Langs
Omwegen
Bartebrugkerk werd niet in
en vloek en een zucht gebouwd
'oenemende spanning in Postkoetsenrace
aIDEN OMGEVING
QaidsaQounxmt
VRIJDAG 19 SEPTEMBER 1986PAGINA 13
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
STION DER MINDERBROEDERS ALS PAAPSE STOUTIGHEID OP DE HAARLEMMERSTRAAT
zoodat de Bisschop daardoor
zeer ziek is geworden". Toen
pater Welters in 1880 zijn
gouden jubilé vierde „vlagde
bijna de geheele Haarlem
merstraat, ook vele protes
tanten en eenige joden". De
tijden waren enigszins veran
derd.
Voor minder dan 100.000 gul
den werd de kerk van archi
tect Th.Molkenboer neerge
zet. Omdat er geen geld ge
noeg voor was moesten af
werking en verfraaiing uit
gesteld worden. Zo kreeg de
kerk o.a. pas in 1858 een
nieuwe kruisweg, in '77
kwam het orgel, in '80 de
preekstoel en in de drie jaren
daarop werden beelden tegen
de kolommen geplaatst. In
'92 bleken de pilaren van het
ranke torentje dermate slecht
te zijn dat de toren afgebro
ken moest worden. Daar
kwam de huidige, eenvoudi-
DEN/ALKMAAR
et wedstrijdelement is niet
De gezondheid
wide paarden gaat voor al-
eT\ Dat was de mening van
'aje deelnemer bij de start
de Postkoetsen race za-
^fag in Groningen. Nu het
lijkt dat de paarden in
gezondheid in Leiden
upn arriveren, richt de
r dacht van een aantal van
'koetsiers zich nadrukke-
op het wedstrijd klasse-
Jt. Dit had wel tot gevolg
wedstrijdleiding giste-
een extra vergadering
0tst beleggen om te oorde-
•Jof er onrechtmatigheden
de tijdrit waren ge-
e/?gd.
zo'n tijdrace is het de
■goeling dat een traject van
gekende afstand met een
e/niddelde snelheid van 11
door de koetsen
afgelegd. De kunst
de koetsiers is, door de
oorden afwisselend te laten
>^ven en te laten stappen,
iJi gemiddelde snelheid te
en. Sommige deelnemers
Jmaken zich het een stuk
ijker door vooraf
j traject op te meten. Zij
ten dan de tijd die zij over
i traject moeten doen, de
enaamde ideale tijd.
(Sikkens) en v.d.
/egel (Nationale Nederlan-
kwamen enige tiental-
meters voor de finish tot
0 ontdekking voor te liggen
jyhet schema en bleven eni-
Jniinuten vlak voor de fi-
lijn stilstaan, hetgeen
ens de reglementen ver
in is. De wedstrijdleiding
gisteravond, 12 uur na
nop van de race, overigens
niet meedelen of dit
etal overtreders van de
lementen zijn gediskwali-
rd. Het tweede onder-
1 van de wedstrijd was
n vaardigheidstest. De
tenlange uiteenzetting over
een of ander onderwerp. En
het aardige is dat het eigen
lijk nooit nonsens worden.
Van Kesteren heeft zijn ver
haal inmiddels zo'n twintig
keer afgestoken. Zijn en
thousiasme lijkt niet te ver
minderen. „Ik ben al bij heel
wat evenementen omroeper
geweest. Ik ben eigenlijk ie-
dan 500 jaar wonen
verspreid, Minderbroe-
in Leiden. Franciscanen
njmen niet alleen een blije
e, ze moeten blijkbaar ook
dikke huid hebben. Wat
er is, is dat de Minder-
die minder de
ruk op intellectuele ga-
i leggen dicht bij het
k staan. De volgelingen
i St.Frans konden in het
leden de stad uitgeschopt
maar ze kwamen er
;er blakend van le-
f>U
ig. Kijk maar naar hun
u* tion, op de hoek van de
en de Haarlemmer-
rs< iat. Dat staat er deze
P and 150 jaar, bekend als
e Hartebrugkerk, terwijl
santen zonder veel Latijn-
ondergronddeze roomse
rif\ipel de Koelie-kerk noem-
m i: Hic Domus Dei est et
711 la Coeli, zoals in gouden
J ers op de voorgevel staat,
ur it is het Huis van God en
ort van de Hemel". Feest
Jde Hartebrug. Tijd voor
Hï terugblik.
onze tijd is het als vanzelf-
e[ ekend, dat die kerk er
*at. Nog maar een jaar of
s'n terug was er sprake van
iting ten gevolge van de
Jj ugloop van het aantal
rkbezoekers. Maar de Har-
irug moest blijven. Nu
Het oorspronkelijke interieur van de kerk tot 1897.
prijkt de paterskerk waar
van de bedienaren lange tijd
„vajers" werden genoemd
er als een glansrijk gerestau
reerd monument en de hele
straatdrukte gaat aan haar
„waterstaat" voorbij. Maar
lieve hemel, er moest heel
wat gebeuren voordat in 1836
Hartebrugkerk met het ranke torentje dat in 1892 wegens
(/Jbuwvalligheid moest worden afgebroken.
het eerste klokkengebeier uit
de galmgaten kwam en de
omwonende reformatorisch
gezinden uitermate irriteer
de.
Tot aan de tijd der Franse re
volutie, waarvan de uitlopers
ook in onze streken versche
nen, was het maar niks ge
weest met het kerken van de
roomse Leidenaars. Ze moch
ten zowat niets, de gelovigen
niet en de paters niet. In de
Haarlemmerstraat, op de
hoek van de Kuipersteeg,
werd sinds 1669 in een
schuilkerk aan de godsdien
stige plichten voldaan. Een
vermaarde Franciscaan „va-
jer", pater Welters ofm (in
1886 deken van Leiden),
schreef erover in een ellen
lange kroniek.
Geen aanstoot
„Wanneer de kinderen hun
ne eerste H.Communie de
den, durfden zij in hunne
feestkleederen niet over
straat gaan, maar kwamen in
hunne dagelijksche kleede
ren ter kerk, alwaar daags te
voren hunnen nieuwe klee
deren besorgd waren. Deze
trokken zij in de pastorie
aan. De kerk geëindigd zijn
de, werden deze wederom
uitgetrokken, de dagelijk-
schen aangetrokken om we
derom na huis te kunnen
gaan". En dan gingen de kin
deren niet in een groepje,
maar één voor één naar huis,
„om zoodoende geen aanstoot
of argwaan te geven". „Ver
ders stonden alle Zondagen
dienders der Policie aan de
kerkdeur, en kwam somwij
len iemand met het kerkboek
in zijn handen buiten de
deur, dit werd hem terstond
door de dienders uit de hand
geslagen en daarbij werd een
ieder verboden op de kleine
steenen (het voetpad, T.P.) te
loopen, maar zij moesten
even als ossen en koeien op
de groote steenen gaan, ter
wijl de kleine steenen voor
de andersgezinden waren",
had pater Welters gehoord
van oude parochianen die dat
als kinderen zelf hadden
meegemaakt.
Maar de al wat meer geë
mancipeerde bouwpastoor
van de Hartebrugkerk had
het rond 1831 ook nog niet
gemakkelijk. Deze bouwheer
en eerste van de 14 Harte-
brugpastoors tot op vandaag
was pater Jacobus Goof ers,
die je tegenwoordig om zijn
soepelheid van geest best Ja-
pie Slim zou kunnen noe
men, of Goocheme Goofie
ofm. Hij was een kleurrijke,
ofschoon gewijde, figuur, die
moest optornen tegen de
protestantse omgeving en de
hem beknorrende heren ten
stadhuize. Hij bouwde zijn
kerk op basis van listen en
lagen en bediende zich van
stromannen om in het bezit
te kunnen komen van een
groot herenhuis, dat de zeer
protestantse en met onder
scheidene dominees geparen
teerde professor Donkerman
te koop had aangeboden.
Goofers kwam dit te weten
en zei kordaat: „Dit huis is
mij!" Hier moest zijn nieuwe
Poort des Hemels komen.
De zaak kwam rond dankzij
deze stromannen, Noordbra
banders van geboorte, die te
genover de hoogleraar voor
gaven uit te zijn op zijn huis
teneinde aldaar een „Bra
bantse" bierbrouwerij te be-
In 1880 kwam de preekstoel.
ginnen de afgebrande
„Hartebrug" was al eens zo'n
brouwerij geweest, dus dat
klonk niet zo vreemd. De
overeengekomen koopsom
was 7800 gulden „op voor
waarde, dat het water in de
Mare goed voor eenen brou
werij zoude zijn; deze condi
tie werd aangenomen". En al
gauw begonnen de verbeelde
„brouwers" in de Mare water
te scheppen en te proeven.
Iedereen op straat kon dat
zien en niemand dacht nog
aan een slinkse roomse
streek. Het water „werd best
bevonden". Toen Donker
man eenmaal (toen de koop
al gesloten was) hoorde dat
Goofers erachter zat „voor
zijn nieuwe kerk", moet hij
„zeer bleek" geworden zijn
en hij zeide: „Wel zoo, wel
zoo!" Niet lang meer, en er
zou een paapse kerk staan op
de plek van zijn oude huis
met grote tuin, „op het
schoonste erf, midden in de
stad". In maart 1836 werd de
eerste steen voor de nieuwe
kerk gelegd.
En waar doleren
Voordien hadden de buurtbe
woners al met een verzoek
schrift bij koning Willem I
aangeklopt: door al dat heien
dreigden hun huizen te ver
zakken en in te storten. Hun
bezwaren werden afgewezen.
Later, toen de kerk al hoger
en hoger werd, begon men
„weer te doleren en te pro
testeren" en men klaagde dat
hun schoorstenen niet meer
zouden trekken. Ook tegen
de toren had men grondig
bezwaar en zeker tegen het
luiden van klokken in die to
ren, in concurrentie met de
eenzaam jengelende „bengel"
van de naburige Marekerk,
waar de dominee op de kan
sel zijn sermoen onderbrak
(dat zei men tenminste, maar
het bleek achteraf niet waar
te zijn) zolang die roomse
klokken (twee op zondagen
en op de hoge feestdagen alle
vier) lawaai aan het maken
waren.
Roma non grata. Dat was wel
duidelijk. Maar op 28 novem
ber 1837 werd de kerk, toege
wijd aan O.L.Vrouw Onbe
vlekt Ontvangen, geconsa
creerd door Cornelis baron
van Wijkersloot, bisschop
van Curium i.p.i. „Het was
aller bitterst slecht weder, re
gen, sneeuw, hagel, storm,
ger toren voor in de plaats.
Onder pastoor C.Gadet (1895-
1916) werd de kerk aan-
zienljk uitgebreid. Er kwa
men een absis, een nieuw
hoofdaltaar, vier biechtstoe
len en op de voorgevel de
spreuk met die „Coeli".
Over dit alles en nog heel
veel meer heeft oud-parochi
aan Paul A.M.Onderwater
een bijzonder lezenswaardig
en rijk met foto's geïllu
streerd boekwerkje geschre
ven, vooral ook over de his
torie van na de eeuwfeestvie
ring in 1936. Het boekje kost
11,50, vanaf 29 september
verkrijgbaar bij de kerk en
in de boekhandel. Betaalt
men voor 21 september door
storting op girorekening
558718 t.n.v.Kerkbestuur
Hartebrugkerk met vermel
ding „Boek 150 jaar", dan
krijgt men voor 9 gulden het
Leiden zal heel wat moeten
doen om dit te slaan
der weekend in touw. Daar
bij vind ik het net zo leuk
om een onderlinge wedstrijd
van een ponyclub te doen als
een concours hippique. Dit
evenement is echter toch wel
het mooiste dat ik totnutoe
heb meegemaakt. Ik had niet
gedacht dat het in zo'n ont
spannen sfeer zou verlopen".
WILLEM SPIERDIJK
i-
Spreekstalmeester Paul van Kesteren, ook gisteren weer urenlang aan het woord.
„AARDIGER DAN
EEN BRADERIE"
LEIDEN/ALKMAAR De PTT, hoofd
sponsor van de Postkoetsenrace, is zeer
tevreden over het verloop van het evene
ment. „Het bezorgt ons een geheel nieu
we invalshoek; het is aardiger dan een
braderie, want daar is iedereen zo lang
zamerhand op uitgekeken. We hebben
nu wat know how op het gebied van
sponsoring van paardesport. Ik denk
dat we hierop kunnen voortborduren.
Dat kan een enorme stimulans voor de
paardesport betekenen", aldus een
woordvoerder van de Posterijen.
De PTT reist met verschillende wagens
mee met de race, waaronder een rijdend
postkantoor. Vandaar verkoopt de PTT
miniatuurpostkoetsjes. De verkoop ver-,
liep in Groningen en Friesland nog
moeizaam, maar in Hoorn en Alkmaar
vlogen de koetsen (a raison van 17,50)
als warme broodjes over de toonbank.
koetsiers moesten op de ren
baan van Alkmaar een kron
kelig parcours afleggen rond
hindernissen die niet aange
raakt mochten worden. Her
man Haasnoot uit Rijnsburg
eindigde op dit onderdeel als
eerste, gevolgd door Hoek
(Postbank) en Piet de Boer
(Frieo-Domo).
Deelname van De Boer aan
dit laatste evenement was tot
op het laatst onzeker, omdat
zijn koets de gehele dag in
reparatie was geweest tenge
volge van een vastgelopen
wiel. Het mankement kwam
al bij de start van de race in
Hoorn aan het licht. Geluk
kig stond de koets aan het
einde van de stoet en werd
de karavaan niet door de ka
potte koets opgehouden.
De kolonne leek daarop on
gehinderd Hoorn binnen te
komen. Totdat zich inmid
dels het onvermijdelijke
PTT-muziekkorps vooraan
de stoet meldde. De muzi
kanten gingen in slakken-
tempo voor de stoet uit. De
paarden werden onrustig
door het lage tempo en de
koetsbemanning moest naast
de paarden gaan lopen om ze
tot rust te manen. André de
Jong stuurde de muzikanten
tenslotte maar een fietspad
op om de paarden in draf
Hoorn in te sturen. „Ik
dacht: die zijn we kwijt, en
verdomd, in Alkmaar staan
ze er weer en liepen ze nog
langzamer".
Zoals gewoonlijk fungeerde
Paul van Kesteren uit Eg-
mond bij de aankomst in
Alkmaar, Ursum en Hoorn
als opperspreekstalmeester.
Urenlang kan hij het publiek
over de paarden en de koet
sen vertellen. Net op het mo
ment dat je denkt: nu weet
hij echt niets meer te vertel
len. volgt er weer een minu-
LEIDEN/ALKMAAR Het wordt een eentonig ver
haal. De belangstelling voor de Postkoetsenrace is in ie
dere plaats enorm. Het enthousiasme voor de race lijkt
echter in elke etappeplaats groter te worden. In Alk
maar stond het publiek kilometers lang rijen dik langs
de route. „Leiden zal heel wat moeten doen om dit te
slaan", aldus koersdirecteur André de Jong, „ik was ei
genlijk bang dat de belangstelling in het westen zou af
nemen. Het tegendeel is waar".
GROTE POSTKOETSENRACE
De intocht in
Hoorn, waar
opnieuw
duizenden
belang
stellenden zich
langs het
parcours
verdrongen.
