Is er nog leven na de kruisraket?
kerk
wereld
„Voorzitter doet waarheid geweld aan"
Bisschoppen veertig jaar achter"
aan tafel
£eidóc
weer
/dagpuzzel
ACHTERGROND
CcidócScHnont
Geen nieuw beleid aartsbisdom inzake gehuwde priesters
Kardinaal dr. A.J. Simonis heeft zich bij de benoeming van de
heer H.J.M. de Jong tot pastoraal werker in drie parochies in
Gelderland gehouden aan de „terechte" regels die de R.-K.
Kerk kent ten opzichte van priesters die zijn gaan huwen „Op
een kwalijke wijze" is de indruk gewekt dat hij een nieuw be
leid ten opzichte van deze mensen zou voeren.
Dat staat in een verklaring van de persdienst van het aartsbis
dom Utrecht naar aanleiding van de berichtgeving over de in
trede, afgelopen zondag, van De Jong als pastoraal medewer
ker van de Martinus-parochie in Twello.
De Jong heeft de leiding van het aartsbisdom toegezegd dat hij
zich geheel aan de regels van de kerk zal houden. Voorts zal
hij zijn functie neerleggen van penningmeester van de landelij
ke vereniging voor gehuwd en ongehuwd priesterschap (GOP),
die ijvert voor afschaffing van het verplichte priestercelibaat,
aldus de verklaring van het aartsbisdom.
De Nederlandse bisschoppen besloten tijdens de bijzondere sy
node van 1980 geen gehuwde priesters meer aan te stellen in
de basiszielzorg. De gehuwde priesters die al waren aangesteld,
bleven in functie.
Wanneer je misbruik
maakt van je kracht,
ben je een lafaard
DE VREDESBEWEGING IN VERWARRING
De vredesbeweging is moegestreden. Of de leus nu luidt
..kruisraketten ja of ..kruisraketten nee de huisvrede is
links en rechts gebroken De raketten komen en de eerste
slachtoffers zijn al gevallen. IKV-voorzitter Jan' van Put
ten pakte dit voorjaar als eerste zijn biezen Sienie Strik-
werda maakte vervolgens bekend het KKN dit najaar te
zullen verlaten. En deze week namen vier bestuursleden
van het ICTO ruzieënd afscheid van het comité en vooral
van voorzitter Janssen van Raav. Is de rol van de actie
groepen uitgespeeldDe Leidse polemoloog mr. Everts
denkt van niet.
De bewoordingen liegen
er niet om. „Het Inter
kerkelijk Comité Twee
zijdige Ontwapening
dreigt te verworden tot
een rechtse applausclub",
zeggen de afgetreden
ICTO-bestuursleden over
het beleid van voorzitter
Janssen-Van Raay. De
nieuwe vice-voorzitter
De Jong verwijt hun
echter tot niets anders te
behoren dan een groep
„gefrustreerde bestuurs
leden die uit rancune of
wraak de zaak kapot me
nen te moeten maken".
Het lijkt het Interkerkelijk
Vredesberaad (IKV) wel, de
natuurlijke vijand van het
ICTO. Daar verdween voor
zitter Jan van Putten omdat
hij vond dat secretaris Mient-
Jan Faber hem een „dolk
stoot in de rug" gaf. door in
een interview te verklaren
dat het Komitee Kruisraket
ten Nee (KKN) zijn langste
tijd wel gehad had. Intussen
is het KKN nog steeds niet
zeker van zijn voortbestaan
en heeft voorzitter Strikwer-
da haar vertrek aangekon
digd.
Al die strubbelingen in de
zelfde periode, dat is al te
toevallig. Zou het besluit van
november om in Nederland
48 kruisraketten te plaatsen
er niet mee te maken heb
ben? Na dat besluit vielen
KKN en IKV immers in de
leegte van de nederlaag en
het ICTO in de leegte na de
overwinning. Mr. Everts, die
leiding geeft aan het Insti
tuut voor Internationale Stu
diën van de Universiteit in
Leiden, aarzelt. „Na novem
ber kost het de bewegingen
inderdaad moeite vooruit te
kijken, maar dat is slechts tij
delijk. Nu is het moeilijk om
andere thema's dan de kruis
raketten weer op de agenda
te krijgen, maar de Oost-
West verhouding en Star
Wars blijven actueel. En met
de behandeling van die the
ma's herrijst ook het ICTO".
Stoomwals
Volgens Everts, die zelf van
1968 tot 1985 deel uitmaakte
van het landelijk beraad (be
stuur) van het IKV. spelen
de politieke ontwikkelingen
bij de problemen in het IKV
en KKN een grotere rol dan
bij het ICTO. Daar draait het
toch vooral om de persoon
van Janssen van Raay. „Hij
is een stoomwals, een intimi
derend persoon. Hij vraagt
om tegenspraak, maar als je
hem hard tegemoet treedt
valt er wel mee te boksen".
Inhoudelijke verschillen tus
sen Janssen van Raay en de
vier afgetreden bestuursle
den spelen geen grote rol.
Het gaat de oud-bestuursle
den niet zozeer om een dis
cussie over Star Wars of over
het Oud-Strijders Legioen,
maar om de manier waarop
Janssen van Raay zijn eigen
standpunten daarover door
drukte.
„De discussie in het IKV en
het KKN gaat echter om de
vraag of de kruisraketten
nog centraal moeten blijven
staan en hoe het midden van
de samenleving weer bij de
zaak betrokken kan wor
den", aldus Everts. Volgens
hem heeft de vredesbewe
ging te hoog spel gespeeld
door alles te zetten op het
volkspetionnement en de
verkiezingen. Nu de raketten
er komen en het CDA onver
wacht de verkiezingen won,
lijkt de vredesbeweging vol
ledig te hebben gefaald.
Everts: „De afgelopen ver
kiezingen gingen nog minder
over de kruisraketten dan
die van 1981. En toch heeft
de vredesbeweging die ver
kiezingen als een laatste mid
del tegen stationering van
kruisraketten gezien. Een
overschatting ja, maar wat
moet je. Men heeft de plaat
sing vijf jaar kunnen ophou
den. maar de mensen raken
vermoeid. We zijn echt aan
gewezen op de parlementaire
weg en op een gegeven mo
ment zijn de mogelijkheden
gewoon uitgeput".
Everts verwacht vroeg of
laat een come-back van de
vredesbeweging. „In de ge
schiedenis zie je een golfbe
weging. Er is altijd een conti
nue onderstroom van radica
le tegenstanders, die het echt
hoog zit. Daarboven kunnen
van tijd tot tijd grote massa's
De vredesbeweging kon tweemaal, in '81 en '83. een massale demonstratie tegen de kruisraketten organiseren, maar de ac
tiebereidheid is nu zo gering dat een derde demonstratie een grote flop zou worden.
Voorzitter mr. J.L. Janssen
van Raay doet de waarheid
geweld aan door tegenover
de media te verzekeren dat
de bestuurscrisis binnen
het ICTO is opgelost nu
vier bestuursleden zijn af
getreden en de verenigings
raad een motie van ver
trouwen in de voorzitter
heeft aanvaard. Dat latep
de leden van de commissie
van goede diensten, die de
afgelopen maand heeft ge
probeerd een oplossing te
vinden voor de problemen
binnen het bestuur van het
Interkerkelijk Comité
Tweezijdige Ontwapening
(ICTO), in een persbericht
weten. De commissie vreest
dat de crisis zal leiden tot
een scheuring van het
ICTO.
Maandag maakten vier
van de negen bestuursleden
van het ICTO hun aftreden
bekend. De vier bestuursle
den zijn van mening dat
door Janssen van Raay het
oorspronkelijk karakter en
de doelstelling van het
ICTO in het gedrang drei
gen te komen. Zij verwij
ten de voorzitter onder
meer dat hij te positief is
over een systeem van ver
dediging in de ruimte, te
weinig aandacht heeft voor
de kerken en streeft naar
nauwe banden met het Oud
Strijders Legioen.
De verenigingsraad komt
21 juni in Baarn bijeen
voor een bespreking van de
problemen en de verkie
zing van nieuwe bestuurs
leden.
gemobiliseerd worden, maar
niet constant. Na twee grote
demonstraties kun je niet nog
een derde organiseren, dat is
de verlegenheid van het
KKN. Maar ik denk dat de
mensen in de toekomst ge
makkelijk geactiveerd kun
nen worden. In alle geledin
gen van de samenleving be
vinden zich mensen die zich
willen inzetten. Ze zijn niet
op commando afroepbaar,
maar de voortdurende wa
penwedloop zorgt vanzelf
voor nieuwe aanknopings
punten". Dat geldt net zo
goed voor het IKV, dat een
zijdige ontwapeningsstappen
van het Westen niet uitsluit,
als voor het ICTO dat daar
niets van wil weten, meent
Everts.
Laag pitje
Het KKN is opgezet als gele
gen heidsverbond tegen de
komst van de kruisraketten
en nu die strijd verloren is
moet het comité op een laag
pitje worden gezet, vindt
Everts. „Het KKN was een
prima organisatie om een
concrete actie mee te voeren,
een coalitie met een mini
mum-program. Nu de actie is
afgerond moet ieder zijn
weegs gaan. Het IKV en Pax
Christi hebben het KKN niet
nodig, de politieke partijen
en de vakbeweging ook niet.
Het zijn de kleine profetische
minderheidsgroepen die de
organisatie graag als luid
spreker gebruiken, maar
daar is het comité niet voor
bedoeld". Intussen gaat het
werk van de vredesbewegin
gen in de kerken gewoon
door, kruisraketten of geen
kruisraketten. Everts: „Spec
taculaire acties zijn voorlopig
niet te verwachten, maar de
opvattingen van de mensen
zijn niet veranderd. Links
loopt storm tegen het conser
vatieve bolwerk en rechts
komt in actie als er iets ver
dedigd moet worden. De ac
tiebereidheid kan verande
ren, maar de opvattingen lig
gen vast".
STEVO AKKERMAN
Geen steun van synode voor ds. Cohen Stuart
De theologische adviseur in
Israël van de Nederlands
Hervormde Kerk, ds. G.H.
Cohen Stuart, heeft geen
steun van de synode gekre
gen. De Hervormde Raad
voor de kerk in Israël heeft
besloten het contract met
hem niet te verlengen. Dit
contract loopt in 1988 af.
In een besloten zitting, zo
deelde de perschef mee, heeft
dr. K. Blei, voorzitter van de
raad, de kwestie uiteengezet.
Verder had niemand het
woord gevoerd, aldus de
perschef.
Dr. Cohen Stuart, die sinds
1982 in Jeruzalem werkt,
heeft tegen het besluit van de
raad beroep aangetekend bij
de Hervormde commissie
voor bezwaren en geschillen.
In afwachting daarvan wilde
Na afloop toonde Cohen Stu
art zich zeer verbitterd, om
dat de raad het besluit al
heeft genomen voor de eva
luatie die dit jaar zou plaats
vinden was geschied. „Bo
vendien weet ik nog steeds
niet waarom mijn contract
niet wordt verlengd."
Nederlandse Hervormde
Kerk
Beroepen te Blauwkapel-
Groenekan G.J. Hiensch,
kandidaat te Veenendaal.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Hattum t.b.v. de
stichting „De Hezenberg"
(centrum voor pastorale zorg)
drs. S. Sluis te IJsselstein (U),
die dit beroep heeft aangeno
men.
Gereformeerde Kerken
vrijgemaakt
Beroepen te Grijpskerk in sa
menwerking met Niezijl,
T.S.Huttinga te Zaandam
LITURG WEGMAN OVER UITSPRAKEN OVER 8 MEI BEWEGING:
„Ik waan me niet
maar in 1946". Dat zei dr.
H.A.J. Wegman, hoogleraar
in de geschiedenis van de li
turgie en het dogma aan de
Katholieke Theologische Ho
geschool Utrecht, in een
KRO-radioprogramma over
de verklaring van de bis
schoppenconferentie inzake
de eucharistieviering tijdens
de manifestatie „Geloven bij
het leven" op 8 mei in Den
Bosch. De bisschoppen lieten
dinsdag weten dat bij de eu
charistieviering „ernstig te
kort is gedaan aan het geloof
en de eerbied die het heilige
vereist". Volgens Wegman
kan de gang van zaken tij
dens de eucharistieviering op
geen enkele wijze zo worden
geïnterpreteerd.
Wegman verweet de bis
schoppen dat ze „niet recht
toe rechtaan" zeggen wat
hun niet bevalt. Gaat het al
leen over het eucharistisch
gebed of gaat het om de acht
meibeweging als geheel?
Wegman keurde het af dat
de bisschoppen de „dyna
miek van de geest die in de
plaatselijke gemeente leeft"
geheel hebben „gebrus-
keerd".
De Twentse hoogleraar Groot
Wassink, organisator van de
„7 juni-bijeenkomst" heeft
zich min of meer gedistan
tieerd van o.a. de uitspraken
van bisschop Bomers, gedaan
in Nijmegen op de manifesta
tie van behoudende katholie
ken. Het was niet de bedoe
ling om zijn initiatief de
polarisatie te overwinnen
te laten uitlopen in een bij
eenkomst die zich zo nadruk
kelijk afzet tegen allerlei
mensen en groepen in de
Rooms-Katholieke Kerk.
Hervormde predikanten mogen
tóch niet in de politiek
Een hervormd predikant mag niet in de politiek. Neemt hij
wel zitting in gemeenteraad, provinciale staten of tweede
kamer, dan wordt hij geacht zijn ambt te hebben neergelegd.
De synode van de Nederlandse Hervormde Kerk besloot gis
termiddag dit standpunt toch in te nemen, hoewel zij juist
eerder ruimte had geschapen om het een predikant mogelijk
te maken - onder voorwaarden - een „staatsrechtelijke func
tie" te bekleden.
Omdat het gaat om een wijziging van de kerkorde, ging dat
besluit naar de classes (regionale verbanden van hervormde
gemeenten) om daar te worden besproken. Pas na „tweede
lezing", als de synode de overwegingen van het grondvlak
heeft beoordeeld, kan zo'n besluit effectief worden, of, zoals
gisteren gebeurde, worden verworpen. Zo'n veertig van de
56 classes reageerde, met als uitkomst 21 instemmende ver
klaringen en 17 afwijzende. Drie classes waren intern ver
deeld. De classis Den Haag, die er dinsdagavond nog over
sprak, had toen een uitkomst van 34 stemmen vóór de ruim
te in de kerkorde; 11 tegen en 10 onthoudingen. De classis
Leiden liet weten een staatsrechtelijke functie onverenig
baar te vinden met het ambt van predikant.
De bezwaren in de classes tégen de verruiming die de syno
de eerder had gegeven, werden gisteren in Doorn opnieuw
verwoord. Er werd genoemd de kans op polarisatie in de ge
meente: de vermenging van functies: is de predikant „partij
politicus" of is hij dienaar der kerk. Ook het pastoraat zou
kunnen worden geschaad door een predikant die partij-poli
tieke belangen behartigt en kan het tijdsaspect een rol spe
len: Kan een predikant in volledige dienst zo'n „zware" ne-
venfucntie hebben? Daartegenover stonden geluiden die we
zen op het kiesrecht van alle mensen, dus ook van predi
kanten.
De tegenstanders van politieke predikanten" haalden giste
ren - anders dan eerder het geval was - in de synode de
meerderheid: 27 tegen 22. De tegenstemmers zijn vooral te
vinden in de Gereformeerde Bond, de rechterflank van de
Hervormde Kerk.
Kaasomelet met spinazieaardappelen en
botersaus citroenrijst met vla (vegetarisch)
Voor twee: 3 eieren, 3 lepels melk, zout, peper, 15 g mar
garine, 50 g geraspte of plakjes kaas, paprikapoeder;
750 g spinazie, beschuit, zout, 1 snee brood, 10 g margari
ne:
0,5 tot 1 kg aardappelen;
2 dl groentebouillon, 10 g bloem, 20 g margarine;
50 g rijst, 2,5 dl water, 1 citroen, 45 g suiker, 2,5 dl gele
vla (2,5 dl melk, 12 g custard, 15 g suiker).
Klop de eieren los met melk, zout en peper en schenk het
mengsel in een koekepan met lichtbruin geworden margari
ne. Schep met een vork een paar keer het stollende ei naar
het midden van de pan. Temper vervolgens het vuur sterk,
bedek de omelet met kaas en leg het deksel op de pan tot de
omelet gestold en de kaas gesmolten is. Laat de omelet op
een warm bord glijden en strooi er als garnering paprikapoe
der over.
Snijd de gewassen spinazie wat kleiner en zet haar op met
het aanhangende water, laat haar slinken en vervolgens nog
een minuut koken. Laat de groente kort op een vergiet uit
lekken, doe haar terug in de pan en bind het nog loskomen
de vocht met fijngewreven beschuit. Voeg zout toe. Knip of
snijd de boterham in repen en bak die in de margarine bruin.
Steek de repen brood (worden soldaatjes genoemd) direkt
voor het op tafel zetten in de spinazie.
Maak een snelle botersaus door de bouillon te binden met de
met koud water aangemengde bloem. Laat de saus een mi
nuut koken en roer er van het vuur de margarine door.
Strooi de afgespoelde rijst in het aan de kook gebrachte wa
ter. Roer tot het mengsel kookt, sluit de pan en laat de rijst
in een half uur zacht koken gaar worden. Voeg van het vuur
citroensap en suiker toe. Laat de citroenrijst koud worden en
leg er de gele vla op.
JEANNE
Sancties onontkoombaar
HeT is onmogelijk te voorspellen wat er de komende t
in Zuid-Afrika gaat gebeuren, maar het is uiterst on V
schijnlijk dat door de gisteren afgekondigde noodtoestan l;
protest tegen de apartheid zal verstommen. Met het
de aangekondigde herdenkingen van het bloedbad in
to, aanstaande maandag tien jaar geleden, kwam de i
ring van de noodtoestand overigens niet als een verra
Het is, zoals bisschop Desmond Tutu gisteren zei, „Het
bekende antwoord van de ijzeren vuist".
De regering-Botha probeert zich met razzia's, arresl_
van priesters, onderwijzers, vakbondsleiders, advocate
studentenleiders, huiszoekingen en perscensuur staan
houden tegen het steeds sterker wordende verzet. Alles
er echter op dat de zwarten en kleurlingen zich niet
tegenhouden en dat de voor maandag aangekondigde
gingen, herdenkingen en stakingen gewoon zullen dooi
Omdat veel leiders vastzitten, dreigen grote menigten s
loos te raken. Gelet op de verregaande bevoegdheden vj
gar en politie gedurende de noodtoestand zo zijn m
ren onschendbaar voor juridische vervolging doej
voor volgende week het ergste vrezen.
De afkondiging van de noodtoestand viel samen met t
blikatie van het rapport van een commissie van wijze 1
nen van het Gemenebest, die de afgelopen zes maa|
heeft geprobeerd te bemiddelen tussen het bewind in 1
ria en het zwarte verzet. In het rapport stelt de comni
dat de regering-Botha in feite niet bereid is over fundaj
tele veranderingen te onderhandelen, noch dat zij een d
wil maken aan de blanke overheersing. Zuid-Afrika, zo[
cludeert de commissie, lijkt op weg te zijn naar het grd
bloedbad sinds de Tweede Wereldoorlog.
NoG dringender dan voorheen zal daarom de vraag
gesteld, hoe het verder moet met Zuid-Afrika. De belanj j
ste concessie die de regering-Botha kan doen in een p<
een catastrofe te voorkomen, is het vrijlaten van ANC-lij
Mandela en het beginnen van onderhandelingen me j
ANC over een spoedige, eerlijke deling van de macht
valt evenwel niet te verwachten dat president Botha
stap zal kunnen en durven zetten. Hij staat immers ooi j
der zware druk van rechtse blanken, voor wie de hujc
hervormingen al veel te ver zijn gegaan. a
VOOR West-Europa zouden de jongste gebeurteniss«
Zuid-Afrika én de aanbevelingen van het Gemenebest
leiding moeten zijn verdergaande economische sancties
stellen. Zo'n boycot zou ook de zwarte bevolking zwaar
fen. Maar deze zegt in jpeerderheid, bij monde van onde I
deren vooraanstaande geestelijke leiders als bisschop Tu I
dominee Boesak, bereid te zijn die prijs te betalen, omd i
huidige situatie alleen maar leidt tot het voortduren vai i
gelijkheid, geweld en pijn. Dergelijke maatregelen moete
voorkeur in EG-verband worden genomen. Minister l
den Broek zou er daarom maandag bij het overleg met!
collega's goed aan doen alles te proberen de twaalf la
van de Europese Gemeenschap op één lijn te krijgen t
Zuid-Afrika. Maar wanneer dat niet lukt en met nam>
Britse regering dwars blijft liggen, dan wordt een situati
reikt, waarin ons land en gelijkgestemde Europese li
het niet langer bij woorden kunnen laten. Dan wordt he
ontkoombaar dat ze desnoods buiten EG-verband tot
overgaan.
Zomers
warm
WEERRAPPORT HEDENMORGEN
Weer Mas Min
Amsterdam onbew. 17
Vlissingen onbew
Zd. Limburg onbew.
DE BILT (KNMI) Voor het
komend weekeinde mogen we
op zonnig en warm weer reke
nen. Een hogedrukgebied van
meer dan 1030 millibar komt
boven de Noordee te liggen en
zorgt bij ons voor oostelijke
wind. De aangevoerde lucht is
droog en warm. De minimum
temperatuur vannacht wordt
ongeveer 10 graden. Morgen
middag ligt het maximum
rond de 26 graden. Zondag
kan het nog iets warmer wor
den. Alleen op de Waddenei
landen zal het wat minder
warm zijn. De oostenwind is Luxemburg zwbe>
matig, rond kracht 4. Ook
maandag wordt het nog warm;
wel neemt begin volgende
week de kans op een onweers
bui toe.
Weersvooruitzichten voor de
Europese landen, geldig voor
zondag en maandag:
Zuid-Scandinavië: droog en
zonnig. Middagtemperatuur
rond 24 graden, maar langs de
Noorse kusten wat lager.
Groot-Brittannië en Ierland:
flinke zonnige perioden en
droog, maar maandagavond in
het zuiden kans op een regen
of onweersbui. Middagtempe
ratuur van 18 graden in het
noorden en westen tot 25 in
het zuidoosten.
Benelux: zonnig en droog,
maandag in het zuiden wel
licht een onweersbui. Middag-
temperatuur tussen 25 en 29
graden, maar op de Waddenei
landen koeler.
Duitsland: droog en zonnig.
Middagtemperatuur tussen 24
en 29 graden.
Frankrijk: zonnig en eerst,
droog, maar vooral maandag
vanuit het zuiden opkomend
onweer. Middagtemperatuur
van 21 graden in het noord
westen tot 30 elders.
Spanje, Portugal: zonnige pe
rioden en afgezien van een lo
kale onweersbui droog. Mid
dagtemperatuur tussen 24 en
31 graden.
Alpengebied, Noord-Italië:
Droog en flinke zonnige perio
den. Middagtemperatuur tus
sen 24 en 29 graden.
Midden- en Zuid-Italië, Joego
slavische kust: half tot zwaar
bewolkt en regen- of onweers
buien. Middagtemperatuur
tussen 25 en 29 graden.
:w. 31 13
iv.bew. 22 13
OMSCHRIJVINGEN
MAGISCH FIGUUR
In elk vakje dient een letter te w#
ingevuld, waardoor zowel horizo
als verticaal woorden van navolg
betekenis verkregen kunnen woe
1 historisch kledingstuk; 2 midd«
de eetlust op te wekken; 3 voor
waarmee een insektendodende
wordt verstoven; 4 aansteller (lig
OPLOSSING
