Van clown
tot en met
King Lear
De computer is
vrouwen op het
lijf geschreven
Finale
Vakkennis niet voldoende voor opzetten cursus
cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen
DEN HAAG - Sommige verhalen
zijn een eigen leven gaan leiden,
maar daarom niet minder waar.
Ko van Dijk werd geweigerd op de
toneelschool wegens gebrek aan ta
lent, John Kraaykamp, zoon van
een kroegbaas, had niet de vereiste
vooropleiding. Daarmee is een in
stituut als de toneelschool niet
overbodig, maar het geeft wel aan
dat er behoefte is aan meer. Aan
een alternatief. Een open academie
voor drama en dans zou dat kun
nen zijn. Geen drempel, geen leef
tijdsgrens, geen specifieke school
opleiding.
„Nou ja. je selecteert natuurlijk wel
enigszins op talent, op aanleg. Maar ver
der is iedereen in principe welkom". Do
nald van der Maaten ziet het al voor
zich: een vergaarbak voor de nieuwe
kraaykamps. Want de open academie is
wel vrij, maar niet vrijblijvend. „Na het
eerste jaar gaan alleen de mensen door
die er echt iets in willen bereiken, die er
eventueel hun brood in zouden kunnen
verdienen".
Het zou de eerste open academie voor
theatervakken in Nederland zijn. Voor
lopig is het nog een utopie, die over
twee, drie jaar werkelijkheid zou moeten
worden. Donald van der Maaten en Ina
van den Hogen zijn de denktanks voor
drama. Beiden doceren aan het Centrum
voor Kunstzinnige Vorming (CKV), in
de Juffrouw Idastraat in Den Haag, ook
al een oord met open armen. Het duo
begint daar volgende maand met een ac-
tcercursus die een heel seizoen zal du
ren. Leuke, zinvolle lessen, vindt Do
nald van der Maaten, maar ze blijven
toch nog aan de oppervlakte. Hij zou
meer willen.
Van der Maaten was zelf acteur, kreeg
zijn opleiding in Engeland en speelde
bijna drie jaar bij de Royal Shakespeare
Company. Hij woonde jaren op kamers
en was taxichauffeur of werkte in een ga
rage in de perioden dat hij geen contract
als acteur had. Kortom, hij leidde het le
ven van vrijwel iedere Britse acteur; het
echte leven dat zoveel zinvoller is om te
kunnen acteren dan het opgroeien met
alleen maar de theorie over het leven.
Shakespeare
Zijn liefde voor Shakespeare is groot, hij
heeft het uiterlijk van Banquo uit Mac
beth, en als zijn opleiding ter sprake
komt. brandt hij los. Stanislavsky is het
sleutelwoord. De leermethode van deze
Rus heeft het toneel op z'n kop gezet en
een nieuwe generatie acteurs opgeleverd.
De Britse loopt daarvan wel het meest in
het oog. Stanislavsky brak met de gang
bare manier van acteren, het imiteren
van mensen en hun emoties. Beroemd
heden als Marlon Brando en James
Dean waren de eersten die in de jaren
ZATERDAG 16 AUGUSTUS 1986
vijftig wereldwijd toonden waartoe de
nieuwe manier van acteren kon leiden.
Dc Britse acteur John Gielgud werd de
pleitbezorger in Engeland en de gevolgen
zijn nog dagelijks zichtbaar op de televi
sie.
Stanislavsky staat dus ook de cursisten
te wachten die zich nu aanmelden voor
de acteercursus aan het CKV of straks,
misschien, bij de open academie voor
drama en dans. Donald van der Maaten:
„Toneelspelen volgens Stanislavsky is
acteren aan de hand van je eigen emo
ties, je eigen ervaringen. Waarbij het de
kunst is die te beheersen. Natuurlijk, het
is geen toeval dat Stanislavsky doorbrak
in een tijd dat ook de boeken van Freud
en Jung verschenen, maar het is geen
psychologiserend inlevingstheater. Ik wil
juist af van die hokjesgeest. Toneelspe
len moet je niet onderverdelen in drama
en komedie, het is alles tegelijk. Daarom
neem ik ook altijd John Kraaykamp als
voorbeeld, een man die bewijst dat je
een clown kunt spelen en ook King Lear.
Ik zou ook graag zien dat André van
Duin eens een jaar bij De Appel ging
spelen, reken maar dat-ie dat kan. Zo'n
open academie zou de zaak eens open
kunnen gooien, een einde kunnen ma
ken aan die hokjesgeest. Niet dat ik me
tegen toneelscholen afzet, ze hebben
zonder meer hun nut en verdienste,
maar ze blijven toch elitair, houden te
veel vast aan die onderverdeling tussen
de verschillende soorten theater".
Af en toe imiteert hij de geaffecteerde
hoorspeltaal die vele Nederlandse ac
teurs zo eigen is. „Gaat-u-toch-zit-ten.
Wilt-u-een-si-gaar?". Dat wil Van der
Donald van der Maaten, in een repetitieza
onderverdeling tussen de verschillende soo
Maaten dus niet op „zijn" academie.
Wat dan wel? „Tja. het is natuurlijk ge
vaarlijk, maar om het duidelijk te ma
ken kun je het best de mooiste voorbeel
den noemen. Meryl Streep dus, Dustin
Hoffman ook. Streep verbaast elke keer
weer doordat ze niet alleen perfect ac
teert. maar met name doordat ze altijd
weer een volstrekt andere vrouw is. Niet
lijkt, maar is. En Dustin Hoffman om
dat hij. vooral met Tootsie, bewijst dat
een echt goede acteur zowel drama als
komedie aankan".
Bedreiging
„Er is", zegt Donald van der Maaten,
„zonder meer al sprake van een veran
dering in het Nederlandse toneel. Er ko
men gezelschappen die hebben gebroken
waar de verbouwing in volle gang is: „Tom
n theater".
met de traditie en hele goede dingen
doen. Maar het is in Nederland toch nog
altijd zo, dat iedereen die zich tussen de
gevestigde orde probeert te nestelen, een
bedreiging is. Mede daarom is er bijna
geen beleid om jonge mensen op te lei
den. De zaak is dichtgeslibd en moet
weer worden opengegooid. Een open
academie zou daaraan kunnen meewer
ken. De Appel is ook een uitstekend
voorbeeld. Afgezien van de kwaliteit van
hun produkties, is ook de plek waar ze
spelen baanbrekend. De acteurs lopen in
de pauze gewoon rond, je kunt met ze
praten, vragen waarom ze een stuk op
die bepaalde manier hebben gespeeld.
Acteurs moeten niet onbereikbaar zijn,
mogen niet van de mensen af staan".
Eén van de essentiële dingen die hij de
deelnemers aan zijn opleidingen wil bij
houden te veel vast aan de
brengen, is dat de beruchte kinnesinne
in de Nederlandse toneelwereld perti
nent buiten het theater moet blijven. Zo
als. inderdaad, in Engeland. „Daar",
herinnert hij zich vol weemoed, „is het
ondenkbaar dat persoonlijke voorkeur of
afkeer op het toneel een rol speelt. Zodra
je op de vloer stapt is er respect voor el
kaar. En dat moet ook, want als je vol
gens Stanislavsky wilt acteren, ben je
ontzettend kwetsbaar. Je speelt tenslotte
aan de hand van je eigen emoties. Eén
rotopmerking en je kunt een acteur of
actrice opvegen. In Engeland, maar ook
in Amerika, beseffen ze dat. Het gevolg
is dat er kwaliteit wordt geleverd. Intens
respect voor elkaar en voor het publiek,
dat is de basis".
DICK HOFLAND
FOTO: CEES VERKERK
OPEN ACADEMIE DRAMA EN DANS
Directeur Bossers voor zijn kantoor in Leiderdorp.
LEIDERDORP - Het bedrijfsleven
zit vol eigen opleidingen en cursus
sen en beschikt over docenten die
het vak dat zij onderwijzen meestal
uitstekend beheersen. Daar twijfelt
men bij Bossers Opleidings Ont
wikkeling ook niet aan. Toch
meent het dozijn onderwijskundi
gen van deze organisatie uit Leider
dorp het bedrijfsleven heel wat te
kunnen bieden op opleidingsge-
bied. Veel cursusleiders hebben na
melijk meer verstand van hun vak
dan van opleiden. Hen daarin
scholen is het zeer gespecialiseerde
terrein waarop de onderwijskundi
gen van Bossers zich bewegen en
waarvan zij anderen - uiteraard te
gen betaling - willen laten profite-
Eigenlijk zetten de mannen en vrouwen
van Bossers alles op een rijtje wat een
cursus betreft: de behoefte, de vorm, de
duur, het rendement. Waarbij zij zowel
intern als extern begeleidend kunnen op
treden en aandacht besteden aan nazorg
en bijstelling.
Enkele titels van hun brochures maken
een hoop duidelijk: docentvaardigheden
1 en 2; het begeleiden van opleidingsac
tiviteiten; het construeren van oplei
dingsprogramma's; een Bossers training,
wat koop ik ervoor? Behoeftenonder-
zoek; rendementsonderzoek.
Directeur Bossers was ooit hoofd van
een school en later wetenschappelijk me
dewerker onderwijskunde aan de univer
siteit van Amsterdam. Hij kreeg daar ge
noeg van het te veel onderzoekende en
te weinig pragmatische werk en begon
een eigen opleidings-onwikkelingsorgani-
satie die wat doelstelling betreft op twee
poten rust: communicatietrainings-acti-
viteiten (alles van discussietechnieken
tot samenwerkingsproblematiek) en on
derwijskunde. Die laatste poot is duide
lijk de belangrijkere. Deze voorziet in
een groeiende behoefte en er is op dat
gebied vrij weinig concurrentie. Werk
genoeg dus voor Bossers' organisatie, die
als grootste project nog steeds het Ne
derlandse politic-onderwijs heeft, dat zij
in 1983 is gaan helpen veranderen. Bos
sers is ook betrokken bij de vernieuwin
gen van de scholen voor de gezondheids
zorg.
Bossers heeft contracten met overheid.
semi-overheid en het bedrijfsleven. Aan
agressieve werving wordt niet gedaan.
Advertenties en de opgebouwde naams
bekendheid brengen potentiële cliënten
naar voren. Directeur Bossers: „We
dringen ons niet op, gaan alleen op uit
nodiging kijken, heel vrijblijvend. Op
een paar plaatsen is het heel moeilijk
binnen te komen, namelijk bij de grote
bedrijven. Daar is een wildgroei in oplei
dingen, iets wat een extern bureau vaak
beter kan zien. Vaak betreft het een cur
sus die de hobby is van de opleider of
een bedrijfscursus die ontstaat uit de be
hoefte van het personeel. Ik denk dat je
opleidingen moeten aansluiten bij de be
doelingen van het bedrijf. Als de doel
stellingen van een bedrijf veranderen,
moet de opleiding mee veranderen,
maar dat gebeurt dikwijls niet. Er is op
dit moment vooral een grote behoefte
aan cursussen voor het midden-kader".
„Veel hangt at van wat voor een mens
de personeelschef is. Sommige chefs zien
externe bureaus echt als een bemoeial en
denken dat ze door die in te schakelen
eigenlijk tegen hun directie zeggen: ik
heb zelf het vermogen niet. En dat kan
ik me best voorstellen. De echt grote be
drijven. zoals Philips, hebben eigen on
derwijskundigen in dienst. Maar ook
dan kan externe doorlichting van de op
leidingen wel eens nodig zijn".
Een heel verse markt is volgens de heer
Bossers de computermarkt. „Wij hebben
het hier zelf meegemaakt bij onze eerste
computer. Iemand ging ons even in een
dag uitleggen hoe we alles moesten doen.
De man gebruikte alleen technische taal
en bleef vier uur aan het woord". Als ie
mand van Bossers nu opleiders van een
computer- of software-bedrijf docent
vaardigheid bijbrengt, zal hij hen erop
wijzen dat deze de afnemers niet met
theorie moeten plagen maar heel veel
zelf moeten laten doen.
De heer Bossers weer: „Tijdens de com
puterbeurs hebben we marktonderzoek
gedaan. Daar bleek uit dat de afnemers
ontevreden zijn met de opleiding die ze
bij de aanschaf van een computer of van
software krijgen en dat de verkopers te
vreden zijn met de opleiding die ze ge
ven". Een duidelijk gat tussen twee par
tijen. En precies het gat in de markt
voor opleidingsontwikkelaars.
Voor meer informatie: Bossers Oplei
dings Ontwikkeling, Merelstraat 184 A,
2352 VH Leiderdorp. Telefoon: 071 -
890557.
HERMAN JANSEN
FOTO: CEES VERKERK
cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen cursussen-cursussen cursussen
Soms krijgt ze er gewoon kippe-
vel van, echt waar. Dan ziet ze
hoe de vrouwen opbloeien tij
dens hun opleiding aan de Anna
Polak School in Zaandam. Joke
Bergshoeff, coördinator van de
school, is enthousiast over de
resultaten van haar leerlingen.
Verleden jaar volgden honderd
werkloze vrouwen aan de Anna
Polak School de opleiding «Pro
grammering en systeembeheer"
of „Micro-computergebruik".
De eersten hebben inmiddels al
een baan te danken aan de part
time-opleiding waarvoor ze niet
meer dan maximaal tweehon
derd gulden betaalden. En,
eventueel, „een bijdrage van
twee gulden vijftig voor luiers en
voeding", voor de crèche.
ZAANDAM - Informatica is het vak
van de 'toekomst. Maar voor wie is de
toekomst? Als we niet oppassen alleen
voor de mannen. Dan gaan de nieuwe
banen die ontstaan door automatisering
weer aan de vrouwenneuzen voorbij.
Het ministerie van onderwijs is er niet
gerust op. Uit een onderzoek dat het mi
nisterie liet uitvoeren door het Leids In
terdisciplinair Centrum voor Onderwijs
research (LICOR) blijkt dat meisjes en
vrouwen minder belangstelling voor in
formatica hebben dan jongens en man
nen. Joke Bergshoeff vindt dat jammer.
Want juist in een branche die nog in de
kinderschoenen staat hebben vrouwen
kansen. „In de informatica kunnen
vrouwen vanuit dezelfde startpositie
vertrekken als mannen, daar hebben ze
nog geen achterstand omdat de ontwik
keling pas net op gang komt".
De vrouwen die zich bewust zijn van de
INFORMATICA-OPLEIDINGEN VOOR VROUWEN
kansen die de informatica biedt kunnen
daar niet zondermeer van profiteren. De
weinige opleidingen die er op dit gebied
zijn, hebben hoge drempels voor vrou
wen. Joke: „Voor een volwassen vrouw
die werk zoekt is er niets. De heao heeft
bijvoorbeeld wel een afdeling informati
ca, maar dat is fulltime dagonderwijs
waarvan de kosten hoog zijn en waarbij
kinderopvang ontbreekt". Toen de Anna
Polak School in Zaandam vorig jaar
aankondigde in september te starten met
informatica-opleidingen voor vrouwen,
liep het dan ook storm. Een parttime-op
leiding voor oudere werkloze vrouwen,
tegen extreem lage kosten en mèt kinder
opvang, dat was je ware. Er meldden
zich 250 leergierige vrouwen. De school
liet uit die groep alleen de werkloze
vrouwen van ten minste 25 jaar tot de
opleiding toe. Zo begonnen honderd
vrouwen in september aan hun compu
teropleiding. „De meeste vrouwen had
den huishoudschool of mavo en waren
daarna het huishouden ingegaan. Na ja
renlang voor de kinderen te hebben ge
zorgd wilden ze nu dolgraag weer wer
ken".
Werk
De Anna Polak School, vanaf komende
maand aangesloten bij de scholen van de
FNV-vrouwenbond. koos niet alleen
voor de informatica-opleidingen vanwe
ge de kansen op werk, maar ook omdat
het aansloot bij de interesse en mogelijk
heden van de cursisten. Vooral de oplei
ding „Micro-computergebruik" bleek de
vrouwen op het lijf te zijn geschreven.
In deze cursus, waarvoor de vrouwen
twee en een halve dag per week de
schoolbanken in moesten, leerden zij de
In de informatica kunnen vrouwen vanuit dezelfde startpositie vertrekken als mannen.
computer gebruiken ajs instrument voor
kantoorwerk. Tussen negen uur 's och
tends en vier uur 's middags kregen zij
een basiscursus automatisering, tekstver
werking, kantoorpraktijk, machineschrij-
ven, Nederlands en financiële admini
stratie.
„Dat sluit aan bij de ideeën die de vrou
wen hadden over het. kantoorwerk dat ze
wilden doen", zegt Joke Bergshoeff. Van
de honderd cursisten kozen 66 voor deze
opleiding, de anderen volgden de cursus
„Programmering en systeembeheer".
Voor deze cursus huurt de school (vrou
welijke) docenten in van het Utrechtse
bedrijf Ordina. Daardoor wordt een ni
veau gegarandeerd dat ook de werkge
vers erkennen omdat zij Ordina kennen.
De vrouwen die het er voor over hebben
drie dagen per week te studeren (Joke:
„Dat zijn pittige dagen hoor, en boven
dien krijgen ze huiswerk mee") hebben
daarna kans op een aardige baan. „In
grotere bedrijven kunnen ze als aanko
mend programmeur op de automatise
ringsafdeling gaan werken en eventueel
daarna opklimmen in de hiërarchie.
Kleinere bedrijven die micro-computers
aanschaffen hebben iemand nodig die
zo'n systeem beheert en de gebruikers
instrueert. Daarnaast zijn er mogelijkhe
den bij de software-huizen waar pro
gramma's geschreven worden". Al tij
dens de opleiding werden de eerste con
tacten tussen cursisten en werkgevers ge
legd, waardoor in juli al zes vrouwen
van een baan verzekerd waren. Joke:
„Het is prachtig om die vrouwen binnen
te zien komen, roepend: „Ik heb een
baan, een baan!".
Gezin
een huisvrouw verandert
Ook in Den Haag start de FNV-vrouwen
bond informatica-opleidingen. In septem
ber gaat de Lena de Graafschool drie
parttime-opleidingen voor werkloze vrou
wen boven de 25 jaar verzorgen. Behalve
de cursussen „Micro-computergebruik"
en „Programmering en systeembeheer"
wordt ook een cursus voor het opzetten
van een eigen bedrijf aangeboden. Het
cursusgeld bedraagt dertig gulden. Daar
boven brengt de school 125 gulden voor
boeken in rekening. Bij de cursus „Micro-
computergebruik" moet bovendien exa
mengeld betaald worden. Volgens de vrou
wenbond is uit „marktverkenning geble
ken dat er in de Haagse regio een tekort
is aan goed geschoolde computergebruik-
sters" en dat er ook voor systeembeheer
sters goede vooruitzichten op werk be
staan. Inlichtingen: 070-240418.
drastisch als de tweezitsbank wordt ver
ruild voor de schoolbank. „Ze moet
weer leren leren, opnieuw dingen in het
hoofd stampen en ze krijgt minder tijd
voor haar gezin. De meeste mannen
steunen hun vrouwen wel, maar er zijn
er ook nogal wat die er erg aan moeten
wennen dat moeder voor zichzelf kiest.
Er was er zelfs een die tijdens de diplo
ma-uitreiking zei: Nu heeft ze gelukkig
weer meer tijd voor me". Het is maar de
vraag of hij daar gelijk in heeft. De in
vloed van de opleiding eindigt niet op
de laatste schooldag. Joke: „Het is onge
looflijk te zien hoe de vrouwen opbloei
en tijdens de opleiding. Ik krijg er soms
gewoon kippevel van, echt waar. Het is
fantastisch welke capaciteiten ze iri zich
zelf ontdekken. Dat neem je ze niet
meer af'.
STEVO AKKERMAN
1 £e4dóc(2ou/tfMlt,
