Veel obstakels voor pausbezoek naar Rusland De Gemeenschap, literair brandpunt in de jaren dertig £eidóc@omcuit aan tafel kerk wereld PAUS JOHANNES PAULUS WIL „WITTE VLEK" INVULLEN Trage formatie ACHTERGROND Ceidae Commit DINSDAG 3 JUNI 1986 PAGINA 2 SDI-verklaring Raad van Kerken op komst De Raad van Kerken in Nederland bereidt een verklaring voor over het vraagstuk van het Strategisch Defensie-initia tief („Star Wars")- De centrale vraag daarin is: vormen de SDI-plannen een uitweg uit de nucleaire impasse of moet het „neen" van de kerken tegen kernwapens ook gelden voor het SDI-project9 In een aantal conclusies wordt voor het laatste gekozen, aldus secretaris ds. W. Van der Zee. „Voor de ker ken is de morele keuze niet die tussen SDI en MAD (nucleai re afschrikking), maar tussen het zoeken van veiligheid in bewapening en een beleid gericht op verzoening, ontspan ning, samenwerking en ontwapening. SDI staat zo'n beleid in de weg," aldus de ontwerptekst. Bisschoppen publiceren Jom Hasjoa-liturgie De Latijnsamerikaanse bisschoppenconferentie CELAM heeft in samenwerking met de joodse organisatie ter bestrijding van discriminatie „B nai B'rith" in Amerika een Spaanstalige li turgie uitgegeven voor een interkerkelijke herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. „Het is de eerste maal dat waar ter wereld ook bisschoppen een niet-katholieke liturgie publiceren," aldus rabbijn Leon Klenicki van „B'nai B'rith". In de liturgie zijn onder meer de tekst van het gebed dat paus Johannes Paulus II in 1979 in het voormalige concentratie kamp Auschwitz heeft uitgesproken en een gebed van de Duitse kerkleider Martin Niemöller opgenomen. Om bondig te schrijven moet men over veel woorden beschikken. Paus Johannes Paulus II heeft er nooit een ge heim van gemaakt: Graag zou hij Rusland bezoeken. Maar voordat hij Russische bodem kan kussen, moeten er tal van obstakels uit de weg geruimd worden. Johannes Paulus zou van de partij willen zijn wanneer de Russisch-orthodoxe kerk in 1988 het feit herdenkt dat duizend jaar geleden het christendom zijn intrede deed in Rusland. De metro poliet van de orthodoxe kerk heeft de hoogste vertegen woordigers van alle christe lijke kerken uitgenodigd in 1988 naar Moskou te komen. Het is niet de eerste keer dat er een geschikte aanleiding is voor de reislustige paus om de gelovigen in Rusland op te zoeken. In 1984 was hij graag naar Litouwen gegaan waar toen de 500e sterfdag van de Heilige Casimir herdacht werd. Een bars veto van Moskou verhinderde de trip echter. In augustus 1984 klaagde de paus in het open baar over de Russische wei gering hem toe te laten. De weinig tegemoet komende houding van Moskou heeft de animo van de Poolse paus om naar Rusland te gaan niet verminderd. De gang van za ken rond de Litouwen-reis is echter illustratief voor de voetangels en klemmen waarmee de weg naar Mos kou bezaaid is. Voor Moskou is het onacceptabel dat een Poolse paus de gebieden be zoekt die vroeger Pools wa ren. Woityla zou in Litouwen emoties op kunnen doen laai en die Moskou persé wil ver mijden. Verder liggen er sinds de Tweede Wereldoor log gebieden in Rusland die volgens het Vaticaan nog steeds tot Poolse bisdommen behoren. Als voorwaarde voor een reis zou Moskou een officiële verklaring kunnen eisen dat deze gebieden niet meer tot de Poolse dioscesen behoren. Maar dat zal deze paus nooit doen. Harde lijn Johannes Paulus II volgt een harde lijn tegenover het com munisme. Terwijl zijn beide voorgangers Paulus VI en Johannes XXIII koers zetten naar een voorzichtige dialoog met het communisme, lijkt Johannes Paulus terug te ke ren naar de onbuigzame hou ding van vóór het concilie. Zijn zojuist verschenen ency cliek „Dominum et vivifican- tem" (De Heer die het leven schenkt) laat aan duidelijk heid niets te wensen over. De encycliek werd door de paus zelf in het Pools geschreven zonder tussenkomst van ad viseurs en niet, zoals gebrui kelijk, door een werkgroep voorbereid. Het „vlees", met al z'n lusten en begeerten, wordt afgeschilderd als de „innerlijke vijand" van de Heilige Geest. De „uiterlijke vijand" van de Heilige Geest is het goddeloze marxisme. In feite, zo schrijft de paus, heeft het communisme het „vlees" tot leer verheven. De uitnodiging van de Russi sche orthodoxe kerk dwingt het Vaticaan zijn hele „Ost- politik" nog eens tegen het Een aanwijzing van de ontspanning in de betrekkingen tussen het Vaticaan en de Sovjet-Unie tijdens het pontificaat van paus Johannes XXIII was het bezoek van Kroetsjovs schoon zoon, Antonov Adz- joebei, aan de paus. Adzjoebei, hoofdre- dakteur van het Mos- kouse blad Izevestia, en zijn vrouw Rada (op de foto bij aan komst in Rome), had den een gesprek van twintig minuten met de paus. licht te houden. Hier ligt in elk geval een ruim werkter rein voor de Vaticaanse di plomatie, waarbij de paus de richting aan zal geven. Dat Johannes Paulus daarbij niet over ijs van een nacht gaat, is gebleken uit de bijeenkomst die dezer dagen in het Vati caan heeft plaatsgevonden. Er waren ongeveer 25 van de hoogste prelaten van de Kerk aanwezig. Niet alleen staatssecretaris Casaroli en bisschop Silvestrini, de „mi nister van Buitenlandse Za ken" van het Vaticaan, maar bij voorbeeld ook de kardi naal van New York, John O'Connor en zijn Parijse col lega Jean-Marie Lustiger. Uitgenodigd ook kardinaal Silvio Oddi, bekend om zijn afkeer van de Vaticaanse „Ostpolitik". Tijdens de bijeenkomst, waarop de paus voornamelijk geluisterd heeft, is ook duide lijk geworden dat de dialoog met het communisme nog niet geheel is doodgebloed. Kardinaal Poul Poupard, voorzitter van het Secretari aat van de Niet-gelovigen, deelde mee dat er in oktober in Boedapest een symposium georganiseerd wordt door zijn secretariaat tesamen met de Hongaarse Academie voor de Wetenschappen. Het on derwerp: „Maatschappij en ethische waarden". Maar Hongarije is wat anders dan Rusland. Kardinaal Ca saroli vertelde Johannes Paulus tijdens dezelfde bij eenkomst dat er uit Moskou nog geen signalen gekomen zijn dat het pausbezoek mo gelijk zou kunnen zijn. Blijft de Sovjet-Unie dan toch de grote witte vlek op de pause lijke reiskaart? „Geen schot in hervormd onderzoek naar beleggingen in Zuid-Afrika" Er zit „helemaal geen schot" in het overleg binnen de Ne derlandse Hervormde Kerk over beleggingen in Zuid- Af rika. Het eerste gesprek hierover moet zelfs nog plaats vinden. „Het is blijk baar heel moeilijk in eigen vlees te snijden." Dit zei desgevraagd drs. G. Boer van het Hervormd We- relddiakonaat naar aanlei ding van het feit dat de be sluitvorming over Zuid-Afri- ka verschoven is van de ko mende zitting in juni van de Hervormde synode naar no vember. Er zal op zaterdag 14 juni slechts een tussenrapportage met betrekking tot Zuid- Afrika plaatsvinden, zo meldt desgevraagd het Her vormd Persbureau. Het probleem ligt volgens Boer bij de eigen verant woordelijkheid van de finan ciële organen van de Kerk. Bovendien is er nog nooit na gedacht over de eigen beleg gingen. Secretaris-generaal dr. R.J. Mooi van de Hervormde Kerk liet in maart op de sy node weten dat de aanbeve lingen van de conferentie, die de Raad van Kerken in november te Amersfoort over Zuid-Afrika hield, in juni op de synode aan de orde zouden komen. De con ferentie riep onder meer op over te gaan tot economische sancties tegen Zuid-Afrika. Het weekblad „De Tijd" ont hulde in februari dat het pensioenfonds van de Neder landse Hervormde Kerk on geveer 30 miljoen gulden heeft belegd in bedrijven die zaken doen met Zuid-Afrika. H'IHË'IH'IIIIUHIB Nederlandse Hervormde Kerk: Beroepen: te Dirksland M. van Campen te Vlaardingen; te Hoevela ken W.Westland te Putten. Aange nomen: naar Rosenburg, mevrouw M.Terlouw-Sterk parttime, wonende te Oen Hoorn; het beroep tot leger- predikant. H.v.d.Berg te Axel die bedankte voor Bodegraven. Aange nomen naar Doorn parttime, E.van Houwelingen kandidaat te Hornhui- Gereformeerde Kerken: Beroepen te Willemstad L.J. Lingen, kandidaat te Kampen die dit beroep heeft aangenomen. Aangenomen naar Oedemsvaart, W. Visscher te Geldermalsen. Beroepbaar: J.J.G.Laernoes, Lohmannstraat 17 II. 1075 PT Amsterdam- In 1925 was de emanci patie van de katholieken in Nederland zover ge vorderd dat de literair begaafde jongeren uit deze kring behoefte kre gen aan een eigen tijd schrift. Leidt het (literai re) tijdschrift nu meestal een kommervol bestaan, zeker toen was het tijd schrift het medium bij uitstek voor het uitdra gen van eigen al dan niet artistiek gekleurde over tuigingen. In de tijdschriften klopte het hart van het literaire leven. De interesse ervoor was be perkt tot een betrekkelijk kleine kring. Maar die werd gecompenseerd door een le vendige richtingenstrijd, die, ook al was ze meestal in de eerste plaats bepaald door het milieu waaruit de schrijver voortkwam, betrekking had op de manier waarop men in het leven moest staan. De katholieke schrijvers die in 1924 op een bovenzaaltje van café Marinus in Tilburg besloten tot de oprichting van De Gemeenschap, had den niet meer voldoende aan het „blijmoedige cultuuropti misme en het het onderdanig kerkgeloof", zoals Anton van Duinkerken, een der meest prominente leden van het ge zelschap, de houding karak teriseerde van vele cultuur- beoefenaars in eigen kring. Kunst kon, hoezeer ook ver bonden met levensbeschou wing, niet langer een ver lengstuk zijn van een kerke lijke boodschap. Richting ge vend werd voor hen het werk van de katholieke Franse filosoof Jacques Mari- tain, die geloof en artistieke vrijheid met elkaar probeer de te verzoenen. Niets lijkt verder verwijderd van de mentaliteit van van daag dan dat schrijvers of kunstenaars een boodschap zouden moeten hebben aan Jan Engelman uitspraken van kerkelijke autoriteiten, religieuze waar den of zelfs maar levensbe schouwing. Toch kan men de spanning en de intensiteit be nijden die spreekt uit de arti kelen van De Gemeenschap waarvan de redactie zich plaatste onder de kerkelijke censuur. De totale ongebon denheid die de kunstenaar van nu gegund is, is soms zo groot dat velen van hen die spanning van weleer node missen en met hun vrijheid weinig kunnen vangen. Kunst moet „leuk" zijn, een woord waarvan de eerste be tekenis luidt: flauw, weinig smaak. Of ze wordt als „eli tair" en dus als onbereikbaar afgewezen. Het adjectief wijst op de omkering van perspec tief vanwaaruit de kunste naar dient te werken: blijf dicht aan de grond. De Ge- meenschaps-schrijvers waren eerder hemelbestormers. Nolens De invloed van die censuur op De Gemeenschap viel overigens wel mee zoals men kan opmaken uit het zojuist verschenen Schrijverspren tenboek dat onder auspicieën van het Letterkundig Mu seum in Den Haag is gewijd aan de literaire boedel van De Gemeenschap. De dichter Gerard Wijdeveld stuurde in 1930 een spotdicht in tegen de voorman van de Rooms- katholieke Staatspartij, Mgr. Nolens. Daarin hekelde hij het opportunisme van de ka tholieke voorman, „die allen voor zich bukken doet" en tot wie hij zich richtte met het verzoek „tussen uw ge daas, sigaren en glazen wijn" „om eenmaal priester slechts en katholiek te zijn". Het gedicht werd wel gepu bliceerd, maar de verklarin gen die de De Gemeenschap naderhand gaf om de publi catie te rechtvaardigen kon den door toedoen van de ker kelijke censor het licht niet zien. Waar de Roomse macht direct in het geding werd ge bracht, greep de kerkelijke censor in. Er werd trouwens wat afge- discussieerd en gepolemi seerd in die periode. De te genstander was nog niet ano niem, maar grijpbaar en zichtbaar en de problematiek was te overzien. Het waren de fameuze jaren waarin Van Duinkerken, als uitvloeisel van zijn werk voor De Gemeenschap, in onnavolgbare 'Chestertoni- aanse paradoxen discussieer de met de agnost Ter Braak over het christendom. Het was zoals Van Duinkerken het noemde een gevecht van man tegen man". Van Duinkerken was de keisteen, Ter Braak de stroom. Greep op elkaar kregen zij niet. De Gemeenschap straalde een elan uit dat ook schrij vers zoals Marsman en Hel man aantrok die geen affini teit hadden met het katholi cisme. Hun bijdragen werden ruimhartig afgedrukt. Zo vervulde De Gemeenschap, vooral ook door de medewer king van beeldende kunste naars, musici en deskundige critici van allerlei slag, op het keerpunt van de jaren twin tig en dertig een nog niet eerder in het zuilentijdperk vertoonde forumfunctie. Zelfs werden er plannen ge opperd om tot fusie over te gaan met bladen van anders denkenden. Bij alle gepolemiseer zou men geneigd zijn te vergeten dat de periode waarin De Ge meenschap werd gemaakt ook een bar gezellige tijd was. Er zijn vele opnamen van feestelijke bijeenkomsten in cafés, de ontmoetings plaats bij uitstek voor de tijd- chiftredacteuren, van wie de meesten van huis uit journa listen waren. Juist door het nog zeer schaarse gebruik van vluchtige communicatie middelen als de telefoon, blijkt de periode ook verras send goed in beeld te bren gen. Talloze hand geschreven verslagen van bijeenkomsten, brieven van de redacteuren en foto's werden voor de sa menstelling van het schrij versprentenboek opgespoord. Breuk De onderlinge discussies leid den in 1933, toen de sociale crisis steeds nadrukkelijker om zich heen greep, tot een breuk in de gelederen van De Gemeenschap. Enerzijds waren er de Kuitenbrouwers die aan hun werk vooral een sociale functie toekenden, anderzijds de esthetici onder leiding van Jan Engelman, de grootste dichter uit die ja ren. Morgen drink ik rode wijn. Morgen zal mijn liet hier zijn', dichtte Engelman. De Kuitenbrouwers hadden grote afkeer van de „lieder lijke" levenswijze van Engel man. Deze bezocht zoals de Utrechtse criticus Cor Schilp Anton van Duinkerken met de Spaanse filosoof José Bergamin voor het Amsterdamse Centraal Station. het omschreef zijn gezin hoogst zelden en dan alleen nog op zondag. De breuk zet te door en de Kuitenbrou wers die tot de voornaamste initiatiefnemers vqn het tijd schrift hadden behoord, wer den uit de redactie gezet. Zij richtten de Nieuwe Gemeen schap op, dat spoedig daarna in onvervalst nationaal-socia- listisch vaarwater zou verzei len. Uitgangspunt voor het redac- tiebeleid van De Gemeen schap was geen politiek, maar een katholiek-artistiek program, dat bescheidener doorklonk naarmate de roep om een politiek standpunt steeds dringender gehoord werd. Politiek en het parle mentaire stelsel stonden bij de intellectuele elite echter in een kwade reuk. Tussen kapitalisme en communisme werd vooral in christen-de mocratische kring gezocht naar de fameuze derde weg, een duidelijk antwoord of strategie bleef echter uit. In de steeds verdere klinkende polarisatie wilde men present zijn met eigen cultuur. De oorlog zou tenslotte een einde maken aan dit intellectuele avontuur. PAUL VAN VELTHOVEN De Gemeenschap 1925 - 1941. Schrijversprentenboek 24. Uitgave De Bezige Bij. Prijs 30. Een tentoonstelling over De Gemeenschap is tot 31 augustus te zien in het Letterkundig Museum in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. De formatie van een nieuw kabinet zou weieens veel langer kunnen duren dan menigeen in politiek-Den Haag aanvan kelijk voor mogelijk had gehouden. Met de dag doemen na melijk voor informateur De Koning meer problemen op Was van meet af aan duidelijk, dat met name het overleg over immateriële zaken (zoals de wet gelijke behandeling, de eut hanasie- en de mediawetgeving) de vorming van het tweede kabinet-Lubbers zou kunnen ophouden, thans blijkt dat ook de beoordeling van de financiële en de sociaal-economische situatie waarin ons land verkeert en de manier waarop die (nog verder) verbeterd kan worden, een steeds belangrijker rol speelt. MINISTER Ruding bijvoorbeeld vindt dat ook de komende kabinetsperiode drastisch bezuinigd moet worden. Zijn colle ga's van met name het CDA daarentegen hebben in hun zo genaamde „politieke testamenten" wensen en verlangens op het bordje van de informateur gelegd, die niet voor de poes zijn. Na jarenlang snoeien willen ze eindelijk wel eens ruimte voor nieuw beleid. In hun „laatste wil" hebben ze dan ook een lans gebroken voor plannen van zeer uiteenlopende aard die bij elkaar een forse verhoging van de rijksuitgaven tot gevolg zullen hebben. Bij de beoordeling van wat mogelijk is gaat informateur De Koning niet over een nacht ijs. Hij neemt er alle tijd voor deskundigen te horen en legt hun bevindingen voor aan de onderhandelaars van CDA en VVD die het uiteindelijk eens moeten zien te worden. De kracht van de positie van het CDA moet daarbij niet worden overschat. De christen-demoT craten zijn weliswaar als verreweg de sterkste uit de verkie zingen gekomen, maar daar staat tegenover dat de liberalen vrijwel niets meer te verliezen hebben. Zeker Nijpels niet Door zijn eigen partij is hij aan banden gelegd, maar aange zien een opvolger zich nog niet heeft aangediend, krijgt hij de kans zich alsnog te bewijzen. De tijd werkt daarbij onmis kenbaar in zijn voordeel. Het kan daarom nog wel even du ren voordat Lubbers met zijn nieuwe ploeg aan de slag kan. Vrij koel DE BILT (KNMI) Er valt morgen eerst nog regen, maar in de loop van de dag klaart het vanuit het noordwesten op en kan van tijd tot tijd de zon gaan schijnen. Dit zal niet veel uitmaken voor de middagtëm- peratuur. Doordat de wind uit het westen waait stroomt koe le lucht van de Noordzee het land binnen en wordt de maximumtemperatuur niet veel hoger dan 14 graden. De opklaringen morgen hangen samen met de nadering van een zwakke rug van hoge luchtdruk vanuit het westen. Maar boven Scandinavië komt een depressie tot ontwikke ling, zodat de westenwind toe neemt tot matig. Aan de kust en op het IJsselmeer wordt de wind af en toe krachtig. De komende dagen blijft ons land aan de rand van een ho- gedrukgebied liggen, waarvan het centrum bij de Azoren ligt. Er kan af en toe nog regen vallen, maar wel ziet het er naar uit dat later in de week de perioden met zon wat meer de overhand krijgen. Weersvooruitzichten voor di verse Europese landen, geldig voor donderdag en vrijdag: Zuid-Scandinavie: Donderdag veel bewolking en van tijd tot tijd regen, maar van het wes ten uit opklaringen. Middag- temperatuur van 13 graden in het westen tot 16 graden in Zuid-Zweden. Benelux: 'Vooral donderdag kans op regen, vrijdag meer perioden met zon. Middagtem- peratuur rond 15 graden. Britse Eilanden: Perioden met zon, maar ook af en toe regen. Middagtemperatuur van 12 graden in het noorden tot 16 graden in het zuiden. Duitsland: Donderdag van tijd tot tijd regen, vrijdag van het westen uit ook perioden met zon. Middagtemperatuur van 14 graden in het noorden tot 16 graden in het zuiden. Frankrijk: Donderdag vooral! in het noorden van tijd tot tijd regen, vrijdag meer perioden1 met zon. Middagtemperatuur van 17 graden in het noorden tot 23 graden in het zuiden. Spanje en Portugal: Flinke] zonnige perioden, maar in hetj zuiden ook kans op een regen- of onweersbui. Middagtempe ratuur van 19 graden in hetj noorden tot 25 graden in het' zuidoosten. Italië en Joegoslavische kust: Perioden met zon, maar langs de Adriatische kust ook kans op een regen- of onweersbui. Middagtemperaturen tussen 25 en 30 graden. Alpengebied: Aan de noordzij de veel bewolking en van tijd tot tijd regen, aan de zuidzijde perioden met zon, maar ook nog kans op een bui. Middag-j temperatuur uiteenlopend van 17 graden in het noorden tot] 24 graden in het zuiden. regenbui 17 8 0.7 Gehakt met tomaatijsbergsla en aardappelen chocolade-ha vermout vla De benodigdheden voor twee zijn: 1 sneetje brood, 200 g gehakt, uitje, zout, peper, 1 lepel losgeklopt ei, (paneer meel), 30 g margarine, 1 teentje knoflook, 1 kleine to maat, 1 lepel tomatenketchup; ijsbergsla, 1 sinaasappel, 1 lepel azijn, zout, peper, sui ker, mosterd, 1 lepel yoghurt, 1 lepel olie, 1 lepel aman delschaafsel. Vz tot 1 kg aardappelen; 0,5 liter melk, 40 g havermout, 20 g cacao, 45 g suiker. Week het brood in weinig warm water. Maak het sneetje zo droog mogelijk en vervolgens fijn. Doe eventuele taaie kors tjes van het brood weg. Voeg gehakt, kleingesneden ui, zout, peper en ei toe en kneed alles flink door elkaar. Zorg dat de massa stevig en toch smeuïg is, doe er zo nodig paneermeel of losgeklopt ei bij. Vorm er per persoon een afgeplatte bal van en leg die een uur koel weg. Bak de gehaktballen met een hele teen knoflook in twintig minuten bruin en gaar. Halveer de tomaat en leg de helften de laatste twee minuten naast het vlees in de pan. ff oud de gehaktballen met daarop de halve tomaten op een bord warm. Maak de jus af met wei nig water en de tomatenketchup en haal er de knoflook uit. Was de in grove repen gesneden ijsbergsla en laat haar uit lekken. Snijd de geschilde sinaasappel in schijven en verdeel die in stukjes. Meng de sla met de sinaasappel en een sausje van azijn, zout, peper, suiker, mosterd, yoghurt en olie. Strooi er de lichtbruin geroosterde amandelsnippers over. Breng de helft van de melk aan de kook, strooi er al roeren de de havermout in en laat de vla drie minuten koken. Meng cacao, suiker en weinig koude melk, voeg aan het papje de hete vla toe en dan de rest van de koude melk. Geef de vla geheel afgekoeld. JEANNE En ruim 1 Vz miljoen Nederlanders gaan verder. Ondanks een lichamelijke handicap. Het Nationaal Revalidatie Fonds helpt daarbij. Al 25 jaar. Duizenden projekten werden mogelijk. Nadere informatie: Postbus 323, 3500 AH UTRECHT, Tel. 030-331165

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 2