Hans van Mierlo stéélt de show
„Mannen in vrouwenberoepen
schadelijk voor emancipatie"
Botha bereidt zich voor op een lange slijtageslag
Politiek
Partij
Parlement
Juriste Van Vleuten vreest onevenwichtige samenleving
REGIME WIL NIET TOEGEVEN, SANCTIES LIJKEN ONVERMIJDELIJK
BINNENLAND/BUITENLAND
CeukeSotMO/nl
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1986 PAGINA 4
DEN HAAG De alom gehoorde veron
derstelling dat het debat over de rege
ringsverklaring „onwijs" saai zou worden,
is niet uitgekomen. Daarbij doelen we niet
alleen op de spectaculaire aanval op mi
nister Van Eekelen, waardoor de rege
ringscoalitie ernstig in verlegenheid was
gebracht. Nee, ook wat het beleid zelf be
treft kregen de pessimisten ongelijk.
Natuurlijk, op dat punt was er weinig
vuurwerk te aanschouwen. Dat kon ook
moeilijk anders, nadat CDA en VVD net
een omvangrijk en tamelijk gedetailleerd
regeerakkoord hadden gesloten. Maar
voor de aandachtige toeschouwer gebeur
den er toch heel wat onverwachte dingen.
Het opmerkelijkste was dat premier Lub
bers erkende nogal wat moeite te hebben
met het regeerakkoord.
Zelfs bleek hij als formateur ernstig te
hebben overwogen dit stuk te herschrij
ven. Vooral de sociaal- en financieel-eco-
nomische paragrafen waren hem slecht
bevallen, omdat ze als los zand aan elkaar
zouden hangen. Lubbers kwam met de
verrassende mededeling dat het kabinet
..dus" maar naar eigen goeddunken zou
handelen, met „inderdaad ja" de kans op
een botsing met CDA of VVD.
Ook nam de minister-president afstand
druk. Slechts met veel moeite wist hij zich
tot enig enthousiasme op te krikken en
ook maakte hij rare fouten, zoals bij de
verdediging van minister Van Eekelen. In
van de afspraak tussen de regeringspartij
en dat zij zich in de zaak van de euthana
siewetgeving „in de eerste plaats zullen
laten leiden door de wenselijkheid van
voortzetting van de coalitie". Nee, daaruit
mag geen muilkorving van wie dan ook
worden afgeleid, aldus Lubbers. Als de re
gering er binnen de afgesproken zes
maanden niet uitkomt, zal de normale
procedure worden gevolgd.
De VVD houdt dus de mogelijkheid sa
men met de oppositie een euthanasiewet
door de Tweede Kamer te loodsen. An
derzijds hebben de betrokken ministers in
dat geval het recht mede-ondertekening
te weigeren. In theorie is de kans op een
kabinetscrisis over deze kwestie dus nog
wel degelijk aanwezig, wat de mening van
sommige politici versterkte, ook in het re
geringskamp, dat het lang niet zeker is
dat dit kabinet de rit uitzit.
Matte premier
Daartoe zou ook kunnen bijdragen dat de
glans van Ruud Lubbers wat lijkt te ver
bleken. De premier maakte een matte in-
plaats van simpelweg te stellen dat de
misstappen die deze VVD'er in de RSV-
en Walruskwestie heeft begaan, al in de
Kamer waren behandeld en dat men er
toen geen consequenties aan verbonden
had, ging Lubbers over tot zelfbeschuldi
ging.
Hijzelf had in de RSV-affaire grotere fou
ten gemaakt, zei hij, dan Van Eekelen!
Partijgenoten van Lubbers hoorden het
met stijgende verbazing aan. Zij konden
geen andere verklaring bedenken dan dat
Lubbers zichzelf verwijten maakte. „Ruud
had na al het interne gedonder met de
VVD op het laatst zo'n haast dat hij zich
het verleden van Van Eekelen niet gerea
liseerd heeft".
Een niet zo sterk begin dus. Maar een
man als Lubbers kan zich na zo'n klin
kende verkiezingsoverwinning en na de
totstandkoming van het tweede naar hem
genoemde kabinet wel een paar „off
days" permitteren.
Concurrenten
Voor de meeste van zijn concurrenten lag
dat uiteraard heel anders. Wim Kok, Joris
Voorhoeve en Hans van Mierlo, zij allen
moesten bewijzen dat hun partijen hen
niet voor niets op zo'n prominente plaats
hebben gezet. Beginnen we met prof. dr.
ir. Voorhoeve. De wijze waarop deze 40-
jarige hooggeleerde zijn eerste hoofdrol
vertolkte, doet voor de VVD het ergste
vrezen. Plechtig voorlezen uit eigen werk,
hoe hoog gestemd en doorwrocht de in
houd daarvan ook is, maakt een man nog
niet tot politicus.
Slechts één zin wijdde Voorhoeve aan de
woelingen die de VVD maandenlang heb
ben geteisterd: „All is well, that ends
well". Dat laatste valt trouwens nog te be
zien. Als de tekenen niet bedriegen is
vice-voorzitter Frits Bolkestein, die van
wege zijn rebellie tegen Nijpels geen mi
nister (van defensie!) mocht worden, hard
bezig aan de poten van Voorhoeve's stoel
te zagen.
Een dergelijk gevaar behoeft Wim Kok
niet te vrezen. De bewondering voor de
wijze waarop de 47-jarige oud-voorzitter
van de FNV voor de eerste keer optrad in
de Tweede Kamer, was groot, vooral in
eigen kring. Sommige fractiegenoten wa
ren zo lyrisch dat zij het betreurden niet
met Kok als lijsttrekker de verkiezingen
te zijn ingegaan.
Ook in de pers werd het debuut van Kok
goed ontvangen. Hij stond inderdaad op
de katheder en achter de interruptiemi
crofoon alsof hij nooit anders had gedaan.
Maar de meeste loftuitingen waren toch
voor iemand anders: Hans van Mierlo. De
manier waarop de nu bijna 55-jarige D66-
oprichter zijn come-back maakte in de
Kamer deed zelfs hier en daar de vraag
ontstaan wie er nu eigenlijk oppositielei
der is.
Hoewel deze functie in Nederland offi
cieel niet bestaat (zij is overgewaaid uit
Groot-Brittannië, waar tot voor kort maar
één oppositiepartij bestond) aanvaarden
de kleinere progressieve partijen meestal
wel het primaat van de PvdA-fractievoor-
zitter. Dat primaat moet echter wel eerst
worden bevochten. En na dit debat staat
vast dat Van Mierlo ten minste net zo
hard wil knokken als Kok.
Daarbij heeft de D66'er het voordeel dat
hij nog niets heeft ingeboet aan charisma,
vooral als het gaat om het vechten tegen
de wijze waarop in ons land de zogeheten
hogere politiek wordt bedreven. Dat ho
gere is in de ogen van Van Mierlo eerder
het omgekeerde. Hij wees op het feit dat
gedurende twee maanden „een zwijgende
informateur zwarte kunst heeft bedreven
met twee partijmannen en daarvoor al
leen verantwoording schuldig is aan de
koningin".
Ook aarzelde Van Mierlo niet munt te
slaan uit de perikelen binnen de VVD. De
troebelen in die partij vergeleek hij „met
een koningsdrama van Shakespeare in
een drogisterij, compleet met konings
moord na de verloren slag en paniek in de
gelederen als het gerucht de stad bereikt
dat de Graaf van Friesland met zijn troe
pen dreigt op te rukken naar de residen
tie".
De D66-leider verdedigde deze in ons land
ongebruikelijke inmenging in andermans
zaken door te stellen dat als hij het niet
had gedaan „op den duur niemand meer
voelt dat dit niet het normale beeld van
de politiek behoort te zijn". Leuk bedacht,
maar niet geheel conform de waarheid.
Helemaal aan het einde van zijn betoog
erkende Van Mierlo dat D66 erop uit is dè
beheerder te worden van het liberale erf
goed. Met andere woorden: de strijd met
de VVD om de liberale stemmen is weer
ontbrand. In dat licht bekeken stél van
Mierlo de show, in de letterlijke zin van
het woord dus.
RIK IN 'T HOUT
EGMOND AAN DE
HOEF Een ideale sa
menleving op papier is
nog geen ideale samenle
ving in de praktijk. Als
alle banen voor zowel
mannen als vrouwen toe
gankelijk zijn, zullen
vrouwen daar het slacht
offer van worden. Dat is
althans de stellige over
tuiging van mr. Tineke
van Vleuten, geuit in een
onderzoek voor het minis
terie van sociale zaken. In
een achteraf-paragraaf
stelt ze dat zogeheten sek
se-neutrale wetgeving in
de huidige maatschappij
niet per definitie gunstig
is voor vrouwen. Mannen
dringen aan wel door tot
traditionele vrouwenbe
roepen en claimen daar
ook de topfuncties, maar
vrouwen dringen slechts
sporadisch door tot tradi
tionele mannenberoepen.
„Per saldo houd je dan
dus een samenleving over
die nog veel mannelijker
is dan nu", stelt de juriste.
Mr. Tineke van Vleuten bestu
deerde de wetgeving tegen
discriminatie van vrouwen in
twintig landen, in opdracht
van de voormalige staatssecre
taris Kappeyne van de Coppel-
lo. Het onderzoek moet zorgen
voor de discussie die uiteinde
lijk leidt tot een voorstel voor
de Wet Gelijke Behandeling.
Voor 1 juli volgend jaar moet
dat bij de Kamer zijn inge
diend. Als de wet van kracht
wordt, is discriminatie op
grond van onder meer ge
slacht strafbaar. Dat houdt in
dat mannen en vrouwen in
het arbeidsproces gelijk zijn,
specifieke beroepen voor man
nen of vrouwen bestaan dan
niet meer. Vooral de Europese
Gemeenschap dringt aan op
die sekse-neutraliteit. Dat
klinkt mooi voor vrouwen,
maar niet iedereen vindt het
ook mooi.
De verpleging bijvoorbeeld
was tot voor kort een puur
vrouwenberoep. Nu er steeds
meer mannen voor dit werk
kiezen, blijkt dat vrouwen
daar minder aan bod komen.
Bovendien maken mannen
carrières waar vrouwen zelden
aan toekomen. Tegelijkertijd
klimt er ook wel eens een
vrouw in een hijskraan, maar
dat blijft toch een uitzonde
ring. Ondanks de hervormin
gen in met name de jaren ze
ventig domineren mannen nog
altijd de politiek, vakbonden,
bedrijven en massamedia.
„De verhoudingen komen
enorm scheef te liggen", zegt
Tineke van Vleuten. „Maatre
gelen die op zich goed lijken,
blijken tegen zichzelf te wer
ken. Dat moet je dus bij voor
baat voorkomen als je anti-dis
criminatie in een wet gaat
vastleggen. Kijk naar de Wet
op de Tweeverdieners, die was
zeer ondoordacht. De bedoe
ling ervan was een eerlijker
inkomensverhouding, maar in
de praktijk liepen vrouwen die
wat bijverdienden in vooral de
gezinsverzorging met honder
den tegelijk weg. Daarmee
werd die wet discriminerend
voor vrouwen en bovendien,
zoals zo vaak, voor de laagste
inkomens".
Vast patroon
De juriste kwam bij haar stu
die tot de conclusie dat anti-di-
criminatiewetgeving volgens
een vast patroon loopt. Eerst
komen er beschermende maat
regelen, dan sekse-neutrale
maatregelen en vervolgens be
gunstigende maatregelen. In
die laatste categorie vallen de
bekende advertenties waarin
staat dat bij gelijkwaardige sol
licitanten de voorkeur aan een
vrouw wordt gegeven. Van
Vleuten: „Het is zaak tussen
die verschillende maatregelen
een goed evenwicht te vinden.
Het is niet voldoende om te
zeggen: iedereen is gelijk en
iedereen heeft gelijke kansen.
Kijk naar België. De anti-di-
criminatiewetgeving is daar
veel magerder dan in Neder
land, maar toch werken er
veel meer vrouwen buitens
huis. Dat komt vooral omdat
in België kinderopvang, over
blijven op school en dergelijke
zaken zoveel beter zijn gere
geld dan bij ons. Hier is het
vrijwilligerswerk, in België
zijn de voorzieningen structu
reel".
„Zoiets, maar ook een ver
keerde uitwerking van de
Tweeverdienerswet, is indirec
te discriminatie. Dat is moei
lijk te herkennen en ook het
lastigst uit te sluiten. Daarop
moet je dus extra bedacht zijn
als je een wet maakt. Directe
discriminatie is onderhand
geen probleem meer. Als een
werkgever zegt: ik wil jou
niet, want je bent een vrouw,
dan herkent iedereen dat on
derhand wel als discriminatie.
Voor de rechter staat een
vrouw in zo'n geval ook ijzer-
sterk. Tegenwoordig gaat het
dus vooral om de indirecte dis
criminatie. Bedrijven kunnen
de functie-eisen voor een baan
zo subtiel aanpassen, dat vrou
wen al bij voorbaat afvallen en
alleen mannen solliciteren.
Maar indirecte discriminatie
zijn ook de fusies in het hoger
beroeps onderwijs (hbo) en de
samenvoeging van lager- en
kleuteronderwijs tot basison
derwijs. Door die maatregelen
verdwijnen er veel meer vrou
wen uit het onderwijs dan
mannen".
„Die indirecte discriminatie
moet je in een wet uitsluiten.
Dat kun je onder meer doen
door een aantal voor vrouwen
beschermende maatregelen in
stand te houden. Aan de ene
kant door heel voorzichtig te
zijn met het toelaten van man
nen in banen waarin vrouwen
juist goed aan de slag kunnen.
Aan de andere kant door de
voorkeur aan vrouwen te blij
ven geven als de verhouding
op de arbeidsmarkt te sterk in
het voordeel van mannen uit
valt. Het voordeel van een wet
is dat er sancties staan op
overtredingen. Mensen doen
dingen dus al niet zo snel, om
dat ze weten dat ze een boete
krijgen. Natuurlijk, anti-discri
minatie is net als bijvoorbeeld
ongewenste intimiteiten een
kwestie van fatsoen. Maar om
te beginnen vind ik het uitste
kend dat straffen mensen van
bepaalde dingen afhouden.
Uiteindelijk leidt dat toch tot
een ander denkpatroon, tot be
wustwording. Wetgeving is
tenslotte nog altijd één van de
factoren die verahderingen
bewerkstelligen".
Deeltijdbanen
In Nederland werkt achttien
procent van de vrouwen full
Een vrouwelijke en een mannelijke verpleegkundige controleren de thermometers. Het lijkt een
evenwichtige werksituatie, maar volgens mr. Tineke van Vleuten zijn vrouwen in het totaalbeeld
uiteindelijk slechter af wanneer mannen doordringen in traditionele vrouwenberoepen.
time buitenshuis; deeltijdba
nen meegerekend nadert dat
percentage de veertig. Dat is
het op één na laagste in de EG.
Bovendien heeft Nederland
van alle Westeuropese landen
veruit de meeste vrouwen die
tussen hun 25e en 35e jaar uit
het arbeidsproces stappen,
doorgaans om kinderen te
krijgen en op te voeden. Dat is
precies de periode waarin
mannen carrière maken.
Die situatie zal drastisch ver
anderen, móeten veranderen,
stelt Tineke van Vleuten. Ze
waarschuwt ervoor dat we
naar een nieuwe maatschappij
toegaan, waarin de verande
rende rol van de vrouw zelfs
één van de belangrijkste ont
wikkelingen in de wereldge
schiedenis zal worden. „Een
deel van de werkloosheid is
structureel. De tijd dat er werk
was voor iedereen, komt nooit
meer terug. Dan zijn er twee
mogelijkheden: er komt een
tweedeling tussen werkenden
en niet-werkenden of een he
leboel instituties storten in. In
het eerste geval moet een
klein percentage gezonde,
werkende mensen het voor ie
dereen verdienen. De rest telt
niet meer mee. Nou, dan kom
je er absoluut niet uit. De eni
ge oplossing volgens mij is dan
ook de tijd tussen betaald en
onbetaald werk én de tijd voor
jezelf en je naasten anders te
verdelen".
„Gedwongen door normen en
conventies die nog uit de ne
gentiende eeuw stammen, be
horen vrouwen voor de kinde
ren te zorgen. Daardoor wordt
de keuze tussen werk en kin
deren altijd op de vrouw toe
gespitst. Maar heel veel man
nen hebben achteraf spijt dat
ze zich niet met de opvoeding
van hun kinderen hebben be
ziggehouden. Ik hoor vaak
hele trieste verhalen van man
nen die vinden dat ze erg veel
hebben gemist. Terwijl dat
niet nodig is als je de tijd her
verdeelt. Een eerlijke maat
schappij is volgens mij een
maatschappij waarin mannen
en vrouwen ieder de helft van
de huidige werkweek betaalde
arbeid hebben. Dus zeg maar
twintig uur. Beiden kunnen
dan werken en voor de kinde
ren zorgen. En de tijd dat ze
niet deelnemen aan het ar
beidsproces maar voor de kin
deren zorgen, moet meetellen
als werkjaren. In Zweden
geldt zoiets zelfs als maat
schappelijke ervaring. We ver
geten wel eens dat ook de vol
gende generatie moet worden
opgevoed en opgeleid. Als de
positie van de vrouw slecht is,
is ook de positie van kinderen
slecht en dus van de volgende
generatie. Als je dat niet inziet,
niet voor een andere verdeling
zorgt en er zelfs op bezuinigt,
verniel je de toekomst".
DICK HOFLAND
(Van onze correspondent
Margaret Jacobsohn)
PRETORIA Een sprong
in de richting van een de
mocratische maatschappij
is niet te verwachten als
de Zuidafrikaanse presi
dent Botha op, 12 augustus
het congres van zijn Na
tionale Partij openet.
Waarschijnlijker is dat hij
voorbereidingen zal tref
fen voor een lange slijta
geslag.
En hoewel geen andere Zuida
frikaanse leider grotere pro
blemen heeft gehad chroni
sche onrust, dreigende straf
maatregelen, een scherpe eco
nomische achteruitgang en een
toenemende isolatie van het
land heeft Botha waar
schijnlijk meer steun van
blanke stemmers dan ooit.
Blanken, zowel van links als
van rechts, hebben gereageerd
op de binnenlandse onrust en
de druk van buitenaf door zich
te richten op wat in hun ogen
het midden van het politieke
spectrum is, de nationalistische
regering.
Die heeft zich vastgelegd op
„veilige" geleidelijke hervor
ming, waarbij de blanken de
macht houden, in plaats van
een revolutionaire verande
ring van het land in een door
zwarten geleide „marxisti
sche" staat.
De meerderheid van de blan
ken voelt zich gekwetst en
boos: terwijl zij toch toch een
zware strijd tegen het commu
nisme voeren en bezig zijn met
hervormingen laten conserva
tieve westerse regeringen hen
vallen.
De meeste blanken hechten
niet veel waarde aan de stel
ling dat de hervormingen niet
ver genoeg gegaan zijn en dat
de wereld de bij wet geregelde
rassendiscriminatie niet accep
teert.
Als Botha dan geen verrassen
de ommezwaai zal aankondi
gen, wat kunnen we dan ver
wachten? In het uiterste geval
zal hij de 1600 partij-afgevaar
digden vertellen dat een paar
zwarten benoemd worden in
het kabinet tot minister zon
der portefeuille.
Dit zou een noodoplossing
kunnen zijn totdat de door de
door de regering voorgestelde
Nationale Raad van de grond
komt, om de zwarten zeggen
schap te geven in de regering
en onderhandelingen op gang
te brengen tussen blank en
zwart.
Het congres zou ook wel eens
naar voren kunnen komen
met het „Nationalistische Zoe
loe Coalitie-idee". Als Botha
de zes miljoen Zoeloes in zijn
zak had, zou hij zich veel veili
ger voelen.
Vooraanstaande functionaris
sen van de Nationale Partij
hebben ontkend dat Botha een
referendum zal aankondigen
onder de blanken om hun me
ning te toetsen over het delen
van de macht met zwarten.
Verwacht wordt dat Botha het
congres zal gebruiken om het
moreel op te vijzelen door de
Zuidafrikanen aan te sporen
standvastig te blijven in de
strijd tegen aanvallen van het
communisme en de strafmaat
regelen van de hele wereld.
De meeste Zuidafrikanen be
rusten nu in de oplegging van
omvangrijke sancties tegen
hun land. Maar ironisch ge
noeg voorspellen velen dat het
resultaat op korte en middel
lange termijn van dergelijke
maatregelen het tegengestelde
zal zijn van wat de westerse
landen beogen.
Mogelijk zullen de maatrege
len, in plaats van de blanke
vastberadenheid af te zwak
ken en niet-gewelddadige ver
anderingen in de maatschappij
te versnellen, de verzwakken
de Zuidafrikaanse economie
juist nieuwe impulsen geven
en de positie van Botha's rege
ring juist versterken.
toch aan dat steun van de
Afrikaners aan de regering is
toegenomen, ondanks rege
ringsbeloften over belangrijke
hervormingen.
Voorspellingen
Is er een kans, tegen alle poli
tieke voorspellingen in, dat
Botha het initiatief zal nemen
de precaire situatie te doorbre
ken? Dit zou de vrijlating in
houden van de leider van
Afrikaans Nationaal Congres,
Nelson Mandela en legalise
ring van het ANC en andere
dergelijke politieke partijen en
het aangaan van een dialoog
met die partijen.
Botha's persoonlijkheid en de
stijl van zijn leiderschap ma
ken het niet erg waarschijnlijk
dat hij in staat is tot een derge
lijke „sprong der verbeeldings
kracht".
Botha heeft zijn imago dat
van „een krachtige leider"
opgebouwd tijdens zijn 12-jari-
ge ministersschap van defen
sie.. Dat gebeurde voordat hij
premier werd in 1978 en later
president.
Dat „krachtige" is echter in te
genspraak met de onzekerheid
die hij laat zien door zijn
slechte gehumeurdheid en
emotionele uitbarstingen.
Direct nadat de in Nederland
geboren voormalige premier
en belangrijkste architect van
het apartheidssysteem, dr.
Hendrik Verwoerdt, was ver
moord in de parlementaire
zaal in 1966, stormde Botha af
op een lid van de progressieve
oppositiepartij, Helen Suzman.
Hij beschuldigde haar „en
haar soort" ervan verantwoor
delijk te zijn voor deze daad.
Botha's impulsieve persoon
lijkheid heeft hem tot onge
wenste confrontaties gebracht.
Jarenlange ervaring presi
dent Botha heeft zijn hele
werkende leven in de politiek
gezeten heeft deze aggressi-
viteit niet afgezwakt.
Maar zelfs zijn scherpste kriti-
ci zullen niet ontkennen dat
hij uitblinkt in het manipule
ren van de partijmachine en
dat hij een kundige bestuurder
is.
Wie meent dat het niet be
langrijk is wie de blanke presi
dent is verboden revolutio
naire groeperingen hebben
verklaard dat het zich verdie
pen in de blanke denkbeelden
een luxe is die ze zich niet
kunnen veroorloven doet er
goed aan zich nog eens te be
denken.
Want de president en zijn re
gering zijn zeer machtig. Zuid-
Afrika is geen Rhodesië: het
land is zeer rijk met een veel
groter potentieel voor zelf
voorziening dan zijn buurland
en het is geen afhankelijk ko
loniaal gebied.
De Zuidafrikaanse defensie
macht is de grootste in Afrika.
De onrust heeft tot nu toe de
capaciteit ervan nog niet uit
gedaagd. Slechts een fraktie
van de legermacht is in de
huidige noodtoestand ingezet.
Geweten
Het nemen van strafmaatrege
len en het isoleren van Zuid-
Afrika kan wel het geweten
sussen van anti-racistische
westerse machten, maar van
uit Botha's gezichtpunt uit be
keken heeft hij dan niets meer
te verliezen.
Waarom zou hij dan niet het
hele land onder militaire lei
ding plaatsen en een miljoen
zwarte arbeiders uit verarmde
buurlanden het land uitzetten
die hun kost verdienen in
Zuid-Afrika?
Wat betreft de sancties: dit
schijnt een klassiek geval te
zijn, waarbij de dreiging groter
is dan de werkelijke toepas
sing ervan.
Botha gelooft oprecht dat zijn
weg van hervorming, die een
deelname inhoudt van zwar
ten in een vooral door blanken
geleid systeem, de enige moge
lijkheid is die de overleving
kan garanderen.
Onder de mensen die geloven
dat de sancties de regering
sterker zullen maken is dr.
Frederick van Zyll Slabbert,
de vroegere leider van de
blanke Progressieve Federale
Oppositiepartij. Hij verliet het
parlement in februari omdat
hij geen vertrouwen had in de
mogelijkheid van dat instituut
om de problemen van het land
te kunnen oplossen.
Sancties
Ook vooraanstaande anti-rege
ringsgezinde academici den
ken dat sancties niet slecht uit
hoeven pakken. Daaronder is
professor Lawrence Schlem-
mer, hoofd van het Centrum
van Toegepaste Wetenschap
pen van de universiteit van
Natal. Hij ziet steeds grotere
aantallen Engelstalige stemge
rechtigden hun toevlucht ne
men tot het steunen van de re
gering.
Hij vertrouwt niet op het Wes
ten dat naar zijn mening de
bakens steeds zal verzetten: als C
hij vandaag toegeeft aan hun U
eis om Nelson Mandela vrij te n
laten, zullen ze dan morgen z<
geen volledige zwarte meer- v
derheidsregering eisen? t«
Dit betekent blanke politieke g<
zelfmoord vanuit Botha'sst
standpunt. Een professor varl v,
de universiteit van Rand be- ri
schrijft deze situatie als hetzi
„krokodillensyndroom": hoe w
meer je het beest voert, hoe bi
meer honger hij krijgt. Eeird<
succes voor de EG-landen kante
hun honger naar meer vergro- H
ten. lij
Schlemmer stelt dat Engelsta
ligen vroeger ook pro-regering
waren geworden na situaties
waarbij Zuid-Afrika te maken
had met binnenlandse onrust
en druk uit het buitenland: in
1960 en na de opstanden in So-
weto in 1976.
Hij voorspelde dat sancties uit
eindelijk zouden kunnen lei
den tot een ommezwaai naar
uiterst rechts van wel 25 pro
cent van de Engelse stemge
rechtigden in het land.
En terwijl steeds meer Engel
staligen de regering steunen,
heeft een onderzoek aange
toond dat de ontevredenheid
onder de Afrikaners over het
regeringsbeleid groeit.
Schlemmer wijt dit aan de
huidige economische terug
gang.
De (uiterst conservatieve)
Afrikaners zijn meer achter
uitgegaan dan de Engelsspre
kenden en ze geven de rege
ring de schuld van hun lagere
levensstandaard.
Het onderzoek toonde echter
President P.W. Botha van Zuid-Afrika zal zijn blanke landgenoten
waarschijnlijk vragen hem te volgen in de jungle van economi
sche sancties, isolatie en „kragdadigheid".
In de broze, defensieve sfeer c
van nu zal toegeven aan hei
Westen door de blanken be- -
schouwd worden als een bui-
gen onder de druk van buiten-
af. i
Als Botha's Afrikaners meer
economische kaarten in han-j
den hadden in de particuliere
sektor van Zuid-Afrika zoU^ 'i
den ze het makkelijker vinden 1
om de deur tot het delen varj
politieke macht met zwarten l
te openen en zich te concenj -j!
treren op het beheersen van k
het economische systeem.
De gemeenschap der Afrika- 1
ners zegt echter dat het verlie!
van politieke heerschappij oolj' rï
het verlies van hun broodwinj
ning zal betekenen: een van dl a;
eerste stappen die een zwartt
regering zal nemen is zo goeff
als zeker het „Afrikaniseren*
van de ministeries. Dit bete^
kent dat tweederde van dfn(
Afrikaners, die nu als ambte^n(
naren werkzaam zijn, huff
baan verliezen. I
Het lijkt erop dat Botha zijr^j
standpunt niet zal veranderen^'
als hij op 12 augustus zijn pairni
tij en zijn land toespreekt z»W(
hij bijna zeker de Zuidafrik*C(
nen vragen hem te volgen i»
de jungle van economisch!'m
strafmaatregelen, isolatie
„kragdadigheid".
