Rumoer over Zuid-Afrika's „instant" politiemacht
Dissident
praat met
premier
Lubbers
Buitenland
CcldAcOomtmt
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 1986 PAGINA9
ONDEN Hij is maar
lein van stuk. Nog geen
en meter zestig lang.
[aar waar Anatoli Sja-
anski komt, trekt hij
norme menigten. Waar
ij spreekt, trekt hij volle
ilen. En als hij eenmaal
et woord voert, blijkt
jn enorme geesteskracht,
ie hem heeft geholpen
jn negen jaar durende
evangenschap te door-
aan.
februari kwam voor de 38-
rige dissidente wiskundige
vrijheid. Op de grens tussen
lost- en West-Berlijn werd
jaranski geruild tegen een
antal Rusissche en Oostduitse
lionnen. Na een scheiding
an meer dan twaalf jaar werd
ij herenigd met zijn vrouw
atalia, die in het Westen ove-
gens beter bekend is onder
aar joodse naam Avital.
aar jarenlange strijd voor de
rijheid van haar man wierp
teindelijk toch resultaat af.
et echtpaar Sjaranski woont
Israël en verwacht over
aar maanden het eerste
ind.
ik Anatoli gebruikt tegen-
aordigj-weer zijn joodse
lam, SfWen, wat „geschenk
in god'^Selekent. Sjaranski
list deze w^ken door West-
iropa. OverM^waar hij komt
eft hij aan aevlopende band
terviews. „Dag en nacht gaat
zo", zegt hij en merkt ver-
Slgens op dat de KGB de
Lirnalisten verslaat voor wat
•treft het formaat van de
indrecorders. Met zijn vin-
irs geeft hij aan hoe klein de
iGB-apparaatjes zijn.
een van de brieven die
natoli Sjaranski vanuit de
ivangenis schreef merkte hij
i in elk geval onafhankelijk
zijn van de chaos die buiten
t gevangenismuren heerst.
p de vraag hoe hij nu van
liitenaf tegen die chaos aan-
ykt volgt eigenlijk geen ant-
rpord. In plaats daarvan ver-
»lt hü over zijn eigen onaf-
ankelijkheid.
[k ben veel meer afhankelijk
Anatoli Sjaranski zal
maandag op de Dam in
Amsterdam het woord
voeren tijdens de jaarlijkse
fakkeltocht voor de joden
in de Sovjet-Unie. Hij is op
uitnodiging van het „Soli-
dariteitscomité voor de jo
den in de Sovjet-Unie" tot
dinsdag in Nederland en
zal onder meer een ont
moeting hebben met pre
mier Lubbers en leden
van de Tweede Kamer.
dan voorheen. Zoals ik mij
mentaal moest inspannen qm
me vrij te voelen van de KGB,
moet ik nu vaak mijn best
doen (hoewel het niet precies
hetzelfde is) om me geestelijk
te bevrijden van de druk, de
goede bedoelingen en de liefde
van mensen die mij niet zien
als iemand van vlees en bloed
maar als een symbool".
Eigenlijk kun je Sjaranski een
Pool noemen. „Onze familie
kwam uit Polen naar Rusland.
Nou ja, ze verhuisden niet,
maar Rusland verlegde enkele
eeuwen geleden de grenzen
naar het westen. Ik kom dus
uit West-Rusland of Oost-Po
len, zo je wil".
Gelukkige familieleden kwa
men na de revolutie van 1917
weg naar Amerika of Canada.
De anderen waren gedoemd
om Sovjet-joden te worden.
Als jongeman studeerde Sja
ranski wiskunde. Hij leerde
ook Engels dat hij „behoorlijk
heeft kunnen verbeteren tij
dens mijn „criminele" contac
ten met journalisten".
Dat was in Moskou in de jaren
zeventig, toen Anatoli Sjarans
ki veel westerse journalisten
kende. Hij gaf hen nieuws
door over dissidenten en over
Russische joden die gevangen
genomen waren of aan wie
een uitreisvisum was gewei
gerd.
Uitreisvisum
Belangrijk voor Anatoli Sja
ranski en voor vele andere jo
den in de Sovjet-Unie was
vooral 1967, het jaar van de
Zesdaagse oorlog in het Mid
den-Oosten. „De Arabische
landen waren het voor het
eerst eens. De PLO zei dat het
einde van de staat Israël na
derde.
De Russische pers voerde een
campagne die niet alleen anti-
Zionistisch maar ook anti-se-
mitisch was. Toen Israël terug
had geslagen realiseerden de
Sovjetjoden zich, dat zij ook
hun nationale trots konden
verdedigen. Ze weigerden zich
te assimileren en wilden rech
ten afdwingen voor de Russi
sche joden".
Toen de Sovjet-troepen in 1968
Tjechoslowakije binnenvielen
schaamde Sjaranski zich voor
zijn land en voelde zich niet
langer verwant met de Sovjet-
Unie. In 1970 wist hij dat hij
vroeger of later naar Israël
zou gaan. In 1973 vroeg hij een
uitreisvisum aan maar zijn
verzoek werd afgewezen.
Sjaranski herinnert zich nog
heel goed een feest in een bos
buiten Moskou, waar men om
geven was door KGB-mensen.
Dat was de eerste maal dat hij
de hete adem van de KGB in
zijn nek voelde. Men wilde
hem angst aanjagen en duide
lijk maken dat hij in de Sov
jet-Unie was en niet in Israël.
„Vanaf toen raakte ik er aan
gewend. De KGB ging deel
uitmaken van mijn leven".
In juli 1974 trouwde Anatoli
Sjaranski met Natalia. Pas de
dag voor zijn huwelijk was hij
vrijgelaten door de politie, die
hem had aangehouden bij een
demonstratie tijdens het be
zoek van president Nixon aan
Moskou. Natalia had wel een
uitreisvisum en Anatoli stond
er op, dat zij er gebruik van
maakte. Hij wilde niet dat zij
men naar hun eigen woonge
meenschap en de andere ka
meraden dan zouden kunnen
instrueren.
De kameraden zijn beschul
digd van het intimideren van
mensen en van het plegen
van geweld. Zij en de Wit-
doeken zijn de laatste maan
den tot hevige botsingen ge
komen waarbij velen het le
ven lieten.
Berichten dat de speciale po-
litie-eenheid zou worden op
geleid om de kameraden te
bestrijden werden gisteren in
Pretoria afgedaan als verzin
sels met een sensationeel ka
rakter door de hoofdcommis
saris van politie, generaal
P.J. Coetzee.
Hij zei dat de nieuwe politie
mensen het bestaande korps
moeten versterken om de
misdaad in het algemeen te
bestrijden. Generaal Coetzee
verklaarde dat hij geen on
verantwoordelijke acties van
mensen die onder hem staan
zou dulden, acties die schade
zou kunnen toebrengen aan
wat hij noemde „de trotse re
putatie van bekwaamheid"
van de Zuid-Afrikaanse poli
tie.
Het rekruteren van de „kits-
konstabels" moet gezien wor
den als het officiële ant
woord op de razendsnel stij
gende misdaad in Zuid-Afri
ka tegen de achtergrond van
een nijpend gebrek aan poli
tiemensen.
Criminaliteit
De enorme groei van het
aantal diefstallen, berovin
gen, verkrachtingen en in
braken kan worden toege
schreven aan de massale en
groeiende werkloosheid en
aan het overhevelen van po
litiemensen van hun norma
le werk van misdaadpreven
tie naar het bestrijden van
politieke onrust.
Het parlement heeft al beslo
ten om de politiemacht uit te
breiden van 48.000 tot meer
dan 86.000, welk aantal be
reikt moet zijn in 1994. De
problemen zullen echter dat
jaartal niet afwachten.
Twee wetenschappelijk on
derzoekers aan de universi
teit van Witwatersrand in
Johannesburg schatten dat
de helft van de economisch
actieve zwarten tussen de
4 en 6 miljoen mensen op
het moment mogelijk werk
loos zijn. Sinds 1976 zijn de
reële inkomens achteruit ge
gaan en is de armoede dra
matisch toegenomen in de
zwarte huishoudens.
Het rapport van professor
Jerome Keenan van de vak
groep sociale antropologie en
Michael Sarakinsky beschul
digt de Zuid-Afrikaanse re
gering ervan de werkloos
heid lager voor te stellen dan
in werkelijkheid het geval is
en er staat verder in dit rap
port dat Zuid-Afrika te kam
pen heeft met een enorme
sociale ramp.
David Delling, de woord
voerder van de oppositiepar
tij voor Justitie, die de esca
lerende misdaad in de blan
ke en zwarte woonwijken
aan de kaak stelde, zei dat de
normale misdaadpreventie
en -onderzoek op de tweede
plaats komen bij de politie
omdat de politieke rol van
het politie-apparaat nu de
belangrijkste is.
-Een bron uit de florerende
particuliere beveiligingsin
dustrie schat dat 80 procent
van de politiemacht zich be
zig houdt met de onrust in de
zwarte woongemeenschap
pen, zodat er maar een scha
mele 20 procent overblijft
voor alle andere gebieden.
De verzekeringspremies voor
auto's en inboedel zijn met 40
procent omhooggeschoten in
de afgelopen maanden en
verdere verhogingen zijn al
voorspeld vanwege de toene
mende geweldsspiraal.
Een verzekeringsmaatschap
pij heeft een stijging van au
todiefstallen gemeld van 80
procent en een toename van
net ontvreemden van huis
houdelijke goederen met 30
procent in het afgelopen jaar.
Verzekeringsmaatschappijen
weigeren een inboedelverze
kering af te sluiten tenzij
men een toereikend anti-in
braaksysteem laat installe
ren.
De nieuwe ploeg „kant-en-
klare" politiemensen zal on
getwijfeld het enorme tekort
aan mankracht bij de politie
verkleinen, maar critici me
nen dat de prijs die daarvoor
wordt betaald hoog zal zijn,
vanwege de toenemende
spanning en polarisatie die
erdoor teweeg zal worden
gebracht in de zwarte woon
wijken. Zij zeggen dat de
enige manier om het geweld
in de woonwijken de kop in
te drukken is: het geven van
politieke oplossingen die op
een brede steun kunnen re
kenen aan de zwarten.
de ellende met de KGB zou
moeten doormaken.
Eenmaal in het Westen aange
komen begon Natalia Sjarans
ki een campagne voor de vrij
lating van haar man. Dat hielp
niet veel, want in 1977 werd
Anatoli Sjaranski in Moskou
gearresteerd op beschuldiging
van niets minder dan hoogver
raad.
Protesteren
In de gevangenis probeerde de
KGB, zo zegt hij, hem de ref
lexen van een rat of een muis
aan te leren. „Daar was het
hele systeem op gebaseerd. Er
waren minstens achttien soor
ten voedselrantsoen. In het ge
vangenishospitaal kreeg je
nummer la: een beetje vlees
en boter en een half kopje
melk per dag. In de strafcel
kreeg je 9b: een kopje heet wa
ter en een stukje brood drie
maal per dag".
In een koude cel zonder war
me kleding, beddegoed, bed of
behoorlijk voedsel moest Sja
ranski de verleiding weerstaan
om te doen, wat de autoritei
ten van hem verlangden. „Ik
doorzag het gevaar vanaf het
begin. Dat was ook de reden
om door te gaan met proteste
ren en het schrijven van ver
klaringen, zelfs al wist je dat
de enigen die ze lazen je me
ningen al kenden en je er al
leen maar zwaarder om zou
den straffen. Maar door vast te
houden aan je principes kun je
de pogingen van anderen je in
een muis te veranderen
dwarsbomen. Het was dus
zelfverdediging".
Bovendien schaakte Sjaranski
veel. „Ik kan schaken zonder
bord en zonder te kijken naar
een bord. Dat deed ik vaak in
de strafcellen. Honderden da
gen lang, in een koude, donke
re kamer, altijd uitgehongerd,
terwijl ik niet eens de datum
van die dag wist. Er zijn veel
verschillende manieren om je
zelf geestelijk gezond te hou
den".
Wanhoopte hij ooit? „Wat is
wanhoop? Ik heb nooit het
idee gehad dat ze me konden
vernietigen. Afgezien van de
'RETORIA Er is grote onenigheid ontstaan rond de
ïieuwe „instant" politiemacht van Zuid-Afrika, de
.kitskonstabels", die nu in de buurt van Kaapstad
vordt opgeleid. Deze politiemacht bestaat uit 1000
iwarte rekruten, die de zwarte woonwijken ingestuurd
tullen worden, gewapend met geweren en sjamboks
zwepen) na een opleiding van slechts drie weken. Cri
tici merken op dat drie weken lang niet voldoende is
"bm politiemensen op te leiden voor de zeer delicate
"taak van het in de hand houden van rellen en grote
menigten.
eerste paar weken of maanden
voelde ik dat ik genoeg kracht
in mezelf herbergde en dat ik
niet bang hoefde te zijn voor
hun dreigementen. Maar er
waren vele momenten waarop
ik meende dat ik daar waar
schijnlijk zou sterven".
Om de een of andere reden
had de KGB Sjaranski al zijn
bezittingen afgenomen, behal
ve het Hebreeuwse psalmen
boek dat hij kort voor zijn
aanhouding van een toerist
had gekregen. Hij herinnerde
zich vooral psalm 23, dat in
vertaling luidt: „Hoewel ik
loop door het dal van de scha
duw van de dood...".
Van zijn moeder, die hem spo
radisch mocht bezoeken, hoor
de Anatoli dat hij vrijgelaten
zou kunnen worden, als hij
een brief schreef waarin hij
om gratie verzocht om gezond
heidsredenen. Omdat zo'n
brief zou worden beschouwd
als een schuldbekentenis,
heeft hij hem nooit geschre
ven.
„Ik wilde niemand anders het
zelfde aandoen door hem te
bewegen zijn principes op te
geven en toe te geven aan de
druk. Dat was de reden dat ik
geen compromissen kon slui
ten. Het zou niet alleen mij
maar ook anderen verzwak
ken".
Rechtën
De Sjaranski's wonen nu in
Jeruzalem. Zijn vrouw is
streng orthodox-joods gewor
den en heeft veel vrienden die
geloven in het herstel van het
Bijbelse land Israël en weinig
begrip hebben vöor de Pale
stijnse Arabieren. Sjaranski
heeft altijd de zaak van het
Zionisme voorgestaan, maar
eveneens de rechten van alle
mensen. Brengt dat hem niet
in een moelijk parket?
Volgens hem ligt de zaak niet
zo simpel. „Maar ik ben ver
plicht mij zorgen te maken
over de mensenrechten in Is
raël. Als de rechten van wie
dan ook in welk land dan ook
worden ondermijnd, dan wor
den in feite mijn eigen rechten
ondermijnd".
In Israël heeft Sjaranski een
gevangenis bezocht. Niemand
kan hem om de tuin leiden als
het gevangenissen betreft,
want hij kent ze maar al te
goed. Hij heeft er een hele dag
doorgebracht, de strafcellen
gezien en het gevangeniseten
gegeten.
Hij constateerde dat er een
groot verschil bestond met ge
vangenissen in de Sovjet-Unie.
Hij heeft ook met veel politici
(Van onze correspondente
Margaret Jacobsohn)
De controverse laaide giste
ren op toen er beweerd werd
dat rekruten die hun oplei
ding wilden staken daarvan
weerhouden werden. De
nieuwe ploeg wordt in het
diepste geheim getraind en
aan een persploeg werd geen
toegang verleend tot het op-
leidingskamp in de veilig-
heidszone rond de Koeberg
kerncentrale, ongeveer der-
l_ tig kilometer van Kaapstad,
j' Een man uit de nabijgelegen
zwarte woonwijk Guguletu,
die beweert dat hij de broer
is van een rekruut, vertelde
aan journalisten dat sommige
rekruten hadden gemeend
dat ze werden aangetrokken
1 als veiligheidsbeambten.
Toen ze eenmaal in opleiding
waren, kregen ze geen toe-
stemming meer om naar huis
te gaan. Zijn broer had een
boodschap naar buiten weten
te smokkelen die luidde dat
hij ën een aantal anderen de
opleiding niet wilden voort
zetten, maar dat ze niet weg
mochten.
De spoedcursus voor speciale
politiemensen, aangetrokken
uit het schrikbarend groeien
de leger van zwarte werklo-
ze tnannen tussen de 24 en
45, is scherp bekritiseerd
1 vanwege de korte duur er-
vanT Er wordt erg aan ge
twijfeld of het vereiste ni-
veau van discipline en trai-
- ning bereikt kan worden in
- drie weken.
Jan van Eek, voorzitter van
het Actie Committee voor
het Beheersen van de Onrust
van de blanke oppositiepartij
in het parlement in de West
kaap heeft gewaarschuwd
voor het verder verslechte
ren van de verhouding tus
sen de politie en dé zwarte
bevolking als een ongedisci
plineerde politiemacht wordt
osgelaten op de zwarte
woonwijken waar de situatie
Joch_al explosief is.
Anatoli
Sjaranki: „Ik
heb nooit het
idee gehad
dat ze me
konden
vernietigen.
Ik voelde dat
ik genoeg
kracht in
mezelf
herbergde en
dat ik niet
bang hoefde
te zijn voor
hun dreige
menten.
Maar er
waren vele
momenten
waarop ik
meende dat
ik daar
waarschijnlijk
zou sterven".
in Israël gesproken, behalve
dan met de communisten en
uiterst rechts, en gematigde
Arabische leiders ontmoet.
Aan het eind van het gesprek
toch nog even terug naar de
wilskracht die Sjaranski uit^
straalt, wanneer je met hem
praat, als hij op visite gaat bij
president Mitterrand of wan
neer hij in New York een me
nigte van 300.000 mensen toe
spreekt.
„Je moet altijd proberen na
tuurlijk te blijven, niet misleid
te worden door de stroom vlei
ende complimenten en grootse
ontvangsten. Het is eenvoudig
weg zo dat de mensen geen
zelfvertrouwen hebben. Ieder
een heeft genoeg macht, maar
de mensen hebben geen ver
trouwen in zichzelf".
Copyright The Guardian
Normaal
onderzoek komt
bij de politie op de
tweede plaats
omdat de politieke
rol nu de
belangrijkste is.''''
Helen Suzman, die zich al ja
ren beijvert voor mensen
rechten en oppositiewoord
voerder is voor Orde en
Recht, zei dat het haar abso
luut onmogelijk leek om een
gedisciplineerde macht op te
leiden in drie weken.
Gedisciplineerd
Helen Suzman, die zich al ja
ren beijvert voor mensen
rechten en oppositiewoord
voerder is voor Orde en
Recht: „Het is van het aller
grootste belang dat de enige
politie die de onrustgebieden
ingestuurd wordt goed ge
traind en gedisciplineerd is
en de betekenis van zelfbe
heersing in moeilijke situa^
ties begrijpt".
Suzman zei dat de politie al
vaak had bijgedragen tot het
uit de hand lopen van onrust
en geweld en dat het zeer
waarschijnlijk was dat de
nieuw opgerichte politie
macht dergelijke gebeurte-*
nissen in aantal zou doen
toenemen.
Politiewoordvoerders zeiden
aanvankelijk dat de speciale
nieuwe politie dezelfde
macht en autoriteit zou heb
ben als volledig getrainde
politiemensen die een oplei
ding van een jaar doorlopen.
Dit werd later weer ontkend,
en de minister van Orde en
Recht, Louis Legrange, zei
Helen Suzman (links op de foto), de blanke oppositiewoordvoerder voor Orde en Recht In Zuid-Afrika: „Het is absoluut onmogelijk
om in drie weken een gedisciplineerde politiemacht op te leiden".
dat de bevoegdheden van de
hulptroepen beperkt zouden
zijn.
Een woordvoerder van de
afdeling Criminologie van de
universiteit van Kaapstad
trok in twijfel of de nieuwe
rekruten in staat zouden zijn
'om „zelfs maar het flauwste
benul te hebben wat voor ge
zag en plichten hun deel zul-
Hij vroeg zich af of je kan
verwachten dat iemand die
minimaal onderwijs had ge
noten de wetten kon begrij
pen, en in overeenstemming
daarmee kon handelen, die
de politie het recht geeft
schoten te lossen en zelfs
mensen dood te schieten.
Een vooraanstaande bron uit
politiekringen wordt in de
pers geciteerd. Hij zegt dat
een van de taken van de
nieuwe politiemacht zal be
staan uit het de kop indruk
ken van geweld van de mili
tante anti-regeringsgezinde
kameraden in de zwarte
woongemeenschappen.
Er is ook beweerd dat zich
zowel dit soort kameraden
als „Witdoeken", hun gezwo
ren vijanden, conservatieve
verontruste burgers, zouden
bevinden, onder de nieuwe
rekruten.
Willy Soga, een leider van
het illegale kamp in Cross
roads, zei deze week dat de
reden voor het laten oplei
den van kameraden was dat
ze getraind zouden terugko
