omdêws
moet
a
IN EN OM DE KAS
EXPORT LELIEBLOEMEN BLIJFT ACHTER
Gasprijs werkt op
veel fronten door
Plantage Herfstpremière" succes
Welk slaras
voor de
winter?
NI6RSIÏCHTING
Giro 388.000
LAND EN TUINBOUW
Ceidóc6otvuvnt
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 1906 PAGINA 1
Door de koppeling van de gasprijs aan de prijs van ruwe olie
is deze in het afgelopen jaar sterk gedaald. Voor de glastuin
bouw komt dit ruwweg neer op een daling van de prijs van
ruim 40 cent per kubieke meter naar ongeveer 17 cent. De
prijsdaling is ook bepaald niet ongemerkt aan de schatkist
van de overheid voorbij gegaan. De nieuwsmedia hebben
hier de laatste weken veel aandacht aan besteed. Het is een
duidelijke zaak dat de overheid niet langs bezuinigingen
kan. De invloeden van de te nemen maatregelen zoals bij
voorbeeld de bodemprijs voor het aardgas en de verhoging
van het BTW-tarief, zijn nog onduidelijk. Er zijn wel een
aantal andere zaken duidelijk. Bedrijven die geïnvesteerd
hebben in alternatieven voor aardgas kunnen op dit ogen
blik vraagtekens zetten wat deze investeringen betreft. Het
gaat hier wel om investeringen op langere termijn en nie
mand weet hoe hoog de gasprijs over een jaar zal zijn. Als
gevolg van de gedaalde energieprijs is het bedrijf van Schul-
te en Lestrade in Roermond failliet gegaan. Het telen in kli
maatcellen met behulp van het total-energy-systeem werd
te kostbaar. Door het dalen van de olieprijs is de inkrimping
van de tomatenteelt op de Kanaaleilanden tot stilstand ge
komen. Er is zelfs weer sprake van een bescheiden groei.
Het is gevaarlijk om er zonder meer vanuit te gaan dat de
huidige lage energieprijs een lang leven beschoren zal zijn.
Er zullen in de komende tijd ongetwijfeld steeds meer effec
ten duidelijk worden. Het nemen van beslissingen voor de
toekomst is er niet eenvoudiger door-geworden.
Naar schatting 450 de
taillisten in bloemkwe
kerij-artikelen bezochten
deze week de „Plantage
Herfstpremière '86". De
twaalf bedrijven in Plan
tage, het koopcentrum
van Bloemenveiling
Westland, stelden voor
deze gelegenheid hun
complete assortiment
produkten ten toon.
Op een groot podium in het
midden van het koopcen
trum demonstreerden de to-
parrangeurs Nico Klaver en
Koos Zuidgeest de nieuwste
ontwikkelingen op het ge
bied van de bloemsierkunst.
„Plantage", zo sprak de twee
de voorzitter van Bloemen
veiling Westland. de heer P.
van Dijk, „is in ruim twee
jaar uitgegroeid tot een on
misbare inkoopmogelijkheid
voor honderden detaillisten
vanuit de regio en ver daar
buiten. die niet via de vei-
lingklok of het bemiddelings
bureau willen of kunnen ko
pen. Het cash carry-sy-
steem blijkt dus in een grote
behoefte te voorzien. We mo
gen wel zeggen dat het een
succes is".
Mede gezien dit succes is het
zo goed als zeker dat ook vol
gend jaar Plantage zich in
een Herfstpremière presen
teert. Wellicht zal zelfs aan
het verzoek, om een dergelijk
evenement tweemaal per jaar
te organiseren, worden vol-
De toparrangeurs Koos Zuidgeest. Piet Vellekoop en Nico
Klaver aan het werk.
De export van leliebol-
len loopt als een trein.
Sinds 1978 zijn de verko
pen in het buitenland
verviervoudigd. In aan
tallen gesproken: van 50
miljoen stuks in 1978
naar 213 miljoen in 1985.
Maar hoe zit het nu met
de export van leliebloe
men? Zit die ook con
stant in de lift? Inder
daad is er sprake van een
toename, maar vergele
ken met de export van
leliebollen is die groei
nogal magertjes.
Een paar cijfers van de laat
ste jaren: in 1983 gingen 140
Grote toekomst voor oogstvoorspelling vanuit de lucht
Objectieve gewascontrole en
nauwkeurige oogstvoorspel
ling vanuit een vliegtuig
worden binnen afzienbare
tijd betaalbaar en technisch
haalbaar Met behulp van te-
ledetectie. de meting van
straling die een gewas terug
kaatst, is de groei van gewas
sen snel en nauwkeurig te
controleren, zijn ziektes op te
sporen en opbrengsten te
voorspellen. De.ontwikkeling
van goedkope mini-vliegtuig
jes en het gebruik van rela
tief goedkope camera's bren
gen teledetectie vanuit de
lucht stapje voor stapje dich
ter bij een algemene toepas
sing in de landbouw.
Dat stelt de Wageningse on
derzoeker ir. J. Clevers in
zijn proefschrift over telede
tectie in de akkerbouw,
waarop hij woensdag promo
veerde aan de landbouwuni
versiteit (LU) in Wagenin-
gen. Volgens Clevers. die
werkzaam is bij de vakgroep
landmeetkunde en teledetec
tie van de LU. is naast snel
heid en nauwkeurigheid een
groot voordeel van metingen
vanuit de lucht, dat die me
tingen de gewassen niet be
schadigen.
Bij teledetectie wordt de door
het aardoppervlak terugge
kaatste (zonne)straling geme
ten. Een onbegroeide bodem
kaatst veel meer licht terug
dan een begroeid oppervlak.
Door bepaalde golflengtes
van de teruggekaatste stra
ling te analyseren, kan een
computer alle gewenste in
formatie over bodembedek
king, mate van begroeiing,
groei-ontwikkeling van ge
wassen en oogstvoorspellin-
gen „in kaart" brengen.
Bij zijn onderzoek maakte
Clevers gebruik van een ul-
tralicht minivliegtuigje en
twee normale fotocamera's.
Met behulp van speciale fil
ters en films werd alleen de
gewenste straling op de ge
voelige plaat vastgelegd. De
informatie op die foto's werd
door een computer vervol
gens omgezet in cijfers die,
na enig omrekenwerk, tot
alle gewenste informatie
leidden.
Bepaling van de gewasont
wikkeling kan volgens Cle
vers op die manier veel snel
ler. objectiever en minder de
structief gebeuren. Nu is
„controle ten velde" nog
vooral een kwestie van waar
neming door het „vakman
soog" van individuele onder
zoekers, die daarvoor het
veld in moeten en daarbij on
vermijdelijk schade aan de
gewassen aanrichten.
miljoen lelietakken de grens
over, in 1984 registreerde
men een export van 146 tak
ken en vorig jaar kwam men
aan 154 miljoen takken. In
kringen van de vaderlandse
bloemkwekers wordt deze
trage groei met lede ogen ge
volgd. De heer J.A.M. Brock
hoff van de Ver. Bloemen
veilingen Nederland (VBN)
wond er tijdens de in Rijns
burg gehouden Lelieprodukt-
dag geen doekjes om: het lijkt
er op dat we in Nederland
bezig zijn de leliebroeierij uit
handen te geven.
Verklaarbaar
De geringe groei van de lelie-
bloemenexport is toch wel
enigszins verklaarbaar, als de
cijfers worden geprojecteerd
tegen die van de leliebolle-
nexport. Als er in de afne-
merslanden meer bollen wor
den gekocht voor de broei,
dan is het niet onlogisch als
de behoefte aan importbloe-
men daalt.
Brockhoff legde tijdens deze
studiedag een aantal belang
wekkende cijfers op tafel, die
voor een deel afkomstig zijn
uit de Lelienota die de VBN
heeft geproduceerd, mar die
men nogal angstvallig bin
nenskamers houdt. De oranje
lelie Enchantment die in
1979 nog goed was voor een
aandeel van 67 procent (98
miljoen stuks) heeft in de
laatste jaren een flinke veer
moeten laten. Het aandeel
daalde naar 39 miljoen stuks.
Daarentegen nam het aanbod
van de gele Connecticut
King," die door de bloemen
handel zeer wordt gewaar
deerd, met sprongen toe. Dat
steeg van 6 miljoen takken in
1979 naar 62 miljoen in 1985.
De rose Oriental Stargazer is
de best betaalde van de Lelie
Top Tien.
Stijgende prijzen
De prijzen van de leliebloe
men zijn in de periode 1977/
1985 gestegen. Bedroeg in
'977 de gemiddelde prijs van
de Aziatische hybriden 0,33
per steel, in 1985 kwam er
een gemiddelde prijs van
0,50 uit de bus. Nu moet
hieraan direct worden toege
voegd dat de prijs van deze
hybriden in 1982 nog op
0.60 lag. De prijzen van de
kelklelies stegen van 0,55
in 1977 naar 0,77 in 1985.
terwijl die van de Speciosums
van 0,89 naar 1,14 gin
gen. De noteringen van de
Orientals fluctueerden nogal.
Dat houdt mede verband met
het groeiende aanbod.
Top Tien
De Top Tien van de lelies
wordt gevormd door de vol
gende cultivars. Nummero
één is Connecticut King,
waarvan vorig jaar 62 mil
joen takken werden aange
voerd. tweede werd Enchant
ment waarvan ruim 39 mil
joen takken op de veilingkar
ren werden gelegd en als
derde eindigde Sunray waar
van bijna negen miljoen tak
ken voor de klok kwamen.
Daarna volgden de rode Pro
minence met 8,5 miljoen tak
ken. Harmony met 5.5 mil
joen. Sterling Star met 4,5
miljoen, Mont Blanc met
ruim 4 miljoen. Stargazer
met 3.8 miljoen. Yellow Blaze
met ruim 3 miljoen en Me
daillon met ruim 2 miljoen.
De best betaalde lelie van
1985 was de rose Oriental
Stargazer die gemiddeld
2,47 noteerde. De witte
Mont Blanc was de hoogst ge
waardeerde Aziatische hybri
de met een gemiddelde prijs
van f 0.86 per steel.
Brockhoff nam ook de alles
behalve gelukkige spreiding
in de aanvoer onder de loep,
naast een reeks exportcijfers
en verlangens van de broei-
ers aan het adres van de bol-
lenkwekers. Maar daar gaan
we een volgende keer wat
nader op in.
Met deze vraag zullen de
slatelers in de komende
weken bezig zijn. Het is
een vraag waar niet een
voudig een antwoord op
te geven valt. De winter
periode is bepaald geen
gemakkelijke periode om
sla in te telen. De korte
dagen en lage tempera
turen remmen de groei
en de ontwikkeling van
het gewas.
Daarnaast worden er nogal
wat eisen aan de rassen ge-"
steld. Het is erg belangrijk
dat een ras niet of weinig ge-'
voelig is voor rand en glazig
heid. Een goede resistentie
tegen de schimmelziekte het
wit is gewenst. Deze schim
mel heeft de laatste jaren
heel wat problemen veroor-'
zaakt. waardoor hele teelten* i
mislukten. Er bestaan ook.
een hele serie kwaliteitseisen
waar een ras aan moet vol
doen. Er wordt gelet op de
kleur, een gesloten onder
kant en de hartvulling. Dit i
laatste punt zal bij de keuring
op de veilingen in het ko
mende seizoen extra aan
dacht krijgen. De slatelers
hebben in de afgelopen i
ter ervaringen opgedaan met
het werken met een energie-
scherm. Daarbij is onder an
dere vast komen te staan dat
er rassen zijn die makkelijk
onder een scherm te telen
zijn en dat er rassen zijn dié1
zich daar moeilijk voor le
nen. Het is wel gevaarlijk om
dit zonder meer het ras in dé
schoenen te schuiven. Het
onder een scherm telen
vraagt een aangepaste teelt-'
methode. De telers die zon-'
der scherm gewerkt hebben,
zagen hun teelten met een
groot aantal weken uitlopen.
Dit uitlopen verhoogt de
kostprijs en levert allerlei
problemen op met de kwali
teit van de sla. Een behoorlij
ke groeisnelheid is beslist be
langrijk. Er moet dus heel
wat gewikt en gewogen wor
den om tot een verantwoorde
keuze te komen, vooral ook
omdat er nogal wat rassen in,
de handel zijn.
KERKDIENSTEN
zondagsmissen
en auondmissen
LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/
ST JOZEF: za.: 19 u.. zo.: 9.30 u.. 11
u. Hoogmis.
H. LEONARDUS: za. 19 u. Avondmis;
zo, 11 u. Euch. viering.
H. MIDDELARES: za. 19 u. Avondmis;
zo. 9.30 u. gezongen viering.
H. LODEWIJK: za. 10 u.. 19 u.; zo.
8 30 u 10 u. Hoogmis. 11.30 u. 18 u..
19 u. Lo».
ST. ANTHONIUS VAN PADUA: za. 19
u. Euch. viering; zo. 9.30 u. Euch. vie
ring. 11 u. Euch. viering (gezongen).
H PETRUS: za. 19 u. Euch. viering;
zo 9 u. Euch. viering. 10.30 u. Hoog-
O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u. gele
zen H. Mis. zo. 9.30 u. gelezen H. Mis.
10.45 u Hoogmis. 12.15 u. gelezen H.
Mis.
OUD KATHOLIEKE KERK: za. geen;
10 u. Hoogmis
AARLANDERVEEN HEILIGE PE
TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo.
10.30 u Hoogmis.
TITUS BRANDSMAKAPEL: za. geen;
zo 9 u. Hoogmis, 12 u.
ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS:
za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u.
H BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u..
11.30 u.
DE HEILIGE GEEST: za. 19 u.; zo. 9
u.. 11 u.
BOSKOOP ST. JAN DE DOPER:
za. 17.30 u. (de Stek). 19 u. (Kerk); zo.
9 30 u.. 11 u. Oec. dienst b.g.v. be
zoek Jumelage-stad Bruchköbel.
HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE
WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u.
Hoogmis. 11.30 u. Dinsdag- en don
derdagavond een stille mis omn
19.00 uur.
HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER-
NARDUSKERK: za. geen dienst; zo.
10 u. Volkszang.
DEP HET ANKER: za. 19 u.; zo. 8.45
u.. 11.15 u.
HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE:
za. 19 u. Ned. Liederen; zo. 10 u. 1e
communie m.m.v. kinderkoor, 11.30
u. Ned. liederen.
H. MARTINUS: za. 19 u.; zo. 9 u.. 11
HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR
TE: za. 19 u.; zo. 10 u.
KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO
HANNES DE DOPER: za. 19 u.
Avondmis; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11.15
u. Euch. viering.
DEP. RIJNSBURG: za. geen dienst;
zo 10.30 u. Hoogmis.
BUITENKAAG JOHANNES EVAN
GELIST: za. 19 u.; zo. 10 u. Hoogmis.
LANGERAAR za. Herenkoor; zo.
10 u. 1e Communieviering.
LEIDERDORP DE MENSWOR
DING: za. 19 u. Jongerenmis; zo. 9 u.
Euch. met samenzang. 10.30 u. Euch.
-met dames en herenkoor, kinderne-
vend 13 u. tot 15 u. Receptie.
LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER:
19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11.15 u.
samènzang.
LISSE ST. AGATHA: za. 19 u.
Hoogmis; zo. 10 u. 1e Communievie
ring. 11.30 u. H. Mis.
DEP. POELPOLDER: za. 19 u. H. Mis;
zo. 9 u. H. Mis. 11.30 u. H. Mis.
MARIAKERK: za. 19 u. Hoogmis; zo.
9 u.. 10.30 u.. Hoogmis.
H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek
brug): za. 19 u. samenzang; zo. 9.30
u. hoogmis. 11 u. samenzang.
NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL
VAART: za. 19 u.; zo. 10 u.. 10.45 u.
NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19
u.; zo. 9 u.. 11 u.
NIEUW VENNEP MARIA ONB.
ONTV.: za. 19 u. Avondmis; zo. 10 u.
Hoogmis.
NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19
u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Hoog-
19 u. H. Mis; zo. 8 u. H. Mis. 10 u.
Hoogmis. 11.30 u. H. Mis m.m.v. jon
gerenkoor „de Westenwind".
NOORDWIJK AAN ZEE MARIA
TER ZEE: za. 19 u. Euch. viering; zo.
10.30 u. Euch. viering.
NOORDWIJKERHOUT ST. VIC
TOR: za. 19 u. Euch. viering met
koorzang; zo. 9.00 u. Hoogmis. 11 u.
Euch. viering met samenzang, di 19
u.. vr 19 u.
ST. JOZEF: za. 19 u.; zo. 9 u.. 10.30
OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD:
za. 19 u.; zo. 9 u., 10.30 u. Hoogmis.
OUD ADE ST. BAVOKERK: za. 19
u. Gez. H. Mis; zo. 8.30 u. Stille H.
Mis. 10.30 u. Gez. Hoogmis.
OUDE WETERING JAC. DE MEER
DERE: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis.
11.30 u.
ST. PETRUS BANDEN: za. 19 u.; zo.
9.30 u. Hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING O.L. VR. GE
BOORTE: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u.
Hoogmis. 10.30 u. H. Mis met samen
zang.
SASSENHEIM ST. PANCRATIUS:
za. 19 u. Hoogmis; zo. 9.30 u. Euch.
viering met samenzang, 11 u. Gezins-
STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za.
19.30 u. Avondmis; zo. 9.30 u. Hoog
mis. 11 u. Stille H. Mis.
VOORHOUT BARTHOLOMEUS
KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u.
VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS.
za. 19 u. Euch. viering; zo. 11 u. Euch.
H^MOEDER GODS: 19 u. Euch. vie
ring; zo. 9.30 u. Euch. viering.
WARMOND ST. MATTHIAS KERK:
za. 19 u.; zo. 8.30 u., 10.00 u. Hoog
mis. 11.30 u.
WOUBRUGGE GOEDE HERDER:
za. 19 u.; zo. 10 u.
ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN
NES GEBOORTE: za. 19 u. Avondmis;
zo. 9 u. Hoogmis. 10.45 u. Stille Mis.
ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER
BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misviering
(afwisselende koren); zo. 9.30 u.
Hoogmis (wisselende koren), 11 u.
Misviering (volkszang).
ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT
HOOFDING: za. 19.30 u. Avondmis;
zo. 9.30 u. Woord en Communie
dienst.
CHR. DIENAARKERK: za. 19 u.
Avondmis; zo. 10 u. Hoogmis.
DE ZILK HEILIGE HARTKERK: a.
19 u.; zo. 10 u. Hoogmis. 11.30 u.
Euch. viering.
predikbeurten
STAD LEIDEN Herv. Gemeente:
Hooglandse kerk: 10 u. ds. E. M
Pannekoek. 11.45 u. Oec. Studenten-
dienst. Marekerk: 10 u. dr. S. Meijers,
17 u. drs. J. H. Schrijver. Woerden.
Maranathakerk: 10 u. ds. A.'Th. Kra
mer Regenboog: 9.30 u. ds. B. A.
Koek en pastoor J. A. A. v. Well,
11.15 u. ds. H. Hortensius. HD. Beth-
lehemkerk: 10 u. ds. J. Nauta. Bevrij
dingskerk: 10 u. ds. L. C. Rietveld.
Vredeskerk: 10 u. ds. H. E. Schouten
m.m.v. de cantorij. Stevenshof: 10 u.
mw. H. A. Klip, cand. theol. Eglise
Wallone (tijdelijk Rapenburg 6): 10.30
u. pasteur D. Ribs. Acad. Ziekenhuis:
10.15 u. ds. J. Bovenberg. Diacones-
senhuis: 10.30 u. ds H. G. van 't Hof.
Jeugdkapeldiensten: Vredeskerk: 10
u Bevrijdingskerk: 10 u. jeugddienst.
Petrakerk (dienst voor doven): 10.30
u. dhr P. C. van den Bos.
Gereformeerde en andere kerken:
Vredeskerk: 10 u. ds. H. E. Schouten,
m.m.v. de cantorij. Petrakerk: 10 u.
drs. P. de Bruijn. Oegstgeest. Oude
Vest: 10 u. ds. R. J. Koolstra. Mara
nathakerk: 10 u. ds. A. Th. Kramer.
Bevrijdingskerk: 10 en 17 u. ds. lj,C.
Rietveld. Bejaardenhuis Groenhoven:
10 u. drs. A. C. Jacobi-v. Duijn. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. G. C
den Hertog. Geref. Kerk Vrijgem.: 10
en 17 u. ds. P. Houtman. Doopsgez./
Rem.kerk: 10 u. ds. E. H. de Clercq.
Bapt. Gem.: 10 u. ds. A. H. Agtereek.
Evang. Luth. Kerk: 10.15 u. Pastor H.
A. M. Delemarre. r.k. ziekenhuispas
tor. Leiden. Nieuw Apost. Kerk: dien
sten 9.30 en 16 u. Evang. Gemeen
schap: 10 u. Evang. Dikkes. Leger
des Heils: 10 en 17 u. Samenkom
sten. Zevende-Dag-Adventisten: za
terdag: 9.45 u. Bijbelstudie. 10.45 u.
Eredienst. Evang. Centrum - Zijlsingel
2a, 10 u. dhr. J. Zijlstra. Zendings-
groep „Jeruel": samenkomst 17 u.
Pinkstergemeente Oude Vest 13: 10
u. dhr. J. Eikerbout.
AARLANDERVEEN Herv. Gemeen
te: 10 u. ds. G. van Driel. 19 u. ds.
Zoetenwijn. Berkel-Rodenrijs. Geref.
kerk: 10 en 18.30 u. ds. P. W. van
Wijngaarden. Chr. Geref. kerk: 9 u.
ds. J. J. Lof. 15.30 u. ds. H. R. H. A.
de Boer
TER AAR Herv. Gemeente: 9.30 u.
Kand. A. Lagendijk. 19.30 u. ds. J.
Stelwagen. Den Haag. Geref. kerk:
9.30 u. mw. M. J. Kreeft. Amsterdam,
18.30 u. ds. J. Cziria. Rijnsburg.
ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u.
Kand. A. Verwij. Wassenaar.
ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge
meente: Opstandingskerk: 9.30 u. ds.
J. J. v.d. Heiden. 18.30 u. ds. A.
Jonkman. Adventskerk: 9.30 u. ds. A.
Jonkman. 18.30 u. ds. J. J. C. Dee.
Kruiskerk: 9.30 u. ds. L. F. de Graaff.
Geref. Kerk: Maranathakerk: 9.30 u.
ds. F. J. Boer. 18.30 u. ds. W. A. v.d.
Berg. Bodegraven. Salvatorikerk:
9.30 u. drs. P. Wilschut. 18.30 u. ds.
F. J. Boer. Baptistengemeente: 10 u.
ds. H. G. Koekkoek. 18.30 u. ds. H.
G. Koekkoek en ds. J. A. Malgo. Le
ger des Heils: 10 en 17 u. samenkom
sten. Volle Evangelie Gem.: 10 u. ds.
C. Visser Sr.
ALPHEN NOORD (Herv./Geref.
diensten): Goede Herder: 10 u. ds. G.
Mulder, 17 u. ds. F. Moll. De Bron:
9.15 u. ds. R. Nieuwenhuis. 10.15 u.
ds. P. Taselaar. 18.30 u. ds. P. Tase-
laar. Ashramcollege: 10 u. ds. F. Moll.
Herv. Gem. Sionskerk: 9.30 u. ds. J.
Ouwendijk, 18.30 u. ds. M. van Cam-
pen, Vlaardingen. Oudhoornseweg:
10 u. ds. H. J. ter Bals.
BODEGRAVEN Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 9.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef.
18.30 u. ds. J. Wiegman. Salvator-
kerk: 9.30 u. ds. K. B. A. Kielder, Via-
nen. 18.30 u. ds. R. J. v.d. Hoef.
Bethlehemkerk: 9.30 u. ds. J. Wie
man. 18.30 u. ds. T. Poot, Zoeter-
meer. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. W. A.
v.d. Berg. 18.30 u. ds. P. Wilschut. Al
phen a.d. Rijn.
BOSKÖOP Herv. Gemeente:
Dorpskerk: 9.30 u. ds. A. de Leeuw.
Maarn. 18.30 u. ds. H. A. v.d. Pol. De
Stek (Herv. Gem.): 9.30 u. ds. H. A.
v.d. Pol. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. G.
de Jong. 17 u. ds. J. van Andel. Ca-
pelle a/d IJssel. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 17 u. ds. C. van Aften, Aals-
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30
en 18.39 u. ds. Z. de Graaf. Geref.
kerk: 9.30 u. ds. J. J. Lamme. Delft,
dovendienst. 17 u. ds. A. J. Damsma.
Rijnsburg.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. ds.
H. L. Boonstra.
DE KAAG Herv. Gem.: 9.30 u. ds.
Chr. Koldewijn.
KATWIJK AAN DEN RIJN Herv.
Gemeente: Dorpskerk: 10 u. dr. J. H.
v.d. Bank. Ede. 18 u. ds. D. Drieber
gen. Katwijk aan Zee. Ontmoetings-
kerk: 10 u. kand. C. N. van Dis. Was
senaar. 18.30 u. dr. S. Meijers. Lei-
KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge
meente: Nieuwe kerk: 10 u. ds. S. de
Jong. 18 u. ds. J. J. Wisse. Rotter
dam. Oude Kerk: 10 u. ds. C. B.
Schuurman. 18 u. ds. J. Vroeginde-
weij. Ichtuskerk: 10 u. ds. Chr. J. Sjol-
lema. 17 u. ds. W. Chr. Hovius. Pniel-
kerk: 9.30 u. ds. W. Chr. Hovius, 18 u.
ds. C. B. Schuurman. Maranathakerk:
10 u. ds. D. Driebergen, 18 u. ds. S.
de Jong. Kapel Overduin: 14.15 u. ds.
H. v.d. Beid. Geref. kerk: Open Hof:
9.30 u. ds. P. v.d. Horst. 17 u. dhr M.
de Ridder, Sassenheim. Triumphator:
9.30 u. ds. A. C. Kersten. 17 u. ds. P.
v.d. Horst. Chr. Geref. kerk: 10 en 17
u. ds. D. Slagboom.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem.: 10 u. ds. A. L. Laprè, 19
u. ds. A. L. Lapré. gez. dienst in Ge
ref. kerk. Geref. kerk: 10 u. dr. H.
Bade. 19 u. ds. A. L. Lapré, gez.
dienst Geref. kerk.
LEIDERDORP (Herv./Geref. dien
sten): Dorpskerk: 10 u. ds. A. W. J. A.
Knorth. 18.30 u. ds. J. J. v.d. Born.
Hoofdstraat: 10 u. ds. Tj. Doesburg.
Scheppingskerk: 9 en 10.30 u. ds. G.
LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Schilt. Geref. kerk.: 9.30 en
19 u. ds. C. v.d. Kooi.
LISSE Herv. Gemeente: Dorps
kerk: 10 en 19 u. u. ds. C. C. de Gel
der. Pauluskerk: 10 u. ds. P. C. 't
Hooft. Geref. kerk: 10 en 19 u. ds. E.
Boswijk. Chr. Geref. Kerk: 10 en
16.30 u. ds. J. van Dijken. Geref.
Gem.: 10 en 16 u. leesdienst. Ned.
Geref. Kerk (Salvatori) 10 u. ds. A. W.
Vos. 17 u. Gezamenlijke dienst in Pe
trakerk. Heemstede met Heilig
Avondmaal.
NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. J. A. Wegerif. 18.30 u. ds. H.
Poot. Doeveren. Geref. kerk: 9.30 u.
drs. G. P. Nooteboom, 17 u. geen op
gave.
NIEUWVEEN Herv. Gem.. 9.30 u.
kand. A. Spaans. 18.30 u. ds. L. F. de
Graaff.
NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30
u. ds. A. J. de Jong. Leiden, 19 u. ds.
C. Vermeulen. Valkenburg. Geref.
kerk. 9.30 en 18.30 u. ds. G. Rang.
Chr. Geref. kerk: 9.30 en 16.30 u. ds.
D. Visser.
NOORDWIJK Herv. Gemeente:
Grote Kerk: 10 u. ds. J. van 't Ende,
Wateringen, 17 u. dhr. K. J. Visser,
Gouda. 19 u. ds. G. J. Ruitenburg,
Gez. D. Kerk aan Zee: 10 u. ds. G. J.
Ruitenburg, 17 u. ds. J. J. Kuiper. De
Rank: 10 u. kand. M A. Kruijt. Geref.
kerk: Hoofdstraat (Buurtkerk) 10 u.
ds. P. A. Bohlmeyer, Ruurlo. Vinken-
laan: 10 u. ds. J. J. Kuiper. Stich-
tingskerk: 11 u. ds. G. J. Bach, Am
sterdam. Sole Mio: 9 u. ds. W. A.
Kalkman.
NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.:
10 u. ds. A. v.d. Mey. Ze Zilk: 10 u.
ds. W. de Leeuw. Leiderdorp.
OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien
sten): Endegeest: 10 u. geen dienst.
Mauritskerk: 10 u. ds. M. G. Veen-
stra. Groene Kerkje: 10 u. ds. J. J.
Kooman. Pauluskerk: 10 u. ds. R. E.
da Costa. Gemeentecentrum: "10.30
u. ds. L. H. C. Friederich, 19 u. ds. K.
Vegter. Van Wijckersloot: 16 u. ds. D.
C. Nicolai. Acad. Ziekenhuis: 10.15 u.
ds. J. Bovenberg. Genootschap der
Vrienden (Quakers): geen dienst.
Ned. Geref. kerk: 8.45 u. en 16 u. ds.
G. de Lange.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem.: 9.30 u. ds. P. J. Stam jr..
Ter Aar. Geref. kerk: 9.30 u. dhr. A.
van Hieten, Uithoorn, 18.30 u. ds. Th.
Weerstra. Berkel-Rodenrijs. Remon
strantse gem.: geen dienst.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.:
9.30 u. ds. W. v.d. Kamp. 19 u. ds. L.
F. de Graaff. Nieuwveen.
RIJNSBURG Herv. Gemeente:
Grote kerk: 9.30 u. ds. van Niel. 17 u.
ds. Wagter. Bethelkerk: 9.30 u. ds.
Wagter. Geref. kerk: Petrakerk: 9.30
u ds. Snel, 17 u. ds. Cziria. Immanu-
elkerk. 9 en 10.30 u. ds. Damsma. 17
u. ds Ribberink. Maranathakerk: 9.30
u. ds. Cziria. 17 u. ds. Snel. Chr. Ge
ref. kerk: 9.30 en 17 u. ds. W. van
Sorge.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en
10.30 u. ds. H. J. van Achterberg,
Leiden. 19 u. dr. A. Kruyswijk en ds.
J. M. Aarnoudse in Ger. kerk. Geref.
kerk: 9.30 u. ds. W. Jeroense, Hoofd
dorp. 19 u. dr A. Kruyswijk en ds. M
J. Aarnoudse in Geref. kerk. Chr. Ge
ref. kerk: 10 u. ds. M. J. Aarnoudse.
19 u. Gez. dienst in Geref. kerk. Ned.
Prot. Bond Sassenheim/Lisse: 10 u.
Mevr. M. Driessen. Leiden.
VALKENBURG Herv. Gem.: 10 u.
ds. C. Vermeulen, 18.30 u. prof. v.d.
Beek. jeugddienst. Geref. kerk: 9.30
u. ds. M. J. v.d. yeen-Schenkelveld,
Rijswijk. 18.30 u. nog niet bekend.
VOORHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds.
E. M. Kalkman.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorp:
10 u. ds. G. de Zeeuw. 19 u. jeugd
dienst. Geref. kerk.: 9.30 u. ds. W.
Blanken. 19 u. jeugddienst. „Ontmoe
ting" (Herv./Geref.): 9.30 u. ds. J. D
A. de Zwart.
WARMOND Herv. Gem 10 u. ds.
P. J. Mackaay.
WASSENAAR Herv. Gem.: Dorps
kerk: 10 u. ds. R. Steenstra. '16.30 u.
P. H. van Trigt. Middelharnis, 19 u.
Muziekdienst. Kievietkerk: 10 u dr.
W. van Bruggen. Messiaskerk: 10 u.
ds. H. v.d. Beid. Katwijk. Dorpscen
trum: 9.30 u. ds. J. Gijsbertsen,
Soest. Geref. kerk: Bloemcampkerk:
zie Kievietkerk. Zijllaan 4: 10 u. dhr.
S. v.d. Land. 19 u. mr. Th. O. Vreug-
denhil. Koudekerk a.d. Rijn. Ned.
Prot. Bond: 10.30 u. prof. dr. A. v.d.
Meiden. Utrecht.
WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u.
eerw. hr. J. Goedhart. 18.30 u. ds. M.
J. Aalders. gez. dienst In Ger. kerk.
Geref. kerk: 9.30 u. drs. J. Broer. Ter
Aar. 18.30 u. drs. M. J Aalders.
jeugddienst Ger. Kerk. Ned. Prot.
Bond: geen dienst.
ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u.
dhr. J. de Haan. 19 u. dhr. J. de
Haan, gez. jeugddienst Geref. kerk.
Geref. kerk. 9.30 u. eerw. hr. M
Schreuder. 19 u. eerw. hr. J. de Haan,
gez. d. in geref. kerk.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 9.30
en 18.30 u. ds. T. A. Eijsenga, H.A.
9.30 u.ds. W. Baas, Sassenheim.
18.30 u. ds. C. J. v.d. Heiden, Brielle.
ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan.
Janssen. Zwijnenburg, Meyer, R. van
Leeuwen, Verhage. Groeneveld en De
Ruiter: za. dr. Zwijnenburg, tel.
412166 en zo. dr. Verhage. tel.
218661 Groep 2: Bergmeyer, Pie-
terse, Van Gent. Taytelbaum, Van
Luyk. Klaassen, Rus. Kruis en E. de
Lange: za. dr. Van Gent. tel. 122538
en zo. dr. Rus. tel. 132500 Groep 3:
Pleiter. J. van Leeuwen. Smit. W. de
Bruijne. J. de Bruijne. Stolk. Jurgens,
Fogelberg en Muysenbergh: za. dr.
Van Leeuwen, tel. 120412 en zo. dr.
De Bruyne. tel. 141225 Groep 4:
Van Wingerden. Lahr, Van Rijn. Bénit,
Nieuwenhuis. Roos. Boer, Van de
Waardt. Arnou. J. Zaaijer en R. Zaaij-
er: za. dr. Zaayer, tel. 316008 en zo.
dr. Van Wingerden, tel. 310047
Groep 5: Schaefer, Jasperse, Crul.
Kooyman. De Jong, Prince. Reinders.
D. Hammerstein en A. Hammerstein
za. dr. De Bruyne. tel. 133200 en zo
dr. Reinders. tel. 760947 Oegst
geest: vanaf za. 10 uur: dr. De Haan.
tel. 170605. Patiënten van dr. Steen
hoven of dr. Voorzaat: bellen naar
176867. Spreekuur za. en zo. 11.30-
12.30. Kaag - Abbenes -Nieuw
Vennep: tel. 02526-72850 Leider
dorp: za. dr. Podzinek, tel. 897577 en
zo. dr Van 't Woud. tel. 410070.
Spreekuur van 12.30 tot 13.00 op
Hoofdstraat 40. Voorschoten: za.
dr. Meiman. tel. 2493 en zo. dr
Koopmans. tel. 6352 Warmond -
Voorhout: dr. Lempers, tel. 02522-
10140 Noordwijk: Groepspraktijk
tel. 19300 Katwijk aan Zee: dr
Lodder, tel. 22322 Katwijk - Rijns
burg - Valkenburg: dr. Verhage. tel.
21818 Sassenheim: dr. Moerman
tel. 11119 Alkemade -
woude: dr. Glansbeek. tel. 01713-
2511. Praktijk Saeys/van Mierlo/Roe-
len/Brock: dr. Van Mierlo, tel. 01713-
5289 Alphen: groep 1. za. dr. Ste-
houwer, tel. 22425 en zo. dr. Zikel.
tel. 31905. groep 2. za. dr. Van der
Steen, tel. 72738 en zo. dr. Wijnmaal-
en. tel. 72079 Hazerswoude-Kou-
dekerk: dr. Uhlenbeck, tel 01728-
9281 Benthuizen - Boskoop: dr.
Harderwijk, tel. 01727-7540 Lange-
raar - Nieuwveen - Ter Aar - Wou-
brugge: dr. Van Sprangen dr. Zand-
stra. tel. 01722-2811 Nieuwkoop -
Noorden: dr. Sanders, tel. 01725-
1555
TANDARTSEN Leiden Leider
dorp - Oegstgeest: dr Breuer, tel.
155176. za en zo spreekuur om 13.00
uur. Alkemade - Leimuiden: eigen
tandarts bellen voor 15.00 uur.
Leidschendam: Voor spoedgevallen
tel. 974491. Bollenstreek: dr. Van
der Akker. tel. 02520-19870.
APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp
- Oegstgeest - Voorschoten: Apo
theek Tot Hulp der Mensheid en Apo
theek Stevenshof in Leiden en Apo
theek Voorschoten Alkemade: Apo
theek Alkemade. open: zat 12-13.
17.30-18 u. zon feestdagen 12.30-
13 en 17.30-18 u. Noordwijk - Kat
wijk: Apotheek Katwijk aan den Rijn.
Rijnstraat 38. tel. 01718-30833
Noordwijkerhout: za geopend van 9-
13. u. en van 17-18 u. en zo van 12-
13 u. en 17-18 u. Spoedrecepten tel.
3511 of dienstbel. Sassenheim:
02522-10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk - Voor
hout: tel. 071-122222. Bollen
streek: Wijkverpleging Gezondheids
centrum. tel 0252^-14147. Hille-
gom: Opgave via het antwoordappa
raat. tel. 02520-16217. Leidschen
dam: Kruisvereniging, tel. 070-
455300. Oegstgeest: Kruisvereniging,
tel. 071-177444.
DIERENARTSEN Leiden: dr. Hel
der, tel. 220613 en dr. Van der
Wouw. tel. 764058 Voorschoten -
Leidschendam: dr. Frencken, tel.
070-271110.
ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI
ZEN LEIDEN Ongevallendienst
elke dag Academisch Ziekenhuis be
halve van dinsdag 13.00 u. tot woens
dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli
nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u. tot
zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken-
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: Bezoekuur dage
lijks van 16.00 tot 17.00 uur en van
18.30 tot 19.30 uur. Kinderafdeling
dagelijks van 14.00 tot 20.00. Niet
meer dan twee bezoekers per patiënt.
Sint Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45 u. en
van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen
ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling:
dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-
19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking)
dag. van 14.00-14.30 u. en van 19.00-
19.30 u. Intensieve verpleging: dag.
van 14.00-14.30 u. en van 18.30-
19.00 u. Sport-Medisch Adviescen
trum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u.
in het St. Elisabeth-ziekenhuis. En
degeest: Di. en vr. 13.00-14.30 u.; zo.
11.00-12.00 u. en 14.00-15.00 u.; eer
ste klasse: de gehele dag. Jelgers-
makliniek: Jongerenteam: za. en zo.
14,00-17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag.
10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team
A. C en D: dag. tot 21.00 u. met uit
zondering van behandeltijden en
etenstijden. Academisch Zieken
huis: Voor alle patiënten (behalve kin
deren) zijn de bezoekuren als volgt:
Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afdeling
verloskunde: 18.00-19.00 u. De Prae-
maturenafdeling: voor ouders en fa
milie is na overleg met patiënten
doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek
aan ernstige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofd
verpleegkundige hiervoor speciale
kaarten verstrekken. Kinderkliniek:
zalen voor peuters, kleuters en grote
kinderen 15.15-17.00. babyzaal en
boxenafdeling: volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Bezoektij
den kinderafdelingen: voor ouders
van opgenomen kinderen na overleg
met verpleegkundig hoofd. Voor an- -
dere bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en oorheelkunde en neurologie:
14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel
kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en
18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30-
19.30 u. Extra bezoek hartbewaking.
11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders
kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder
afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.
LEIDSE RECHTSWINKELJuri
disch Adviesbureau. Ketelboeters-
steeg 10. tel. 130775; afdeling belas
tingen: alleen op afspraak, klachten
bureau: di. en do. 18.30-20.30. afde-
en do. 18.30-20.30. afdeling vrouw
vr. 10-12
S.O.S.-OIENST Telefonische hulp
dienst. tel. 071-125202. Voor allen die
in moeilijkheden verkeren of eenzaam
zijn Vertrouwelijk. Dag en nacht be
reikbaar
BUREAU VOOR RECHTSHULP
Herengracht 50. tel. 123942; spreeku
ren ma. en di. 10.00-12.30 u„ wo.
13.30-16.00 u.; do. 18.30-20.30 u.
DIERENHULP- EN AMBULANCE
DIENST Hulpverlening in Leiden.
Leiderdorp. Oegstgeest. Rijnsburg.
Valkenburg. Voorschoten. Warmond
en Zoeterwoude. Tel. 071-174141
BURGERRAADSLIEDEN Koren
brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru
ren). Spreekuren ma., di. en wo.
11.00-12.00 u.. do. 18.30-20.00 u.
GEZINSVERZORGING Stichting
gezinsverzorging Leiden. Aanvragen
hulp voor bejaarden en langdurige
zieken en gezinsverzorging. Rem-
brandtstraat 17. tel. 149441 (ma. t/m
vr. 9 00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.).
KINDER- EN JONGERENTELEFOON
Op woensdag- en zaterdagmiddag
van 14-18 u. telefoon 071 - 12061
MAATSCHAPPELIJK WERK Stk
ting Maatschappelijk werk. Oude F
44c, spreekuur ma. t/m vr. 09.(
10.00 u. en volgens afspraak.
142144 Gezondheidscentrum Mei
wijk. spreekuur ma. 11.00-12.00-
do 14.00-15.00. tel 212195. Gezon
heidscentrum Stevenshof. spreeku
do. 10.00-11.00. tel 311506 Bre
straat 24: spreekuur ma. t/m vr. 9.
10.00 u. en volgens afspraak,
254782/254756.
MELDLIJN AGRESSIE EN DISCRII
NATIE HOMOSEXUALITEIT 0
221008. zo. 20-24.
RAAD VAN ARBEID Hoge Rijnd
306. Leiden, tel 071-899375. Kanto
geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-16
Telefonische informatie over kin
bijslag: 8-12 u.
SOCIALE RAADSVROUW Spret
uren sociale raadsvrouw. Binnenst!
Gerecht 10. wo. 17.00-18.00
Noord: Van Hogendorpstraat 36, m
10.30-11.30 u.; Kooi: Driftstraat 4!
di 10.30-11.30 u; MorskwartH j
Buurthuis Morskwartier, Topaaslaalj
10.00-11.00 u. wo. 10.00-13.00 i
Tuinstadwijk: Herengracht 45."
10.30-11.30 u.
SOCIALE RAADSVROUW VOO
SCHOTEN Spreekuren: ma. 19.0
20.00 u wo. en vr. 9.00-10.30 u Lei J
seweg 33. Voorschoten. Tel. 3254.
SP HULP- EN INFORMATIEDIEN<,
Groenesteeg 33. Leiden. Tel. 07 j
134640 of 071-144600. Hulp en inflfj1
matie op medisch, juridisch en milie
gebied, werk, sociale verzekering
huurkwesties. Spreekuur: elke dofd
derdag van 20.00-21.00 u
STICHTING VRIJWILLIGERS CE^
TRALE Pallasstraat 1. Alphen a
den Rijn. Tel. 01720-33033. BegelfZ
ding en opvang van mensen, die <*n
welke reden dan ook. tijdelijkh» ,<j
nodig hebben. Bovendien wordt infttg
matie verstrekt over andere mogeli
heden van hulpverlening en de I
reikbaarheid daarvan.
VRIJWILLIGERS CENTRALE La
gegracht 246a, Leiden. Tel. 14906it
Dagelijks bereikbaar van 9.00-,17,lel
u. voor informatie over vrijwilliger
werk en cursussen of een persoonl ai
gesprek.
kind^-
nationale collecte
22-28 september
