Omwegen
Een rit per electrische tram van
Haarlem naar Leiden: de Bollenlijn
VLIEGEN ZONDER VLIEGTUIG, NU OOK VOOR MANAGERS
■LEIDEN OMGEVING QeidwQowumt VRIJDAG 17 OKTOBER 1986 PAGINA 13
tegenkomen.' Ik bi n boreikbaar
- 12 22 44 op toestel 10. door Ton Pictcrs
LATEN WEER NOG MAAR EENS VAN SMULLEN: EEN EPOS VAN AMPER 20 JAAR
rails hun genummerd ver
haal vertellen. Er is veel her
kenbaars bij voor degenen
die met die tram geleefd heb
ben.
Allereerst was er de stoomt-
ramlijn: Leiden-Hillegom
ging „open" op 16 mei 1881
en het gedeelte Hillegom-
Haarlem een maand later.
Wringen door de bocht, maar
in alle gemoedelijkheid, met
een apart compartiment voor
de Bollenstreekse jeugd die
in de stad naar school moest.
Er waren jongens bij die
zoals de overlevering, bij
monde van een overlevende,
vertelt van de conducteur
zelf kaartjes mochten knip
pen. Ons kende ons, in die
stoomjaren. Eind 1932 werd,
na veel strubbelingen, de
elektrische lijn in bedrijf ge
nomen, op 2 januari '49 reed
de Blauwe over de eiken
dwarsliggers voor het laatst
door de Bollenstreek, met in
het kielzog de vermaledijde
bus die voortaan de dienst
ging uitmaken.
Dierbare kolossen
In nog geen 20 jaar werd het
epos geschreven van de A
611-612, van de A 317- B 301,
van de cardanwagen A 357
B 307, van de blauwe reuzen
A 515 en B 500, kortom van
al die nu historische rijtuigen
in optima forma. Zie ze rij
den en stilstaan op het glan
spapier van Van Kamp's
pakkende getuigenis, en
snuif nog eens de sfeer op
van een voorbij tijdperk. Het
lijkt net of die dierbare ko
lossen er nog steeds zijn.
Grote belangstelling voor de overtocht over het Oegstgeesterkanaal bij het Groene Kerkje. Juni 1945.
Opbreken, in Lisse Noord, van het traject Sassenheim-Heemstede; 8 maart 1950.
Dat er ooit trams in deze con
treien van geestgronden ge
reden hebben blauwe en
gele, in de meest uiteenlo
pende series met geheel ei
gen nummers, motorwagens
en tramstellen, kruisende
trams en trams die elkaar pa
rallel passeerden, extra
trams, zelfs trams met open
zomerrijtuigen (HTM) en ook
cardan- en schamelwagens
en werkmotorwagens en
fin, dat zich dit allemaal in
enkele tientallen jaren tijd,
globaal tussen Den Haag,
Leiden, Haarlem en Amster
dam, heeft afgespeeld, dat
willen we nog best weten.
Volgende maand november
is het 25 jaar geleden, dat tus
sen Leiden en Den Haag de
laatste Blauwe Tram reed, tot
veler verdriet en hartezeer.
In de Leidse Breestraat prij
ken nu in verscheidene eta
lages schilderijen met blauwe
afbeeldingen van die onver
getelijke tram. Nog even de
herinnering aan zoveel rij
dend en beklemmend
schoons ophalend.
Veel eerder dan 1961 waren
er al tramlijnen opgeheven.
Zo verloor de Haarlemse bin
nenstad bereids in 1948 z'n
stadslijn.Toen naderde de
onttakeling ook de Bollen
streek. „Rail was out". Daar
was het in 1953 voorgoed af
gelopen met die ouwe Blau
we. Ondankbaar nageslacht,
dat zo onbarmhartig om
sprong met de geëlektrifi
ceerde erfenis van zijn voor
vaderen. Maar nog steeds
gaan veler gedachten uit
naar dat magnifieke tram-
tijdperk en nog altijd zijn er
fanaten die weigeren er een
punt achter te zetten en al
maar prachtige platenboeken
blijven samenstellen en hun
onwrikbaar geloof in de tram
belijden.
Zo was er begin van dit jaar
de heer Ad van Kamp. een
doorgewinterde maar verder
vrij onschuldige tram-offici
al, die met zijn liefde slechts
één kant op kon en op ruim
150 bladzijden „een rit per
electrische tram van Haar
lem naar Leiden" maakte.
Dat was dus de Bollenlijn, die
tevens voor hem een gat in
de markt betekende aange
zien er maar, althans op foto-
gebied, weinig aandacht aan
de lijn Haarlem-Leiden was
besteed. Dit boek van Van
Kamp kwam in februari uit
en de eerste oplage is inmid
dels uitverkocht. Een tweede
oplage is verschenen en de
auteur-samensteller van „de
rit" kon nog wel wat
„stroom" gebruiken en daar
heb je dan een bespreking in
de krant voor nodig.
Het is een vrij opwindende
Tramlijn Begeerte geworden.
In elk geval valt er over het
bijeengebrachte fotomateriaal
niet te klagen: Ad van Kamp
laat de Blauwe, Boedapester
of geen Boedapester, zowat
bij elke halte tussen Haarlem
en Leiden stoppen. Bijgevolg
zie je die NZH-wagens in
praktisch alle standen op de
had) de klim naar het be
faamde Klinkenberg-viaduct,
waar in de buurt nog weieens
bommen en granaten vielen
of vanuit de lucht gemitrail
leerd werd. Dat was de tijd,
dat ook trams door de geal
lieerden werden beschoten
en er, „voor een goeie zaak",
onder de passagiers doden en
gewonden vielen. Ook hier
was het wachten op de Blau
we tegenligger, evenals bij
het Groene Kerkje in Oegst-
geest. Daar trof je ook vaak
een overbezette „Bollentram"
aan, op weg naar de bloeien
de velden. Of reed er de
Bloemenexpress Den Haag-
Lisse. Dan zag je de NZH met
man en macht en een gecon
centreerd aantal paarde-
krachten aan het werk.
Over voor een stuiver
Overigens werd in oktober
'44 de brug over het Oegst
geesterkanaal door „oorlogs
handelingen" grondig opge
blazen, c.q. vernield. Nog een
jaar later onderhield daar
een schuit, bediend door
NZH-personeel, de verbin
ding tussen de noordelijke en
zuidelijke oevers. Trampassa
giers gratis; de niet-passa-
giers betaalden voor de over
tocht een stuiver, of liepen
over een stel smalle pijpen
koelbloedig naar de over
kant, waar een tram gereed
stond om de mensen verder
te vervoeren. Pas in januari
'46 was de normale toestand
weer hersteld.
Onderwijl zijn we met Van
Kamp Leiden genaderd.
Kijk, daar heb je de „Leid-
sche stadsdienst met motor
wagen A 307 aan het eind
punt Leidsche Buurt". De
Leidse stadstram werd op 7
oktober 1960 opgeven. Een
pijnlijke zaak, waar we nu
maar eindelijk eens zand
over moesten gooien. Vaar
wel ook Bollenlijn. Het was
mooi geweest. Wie, tussen
haakjes, herinnert zich nog
de „open zomerrijtuigen in
de winter", toen door benzi-
neschaarste het autoverkeer
in de oorlog geheel kwam stil
te liggen en het vervoer per
tram zeer sterk toenam? Niet
allemaal tegelijk. Het waren
trouwens wagens van de
Haagse Tramweg Mij, die als
vreemde gele eenden in de
bijt allercollegiaalst door de
NZH per „blauwe" rail van
Haarlem naar de residentie
werden vervoerd. Van 1948
tot 1961 reed omtrent Leiden
de Crossley-autobus: wit dak
en met een donkergroene
band onder de ruiten; de zus
termoordenaar van de Blau
we Tram. Nou ja, moorde
naar. Je had ook een „Gooise
moordenaar", even vör de
oorlog. Maar dat was nota
bene een tram; onder stoom
nog wel!
Ad van Kamp vertelt nog
veel meer over zijn troetel
kinderen op de Bollenlijn. Hij
biedt nogmaals zijn gedetail
leerde, geschiedschrijving te
koop aan. Ik kan slechts het
aanschaffen van die „Rit per
electrische tram van Haar
lem naar Leiden" warm aan
bevelen. Ga zitten en rij en
schrei mee....
Extra tram uit Leiden wegens bollendrukte. Boedapesterstel A 406-
B 409; Lisse, Vierkant, 17 april 1948.
Rijden we nog even een
eindweegs met Van Kamp
mee. En passant terwijl de
A 615-616 B 25 óp weg
naar Leiden in volle vaart
het Bennebroeker Duin door
snijdt vertelt hij van het
Duitse „Orts Lazarett" bij
Heemstede Sportpark (good
old RCH) in de oorlogsjaren,
toen de tram nog reed, vlak
vóór de hongerwinter. „Het
trampersoneel was niet altijd
even beleefd tegen de Duitse
trampassagiers. De tram reed
soms gewoon door, ook al
stonden er Duitsers te wach
ten. De bezetter dreigde, in
augustus '44, met „zeer stren
ge maatregelen" tegen het
NZH-personeel als dat zo
door ging". Daarom moesten
op zondagen alle van en naar
Leiden rijdende tramstellen
aan de halte Sportpark stop
pen, ook al waren er in de
verste verten geen reizigers
te bekennen.
En maar rangeren onderweg,
bij de wisselplaatsen, in Hil-
legom, zeg maar: motorvoer
tuig eraf, motorvoertuig naar
voren, aankoppelen. Dan met
z'n allen, nog steeds in '44, op
De Engel achter Lisse aan.
Wisselplaats bij de Aker voor
derlaan; wachten op de te
genligger A 617-618 B 15.
Voorbij Sassenheim (de nieu
we rijksweg A'dam-Den
Haag, had een prachtig weg
dek van klinkers, omdat men
van asfalt nog nooit gehoord
Hoppen kan
ook met een
stropdas om.
Deze
volgelingen van
de verlichte
meester
Maharishi
Mahesh Yogi
maken een
hopje en voelen
zich daar prima
bij.
WASSENAAR Dat was
ïen voortreffelijke rijstta
fel in het Randstad Insti-
uut voor Toegepast Abso
luut Management aan de
Groot Haesebroekseweg'
10 in Wassenaar. Niemand
raakte aangeschoten, want
>ier en andere alcohol zijn
[elukkig taboe in dit zo-
uist in gebruik genomen
nstituut, en de tafelkout
'erliep dus heel be-
chaafd. Gastheer was mr.
Koos Visser, de montere
cursusleider van het RI-
TAM, zoals de afkorting
uidt, terwijl als promi-
lente gast aanwezig was
de even opgewekte drs.
Max Ten Dam, directeur
'an de organisatie voor
Transcendente Meditatie
T.M.) in Nederland.
let RITAM is de jongste loot
»an de T.M.-boom van de In-
lische verlichte meester Ma-
larishi Mahesh Yogi. Via het
titam willen de T.M.'ers de
lederlandse managers gaan
vertuigen van de waarde van
'e Transcendente Meditatie-
echniek.
n haar eenvoudigste vorm be-
'elst deze techniek dat men
wee keer per dag 20 minuten
mediteert aan de hand van
■en code-woord (of mantra),
'at is ontleend aan de Vedi-
che wetenschap. Doorgewin-
erde T.M.'ers staan erom be-
lend dat zij tijdens hun medi
ate zozeer één worden met
iet Verenigd Veld (waarvan
zoals bekend, allen deel
litmaken), dat zij de zwaarte
kracht overstijgen en.
J°eP de lucht in zweven.
•Hoppen" heet dat in T.M.-jar-
gon. Dus kwam het gesprek al
spoedig op de vraag of de he
ren nog lekker hoppen, de
laatste tijd.
Drs. Max ten Dam: „Och, bij
mij stelt het hoppen nog niet
veel voor. Als je mij bezig zou
zien, zou je zeggen: dat kan-ie
ook op spierkracht doen. Maar
ik maak wel eens een hopje,
ja"
En mr. Visser?
„Nou, ik denk wel dat ik meer
hopjes maak dan Max".
Kunt u niet even een hopje
voordoen?
Mr. Visser: „Even, even.
het gaat niet a la minute. Ik
moet toch wel een uur medite
ren voordat de eerste hopjes
komen. Maar als u voldoende
tijd heeft om te wachten.
Transcendente Meditatie. Moet
je je schouders erover ophalen,
of zit er toch iets in? Een fol
der van de organisatie zegt er
dit over: "T.M. is een geestelij
ke techniek. Tijdens de beoe
fening van T.M. vindt een pro
ces plaats van geleidelijke ver
stilling van de geestelijke acti
viteit. Alle activiteit in de
geest komt uiteindelijk tot vol
maakte rust: we ervaren een
gebied van perfecte stilte,
orde, rust en harmonie".
Ontspanning
Aperte onzin? Afgaande op
onze eigen experimenten met
T.M. durven we dat niet staan
de te houden. „Perfecte" rust
en harmonie is wel wat erg
perfect, maar een gevoel van
weldadige ontspanning ja
hoor, wel degelijk. Erg ver
wonderlijk is dat ook niet.
Een snufje proeven? Eerst
maar eens zonder mantra. Ga
op een goede stoel zitten en
neem de makkelijkste houding
aan die je vinden kunt. Ogen
sluiten en ontspannen. Onmid
dellijk vliegt er een gedachte
door het hoofd. Bijvoorbeeld:
,Wat zit ik hier nou maf te zit-
ten'. Accepteer die gedachte
en blijf rustig zitten. Direct
ontstaat er weer een nieuwe
gedachte: ,Om tien voor negen
op BRT I lekker naar Miami
Vice kijken'. Niks aantrekken
van dat idee en rustig blijven
zitten. De gedachten komen en
de gedachten gaan. Af en toe
lijkt het alsof je even niets
denkt en dan schiet je bijvoor
beeld weer te binnen: .Morgen
neem ik mijn buurman te gra
zen'. En dan weer: .Straks pak
ik een dubbele whisky'.
Het geeft niet wat je denkt
je laat alle gedachten ko
men en gaan. Binnen vijf mi
nuten voel je je heerlijk rustig
en na tien minuten ben je min
of meer weg van de wereld.
Een slaap-toestand is het niet
(hoewel je soms merkt dat je
even weggedommeld bent) en
een waak-toestand ook niet,
tenminste niet in de zin dat je
actief ergens mee bezig bent.
Wie dit twintig minuten vol
houdt en daarna geleidelijk
aan weer bij de mensen komt
(abrupt stoppen wordt bestraft
met een knetterende hoofd
pijn) zal gegarandeerd een uit
gerust gevoel ervaren. En wie
de discipline opbrengt om deze
ontspanningsoefening twee
keer per dag te doen, merkt
dat het gevoel van nervositeit,
van stress heel de dag door
wat lager komt te liggen.
Een fluitje van een cent dus
maar wel doeltreffend. Dit
middeltje om te ontspannen
ligt dan ook ten grondslag aan
een brede reeks meditatie
technieken in tal van gods
dienstige tradities.
Mantra
Nu de mantra - (het code
woord), dat T.M. aan de ont
spanningsoefening toevoegt.
Op Zichzelf is dit ook niets bij
zonders. Bij allerlei meditatie-
vormen wordt gebruik ge
maakt van een mantra. Deze
mantra dient de mediterende
voortdurend zachtjes voor
zichzelf te herhalen. Het effect
ervan is dat het helpt om de
geest af te leiden van die
voortdurende stroom van op
komende gedachten. Waarbij
het uiteraard niet de bedoeling
is dat het code-woord op zich
zelf ook weer een gedachte
vormt. Vandaar dat een bete
kenisloze klank wordt' ge
bruikt. Stel bijvoorbeeld dat de
mantra is: AUM een code
woord dat niet in de T.M.
wordt gebruikt, maar wel in
overeenkomstige meditatie
technieken. Dan ontstaat tij
dens de oefening het volgende
patroon: een gedachte.
AUM. een gedachte
AUM even
niets. AUM enzovoort.
Twee maal twintig minuten
per dag en je wordt er abso-
luqt rustiger van. Maar „vol
maakte" rust en „perfecte"
harmonie, waarvan de gepokt
en gemazelde beoefenaren van
T.M. getuigen? Een harmonie
die zo harmonisch is dat de
zwaartekracht geen been meer
heeft om op te staan, en dat
men zalig opstijgt?
Zelf hebben we dit nog niet
mogen meemaken. En wij
hebben behalve T.M. inmid
dels ook verreweg de meeste
andere Oosterse èn Westerse,
Noordelijke èn Zuidelijke me
ditatie-technieken beoefend
en betaald. Duizenden gul
dens, werkelijk. maar
goed, daar gaat nou niet om.
Waarin, vragen we drs. Max
Ten Dam, onderscheidt'zich de
T.M.-techniek essentieel van
andere soortgelijke meditatie
technieken?
„Het essentiële verschil zit
hem in de mantra's. De man
tra's in de T.M. zijn afkomstig
uit de 5000 jaar oude Vedische
wetenschap. Zij hebben de
kracht om de geest onmiddel
lijk de diepte in te trekken
naar de bron van het het den
ken. Naar het gebied waar het
denken stil is, waar het be
wustzijn absoluut harmonisch,
ordelijk, creatief, intelligent is.
Eenmaal in dat gebied kan de
mens vermogens ontwikkelen
die anders ongebruikt blijven.
Het vermogen om los van de
zwaartekracht te kunnen
functioneren, is daarvan een
voorbeeld".
Helderziendheid, helderho-
rendheid, het vermogen om
door gewapend beton heen te
wandelen, zijn andere voor
beelden?
Mr. Koos Visser: „Inderdaad".
We mogen aannemen dat Ma
harishi Mahesh. Yogi, als ultie
me leraar achter de Transcen
dente Meditatie, de kunst van
het vliegen tot in de hoogste
perfectie beheerst. Als hij naar
Amerika gaat, vliegt hij dan
zelf?
Mr. Visser: „Maharishi zegt: de
vliegtuigen zijn niet voor niets
uitgevonden. Dus hij neemt
het vliegtuig".
Zelf vliegen is goedkoper.
Mr. Visser: „Ja, maar dan
word je weer nat en zo".
De rijsttafel is inmiddels lang
en breed achter de kiezen, en
het is de hoogste tijd om de
RITAM weer te verlaten.
Graag hadden we nog een au
thentieke „hop" van mr. Koos
Visser aanschouwd, maar de
tijd ontbreekt. De agenda puilt
over. Stress, stress, stress. Bin
nenkort dus toch maar begin
nen aan een cursus Toegepast
Absoluut Management?.
Nog gauw even dit: wie be
nieuwd is naar de fameuze
Vedische en door de T.M.'ers
geheim gehouden mantra's,
kan ze vinden in het boekje
„Oosterse Geloofsbewegingen
in het Westen" van dr. R. Kra
nenborg (Zomer Keuning
Ede). Maar niet op eigen
houtje mee gaan experimente
ren, want dan kan er van alles
mis gaan. Voor het juiste effect
wende men zich tot de erken
de T.M.-leraar.
WILLEM SCHEER
