Marie is
dood, leve
Marie!
geringd
op wereldreis
Y.W.C.A. vlecht vrouwen aan elkaar
Yeel straling en gif bij kerninstallaties in VS
VROUWENBOND VIERT 65-JARIG LUSTRUM:
BINNENLAND/BUITENLAND
w«i<w comaiu
VR1IDAG 26 SEPTEMBER 1986PAGINAI
Familie bezorgd over
Surinaamse gevangenen
PARAMARIBO/DEN HAAG Familie-
leden van twintig mannen, die in augus
tus in Oostsuriname zijn opgepakt en
sindsdien door het leger worden vastge-'
houden, hebben gisteren bij het Nationaal
Instituut Mensenrechten (NIM) duidelijk
heid gevraagd over het lot van de gevan
genen. De gedetineerden, volgens de Suri
naamse autoriteiten leden en aanhangers
van de groep-Brunswijk, zijn niet officieel
in staat van beschuldiging gesteld. De
voorzitter van het mensenrechteninsti-
tuut, Philip Ak^um, liet weten dat dat het
orgaan „de strategie van het leger niet
mag en wil doorkruisen". Familieleden
zijn tot nu toe niet toegelaten tot de gede
tineerden. Onder hen bestaat de vrees dat
de mannen slecht worden behandeld.
Indonesië zendt Nederland
nota over VOC-schip
NEW YORK Indonesië gaat Nederland een diploma
tieke nota sturen over de Geldermalsen, het VOC-schip
waaruit de Engselse duiker Hatcher een schat aan Chi
nees porselein heeft gehaald. De inhoud van het schip
heeft miljoenen opgebracht. Jakarta is niet gelukkig
met de gang van zaken. Hatcher, nu een rijk man, heeft
nooit precies willen zeggen waar hij het wrak heeft
aangetroffen. Onderzoek heeft aan het licht gebracht
dat het wrak in wateren ligt die onder Indonesië val
len. Nadat Hatcher had gezegd dat het om een schip
van de Vereenigde Oostindische Compagnie ging, eiste
Nederland, als rechtsopvolger van de VOC, een deel
van de opbrengst van de veiling op. Indonesië lijkt niet
zo ver te willen gaan om ook een deel van de opbrengst
te claimen. Het wil echter zijn juridische positie veilig
stellen als er weer wrakken met kostbare lading in In
donesische wateren worden gevonden.
Onrust na overlijden en
ziekte op school Teuge
TEUGE In het dorp Teuge, tussen Deventer en Apel
doorn, is opwinding ontstaan over de plotselinge dood van
een negenjarig meisje, leerlinge van de basisschool De Zaai
er. Zij overleed aan nekkramp, een zeer zeldzame ziekte. Di
verse inwoners van Teuge hebben een verband gelegd met
drie kankergevallen onder leerlingen van deze school, die in
de afgelopen jaren zijn voorgekomen. Sommigen vrezen dat
de school op gifgrond is gebouwd. Er zijn twee gevallen van
leukemie geconstateerd en vier jaar geleden overleed een
leerling aan een tumor. Betrokken artsen vinden het abso
luut misplaats een verband tussen de ziektegevallen te leg
gen. Het schoolbestuur heeft de ouders van alle 62 leerlin
gen een brief gestuurd waarin alle stappen worden opge
somd die het bestuur vanaf 1984 heeft ondernomen. Zo werd
onder meer twee jaar geleden voor eigen rekening een bo
dem- onderzoek uitgevoerd. Daaruit bleek niet dat er ge
vaarlijke stoffen in de grond zitten.
STICHTINGMARIE.
WORD WIJZER" OPGEDOEKT
AMSTERDAM „We
gaan hier echt niet zitten
huilen, hoor", zegt Jan-
nie Tamminga, bestuurs
lid van de stichting „Ma
rie, word wijzer". Maar
verdrietig is ze wel, „na
tuurlijk". Want de stich
ting, kortweg „Marie"
genoemd, is wijlen. Is
Marie dus wijs gewor
den? Nee, maar ,je moet
er mee stoppen als je niet
dat je de middelen niet
hebt om verder te gaan".
Het einde van een actie
groep.
Veertien jaar geleden werd
„Marie, word wijzer" opge
richt, door vertegenwoordi
gers van Man/Vrouw Maat
schappij, de FNV-vrouwen-
bond, de Nederlandse Chris
ten Vrouwen Bond, de Ne
derlandse Bond van Platte
landsvrouwen en andere
vrouwenorganisaties. Pen-
ningmeester(es) Gerie van
der Walle: „Het ging ons er
om meisjes een bewuste keu
ze te laten maken, te laten
kiezen voor het vervolgon
derwijs. Te veel meisjes ko
zen voor de (vervolgoplei
ding met de minste kansen
en braken die opleiding ver
volgens vroegtijdig af. Met de
gedachte: we trouwen straks
toch".
Scholen
Vanaf 1972 heeft „Marie" de
scholen bestookt met materi
aal waarin de traditionele
rollen werden doorbroken.
Want waarom zou het aan
recht een betere bestemming
voor meisjes zijn dan de
schoolbank? Marie" wist be
ter. Alle 9000 scholen, open
bare en bijzondere, kregen
folders en lesmateriaal. „We
kregen er altijd veel reacties
op", zegt voorzitter Joke Ko-
ningh, lid van de Rooie
Vrouwen in de PvdA. „Maar
er waren ook wel scholen die
het materiaal weer terug
stuurden. We hebben geen
cijfers over het aantal scho
len dat er gebruik van maak
te, maar het moeten er veel
geweest zijn, gezien de aan
vragen om extra materiaal
die we binnenkregen".
Behalve op de scholen heeft
„Marie" sinds 1978 ook haar
stem laten horen in de poli
tiek. via nota's en deelname
aan begeleidingscommissies.
Ilse Debije. project-coordina
tor: „In Haagse kring drong
het gezag van „Marie" lang
zaam maar zeker door. Ze
werd gevraagd in commissies
zitting te nemen en in vele
discussie-stukken werd de
mening van „Marie" geci
teerd. En mede op aandrang
van de stichting is het Cen
traal Bureau voor de Statis
tiek (CBS) er toe over gegaan
de onderwijs-cijfers te split
sen in resultaten van jongens
en meisjes".
„Het emancipatieproces is
een maatschappelijke veran
dering waar natuurlijk veel
verschillende krachten een
rol in spelen, maar „Marie"
heeft duidelijk een voortrek
kersrol gespeeld", conclu
deert Joke Koningh tevre
den. Over het overheidsbe
leid is ze minder te spreken.
Het doel is nog lang niet be
reikt. „Vrouwen worden nog
steeds achtergesteld. De
emancipatie is nog lang niet
ver genoeg gevorderd. En
door het huidige bezuini
gingsbeleid worden vrouwen
weer extra gedupeerd. Denk
alleen maar aan de maatrege
len in het onderwijs: de
vrouw krijgt de kinderen
weer langer thuis en de bege
leidingsdiensten, die ook de
emancipatie in het onderwijs
behartigen, dreigen hun sub
sidie kwijt te raken".
Jammer
De bestuursleden zijn het
roerend met elkaar eens: het
doel van „Marie" is nog lang
niet bereikt. „Marie is wel
een stukje wijzer geworden,
maar nog niet wijs genoeg",
zegt Koningh. En toch wordt
„Marie" begraven, de stich
ting stopt er mee. Jannie
Tamminga: „Marie" was de
enige groep die op het basis
onderwijs gericht was. Daar
om is het zo jammer dat we
er mee op moeten houden,
maar het moet wel. Als je ziet
dat het niet meer loopt moet
je de knoop doorhakken".
Volgens Koningh is de tijd
voor actie voorbij en moet de
strijd op een ander niveau
voortgezet worden. „Marie"
was eena actiegroep en voor
een actiegroep is een bestaan
van veertien jaar heel lang.
Op een gegeven moment
moet dat door anderen over
genomen worden. Dat mo
ment is nu. Het ging ons ook
veel te veel tijd kosten. Dit
werk kan gewoon niet door
vrijwilligers gedaan worden".
„Marie" is tot de conclusie
gekomen dat de „mensen in
het veld" (ouders en leer
krachten) behoefte hebben
aan deskundigheid. Er moet
dus een centrum komen
waar iedereen altijd om in
formatie en begeleiding aan
kan kloppen. Ilse: „We moe
ten nu eerst het land in om
een discussie te voeren over
hoe zo'n centrum er uit moet
zien. Moet dat landelijk of re
gionaal opgezet worden, gaat
de subsidiekraan er voor
open, wie doen er aan mee;
dergelijke vragen moeten be
antwoord worden voor we
kunnen beginnen. Dat zal
nog wel even duren". Het be
stuur van „Marie" hoopt dat
de slotmanifestatie die mor
gen in Utrecht wordt gehou
den, de opmaat wordt van
een nieuw begin. „Marie is
dood, leve Marie!" schrijft de
slichting in haar testament.
Want „de bij „Marie" aange
sloten organisaties moeten af
zonderlijk, vanuit de eigen
invalshoek, doorgaan met on-
derwijsemancipatie".
STEVO AKKERMAN
WASHINGTON Bij nu
cleaire installaties van het
ministerie van energie in
de VS overschrijden stra
ling en gif in bodem en
grondwater honderden
malen de norm voor de
gezondheid. Dat staat in
een rapport van de onaf
hankelijke Amerikaanse
rekenkamer aan het Con
gres.
Het niveau van radio-actief
materiaal in het grondwater
bij installaties van het ministe
rie in South-Carolina en Was
hington, die mede dienen voor
de produktie van kernwapens,
overschrijdt de norm voor
drinkwater 400 maal. De che
mische besmetting bedraagt
zelfs 1000 maal de norm in in
stallaties in South Carolina,
Colorado en Tenessee.
Het weerwoord van het minis
terie is dat de besmetting be
perkt blijft tot het terrein van
de installaties en dat er geen
gevaar bestaat voor de volks
gezondheid.
De Democratische Senator
John Glenn vindt de conclusie
„schokkend en angstaanja
gend" en waarschuwt voor een
„milieuramp", die zal kunnen
ontstaan, als bodem en grond
water niet worden gezuiverd.
De Sovjet-Unie heeft gisteren
toegezegd om de VS inlichtin
gen te geven over de veilig
heidsmaatregelen voor twee in
aanbouw zijnde kerncentrales
in Cuba.
Dat gebeurde op de „Tsjerno-
byl-conferentie" in Wenen,
waar de afgevaardigden twee
akkoorden bespraken die ge
richt zijn op het treffen van
internationale maatregelen in
het geval van kernrampen.
Het hoofd van de Amerikaan
se delegatie, de Amerikaanse
minister van energie John
Herrington, had eerder te ken
nen gegeven dat de VS be
zorgd zijn over de Cubaanse
reactoren.
Minister Nijpels (Milieu) heeft
gisteren op de conferentie
over kernveiligheid twee reso
luties ingediend over de uit
breiding van het waarschu
wingssysteem en van de aan
sprakelijkheidsregeling bij
kernongevallen.
In de ene resolutie verzoekt de
bewindsman de lidstaten van
de iNternationale Organisatie
voor Atoomenergie (IAEA) op
basis van vrijwilligheid ook
die ongelukken met kerncen
trales en andere nucleaire in
stallaties te melden, die niet
direct gevaar opleveren voor
omringende landen.
ondertekenen de lan
den die aan de IAEA-confe-
rentie deelnemen een verdrag
waarin staat dat zij verplicht
zijn alle kernongevallen te
melden die een grensover
schrijdend karakter hebben.
Nijpels wil dit uitgebreid zien
met de melding van alle overi
ge ongevallen van enige om
vang, zij het op vrijwillige ba
sis.
In de tweede resolutie roept de
bewindsman alle landen op die
zich nog niet hebben aangeslo
ten bij de conventies van Pa
rijs en Wenen betreffende de
aansprakelijkheid voor de bij
kernongevallen ontstane scha
de op deze te ondertekenen.
Op de ringen staan behalve een nummer o
het land van herkomst en het adres van de
gelringcentrale
DEN HAAG De vogel
trek heeft mensen altijd al
gefascineerd. Lange tijd
wist men niet waar vogels
in de herfst heengingen.
Van de Griekse wijsgeer
Aristoteles wordt verteld
dat hij zwanen een rood
koordje om hun poot
bond, om ze het jaar daar
op te kunnen herkennen.
Tegenwoordig worden er
in ons land jaarlijks zo'n
185.000 vogels geringd om
meer te weten te komen
over de vogeltrek. Het
ringonderzoek wordt ge
coördineerd door de Ne
derlandse Ringcentrale in
Arnhem, die dit jaar 75
jaar bestaat, en dat van
daag vierde met een sym
posium in de Stadsgehoor
zaal in Leiden.
De Deense schoolmeester Mor-
tensen was de eerste die het
ringen van vogels systematisch
aanpakte. Hij begon in 1889
vogels te vangen, die hij voor
zag van een ring om hun poot
of hals en vervolgens weer los
liet. De Deen hield een com
plete administratie bij van de
geringde vogels die later te
ruggevonden werden en ver
zamelde zo interessante gege
vens.
Bescherming
Directeur S. Woldhek van de
Vogelbescherming: „Het rin
gen is zowel voor de bescher
ming van de vogels als voor de
wetenschap erg belangrijk. Ei
genlijk is het net zoiets als het
in zee gooien van een fles met
een briefje: je weet niet of hij
aankomt en of iemand de
boodschap leest. Natuurlijk ko
men niet alle ringen terug,
maar toch krijgen we meldin
gen uit alle delen van de we
reld. Door die berichten ko
men we elementaire zaken
weten over de trekroutes y
de vogels, over de broedgeh
den, over de sterfplaatsen i
dergelijke.
Alle gegevens die in Nedf
land binnenkomen word
door de Ringcentrale veri
meld en geschikt gemaa
voor wetenschappelijk ond
zoek. In 1911 werd de centr
opgericht. Aanvankelijk v
zij gehuisvest in het Leii
Rijksmuseum van Natuurli
Historie, maar 1958 verhuis
de instelling naar Heteren,(
plaats in de buurt van A
Het ringen zelf gebeurt (li
ruim driehonderd vrijwi
gers. Een van hen. de h
Wanders, is geregeld in
vroege ochtend in de Was
naarse duinen te vinden,
legt uit: „Voor het vangen
de vogels gebruiken we v
kenbanen en eendekooien. I
werden vroeger gebruikt
dieren voor consumptie
vangen. Spreeuwensoep I
voorbeeld was in vroeger
een heel populair gerecht,
niet meer gelukkig. Wij
bruiken om de vogels op
baan te krijgen bandjes i
vogelgeluiden en ook nog 1
lokvogels. Als ze neerstrijk
trekken we aan een touw
dat er een klapnet over I
heen slaat. De vogels kum
van onder het klapnet gem
kelijk gevangen worden,
worden geringd en daarna 1
gelaten. Da's een kwestie
hoogstens vijf minuten,
houden altijd precies bij we
vogels we ringen. We rich
ons nu vooral op rietgorzen,
vinken en de piepers".
Grenzen
Over het verwerken vanl
gegevens vertelt Dr. A.C.
deck, afdelingshoofd van
Ringcentrale: „Er is deze er
veel informatie over Euroj
vogelsoorten verzameld, w
vanaf 1900 zijn er in ons
relddeel 35 miljoen vogels
ringd. Daarvan zijn er 1 r
joen teruggemeld. Voor
verwerken van de gegeven
samenwerking nodig tussen
wetenschappers in Eun
want vogels houden zich i
aan grenzen. De 30 ringcen
les in ons werelddeel werl
dan ook samen in een fed(
tie, de Euring. In de datab
van die federatie worden
terugmeldingsgegevens
alle Europese vogels opge
gen.
Wie een geringde vogel vit
kan de ring het beste opstu
naar het Vogeltrekstati
postbus 40 in Heteren met v
melding van plaats, dati
soort en de omstandighe
waaronder de vogel gevoni
werd. Dan is er w>
steentje bijgedragen aan o
kennis van de trekvogels.
SUSKE EN WISKE DE GLANZENDE GLETSJER
(c) Standaard Uitflevon|. Antwerpen-Weesp.
UTRECHT De
Y.W.C.A. (Christen We
reld ver bond van Vrou
wen) vlecht morgen
vrouwen met verschil
lende huidkleuren door
elkaar tot „één grote
vrouwelijke smeltgroep".
Prinses Irene loopt dan
samen met de Turkse
mevrouw uit Rotterdam,
de Surinaamse uit
Utrecht en de Indische
uit Den Haag door de
Nieuwe Kerk in Amster
dam. Eén dag vormen ze
de blauwdruk voor een
nieuwe samenleving: een
vlechtwerk van mensen
met verschillende etni
sche achtergrond. De
Y.W.C.A. bestaat 65 jaar
en viert dat morgen met
het oog op de toekomst.
„Wij zien de manifestatie
als het startpunt van een
op te zetten landelijk sa
menwerkingsverband.
Maar we weten nog niet
hoe dat er uit komt te
zien", zeggen de organi
satrices aan de voora
vond van „Vrouwen-
vlechtwerk".
de vrouwen die de dag bijwo
nen uit etnische groepen
konjt. Dat is nog nooit eerder
vertoond", melden Joan Fer-
rier en Ria Lindeman, leden
van de werkgroep die de ma
nifestatie „Vrouwen vlecht
werk" organiseert, tevreden.
„Op andere grote bijeenkom
sten van vrouwen zie je
hooguit een handjevol vrou
wen uit etnische groepen".
De Y.W.C.A. is een christelij
ke organisatie. Voelen die
buitenlandsevrouwen zich
daar wel bij thuis
Joan Ferrier: „De Y. (afge
kort en uitgesproken als
„Why") is christelijk in die
zin dat we respect hebben
voor andere culturen en reli
gies. Er zijn ook islamitische
en hindoestaanse vrouwen
lid van. Wereldwijd zijn er
zo'n veertien miljoen vrou
wen bij aangesloten. De Ne
derlandse afdeling is relatief
klein en houdt zich vooral
bezig met de vorming van
vrouwen en de strijd om de
mensenrechten. In de Derde
Wereld doet de Y. vooral
veel kleinschalig ontwikke
lingswerk".
Is het christelijk karakter
dus een historische vlag die
de lading niet meer dekt?
„Uit de aanmeldingen blijkt -.Nee, nee. Het is natuurlijk
dat maar liefst de helft van wel zo gegroeid, maar dat wil
niet zeggen dat we net zo
goed niet-christelijk zouden
kunnen zijn. Je moet tenslot
te ook je eigen religie respec
teren om open ogen en oren
voor die van anderen te kun
nen hebben. Om die open
heid gaat het ons, we zullen
nooit op dat christelijke ha
meren".
Samen
Verleden jaar waren Joan
Ferrier en Ria Lindeman
aanwezig op de VN-vrou
wenconferentie in Nairobi.
Daar zagen ze hoe vrouwen
uit totaal verschillende lan
den en culturen met elkaar
kunnen optrekken. En ze re
aliseerden zich dat ook in
Nederland de etnische ver
scheidenheid onder vrouwen
groot is. Ria: „Het is waanzin
om je alleen te richten op de
vrouwen in Azië, Afrika, La-
tijns-Amerika en dergelijke,
terwijl hier in Nederland
vele mensen leven die af
komstig zijn uit diezelfde we
relddelen". De Y.W.C.A. stel
de daarom een werkgroep in
die ter gelegenheid van het
65-jarig bestaan van de Y.
een „multi-etnisch lustrum"
op poten moest zetten.
Werden de buitenlandse
vrouwen bij de organisatie
betrokken of waren ze alleen
„slachtoffer" van liefdadig
heid?
Joan: „Wij willen j
ken. Dat betekent dat*wij dus
niet van alles en nog wat
voor anderen organiseren,
maar dat we dat samen doen.
Dat staat als een paal boven
water. Ook voor de organisa
ties van vrouwen uit etnische
groepen. Toen zij voor het
eerst met ons aan de tafel za
ten om over de manifestatie
te praten hebben ze eerst een
stevige ideologische discussie
aangezwengeld en ons ge
vraagd: „Waarom willen jul
lie ons er eigenlijk bij betrek
ken?" Uiteindelijk is er een
werkgroep gevormd, waarin
vertegenwoordigers van de
Y.W.C.A. en van de buiten
landse vrouwen het met el
kaar wagen. De manifestatie
valt onder verantwoordelijk
heid van die werkgroep, niet
van de Y.W.C.A. De Y. is, zo
als dat zo mooi heet, slechts
„voorwaarden scheppend".
Was het niet moeilijk de bui
tenlandse vrouwen te berei
ken? Die zijn immers minder
georganiseerd en geëmanci
peerd dan de Nederlandse.
Ria, die namens Indische
vrouwen in de werkgroep zit:
„Ze zijn zeker wel georgani
seerd, zij het dan wat minder
dan de Nederlandse vrou
wen. De Molukse vrouwen
werkten bijvoorbeeld al sa
men voordat ze in Nederland
kwamen, dat geldt ook voor
de Surinaamse. De organisa
ties van Indische, Turkse en
Marokkaanse vrouwen be>
staan minder lang, maar heb
ben echt een aardig draag
vlak. Ze treden weliswaai
niet zo naar buiten als Ne
derlandse organisaties, maai
hun invloed naar binnen
groot. Inderdaad, ze bevin
den zich in een andere fast
van de emancipatie, maar ji
kunt dat niet zondermeei
vergelijken met die van d<
Nederlandse vrouwen. Dit
processen lopen niet sync
hroom".
„Vrouwenvlechtwerk" word
opgeluisterd door de aanwe
zigheid van prinses Irene
aangekondigd als Irene var
Lippe-Biesterfeld. Dat zi
komt is „puur functioneel"
zo verzekerd Joan, „geen pu
bliciteitsstunt". Irene spreek
als oprichtster van een ad
vies- en trainingsbureau voo
„multi-culturele kadervor
ming". Zij zal het hebber
over de rol van de Neder
landse vrouw „bij het vorm
geven aan een multi-etnischr
samenleving, waarin een ie
der op gelijkwaardige wijzf
participeert'zoals het themi
van de dag is geformuleerd
„We zien de manifesta
tie als het startpunt. In Nai
robi hebben we gezien ho
we kunnen samenwerker
dat moet in Nederland ooi
kunnen".
STEVO AKKERMA!
