La Villette: Parijs pretpark van techniek
NEW YORK - Teruggaan naar
New York is reizen naar een herin
nering. Vijftien jaar na de eerste,
wat angstige kennismaking gaat de
reis dit keer niet per volgestouwde
charter, maar met een lijn vlucht in
een prachtige Boeing. Zo eentje
met een bult erop, een 747. Twee
en een half uur duurt het voordat
Uncle Sam ons binnenlaat. Twee
en een half uur, voor een bezoek
van amper drie dagen. Een Israëli,
die een aansluitende vlucht mist,
vraagt zich hardop af of dit wel het
land is waar ze mensen naar de
maan schieten. Een Deense jongen
priemt drie vingers in de lucht: zo
veel minuten heeft het in „Emster-
dem,, maar geduurd.
Vanaf de Brooklyn-brug is het zicht op
New York voor het eerst wat het hoort
te zijn. Een lego-stad voor grote mensen,
die hard aan een wasbeurt toe is. Tussen
de eerste wolkenkrabbers is het rustig.
Weinig mensen op straat, weinig auto's.
Het loopt tegen vijf uur in de middag. „I
wanna wake up in a city that never
sleeps", zong Sinatra. Ging dat nou over
New York?
Manhattan wordt mooier naarmate het
donkerder wordt. Bijna een voor een
gaan de lichten aan in de onwaarschijn
lijk hoge flats, tot ze, gezien vanuit de
hotelkamer op de 41e etage, samen een
hemelse kruiswoordpuzzel vormen naast
het glinsterende water van de Hudson-
baai. Het is tijd voor de eerste voetstap
pen in de herinnering; op de vijfde laan.
Fifth Avenue. Veel mensen op straat,
toeterende taxi's, rijen voor de biosco
pen, restaurants die 's middags niet op
vielen en nu ineens 24 uur per dag open
blijken te zijn. Ze serveren sandwiches
met ham alsof hun klanten een week
niet hebben gegeten. Sloffende obers zijn
hier niet uitgevonden; niet alleen winke
len, ook eten is „fun".
De volgende morgen, na een ontbijt van
anderhalve dollar, nemen we de bus.
Het blijft steeds een gok waar hij precies
zal stoppen; met een beetje pech moet je
twee of drie straten teruglopen. Het toe
val leidt dit keer naar het IBM-gebouw.
Dat lijkt niet leuk, maar is het wel. In
deze stad is een gebouw vaak meteen
een monument. Dit ook. Grote, recht
hoekige stukken donkerbruin marmer
rijzen imposant de lucht in, in strakke
vormen. Een glazen serre, zeker twintig
meter hoog, is er precies ingepast. De
gladstale-n lift naar de kelder leidt naar
een museum, waar een tentoonstelling
over Oskar Schlemmer wordt gehouden.
Heel vaag iets van gehoord. Op zijn
schilderijen zijn mensen meestal van
achteren te zien, in strakke, spitse vor
men en waterachtige kleuren.
Korte broek
Weer in een andere bus, waarschijnlijk
de enige zonder airconditioning, begint
een modern geklede vrouw een gesprek.
Ze heeft een Nederlandse kennis die fa
milie is van een zekere Nieklas of Nieki-
laas, ergens uit Noord-Holland. Ze be
doelt Joep Nicolaas, schrijver van een
boek over gebrandschilderde ramen.
Maar ze heeft een nog grotere verrassing,
ze is familie van Aldöus Huxley. The fa
mous writer? Nou en of. Goodbye.
Buiten is de temperatuur inmiddels op
gelopen tot dertig graden. Nog belangrij
ker in New York is de vochtigheid, die
zo hoog is, dat kleren snel aan je lijf
plakken. Naast mannen in driedelig kos
tuum op gympies zie je mensen in korte
broek en T-shirt. Sommigen zijn op dit
uur aan het trimmen, dwars door alle
verkeer en door alle stoplichten („walk/
don't walk") heen.
De ene na de andere tv-ploeg overvalt je
op straat met vragen. Óver wat je van
het goochelspel „balletje, balletje" vindt,
hoe New York bevalt, wat je gedachten
zijn over de situatie van negers in de
VS. De volgende ochtend staat er een
klein berichtje in de New York Times,
dat in de wijk Queens, niet ver achter
het hotel, een agent door het hoofd is ge
schoten. Is het nou toeval dat je oog
daarop valt, of ben je zo aan het denken
gezet dat je dit soort nieuws juist zoekt?
Iedereen kijkt immers anders tegen de
werkelijkheid aan. Wij zijn niet meer
dan toeristen in een stad die ons vreemd
is. Maar goed beschouwd is Amsterdam
dat ook. En de paar keer per jaar dat we
daar eventjes komen, zijn we niet zo ge
charmeerd van die „metropool". Dat
komt, zeggen anderen, omdat je weet
wat er gebeurt; je leest en ziet er dage
lijks iets over, vooral nare dingen. Daar
door zou je werkelijkheid worden ver
vormd, ben je niet meer in staat onaf
hankelijk te staan tegenover dingen die
je meemaakt. Zijn we dat in New York
dan wel?
Het is de morning after Jack Lemmon.
Op tien meter afstand hebben we een
lange, vermoeiende, maar onvergetelijke
avond naar hem gekeken in een stuk
van Eugene O'Neill: Long Day's Journey
Into Night (Tocht naar het duister). Het
gaat over een gezin dat de indruk wekt
een idyllisch leven te leiden. Lemmon is
de vader die een beroemd acteur had
kunnen zijn, maar koos voor een gemak
kelijk succes. Gaandeweg brokkelt de il
lusie af, tot er niet meer resteert dan een
zweem van een herinnering aan het ge
luk dat ze vroeger gekend moeten heb
ben. De vader probeert het langst zijn
gezicht op te houden, maar is niet meer
dan een gebroken man die weet dat hij
zijn leven te grabbel heeft gegooid. Het
gekke is dat je van Amerikaans theater
een beetje de indruk hebt dat het er al
tijd net naast zit, net te nadrukkelijk met
sentiment omgaat. Lemmon in zijn een
tje veegt die1 indruk op één avond van
het toneel. Het is een stuk als New York
zelf, een lied van schijn en wezen. Want
gaan er achter de gevels van de indruk
wekkende wolkenkrabbers geen hele
maffia-oorlogen schuil? De onderwereld
bepaalt de prijs van zelfs het cement en
wie daar niet mee akkoord gaat, kan
bouwen in deze stad wel vergeten.
Een is twee
Een dag in New York staat gefijk aan
twee dagen. Lopen, slenteren, bus in,
taxi uit, warenhuis in, museum van mo
derne kunst uit. Central Park in, rond
vaartboot uit, hotel in, klevende kleren
uit, bad in, restaurantje uit, theater in,
bioscoop uit. En dan nog de televisie; 24
uur per dag reclame, onderbroken door
programma's. Moeiteloze presentaties,
moordend tempo, altijd het laatste
nieuws, doordacht tot in de details,
maar alles teruggebracht tot een show.
's Nachts kan dit hoogstandje de vreem
deling, die in drie dagen een week achter
de rug heeft, niet lang wakker houden.
Vlak voordat het zwart van de slaap zich
aankondigt nog een flits van het Vredes
paleis in Den Haag, waar Reagans be
slissing de contra's in Nicaragua te steu
nen wordt gekritiseerd. Een schim van
demonstranten en spandoeken buiten
het paleis, maar dan is het al weer afge
lopen. Buitenlandse kritiek wordt niet
serieus genomen, zelfs volledig gene
geerd. Het harde interview is in Amerika
uitgevonden en wordt nog dagelijks
zichtbaar gepraktiseerd. Maar alleen
door Amerikanen graag.
Op de ochtend van het vertrek nog even
een bezoek aan het Guggenheim-mu
seum. Het gebouw van architect Wright
is al een museum op zich. De werken
die erin staan worden overheerst door
het bouwwerk zelf met zijn typische ge
laagde, ronde vormen. Op de terugweg
rijden we langs het huis van danser Ba-
rysjnikov, de opnamestudio's van CBS,
de redactie van Newsweek, Empire State
Building en in de verte steken de twee
immens hoge torens van het World Tra-
de Center tegen de blauwe lucht af.
De enige gekoelde, bewaakte en brand
schone ondergrondse, de John F. Kenne
dy-express, rijdt de bezoekers via talloze
onder graffiti bedolven stations en trei
nen naar de luchthaven. Daar is een
aparte, met palmen omzoomde terminal
van PanAm voor reizigers eerste klas.
Dat zijn we niet, maar een landgenoot
die op de bluf een creditcard laat zien,
mag er gewoon in. Is dat de scheiding in
Amerika: wel en geen creditcard? Bij de
KLM is er een speciale lounge met
fraaie, luie stoelen en „free drinks". Aan
boord is er keuze uit twee diners, zeven
muziekkanalen, tijdschriften en belas
tingvrije artikelen. De korte nacht wordt
opgevuld met een film. Bij de eerste
lichtstralen wordt het ontbijt gebracht,
de gezagvoerder houdt Schiphol nog op
een uurtje vliegen. Dezelfde ochtend dat
we door het Guggenheim-museum lo
pen, staan we op de parkeerplaats van
Schiphol. Daar is het de volgende och
tend. Hoe lang zijn we weggeweest? We
rijden in Nederland, maar we zijn nog in
New York.
DICK HOFLAND
PARIJS - Het vijf maanden geleden in
Parijs geopende wetenschapscentrum La
Villette is een schot in de roos. Onlangs
werd de miljoenste bezoeker begroet,
terwijl het grote museum van La Villette
nog maar voor een derde is ingericht. De
geraamde bezoekersaantallen zijn daar
mee ruimschoots overtroffen. Wanneer
de stad van wetenschap en industrie La
Villette, zoals de officiële naam van het
centrum luidt, in 1988 helemaal klaar is,
worden aan de noordelijke rand van Pa
rijs jaarlijks zes tot zeven miljoen bezoe
kers verwacht.
Het nieuwste pretpark voor techneuten
heeft een oppervlakte van 55 hectare.
Het beslaat het terrein van wat eens het
abattoir van het jaar 2000 had moeten
worden - een prestigieus slachthuiscen
trum dat al onbruikbaar bleek voordat
het klaar was. Het schandaal daarom
heen kostte de Franse staat miljoenen
franken. De vorige president Giscard be
sloot tot de bouw van een museum voor
techniek. Maar zijn opvolger Mitterrand
blies dat initiatief op tot een imposant
complex ter grootte van een volledig
stadsdeel.
La Villette heeft in de eerste plaats een
educatieve opdracht. De Fransen moe-
Naast het grote t
filmzaal met een
ten op een prettige en luchtige wijze ver
trouwd worden gemaakt met de onop
houdelijke revoluties inzake techniek en
wetenschap. La Villette krijgt jaarlijks
zo'n 1,4 miljard frank subsidie om deze
boodschap uit te dragen.
Het grote museum en de blinkende geo-
de (een bolvormige filmzaal met een re-
cordscherm van duizend vierkante me
ter) ogen zeer goed. La Villette richt zich
immers niet op het verleden, zoals de
meeste musea, maar op de toekomst.
De permanente tentoonstellingen draai
en om vier thema's: „het avontuur van
het leven", „de materie en het werk van
de mens", „talen en communicatie", en
„van de aarde naar het universum".
Deze laatste afdeling is vrijwel voltooid
en laat onder meer zien hoe het toegaat
in een bemand ruimtestation. Met be
hulp van elektronische spelletjes kunnen
de bezoekers zelf hun avontuur tussen
de sterren beleven. Opvallend is de be
hendigheid van kinderen wanneer het
erom gaat een satelliet in een baan om
de aarde te brengen. Een andere reis gaat
naar het diepste punt van de oceaan met
de Nautile. Dit Franse vaartuig kan tot
zesduizend meter diepte duiken en
maakte onlangs de eerste foto's van het
Titanic-wrak.
Al spelend doet men in La Villette tal
van wonderbaarlijke ontdekkingen. Bij
voorbeeld op de afdeling communicatie
waar je zonder stemverheffing kan pra
ten met iemand die vijftig meter verder
op staat. Dit is mogelijk dank zij een
grote met koolzuur opgeblazen ballon.
Zonder in banken of muren te krassen,
kan men zijn bezoek vereeuwigen in een
auditieve muur. Deze geeft de stemmen
van vorige bezoekers weer. Het doorzet
tingsvermogen om ondanks het gedrang
een koptelefoon te bemachtigen die voor
vele trucs noodzakelijk is, wordt be
loond met elke keer een nieuwe verras
sing.
Wié het allemaal wil meemaken, zou
aan één bezoek niet genoeg hebben. Het
beste is La Villette op een doordeweekse
dag te bezoeken, want in de drukte van
het weekeinde zijn vrijwel alle spelletjes
en apparaten bezet. Behalve op maandag
is de stad van wetenschap en industrie
elke dag open. De hoofdingang is aan de
Avenue Corentin Cariou (metro Porte
de la Villette).
GUIDO SWILLEN
ZATERDAG 16 AUGUSTUS 1986
Vleermuizen
in ijskelder
BAARN - Boswachter André
Wiersma van het natuurgebied De
Vuursche bij Baarn verzorgt tot 1
september twee vaste rondleidin
gen per week. De enige voorwaar
de is dat bij de vertrekpunten in
elk geval vijf deelnemers klaar
staan. Op de dinsdagen begint de
rondleiding om twee uur 's mid
dags bij boerderij ..De Ossestal",
kasteel ligt. Het bezoek aan de ijs
kelder vormt het unieke gedeelte
van deze rondleiding. I 'roeger
kwamen deze kelders vrij alge
meen voor in Nederland, maar te
genwoordig worden ze nog slechts
in Scandinavië echt gebruikt. De
bewoners van Groeneveld haalden
hun ijs uit een gedeelte van de
slotgracht, dat clan wel bewust
schoner werd gehouden dan de
rest van het water. Het principe
van deze ouderwetse ijskast was
eenvoudig. De kelder werd ge
bouwd in een groot gat in de
grond waarboven een koepelvor
mig dak kwam. De aarde uit het
gal werd op het dak gegooid waar
door het geheet op een heuvel leek.
De isolatie die grond en muren
boden was voldoende om het ijs in
bevroren toestand te conserveren.
De ijskelder werd nog gebruikt tot
de jaren dertig van deze eeuw en
raakte daarna in verval. Vijfjaar
geleden werd het ondergrondse
vertrek weer in de oude glorie her
steld om opnieuw van nut te kun
nen zijn; deze keer niet voor het
bewaren van ijs, maar als over
winteringsplaats voor vleermui
zen. De zes grootoorvleermuizen
die zich 's winters in de kelder be
vinden zijn nu uitgevlogen naar
hun kraamplaatsen onder de da
ken. zodat de kelder zonder pro
bleem bezocht kan worden.
Voor de woensdagen heeft André
Wiersma twee verschillende rond
leidingen samengesteld, die beide
eveneens om twee uur beginnen.
De plaats van vertrek is dan ech
ter de ingang van kampeerplaats
..De Zeven Linden". De ene week
voert de tocht naar bos ..De Hoge
Vuursche". de andere week naar
het natuurgebied ..De Stulp" met
het Pluismeer, gelegen tussen de
paleizen Soestdiik en Drpkesteijn.
Straattheater
in heel Limburg
MAASTRICHT - Liefst 23 Lim
burgse plaatsen staan tot en met
volgende week zaterdag in het te
ken van een groots straatfestival.
Negen dagen lang wordt Neer-
lands meest zuidelijke provincie
als open-luchtpodium gebruikt
door straattheatergroepen uit Bel
gië, Engeland. Frankrijk. Italië.
Spanje en Nederland. De in totaal
negentig optredens zijn kosteloos
bij te wonen.
Inlichtingen over de exacte tijden
en plaatsen zijn verkrijgbaar bij
Klein Podia, telefoon: 043-211951
of 045-211182, en bij VVV Lim
burg. telefoon 04406-13993.
Van 28 tot en met 31 augustus
wordt op het Vrijthof in Maas
tricht het Preuvenemint gehouden,
een culinair festijn waaraan 42
horecabedrijven meewerken.
Van 5 tot en met 20 september
vindt in Maastricht het Eurofesti
val Religieuze Muziek plaats,
voornamelijk in de diverse kerken.
Er wordt vooral aandacht besteed
aan het gregoriaans, de vroeg
christelijke muziek, de polyfoni-
sche en de joodse muziek. Plaats-
kaarten voor de diverse avondcon
certen zijn verkrijgbaar aan de
kassa van de Stadsschouwburg in
Maastricht, telefoon 043-213300.
Lunchpauzeconcerten zijn gratis.
Surfdag in Zeewolde
ZEE WO LD E - De ANWB orga
niseert op zaterdag 23 augustus
voor het derde jaar de Nationale
Jongeren Surfdag op het strand
van het recreatiecentrum Zeewol
de in Flevoland (tegenover Har
derwijk). Het thema veiligheid
krijgt dit jaar extra aandacht, al
dus de ANWB. Een groot aantal
instanties betrokken bij de veilig
heid op en om het water, is die
dag aanwezig. De marine en hel
Jeugd Rode Kruis zullen demon
straties en instructies geven over
onder meer redding van surfers op
zee, overlevingszwemmen en
EHBO De Marine geeft tevens
een reddingsdemonstratie met een
helikopter.
Naast de behendigheidsrace, be
ginnersinstructie, examenvaren en
een informatiemarkt wordt ook de
finale om de Holland Surf Cup
binnenwater in Zeewolde gevaren.
Reiefeest in Brugge
BRUGGE - In het prachtige
Vlaamse stadje Brugge vindt deze
maand het Reiefeest plaats. Dit
avondfeest, waarvoor men van
avond en aanstaande woensdag,
vrijdag en zaterdag terecht kan,
wordt opgevoerd langs de sprook
jesachtig belichte reien (grachten)
en op de Brug. Het is een boeiend
schouwspel van afwisselende tafe
relen, aie de toeschouwers terug
voeren naar de fascinerende mid
deleeuwen, de fonkelende bour-
gondische tijd, de fleurige renais
sance, de frivole barok en de belle
nue. Meer dan vijfhonderd
lemers verlenen er met mu
ziek, zang en dans hun medewer
king aan. Alle taferelen worden
doorlopend en onafhankelijk van
elkaar opgevoerd, tussen 21.00
uur en middernacht. De toegang
aan de diverse verkooppunten be
draagt 180 Belgische francs.
Ceidóc SouAont
