoog geëerd publiek na een copieus diner niet in de afwasmachine stopt, maar rustig laat natafe- len. Op rolletjes Die pluk- en kelner-robots be antwoorden precies aan het science-fictionbeeld dat veel mensen van een robot hebben: een mechanische mens op rol letjes met een hart van chips, spierballen van elektriciteits draad. stalen zenuwen, schar nierende armen en benen, priemende laserogen en een ingeblikte stem. Ze bestaan in derdaad: educatieve robots bij voorbeeld, die kinderen spe lenderwijs rekenen en taal overhoren, hobby-robots die een klontje uit de suikerpot hengelen en na veel gehannes in een kopje koffie gooien en service-robots die in een wa renhuis de boodschappen ach ter de klanten aanzeulen. De insider noemt ze antropo morfe robots, apparaten die zijn geschapen met de mens als voorbeeld. Hans Hermans, hoofd van de Dienst Weten schapsvoorlichting en organi sator van het congres „De on zichtbare robot" dat maandag in Amsterdam wordt gehou den, plakt op zulke primitieve mechanische huisknechtjes glimlachend het etiketje „Speelgoed". „Robots voor het Industriële robots vol doen niet aan het science- fictionbeeld dat veel mensen van zo n automa tische bolle boos heb ben. De eni ge overeen komst met een mens is de arm met sensoren die in alle richtin gen beweeg baar is. huishouden zullen er voorlo pig niet komen, omdat ze duur, onrendabel en onhan delbaar zijn. Een automatische stofzuiger bijvoorbeeld die zelf zijn weg door het huis zoekt heeft zoveel computer op zijn nek nodig, dat je er eerst de kamer voor leeg moet rui men". Kerncentrales Volautomatische, computerge stuurde slimmeriken zijn op dit moment wel volop te vin den in de industrie. En ze ruk ken op: robots die auto's lak ken, robots die puntlassen, volautomatische transportro bots die blindelings de weg door fabrieken en magazijnen vinden en robots in alle soor ten en maten die werk uitvoe ren dat eentonig, smerig, ge vaarlijk of ongezond is. In de elektronische industrie speler, robots in stofvrije ruimtes een hoofdrol bij de fabricage van microchips. In de Rotterdamse haven regelen ze het vervoer per containers, bij de PTT de verwerking van post. Robots hebben het voordeel dat ze inzetbaar zijn op plaat sen waar de mens niet of moeilijk kan komen. In het hart van kerncentrales bij voorbeeld, in de ruimte of op de zeebodem. Bij de bouw van de stormvloedkering in de Oosterschelde voerde een ro bot moederziel alleen inspec tietochten uit. Op dit moment zijn er in Ne derland ongeveer 200 indus triële robots in bedrijf, voorna melijk in de auto-industrie. Dat is overigens maar een fractie van het wereldtotaal: 37.000. Veruit de meeste daar van opereren in Japan (16.500). Het Land van de Rij zende Zon bouwde die indruk wekkende voorsprong op West-Europa en de Verenigde Staten vooral op tijdens de oliecrises. Er werden toen gro te bedragen geïnvesteerd in verbetering van produktiefaci- liteiten om zo de kosten te drukken. Toch is de robot- dichtheid (het aantal robots gerelateerd aan het aantal werknemers in de industrie) in Nippon niet het hoogst. Op de eerste plaats komt Zweden met 17 robots per 10.000 werk nemers, dan pas gevolgd door Japan (10,7), West-Duitsland (2,6), de Verenigde Staten (2,3), België (2,1) en Frankrijk (1,4). Voor die koppositie van de Scandinaviërs zorgen vooral de sterk gerobotiseerde autogi ganten Saab en Volvo. Zwe den is ook de thuisbasis van multinational ASEA (omzet in 1985 14 miljard gulden, netto winst 875 miljoen, 65.000 werknemers), de Europese marktleider op het gebied van de robotisering, met een marktaandeel van 60 procent. Onechte kinderen Nog niet zo heel lang geleden rekenden fabrikanten een beetje slim ogend apparaat al snel tot de robots. Maar een automaat die alleen een potje oppakt, een gat boort of een moer aandraait valt buiten de meest recente definitie van een robot: „een machine die in een aantal richtingen kan be wegen, vrij programmeerbaar is en die geschikt is voor een veelvoud van taken". De rela tief simpele apparaten van de eerste robotgeneratie passen niet onder die paraplu, omdat ze niet vrij programmeerbaar zijn, maar stomweg dezelfde handelingen eindeloos en in steeds dezelfde volgorde her halen. Daarom spreken de in siders van een „piek and place unit". Over de hele wereld zijn ongeveer 100.000 van zulke onechte kinderen van de mo derne robotfamilie te vinden. De definitie past wel naadloos op de tweede en derde genera tie programmeerbare robots. Hermans: „Ze zijn uitgerust met sensoren voor kijken, tas ten en het meten van kracht of weerstand. De derde gene ratie gaat nog verder. Die ro bots zijn intelligenter, reage ren op storingen, sturen en kunnen zelfstandig beslissin gen nemen. Neem een assem blagerobot. Die bekijkt de ver schillende onderdelen die op een lopende band voorbij ko men en pikt er precies uit wat hij nodig heeft. De modernste robots zijn voor bepaalde ta ken te programmeren. Ze ma ken bijvoorbeeld een paar we ken lang motorblokken en voeren daarna heel andere be werkingen uit. Die flexabiliteit maakt ze rendabel". Het ont staan van die nieuwe, intelli gentere robots is gestimuleerd door onder andere de grote vlucht van micro-elektronica, het goedkoper worden van chips en de snelle ontwikke ling van tast- en visuele senso ren. Veroudering Robotisering kost handenvol geld. In de eerste plaats omdat er reusachtige en kostbare computergeheugens nodig zijn om een intelligente robot feil loos zijn werk te laten doen. Bovendien moeten de tonnen die in een zelfdenkende ma chine zijn geïnvesteerd in kor te tijd worden afgeschreven, omdat nieuwe ontwikkelingen bestaande produktieprocessen pijlsnel achterhalen. De econo mische veroudering van de ro bots is dus eerder een kwestie van tijd, dan van de hoeveel heid produkten die er mee is vervaardigd. Hermans: „Robots zijn alleen rendabel als ze bij seriepro- duktie worden ingezet, pro grammeerbaar zijn voor ande re taken en worden geïnte greerd in geautomatiseerde produktiesystemen, waarbij verschillende technologieën als lopende band, computers, „piek and place units", robots, geautomatiseerde transportsys temen en dergelijke worden gecombineerd". Dank zij die programmeer- baarheid kunnen robots ook kleine hoeveelheden van een produkt maken; bijvoorbeeld schoenen en kleding. „Nu al komt er regelmatig een Chine se kleermaker naar Amster dam. Die huurt een hotelka mer en daar kun je je dan een maatkostuum aan laten meten. De man stuurt de maten naar Hong Kong, waar ze het pak voor je maken. Zoiets is in de toekomst te robotiseren. De maten gaan dan via datalijnen rechtstreeks naar een robot in Hong Kong. Die zet dan keu rig een pak in elkaar. Maat werk voor de prijs van confec tie". Werkeloosheid Robotisering heeft verregaan de sociale effecten. Enerzijds zullen er meer vakbekwame mensen moeten komen die in staat zijn de elektronische bol lebozen te programmeren én te bewaken. Opleidingen zul len hierop moeten worden af gestemd. Maar de donkere keerzijde van de medaille is dat robots consequenties heb ben voor de werkgelegenheid. Voorbeelden te over: in de auto-industrie mochten de meester-lakspuiters op een kwade dag nog éénmaal op draven om te laten zien hoe je met een verfspuit een caso on der handen neemt. De compu ter keek af en prentte elke be weging feilloos in zijn geheu gen. Chips dirigeren nu de spuitrobots. Terwijl de spuiters van vlees en bloed in de ww lopen, doen gecomputeriseerde „collega's" volautomatisch hun werk, dag in dag uit, 24 uur per etmaal, zonder atv-dagen, vakanties, lunchpauzes of sa nitaire stops. Volgens een Nederlands on derzoek uit 1982 vervangt één robot 11/4 arbeidskracht per ploeg. Bij een 4-ploegendienst zijn dat dus zes arbeidsplaat sen. Hermans: „Het is ontegen zeggelijk waar, dat robots mensen werkloos maken. Maar als robots het werk niet overnemen, kan het best zo zijn, dat die mensen toch op straat komen te staan omdat de produkten te duur worden. Het bedrijf kan dan niet meer concurreren en gaat op de fles. De Engelse motorindustrie is een goed voorbeeld. Die be staat niet meer. Japanse mer ken werken met moderne technologieën als robotisering. De bouw van die Engelse mo toren eiste tien keer zoveel manuren. Automatiseren kost banen, maar niet-automatise- ren kost op den duur nog meer banen". De heer J. C. van den Broek, hoofd fabricagetechnieken van DAF Eindhoven: „Binnen vijf jaar gaat het fout. Als wij nu in Nederland, ook al is het op het moment niet rendabel, geen robots in ons fabricage proces invoeren, kunnen we onze internationale concurren tiepositie wel vergeten". De Nederlandse regering heeft daar oog voor en stimuleert via de WlR-premie robotise ring. Dat stimuleringsbeleid gaat lang niet zo ver als in Ja pan, waar ƒ300 miljoen is uit getrokken voor de ontwikke ling en introduktie van hyper moderne robottechnologie tus sen nu en 1990. Arbeidstijd Volgens Hermans staan de Ne derlandse werknemers open voor robotisering. „Er is geen vakbond die staakt om een ro bot of automaat buiten de deur te houden. Maar de invoering ervan moet natuurlijk wel op een sociaal aanvaardbare ma nier gebeuren. Robot-techno logie zal de maatschappij ver anderen. Misschien moeten we naar een andere inrichting van de arbeidstijd, naar drie, vier, vijf of zes ploegen in een drie- of vierdaagse werkweek. Zeker is, dat de komst van de robot de produktiviteit ver groot. Dat leidt weer tot ver korting van de arbeidstijd of verhoging van de inkomens. Of misschien tot een combina tie van die twee". Aan de technlogische horizon doemen ongekende mogelijk heden op. Robots bijvoorbeeld die schepen zonder brokken over de grote rivieren loodsen, daarbij geholpen door bakens op de oever en satellieten die als een guirlande hoog boven de aarde hangen. Ook in ande re takken buiten de industrie gaat de opmars van robots door, in de landbouw, visserij, energievoorziening, gezond heidszorg, afvalverwerking, brandbestrijding en dienstver lening. Is Hermans niet bang dat robots in de verre toe komst de mens buitenspel zet ten „Er zullen altijd mensen nodig zijn om ze te program meren en te bewaken. Robots zijn een hulpmiddel. Voordat ze met de mens kunnen con curreren zal er nog heel wat moeten gebeuren. Een mens is immers met een paar woorden of met een enkel gebaar te „programmeren". Zeg maar (ADVERTENTIE) Leninghouders hebben gedurende de periode van 1 december 1986 tot 1 februari 1987 het recht de looptijd van deze lening te verlengen. Omslag AMSTERDAM De Amster damse effectenbeurs heeft het gisteren heel wat beter gedaan dan de voorgaande vier dagen. Onder invloed van het vaste Wall Street en de hogere dol lar sloeg het beursklimaat om en over de hele linie stegen de koersen flink. De omzetten bleven met 650 miljoen aan de matige kant, zij het dat de aandelen hiervan bijna ƒ500 miljoen voor hun rekening na men. De CBS-stemmingsindex steeg 2,2 punt tot 139,8. Onder de belangrijke win naars zat Unilever die ƒ7,50 hoger werd gevraagd. ABN won 8 en NMB ging 3 voor uit. Van de verzekeraars werd Amev f 2,30 hoger gewaar deerd. Uitgever VNU voegde 8 aan de koers toe. Ook Ahold was vast op een hoogte punt van f 102,70. KNP was 3,50 in herstel en Fokker steeg 3,20. Pakhoed won 4. Op de lokale markt ging Emba niet minder dan 43 vooruit naar ƒ810 en ook Mijnbouw- kundige Werken steeg fors met ƒ32. De elektronicafond- sen Geveke en Multihouse la gen gevraagd evenals onder meer Hftlec (plus 4) Goud smit, VRG, Ahrend, Borsumij en Nutricia. Op de parallel- markt werd voor de inschrij vingsrechten Gelderse Papier groep 4,50 meer betaald. Ook aandelen Pie Medical en Kooyman zaten in de lift. De obligatiemarkt was fractioneel lager. ceteco 302.00 307.00 «teeo c 302.00 300.00 chamotte 58.60 58.30 chamotte pr 2100.00 dik 85.60 damindoc 407.00 411.00 ered lyonn 84.30 86.50 óesxaw 180.00 180.00 dofdtse pr 186.50 dorp gr«p 305.50 307.00 econosto 122.50 122.80 emba 767.00 600.00 enraf-non e 52.50 52.60 eriks c 265.00 268.00 fumess 41.50 41.50 gamma hold 311.00 314.00 gamma h pr 25.00 25.30 gel dein c 215.00 215.00 gero c 110.00 110 00S geveke etec 110.50 122.00 geveke(gth) 42.70 43.40 giessen 114.50 117.00 goodvnrt 136.50 138.00 (Van onze correspondent Rink Drost) BONN Bij de Duitse Noordzeekottervissers kunnen Nedei landse vissers geen goed meer doen. Onze oosterburen kunne met hun verouderde schepen op geen stukken na concurrere met de moderne Nederlandse kottervloot. De tot wel 4000 sterke Nederlandse schepen vegen het deel van de Noordzee de Duitse vissers als hun jachtterrein zien efficiënt leeg. Voor de meer dan 45 meter lange (toegestane) boomkorren (grondnel ten) zijn de Duitse vissers een doorn in het oog. Soms gaan de Nederlandse vissers bewijsbaar te ver. In de Duil se twaalfmijlszone zijn dit jaar al elf Nederlandse vissersschepe onderschept en opgebracht. In een aantal gevallen bleken d mazen van hun netten ook nog kleiner dan officieel was toegi staan. Maar in alle gevallen kochten de vissers de in beslag g nomen vangst terug, verhoogd met een boete van 10.000 mar Ondanks die extra kosten levert de roofvisserij de Nederlandei nog steeds voordeel op. Met hun superieure materiaal vangen de Nederlanders zovel vis uit het gebied waar de Duitsers hun netten plegen uit I gooien, dat dezen op geen stukken na de hun toegemeten quol halen. Tienduizend ton schol mogen de Duitse kustvissers di jaar vangen. Hun score is tot nu 700 ton. En bij de meest begeei de platvis, de tong, ziet het er nog (riester uit. Van de door d EG toegewezen 1300 ton hebben de Duitsers nog maar tien to: n binnengehaald. De Duitse vissers vestigen nu hun hoop op enkt le nieuwe maatregelen die de Visserijraad van de Europese Gej meenschap in september, ondanks Nederlandse tegenstand heeft aangenomen om de platvisbestanden veilig te stellen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 4