Haring: zilver uit de Noordzee
KONINGINNEHARING WORDT THANS AANGEVOERD C
Robbie
is een
echt
schatje
BODEM
VOOR
ONZE
WELVAART
■LEIDEN OMGEVINGQaidrtOowuvntZATERDAG 14 JUNI 1986 PA^
ARTSEN Leiden: Groep 1:
Tan. Janssen, Zwijnenburg. Mey
er. R van Leeuwen. Verhage.
Groeneveld en De Ruiter: za. dr.
Zwijnenburg, tel. 412166. zo. dr.
Meijer, tel. 215510. Groep 2:
Bergmeyer. Pieterse, Van Gent.
Taytelbaum, Van Luyk, Klaas-
sen. Rus. Kruis en E. de Lange:
za. dr. Van Luyk. tel. 122522, zo.
dr. Kruis, tel. 126371. Groep 3:
Pleiter. J. van Leeuwen. Smit. W.
de Bruine. J. de Bruijne. Stolk,
Jurgens. Fogelberg en Muysen-
bergh: za. dr. Van de Muysen-
bergh, tel. 132877. zo. dr. W. de
Bruijne. tel. 134345 Groep 4:
Van Wingerden, Lahr. Van Rijn,
Bènit. Nieuwenhuis, Roos. Boer.
Van de Waardt, Arnou. J. Zaaijer
en R. Zaaijer: za. dr. Roos. tel.
766123, zo. dr Van Rijn. tel.
314349. Groep 5: Schaefer.
Jasperse. Crul. Kooyman, De
Jong, Prince, Reinders, D. Ham-
merstein en A. Hammerstein: za.
dr. Vrijlandt, tel. 897577, zo. dr.
Prince, tel. 761754. Oeget-
geest: vanaf za. 10 uur: dr. Held,
tel. 174955. Patiënten van dr.
Steenhoven of dr. Voorzaat: bel
len naar .176867. Spreekuur za.
en zo. 11.30-12.30. Kaag - Ab-
benes -Nieuw Vennep: tel.
02526-72850 Leiderdorp: za.
dr. Podzinek, tel. 897577. zo.
Huiberts, tel. 897577. Spreekuur
van 12.30 tot 13.00. Voorecho-
ten: za. dr. Koopmans, zo. dr.
Schotanus, tel. 2493. War
mond - Voorhout: dr. Lempers,
tel. 02522-10140 Noordwijk:
Groepspraktijk tel. 19300. Kat
wijk aan Zee: dr. Schonenberg,
tel. 12336. Katwijk Rijnsburg
- Valkenburg: dr. Rietbroek.
Sassenheim: dr. Moerman, tel.
11119. Alkemade - Rijnsater-
woude: dr. Glansbeek, tel.
01713-2514. Praktijk Saeys/van
Mierlo/Roelen/Brock: dr. Van
Mierlo. 01713-5289. Alphen:
groep 1za. dr. Van Engelen, tel.
01720-21915. zo. dr. Visser, tel.
01720-22088, groep 2. za. dr.
Hertzberger, tel. 01720-73264,
zo. dr. Eradus. tel. 01720-72072.
Hazerswoude - Koudekerk:
dr. Uhlenbeck, tel. 01728-9281.
Benthuizen - Boskoop: dr.
Harderwijk, tel. 01727-7540.
Langeraar - Nieuwveen - Ter
Aar - Woubrugge: dr. Van
Sprang/Zandstra. tel 01722-
2811. Nieuwkoop - Noorden:
dr. Brinkman/dr. Sluis. tel.
01725-9301.
TANDARTSEN Leiden - Lei
derdorp - Oegstgeest: dr.
Smaal, tel. 893568, za en zo
spreekuur om 13.00 uur. Alke
made - Leimuiden: eigen tand
arts bellen voor 15.00 uur
Leidschendam: voor spoedge
vallen tel. 974491. Bollen
streek: dr. Leyfeld, tel. 02520-
22842.
APOTHEKEN Leiden Lei
derdorp - Oegstgeest - Voor
schoten: Centraal Kok en Apo
theek Kooi in Leiden en Apo
theek Hofland in Voorschoten.
Alkemade: Apotheek Alkemade.
open: zat 12-13. 17.30-18 u, zon
feestdagen 12.30-13 en 17.30-
18 u. Noordwijk - Katwijk:
Apotheek Katwijk aan den Rijn,
Rijnstraat 38, tel. 01718-30833.
Noordwijkerhout: za geopend
van 9-13. u. en van 17-18 u. en
zo van 12-13 u. en 17-18 u.
Spoedrecepten tel. 3511 of
dienstbel. Sassenheim: 02522-
10169.
WIJKVERPLEGING Leiden -
Noordwijkerhout - De Zilk -
Voorhout: tel. 071-122222.
Bollenstreek: Wijkverpleging
Gezondheidscentrum. tel.
02522-14147. Hillegom: Opga
ve via het antwoordapparaat, tel.
02520-16217. Leidschendam:
Kruisvereniging, tel. 070-455300.
Oegstgeest: Kruisvereniging, tel.
071-177444.
DIERENARTSEN Leiden: dr.
Helder, tel. 220513 en dr. Vest-
jens. tel. 144323. Voorschoten
- Leidschendam: dr. Birnie, tel.
070-275450.
ONGEVALLENDIENST ZIEKEN
HUIZEN LEIDEN Ongevallen-
dienst elke dag Academisch Zie
kenhuis behalve van dinsdag
13.00 u. tot woensdag 13.00 u.
(Diaconessenhuis poliklinieken
tel 155543. afdeling S.C.U. tel
175639) en van vrijdag 13.00 u.
tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-
ziekenhuis).
BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
- Diaconessenhuis: Bezoekuur
dagelijks van 16.00 tot 17.00 uur
en van 18.30 tot 19.30 uur. Kin
derafdeling dagelijks van 14.00
tot 20.00. Niet meer dan twee
bezoekers per patiënt. Sint
Elizabeth-ziekenhuis: Volwas
senen dagelijks van 14.00-14.45
u. en van 18.30-19.30 u.; klasse
afdelingen ook 11.15-12.00 u.
Kraamafdeling: dag. van 15.00-
16.00 u. en van 18.30-19.30 u.
en van 19.30-21.00 u. alleen
voor vaders. Kinderafdeling dag.
15.00-18.30 u. CCU (hartbewa-
king) dag. van 14.00-14.30 u. en
van 19.00-19.30 u. Intensieve
verpleging: dag. van 14.00-14.30
u en van 18.30-19.00 u. Sport-
Medisch Adviescentrum:
Spreekuur ma 19.30-20.30 u. in
het St. Elisabeth-ziekenhuis.
Endegeest: Di. en vr. 13.00-
14.30 u.; zo. 11.00-12.00 u. en
14.00-15.00 u.; eerste klasse: de
gehele dag. Jelgersmakliniek:
Jongerenteam: za. en zo. 14.00-
17.00 u. Opname: werkdagen
16.45-17.45 u.; za. zo en feest
dag. 10.00-11.30 en 14.00-16.30
u. Team A. C en D: dag. tot
21.00 u. met uitzondering van
behandeltijden en etenstijden.
Academisch Ziekenhuis: Voor
alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt: Da
gelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-
19.30 u. Avondbezoekuur afde
ling verloskunde: 18.00-19.00 u.
De Praematurenafdeling: voor
ouders en familie is na overleg
met patiënten doorlopend be
zoek mogelijk. Bezoek aan ern
stige patiënten: wanneer aan
ernstige patiënten doorlopend
bezoek wordt toegestaan kan de
hoofdverpleegkundige hiervoor
speciale kaarten verstrekken.
Kinderkliniek: zalen voor peu
ters. kleuters en grote kinderen
15.15-17.00, babyzaal en boxe
nafdeling: volgens afspraak met
het verpleegkundig hoofd. Be
zoektijden kinderafdelingen:
voor ouders van opgenomen
kinderen na overleg met ver
pleegkundig hoofd. Voor andere
bezoekers van kinderen: Keel-,
neus- en oorheelkunde en neu
rologie: 14.15-15.00 en 18.30-
19.30. Oogheelkunde en heel
kunde: 14.15-15.00 en 18.30-
19.00. Rijnoordziekenhuis:
Dagelijks 14.30-15.15 u. en
18.30-19.30 u. Extra bezoek
hartbewaking: 11.00-11.30 u.
Extra bezoek vaders kraamafde
ling: 19.30-20.30 u. Kinderafde
ling 15.00-15.30 u. alleen voor
ouders 18.00-18.30 u.
LEIDSE RECHTSWINKEL Ju
ridisch Adviesbureau, Ketelboe-
terssteeg 10, tel. 130775; afde
ling belastingen: alleen op af
spraak, klachtenbureau: di. en
do. 18.30-20.30, afdeling
en do. 18.30-20.30, afdeling
vrouw: vr. 10-12.
De hond van deze week is
echt een schatje. Zijn naam is
Robbie en het is een bastaard
keeshondje. Hij heeft een lie
ve kop en houdt er van om
aangehaald te worden. Robbie
is heel makkelijk in de om
gang. Hij houdt van kinderen
en poezen en van autorijden.
Hij blaft niet veel, is speels en
gezond. Wat wil je nog meer.
Zo'n ideale hond maak je niet
vaak mee. Maar natuurlijk
stond Robbie niet in deze ru
briek als er niet ook een min
der populair puntje op te noe
men was. Robbie is namelijk
al veertien jaar oud. O jee,
wordt er nu natuurlijk ge
dacht, wat een oudje. Maar
Bobbie is nog geen oudje. Hij
is nog zo levendig als een
puppie en ook kerngezond.
Kwispelen is een hobbie van
hem en geknuffeld worden
ook. Robbie is zo'n makkelij
ke hond dat hij zelfs los, dus
niet aan de riem, gewoon
naast je blijft lopen bij het uit
laten. In een rustige buurt zou
hij ook best alleen buiten
kunnen lopen. Hij komt van
zelf wel weer naar nuis. Ui
teraard zou dit pas kunnen als
Robbie bij zijn nieuwe baas
gewend is en ook de buurt
heeft verkend. Robbie kan
ook wel even alleen thuis zijn,
maar echt heel erg lang, zal
toch wel wat problemen ge
ven.
Dat Robbie niet hele dagen al
leen kan blijven, is ook de re
den dat hij nu in het asiel zit.
Zijn vorige bazen gingen
scheiden en niemand kon
meer voor Robbie zorgen. De
hele dag alleen in huis zitten,
KATWIJK Wie in de
Nederlandse literatuur op
zoek gaat naar een lof
dicht over de haring, zal
daar tevergeefs naar
speuren. Terwijl bundels
volgeschreven zijn over
bloemen, bloesems en
„Neêrlands grond", is de
enige ode aan het zilver
uit de zee geschreven
door rijmelaars die aan de
kar hun waren prijzen.
Terwijl het bier zijn „Do-
rus", Holland zijn „Mars
man" en „De Mei" zijn
Gorter kent, bestaat er
over de haring slechts het
mank lopende rijmpje:
Haring in 't land, dokter
aan de kant. Toch heeft
de haring een grote bete
kenis voor ons lage land.
De komst door onver
klaarbare redenen van
haring in de Noordzee en
de daaruit voortvloeiende
haringvisserij, heeft de
bodem gelegd voor de
welvaart die Nederland
groot heeft gemaakt.
Geen wonder, dat behal
ve hooikoorts, dit jaarge
tijde wordt gekenmerkt
wordt door zijn haring-
koorts. „Hollandse Nieu
we" wel te verstaan.
De geschiedenis van Neder
land is onlosmakelijk met die
van de haring verbonden. De
komst in de late Middeleeu
wen van de „Clupea Haren-
gus" in de Noordzee, inclusief
de Zuiderzee, zorgde voor de
opbloei van de magere econo
mie in de natte grauwe ge
westen van het oude Karel-
rijk. Achteraf blijkt niet zo
zeer de ligging en de volks
aard de opkomst van zo'n gro
te handelsmogendheid (wat
„Nederland" in de zeventien
de eeuw was) te bepalen,
maar de visserij op haring.
Deze visserij betekende in de
eerste plaats een stimulans
voor de nijverheid en de tra
fieken (bedrijfjes waar grond
stoffen verder worden ver
werkt) in de zeventiende
eeuw. De Nederlandse sche
pen voeren bovendien met
haring naar de landen aan de
Oostzee en kwamen met hout
(voor de scheepsbouw) en
graan terug, plus soms wat
metalen. Of ze voeren naar
het Iberisch schiereiland,
waar zij haring brachten en
voornamelijk zout en zilver
mee terug namen naar het
economische centrum uit die
tijd; Amsterdam.
Was in eerste instantie de ha
ring de oorzaak van het fi
nanciële surplus op onze beta
lingbalans, een surplus waar
uit de handel opgezet en be
taald kon worden, later werd
deze vis hèt volksvoedsel bij
uitstek. Voor menigeen was
de nu duur betaalde delicates
se toen de enige voedingsbron
van waarde.
Het feit dat de haring al vroeg
één van onze bekendste ex
portartikelen was, leidde er
toe, dat men een lichaam in
het leven riep, dat toezicht
diende te houden op de kwan
titeit en kwaliteit van de ge
vangen en voor export klaar
gemaakte vis. Inmiddels
draagt deze instantie de naam
„Rijksdienst voor de keuring
van vee en vlees (RVV),
waarin per 1 januari 1985 de
Haring Controledienst is op
gegaan. Een dienst die belast
is met de keuring van alle
aangevoerde en geïmporteer
de vis, schaal- en schelpdie
ren.
De oudste voorloper van deze
Haring Controledienst werd
in 1582 als het „Collegie van
de grote Visscherije van Hol
land ende Westfriesland" op-
gericht. Behalve de reglemen
tering van de vangst (net als
nu nog door bijvoorbeeld het
vaststellen van het haringsei
zoen) werden er plakkaten
uitgevaardigd betreffende het
pakken, zouten, bloedpekelen,
witpekelen en ophogen van
de haring.
In de zeventiende eeuw ston
den de bewerkingen aan de
wal onder toezicht van keur
meesters. De haring die over-
gepakt moest worden, mocht
men niet vervalsen met min
dere kwaliteit, terwijl het ook
niet toegestaan was de haring
partijen beter te doen lijken
dan ze waren. Deze keuring
en de controle is echter, door
de verschillende voorschrif
ten per gemeente, langzaam
in verval geraakt. Totdat in
de twintiger jaren van deze
eeuw de behoefte op over
heidscontrole zo toenam, dat
in 1927 de haringwet tot stand
kwam. Als gevolg op deze ha
ringwet trad met ingang van
1 juni 1928 (opening harings
eizoen) de Haring Controle
dienst in werking.
Ondanks de naamsverande
ring begin vorig jaar is een
oud privilege van de Haring
Controledienst onverlet blij
ven bestaan, namelijk het
verzorgen en organiseren van
de jaarlijkse aanbieding van
de zogenaamde „Koninginne-
haring" en het bijpassende
certificaat aan Hare Majesteit
de Koningin.
Haringrace
Voordat de haring echter aan
geboden kan worden aan de
koningin, dient ze eerst boven
water gehaald te worden. Dat
gebeurt traditioneel vanaf de
laatste week in mei. De ha
ringteelt start dan met de be
faamde Vlaggetjesdag, waarna
de schepen gezamenlijk van
wal steken en, wederom een
oude traditie, de haringrace
begint. Het verbod om haring
te vissen voor de officiële
opening van het haringsei
zoen stoelt mede op bescher
ming van de haringstand.
De visserij op haring heeft de
laatste decennia een versnel
de evolutie doorgemaakt. Ja
renlang ving men haring met
het zogenaamde staandwant,
maar ha de Tweede Wereld
oorlog werd een oud patent
verbeterd en ging men over
tot het slepen van netten, die
de haring als het ware uit zee
opschepten. Met de groei van
het motorvermogen en daar
na de geweldige invriescapa-
citeit, bleek de gigantische ha
ringvangst een directe aanslag
op dit gezonde zeebanket te
worden. Uiteindelijk resul
teerde dat in een totaal
vangstverbod op haring in het
midden van de zeventiger ja
ren. De vispopulatie stond op
de rand van verdwijnen.
Toch is de echte haringvangst
in de ogen van de visserslui
nog steeds synoniem met de
„vleetvisserij". Misschien wel
omdat deze vorm van visserij
past in het romantisch en he
roïsch beeld dat de visserij
over zichzelf oproept. „Men
viste met de vleet", een
staand net dat bij een volle
boven: De
haringvisserij roept
een romantisch en
heroïsch beeld over
zichzelf op.
links; Het „zilver"
van de Noordzee
wordt ingehaald.
rechts: Haringkaken
op volle zee.
rechtsonder:
Haringpakkers en
kuipers aan het werk
onder toezicht van
een keurmeester.
vleet wel uit 120 netdelen van
ongeveer 26 meter per stuk
oestond. Het soms bijna drie
kilometer lange net hing als
een gordijn in het water, met
de bovenkant circa twee a
drie vadem diep onder het
zeeoppervlak. De haring, die
overdag in het diepe donkere
water verblijft, komt
's nachts omhoog op jacht
naar plankton. De jagende ha
ring blijft daarbij met zijn
kieuwen in de mazen van het
net steken. Een duidelijke
vorm van passieve visserij.
Vandaar dat de visserman
zijn netten met een „op hoop
van zegen" schoot, want het
was altijd maar weer afwach
ten of de haring ter plekke
opdook. De in de vroege och
tenduren aan dek gehaalde
haring kaakte men direct.
Een arbeidsintensief bedrijf
met een procédé van zouten
en pakken dat de basis vormt
van het succes van de echte
„Hollandse Nieuwe".
Opsporingsapparatuur
Met de verandering van de
techniek veranderde ook de
manier van vissen. Onzekere
factoren probeerde men zo
veel mogelijk uit te schakelen.
De tijdens de beide oorlogen
ontwikkelde opsporingsappa
ratuur voor onderzeeboten
bleek uitstekend te gebruiken
om scholen haring op te spo
ren. De lucht die in de zwem
blaas van de haring zit geeft
een heldere reflex op het
echogram van de op de brug
van de schepen staande sonar.
Zo kon men gemakkelijk de
haring opsporen en opvissen.
De netten werden nu ook
achter de schepen gesleept.
Door verandering in de snel
heid van het schip of de leng
te van de lijnen waar de net
ten aan vastzitten, kan men
de hoogte waarop het net
zweeft instellen. Bij deze ma
nier van pelagisch vissen, be
vindt het net zich vaak meer
dan een kilometer achter het
schip. De waargenomen
school haring kan vrijwel niet
ontsnappen, zodat in groten
getale de haring op het ach
terdek van de hektrawler
binnenboord komt. Dan be
gint het proces van invriezen
en misschien zelfs kaken van
een gedeelte van de haring.
De niet gekaakte haring
wordt later aan wal gekaakt
vandaar „walkaak" en
kan ook als maatjes de stalle
tjes of viskarren verlaten. Het
verschil met de op zee ge
kaakte haring is, dat het bloed
niet uit de vis kan wegvloeien
en daarom wat „roder" op de
graat blijft. De voor deze
vorm van visserij geschikte
schepen vallen onder de ver
zamelnaam hektrawlerjvei
kortweg hekboten. Zijn i
uitgerust voor de grote zjaai
serij, wat zeggen wil cp€
„world wide" inzetbaaitn.
De schepen kunnen in |ge
van de haringvangst ni_
goed ingezet worden vo)
makreel-vangst bij dew
klandeilanden.
ld
r
Behalve de hektrawlei
zich de laatste jaren cL
fenomeen „spankotter"
Min of meer uit nood gel
de rondvisvisserij of
voorbeeld kabeljauw is I
tisch teruggelopen trej
twee kotters een net op|
naar haring. Doordat del
schepen gezamenlijk hel
slepen, kan er vistuig
bruikt worden met ne
ningen waar men gemj
lijk twee kerken mee o|
Het aantal spankotters
ring vangst bedraagt
nog geen tien schepen.
Rassen
Globaal valt de harire
twee rassen onder te vjJR
len. Men spreekt over i
jaarpaaiers, haring die Lr
ger in de Zuiderzee eP
Oostzee (brak water) I.
kwam. en najaarpaaierPJ'
echte zeeharing. Officieeje
deze zeeharing nog vert^j
rassen in te delen. Voo){
ras geldt, dat ze op eej
paalde plaats paaien.
Vanaf de paaigronden F*
de haring gedurende del
termaanden de Noolo
door, totdat ze in het v^
voorjaar bij de voedsel]-
sen in de noordelijke Nl
zee aankomen. Daar verr
len alle rassen zich op de{e
omstandigheden voedsel
gronden. De vroeg in
voorjaar op deze grondend
gekomen haring, begintei
snel vet te eten. Deze
wordende haring krijgtaa
de naam „maatje". Het vai
halte loopt in een korte pf
de erg op en kan zelfs 11
dan 25 procent bedna
Door het vele vet ontwi
len de geslachtsorganen.,
terwijl de haring richtir
zuidelijke paaigronden
Heeft de haring dan eey
gepaaid, dan neemt zijn
gehalte weer af. De h,
wordt zo na zijn derde le|'
jaar ieder jaar oprl
„maatje". Hij wordt echte
jaar ook groter en zwal
(Noordzeeharing kan l
veer 15 jaar oud wd
Noorse zelfs ouder dal
jaar), vandaar dat het d
rig maatje bij de consu
de voorkeur geniet. Zij|£
wicht schommelt dan tj,
de 80 en 100 gram. Een
rig maatje weegt daarety
al 120 tot 140 gram en u
minder mals. f|
Een maatjesharing moei,
doende vet bezitten. Mex
dere woorden, ze moet g^
voedsel gegeten hebben C
dat ze gevangen wordt.
daar dat traditioneel dt,
ringvangst niet voor einjj,
start.
Zo rond half juni is het il
halte van de haring vaa[
hoogst. Dit is de pe"
waaruit de zogenaamdt
ninginneharing door
„Rijksdienst voor de ke
van vee en vlees" ge
teerd wordt. Men let d
de aanvoer op de verzt
van de haring en met
op grootte, vetgehalte ei
ting. Het gaat daarbij
om de driejarige harin
nog net niet paairijp is.
haring is dan wel erg ve
wijl het kuitje van dez<
maal in september paa
haring vrijwel niet is or
keld. Dit jaar was de eei
de Scheveningen 303 „A
Schipper A. Hofland
zijn mannen mogen di
het predicaat voeren de'
ninginneharing" te h|
binnen gebracht.
AAD VAN 0
Wekelijks verschijnt in de Leidse Courant de rubriek
„Hond zoekt huis". In deze rubriek wordt een hond (of
soms ook wel een kat) beschreven, die in het asiel ver
blijft. De in deze rubriek beschreven dieren zijn óf gevon
den, óf door hondenbezitters naar het asiel gebracht. Ze
worden om uiteenlopende redenen afgestaan, vaak begrij
pelijke, maar soms ook volslagen onzinnige. De in „Hond
zoekt huis" beschreven dieren zijn alle gezond, hebben een
wormenkuur ondergaan en zijn volledig ingeënt. Tegen be
taling van 95 gulden (inclusief dierenpaspoort) en 45 gul
den voor katten zijn ze af te halen. Dit geld komt ten goe
de aan zwerfdieren. Adres: Nieuw Leids Dierenasiel, Bes
jeslaan 6b, Leiden, tel. 411670. Geopend: di-vr 10-12,14-17 u;
za 10-12, 14-16 u, zo en ma gesloten.
viel de hond wel wat zwaar
en daarom moest hij maar
naar het asiel.
Hoewel Robbie met iedereen
foed overweg kan en van
inderen en zelfs van katten
houdt, lijkt het de asielbe
heerder toch beter als Robbie
naar wat oudere mensen gaat.
De hond kan wel veel heb
ben, maar als kleine kinderen
hele dagen aan hem gaan sjor
ren, dan zal de hond dat toch
niet meer kunnen opbrengen.
Maar natuurlijk kunnen ook
alleenstaanden of mensen
zonder kleine kinderen of
misschien mensen met een
boerderij reageren, want Rob
bie is echt een schat.
Poes
Poes, de poes van vorige
week zit nog steeds in het
asiel. Er heeft niemand voor
deze cyperse poes gebeld. Wie
nog een lieve poes wil kan
nog steeds contact opnemen
met het asiel. Poes wacht.
Robbie t
van kind
poezen
autorijd#
hij blaft
vew
