Met Arnold Meijer aan het front
Vereniging van gevangenen schorst
ontsnapte bestuursleden
£atdóe<3ou*a/nt
„EEN KLEINE TROEP, VERVULD VAN HAAT"
EG.R. ZONDERGELD
EN KLEINE TROEP
VERVULD VAN HAAT
Instituut voor de Tropen
begint met een uitgeverij
KUNST
K
DEN HAAG Ruim 21
jaar na zijn dood (17 juni
1965) blijkt Arnoldus Jo-
sephus Meijer, een boe
renzoon uit de Haarlem
mermeer, nog voldoende
aanleiding te bieden tot
een omvangrijke studie
rond zijn openbare optre
den als fascist. Dat begon
op zijn 29e verjaardag, 5
mei 1934, als leider van
Zwart Front, aanvanke
lijk alleen in het zuiden
des lands. Het eindigde
op 13 december 1941,
toen zijn inmiddels tot
Nationaal Front her
doopte beweging tegelijk
met de Nederlandse Unie
van De Quay door de
Duitsers werd verboden:
de NSB kreeg het rijk al
leen.
Aan het fenomeen Arnold
Meijer heeft G R. Zondergeld
nu een paperback van 296
pagina's besteed onder de op
windende titel „Een kleine
troep, vervuld van haat". Hij
ontleent die aanduiding aan
zekere Steven Barends, die
onder het pseudoniem Dum-
Dum rond 1935 optrad als
Zwart Fronts brallende hof
poëet. Dum-Dum bezong het
Front ook in andere termen:
stalen muur, laaiend vuur,
oneindige trouw, jonge leeuw
met scherpe klauw, vurig
hart, en zo verder: krijgshaf
tige bombast van een club,
die begin 1940 637 leden tel
de, met Oisterwijk (63 Fron-
ters) als grootste afdeling
(Amsterdam had er 14). Een
eerste exemplaar van het
boek is vandaag in Nieuws
poort overhandigd aan drs.
A.H. Paape, directeur van
het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie. De preten
tie van de beweging was om
gekeerd evenredig aan haar
omvang: zij streefde naar de
totale staatsmacht. Hard ge
schreeuw dus en weinig wol.
Hoe serieus viel dat destijds,
en valt het achteraf te ne
men?
Draai
In april 1940 maakte Meijer
in elk geval een tactische
draai. Zijn hoofdkwartier
werd van Oisterwijk naar het
Haagse Bezuidenhout ver
plaatst. Zwart Front werd
ontbonden en op 20 april
werd het Nationaal Front op
gericht Meijers bedoeling
was om zijn aanhang met
„nationaal-voelenden" te
verbreden en deze vooral te
zoeken in kringen van meer
belangrijke personen als in
dustriëlen en burgemeesters,
advocaten officieren e.d. De
toon zou wat milder worden,
maar de zelfoverschatting
bleef.
Zij wakkerde in het groot ui
teraard krachtig aan, toen
ons land kort daarop voor de
Duitse overmacht capituleer
de. Voor Meijer was dat het
bewijs van wat hij al jaren
had beweerd: dat de parle
mentaire democratie rot was
tot op het been. Tussen de
NSB en de massa van de Ne
derlandse Unie in, zag hij zijn
nieuwe Front zozeer als veel
belovend alternatief, dat hij
een indrukwekkend partij
apparaat organiseerde. Er
kwamen een week- en dag
blad, gouwleiders. Grauwe
Vendels (als knokploegen te
genover de WA), een Cultu
rele en een Sociaal-Economi
sche Kamer, een Politieke
Raad, een eigen jeugdorgani
satie en wat al niet.
De bouw van dit in hoofd
zaak papieren luchtkasteel
verliep chaotisch en werd in
1942 door Willem W. Water
man met fraaie ironie be
schreven in „De Kruistocht
van Generaal Taillehaeck".
Overigens was „Waterman"
een pseudoniem van W.H.M.
van den Hout, die een iaar
tevoren zijn leider nog had
bejubeld in een boek dat ..Ar
nold Meijer strijdt om Neder
land" heette.
Generaal Taillehaeck: waar
schijnlijk werd er nooit een
treffender aanduiding voor
Arnold Meijer bedacht, meer
schertsfiguur dan zwaarge
wicht. Desondanks deugde
hij niet: met name een notoi
re anti-semiet, die zelf uiterst
krasse taal jegens zijn joodse
landgenoten gebruikte en de
vuilspuiterij van Albert Kuy-
le alle ruimte gaf.
Dat hii een afkeer had van
de parlementaire democratie
is al aangestipt. Hij was tegen
alle gevestigde partijen van
rechts en van links, tegen ka
pitalisme en socialisme. Hij
stelde „tucht, hiërarchaal ge
zag en orde" tegenover vrij
heid, gelijkheid en broeder
schap. Het felst was hij overi
gens tegenover de NSB, maar
dat had minder met beginsel
te maken dan met concur
rentie om de macht en het
Duitse welgevallen.
Kop en schouders
Zondergeld brengt in zijn
boek min of meer geor
dend heel wat boeiend fei
tenmateriaal bijeen. Voorzo
ver zijn geschrift als een
„wetenschappelijk verant
woorde studie" wordt gepre
senteerd, passen echter
vraagtekens. Ondanks een
menigte verwijzingsnoten
laat hij zich toch te dikwijls
verleiden tot beweringen die
niet worden onderbouwd.
Dat hij voorts Meijer een
„scherpzinnig publicist"
noemt, die „met kop en
schouders" zou uitsteken „bo
ven de rimram die de meeste
Nederlandse fascistische au
teurs ten beste geven" kan
hij toch zelf nauwelijks gelo
ven, gezien b.v. Meijers „ab
soluut onuitvoerbare" ideeën
waarover Zondergeld even
verderop moet verzuchten
dat ze „klakkeloos" uit bui
tenlandse programma's wer
den overgenomen.
Bepaald jammer is ook dat
hij zo weinig exacte medede
lingen doet over Meijers
jeugd en jonge jaren. Hoe (en
wanneer) ging het precies
met Meijer als seminarist op
Hageveld en theologant op
Warmond? Was hii een expo
nent van katholieke milieu's
uit die tijd of ook daar van
meet af aan een buitenbeen
tje? Was hij de „vriendelijke
buitenman en politieke dilet
tant" die de een in hem zag,
of de „fanatieke branie-ach-
tige politieke avonturier van
klein formaat" volgens een
ander? Hoe ijdel was hij, hoe
idealistisch, hoe tuk op
macht?
Marionet of inspirator? Mo
gelijk heeft hij vooral als
spreker indruk gemaakt; in
elk geval worden in het
Rijksarchief in Den Bosch
nog altijd 9212 lidmaat
schapskaarten van het Natio
naal Front bewaard. In Zon-
dergelds boek worden vele
namen genoemd, een ver
gaarbak van oprecht gelovi
gen, meelopers, scheurma
kers en politieke zwabbe
raars, veel kaf, weinig koren.
Het Nederlandse fascisme
laat de schrijver inmiddels
ongeveer beginnen bij Erich
Wichman en diens Rapaille-
partij met „Had-je-me-maar"
in de Amsterdamse gemeen
teraad (1921).
Arnold Meijer kwam er in de
na-oorlogse rechtspleging
nogal genadig van af, kenne-
DE BAAI DOSSIEB
Omslag van het boek over Arnold Meijer, dat vandaag in Den
Haag werd gepresenteerd.
lijk overeenkomstig Bur
gers filosofie eerder be
schouwd als een man die
(grote) .fouten had gemaakt
dan als iemand die echt goed
fout was geweest. Eind 1948
al werd hij vervroegd voor
waardelijk op vrije voeten
gesteld, begon in Oisterwijk
champignons te kweken en
bouwde in 1956 in de buurt
een flink hotelcomplex an
nex bungalowpark.
Dat staat er nog.
JAN ONSTENK
„Een kleine troep, vervuld
van haat. Arnold Meijer en
het Nationaal Front", 296
blz. met vele illustraties.
Uitgeverij De Haan, Hou
ten. Prijs: ƒ39,50.
DEN HAAG De vere
niging van gedetineerden
in de Scheveningse gevan
genis, Justa Causa, heeft
twee van haar bestuursle
den voor schorsing voor
gedragen. Het gaat om
S.K. en J.B., die vrijdag
zijn ontsnapt uit die ge
vangenis. De vereniging is
boos op het tweetal, om
dat het bij de ontvluchting
geweld heeft gebruikt. Dit
heeft de vice-voorzitter
van Justa Causa, de tot in
totaal 10 jaar cel veroor
deelde Stanley H., aan zijn
advocaat mr. J.L. Hofdijk
meegedeeld.
Een kort geding, dat vandaag
voor de president van de
rechtbank in Den Haag zou
dienen, is door de vereniging
te elfder ure uitgesteld. De
vereniging wilde eisen dat het
regiem voor de zwaar-gestraf-
ten in „De Bunker" van de ge
vangenis wat minder streng
zou worden, aldus Hofdijk. De
zwaar-gestraften mogen op
last van de minister van justi
tie sinds enige maanden alleen
nog maar worden gelucht op
een plaats ter grootte van een
tennnisveld, aldus Hofdijk.
Dit naar aanleiding van een
artikel in het weekblad Pano
rama, waarin werd beweerd
dat twee gedetineerden bezig
waren met de voorbereiding
van een vluchtpoging per heli
copter. Deze zou kunnen lan
den op de grotere luchtplaats
van de gevangenis. Deze twee
gedetineerden zijn afgelopen
vrijdag ontsnapt. Zij spanden
verontwaardigd een kort ge
ding tegen het weekblad aan.
De bronnen zouden „niet or
dentelijk" ziin.
Het kort geding voor de presi
dent van de rechtbank in Den
Haag is volgens Hofdijk uitge
steld „omdat er afgelopen vrij
dag teveel gebeurd is". Boven
dien verwachten de raadsman
en de vereniging dat er naar
aanleiding van de ontsnapping
een nieuw pakket van zware
maatregelen in de gevangenis
genomen wordt. „Dat willen
wij straks in het kort geding
meenemen", aldus Hofdijk.
Daarvoor is nog geen nieuwe
datum vastgesteld.
AMSTERDAM Het Koninklijk Instituut voor de Tropen
(KIT) in Amsterdam begint dit najaar een eigen uitgeverij. Daar
zullen boeken verschijnen over allerlei onderwerpen op het ge
bied van ontwikkelingssamenwerking. Volgens het KIT is het
voor de eerste keer dat het instituut met een eigen najaarsfonds
als uitgever op de Nederlandse boekenmarkt verschijnt. Het
fonds is te verdelen in twee categorieën: een wetenschappelijk
fonds en een cultureel-educatief fonds. Het wetenschappelijk
fonds, veelal Engels- en Franstalig, bestrijkt het gebied van de
landbouwwetenschappers, tropische geneeskunde, niet-westerse
sociologie en andere voor ontwikkelingslanden relevante onder
werpen. Het cultureel fonds sluit aan bij de activiteiten van het
Tropenmuseum, het Soeterijn Theater en de instituutbiblio
theek. Er zullen boeken in verschijnen over tentoonstellingen,
manifestaties en lezingen van het instituut, herdrukken van
unieke historische boeken en bij voorbeeld studies over allerlei
onderwerpen op cultureel en educatief gebied.
Voor een uitgebreide^
agenda, ook voor de ko
mende dagen, raadplege^
men „UIT", de gratis we-
kelijkse bijlage van dezau
krant.
Zc
ALPHEN AAN DEN RIJN i
ROCINEMA I (Van Boeteelaefi >n
straat 6. tel. 01720-20800): Of ia
Hoop van Zagen (al); 18.30, nl
21.00. wo. ook 14.00. EURO
CINEMA II: Pretty in Pink (al) r
18.30, 21.00. wo. ook 13.45
EUROCINEMA III: Police Ac*r/i
demy III (al): 18.45, 21.15. wq
ook 13.45. EUROCINEMA IV*
Cobra (16): 18.45. 21.15.
KINDERVOORSTELLINGEN
EUROCINEMA IV: DonaM/e<
Duck in het wilde westen (al> Jr
wo. 14.00.
LEIOEN LUXOR (Stationsweg
19. tel. 071-121239): Police Ace-
demy III (al); 19.00, 21.15.
LIDO en STUDIO (Steenstraat
39. tel. 124130): Poltergeist II
(16); Top Gun (al); Cobra (16);
Karate Kid II (al). Op hoop van
zegen (al): 14.30. 19.00, 21.15.
TRIANON (Breestraat 31, tel
123875): Op hoop van zegen
(al); 14.30, 19.00, 21.15. RE*
(Haarlemmerstraat 52, tel. 071-
125414); Showgirls (16); 14.30,
19.00, 21.15.
KINDERVOORSTELLINGEN
LIDO: Donald Duck's verjaar
dagspartijtje (al); wo. 14.30.
NOORDWIJK LIDO THEATER
(Pr. Bemhardstraat 56, tel.
01719-12800): Teen Wolf (al);
ma. 19.00 wo. 15.00; Abel (al);
ma. di. 21.15. Iron Eagle (12);
ma. 21.15.
KATWIJK CITY THEATER
(Badstraat 30. tel. 01718-74075):
Op hoop van zegen (al); 14.45,
19.00, 21.15. CITY THEATER
II: Cobra (16); tijden zie City I.
CITY THEATER III: Spies like
us (16); tijden zie City I. CITY
THEATER IV: Volunteers (al),
14.45, 19.00, 21.15. wo.
14.45.
KINDERVOORSTELLINGEN
CITY IV: Billy Turf contra
Kwel (al); wo. 14.45.
VOORSCHOTEN GREENWAY
(tel. 01717-4354): Carmen (alk
20.15.
KINDERVOORSTELLING
Sneeuwwitje; wo. 14.00. Troe
telbeertjes; wo. 15.45.
WASSENAAR ASTRA (tel
01751-13269): The kiss of the
spiderwoman (al); 20.00.
KINDERVOORSTELLING
De avontuurlijke reis van Matty
Gamm; wo. 14.00.
GRATIS ELKE WOENSDAG DE
BIJLAGE BIJ UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS,MUZIEK
THEATER, RECREATIE.EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
