pe dag van de lange messen in de WD
„De euthanasiekwestie is in
de formatie niet op te lossen"
Politiek
Partij
Parlement
KARAKTER NIJPELS REDEN VAN OPSTAND
23 LEDEN MAANDAG VOOR HET LAATST IN DE TWEEDE KAMER
SNENLAND
QeidwQowuwt
ZATERDAG 31 MEI 1986 PAGINA 7
(MEER Na zestien
gemeenteraadswerk,
ien jaar Provinciale
pn van Noord-Brabant
jestien jaar Eerste en
lajede Kamer vindt
)-4-kamerlid Dien Cor-
l,fteen (62) het welletjes,
"links smeekbedes van
tieleider Bert de Vries
<och nog een paar jaar
le parlementaire werk
ft te zetten, bleef ze bij
standpunt om te ver-
3en. „Het wordt tijd
ik plaats maak voor
öjeren", zegt ze in haar
follige woonhuis in het
•rabantse Boxmeer.
n is een van haar spaarzame
dagen. Terwijl er een
jfliveer boven Boxmeer los-
fjl offreert ze koffie met
dt. Aanstaande maandag is
eiïeel haar laatste dag als lid
r«de Tweede Kamer en het
wjrendeel van de dagen
SCÓór besteedt ze aan net
m van afscheid.
T|en de afgelopen jaren al
bezig geweest met af-
ten en heb anderen inge
st en geïntroduceerd. Bo
rden, als je spreekt van
sjiling van kennis en
j0t, werk en mogelijkhe
den vind ik voor mezelf
"jk echt moet gaan, zij het
®pijn in mijn hart", aldus
touw die jarenlang één
de belangrijkste pijlers
iN.de CDA-fractie was. En
lalleen dat. Zij was ook
jj3e eerste vrouw in de par
itaire geschiedenis die
J*lchopte tot vice-voorzitter
i Lde Tweede Kamer. De
:h(fe jaren heeft zij, als Dol-
"werhinderd was, veelvul-
vpe voorzittershamer ge-
jlerd. „Mevrouw de voor-
'T' werd het dan, maar tal
kamerleden en bewinds-
io4fi vergisten zich menig-
jji en bleven gewoon „me-
r«de voorzitter" zeggen.
j]s geen wonder dat CDA-
Jeleider De Vries de door
jol geverfde Dien Corne-
"1» graag voor 's lands poli-
■had willen behouden. De
■gezondheids- en welzijns-
■liste gaat overigens niet
maal voor het CDA verlo-
■Als lid van de redactie
van het blad CD/Actueel
j ze de landelijke politiek
Sn. Ook blijft ze werk-
Si voor de CDA-fractie in
Provinciale Staten van
'd-Brabant, om, zoals ze
ïoemt, „mijn ervaringen
lenste te stellen",
vóór het zover is gaat ze
genieten van een welvèr-
B vakantie van zeven
i bij haar zus in Canada,
la volgt nog een weekje
en tegen de tijd dat het
jesdag wordt hoopt zij
te storten op een groot
1 (bestuurs)functies die
Je afgelopen tijd zijn aan-
len.
„Men wil me van alles laten
doen. Iedereen lijkt bang te
zijn dat ik me zou gaan verve
len. De belangrijkste nieuwe
functies zijn het voorzitter
schap van de gezamenlijke re-
validatie-instellingen in Ne
derland en het lidmaatschap
van de door de Nederlandse
bisschoppen in het leven ge
roepen „Commissie voor over
leg met de overheid".
Tijdens het gesprek gaat her
haaldelijk de telefoon. Ze
vraagt iedereen later nog eens
terug te bellen. „Maar ik weet
nu al waar het over gaat. Het
zijn allemaal mensen die me
weer voor een of andere func
tie proberen te strikken". Als
ze op alle uitnodigingen in zou
gaan. zou haar agenda nog
drukker worden dan ten tijde
van het "kamerlidmaatschap.
„Een paar jaar wil ik nog wel
in de running blijven, maar
dan wil ik subiet stoppen. Bo
vendien worden je contacten
met Den'Haag toch minder. Je
bent dan niet alleen „oud",
maar ook „out". Ik realiseer
me terdege dat m'n collega's
straks nog maar weinig tijd
zullen hebben voor hun oud
gediende".
Weduwen
Het verleden van Dien Corne-
lissen is in grote mate bepaald
geweest door de politiek. Na
de oorlog kwam ze te werken
op een bureau voor oorlogss
lachtoffers in Brabant. Haar
taak was de opvang van vrou
wen die als gevolg van het
nazi-regime weduwe waren
geworden. „Op mijn fiets trok
ik de regio oost-Brabant door,
voor zes cent per kilometer.
De eerste maand legde ik zo
1200 kilometer af".
Via via kwam ze terecht in het
maatschappelijk werk, waar
aan ze zich wijdde tot het mo
ment dat ze in 1971 in de
Tweede Kamer belandde. In
haar woonplaats Boxmeer be
sloot ze op een avond in 1957
een vergadering te bezoeken
van plaatselijke „notabelen"
die in het kader van de ge
meenteraadsverkiezingen van
het jaar daarop de kandidaten
voor de lijst van „Vrije Beroe
pen" samenstelden. Zonder er
echt op uit te zijn werd ze als
derde op de kandidatenlijst ge
zet. „Maar", zo zei men, „je
hoeft niet bang te zijn, want
waarschijnlijk wordt toch al
leen de eerste op de lijst geko
zen". Nu wilde het toeval dat
de nummer twee en drie even
veel stemmen vergaarden en
de lijsttrekker zijn geloofsbrie
ven vergat in te sturen. De
plaatselijke ambtenaren wil
den graag een vrouw in de
raad en zo nam de politieke
carrière van Dien een aan
vang.
ISKE EN WISKE DE BONKIGE BAARDEN
Wtf
rwji
d
Pas enkele jaren later werd
Dien lid van de KVP. In 1962
werd ze gevraagd zitting te ne
men in de provinciale staten
en in '69 belandde ze ook nog
eens in de Eerste Kamer. En
dat alles naast haar werk als
maatschappelijk werkster.
„Maar het politieke bedrijf
was toen nog lang niet zo tij
drovend als nu. Ik rooide het
gemakkelijk".
Eind 1971 wordt haar door de
KVP-vrouwen gevraagd te
solliciteren naar een plaats in
de Tweede Kamer. Dien
noemt het een van de moei
lijkste beslissingen in haar le
ven. „Ik had tenslotte een leu
ke baan". Ze hakte de knoop
door en komt in de Kamer te
recht. Tot 1978 combineert ze
haar kamerwerkzaamheden
met die in de Provinciale Sta
ten van Noord-Brabant. „Ik
had al in 1974 de Staten willen
verlaten, maar men vroeg mij
aan te blijven als intermediair
tussen de landelijke en de pro
vinciale politiek. Enerzijds is
het een geweldige verarming
dat die functies nu niet meer
te combineren zijn, al ben ik
het in principe met de schei
ding van functies eens".
Drie van Breda
Terugkijkeiïd op haar politie
ke verleden noemt ze het de
bat over „de drie van Breda"
haar meest emotionele periode
in de Kamer. In 1972 wilde de
toenmalige minister van justi
tie Van Agt (kabinet-Biesheu
vel) de drie oorlogsmisdadigers
vrijlaten. Dien Cornelissen
was een van de parlementa
riërs die zich fel daartegen
verzette. „Door mijn vroegere
werk voor oorlogsslachtoffers
voelde ik me emotioneel bij de
zaak betrokken. De KVP-frac-
tie waarin ik zat stemde an
ders dan ik, maar de toenmali
ge fractieleider Frans Andries-
CDA-KAMERLID
DIEN
CORNELISSEN
NEEMT AFSCHEID
UIT POLITIEK
Dien
Cornelissen
als voorzitter
van de vaste
kamer
commissie
voor
onderwijs.
Links
minister
Deetman.
sen accepteerde en respecteer
de mijn afwijkende opstel
ling".
„Vanuit juridisch oogpunt was
vrijlating juist, maar de reac
ties uit de samenleving waren
zo heftig dat al mijn herinne
ringen weer naar boven kwa
men. Omdat ik heel goed weet
dat veel mensen door die vrij
lating geestelijk pijn lijden,
vind ik: die drie inmiddels
zijn het er nog twee moeten
maar blijven zitten waar ze
zitten, ook al zegt mijn recht
vaardigheidsgevoel, mijn juri
dische gevoel van niet. Ik
stond lijnrecht tegenover Van
Agt en dat werd niet zo erg
door hem gewaardeerd".
Mevrouw Cornelissen heeft in
totaal zes kabinetten meege
maakt. Ieder kabinet had zo
zijn eigen charmes, vindt ze.
„Maar het gelukkigste was ik
met regeringen die de volledi
ge vierjarige periode uitzaten.
Het vallen van een kabinet
vind ik afschuwelijk. Wisselin
gen van kabinetten en politie
ke coalities brengen de wetge
vende arbeid verschrikkelijk
achterop".
Een hoogtepunt uit haar car
rière noemt ze de fusie van
KVP, CHU en ARP en de ge
boorte van het CDA in 1981.
Volgens Dien Cornelissen is er
te lang over het CDA nage
dacht. „Er waren tal van
werkgroepen die zich met de
fusie bezighielden, maar die
waren meer bezig met het be
denken van argumenten om
het tegen te houden dan met
het bevorderen ervan. In de
provinciale staten van Brabant
hadden wij nota bene in 1968
al een christen-democratische
fractie!".
„Ik heb de totstandkoming
van het CDA zeer toegejuicht.
In de kerk staat men wat
godsdienst betreft veel verder
van elkaar af dan bij ons in de
fractie. Ik weet van sommigen
97»
55( HAAG „Een politicus kan
c,l,zo'n groot politiek talent zijn,
nog zo voortreffelijk en doel-
nd debatteren, kan nog zoveel
ne en schoonheid uitstralen,
als hij tevens gevoelsarm is en
im echte mensenkennis ont-
en zijn gehele kennen en kun-
dienstbaar maakt aan eigen
"itonlijke macht, dus innerlijke
_hcht en vertwijfeling compen-
door uiterlijke macht en glo-
zo iemand heeft onvoldoende
i luiting bij enig medemens om
jacht waarvan hij tijdelijk rent-
jter is zo vruchtbaar mogelijk
jjjl oefenen".
01.
njpeze conclusie besloot VVD'er Theo
07ps deze week een lezing in het psy-
arfrisch ziekenhuis Veldwijk in Ermelo.
is« irrationele in de politiek", was het
chkverp waarover de man die bijna 23
in de Tweede Kamer zit, was ge-
~^d te spreken. Voor de goede ver
ders in Veldwijk was het duidelijk
loekes bij de term „irrationeel" van-
de dag onmiddellijk aan één persoon
alv.
denkt: Ed Nijpels. De omgeving waarin
Joekes zijn woorden uitsprak en de con
text waarin hij ze plaatste, leken te sugge
reren dat de fractieleider gebaat zou zijn
met psychiatrische hulp. De VVD-nestor
heeft enig recht van spreken, want hij
heeft zelf de waarde van deze medische
discipline aan den lijve (moeten) onder
vinden.
Over het paard getild
In de meeste media is als vrijwel enige re
den voor de rebellie tegen Nijpels het po
litieke mismanagement van de fractielei
der genoemd, culminerend in affaires als
die van staatssecretaris Schwietert, van
Van Aardenne en de controverse Vonhoff
- Smit Kroes. Maar de lezing van Joekes
maakte duidelijk dat er nog veel meer aan
de hand is. Velen in de VVD zijn er de
afgelopen vier jaar achter gekomen dat
Nijpels, zoals staatssecretaris Bolkestein
dit noemt, lijdt aan een „karakterachter
stand".
Elseviers Magazine, een weekblad dat in
het verleden Nijpels altijd hoog op het
schild geheven heeft, verzamelde de vol
gende typeringen van Nijpels, anoniem
uitgesproken door vooraanstaande libera
len: „structureel onbetrouwbaar", „behept
met een mateloos ambitieus karakter" en
„onmachtig om met macht om te gaan".
Voorbeelden worden ook gegeven: „Ik
heb mensen (door Nijpels) zien afkatten,
in de hoek zien zetten, mensen zien grie
ven tot ze rood aanliepen. Fractieleden,
stafleden en ook personeel van de Kamer.
Het deed allemaal zeer onvolwassen aan.
Nijpels is iemand die zichzelf over het
paard heeft getild".
Hoeveel schade de fractieleider op deze
manier heeft aangericht, moge blijken uit
de namen van de liberalen die tegen hem
in opstand zijn gekomen. Allereerst zijn er
de ministers en staatssecretarissen: Frits
Korthals Altes (Justitie), Eegje Schoo
(Ontwikkelingssamenwerking), Frits Bol
kestein (Economische Zaken), Wim van
Eekelen (Buitenlandse Zaken), Ginjaar-
Maas (Onderwijs) en Henk Koning (Fi
nanciën). Vervolgens worden in Elseviers
Magazine genoemd de kamerleden Terp
stra, Blaauw, Korthals, Linschoten, Weis
glas, Wiebenga, Rempt en Voorhoeve.
De meesten zouden in het verleden der
mate harde aanvaringen hebben gehad
met Nijpels, dat zij de fractieleider thans
een snelle politieke dood toewensen. Wat
de bewindslieden betreft is de vete al heel
vroeg begonnen, toen Nijpels een paar da
gen na het aantreden van het kabinet-
Lubbers-Van Aardenne meedeelde dat
VVD-ministers die niet goed functioneer
den tussentijds vervangen zouden worden.
Dat en nog vele andere akkefietjes heeft
minister Korthals Altes eens doen zeggen
dat hij het „verdomt ooit met Nijpels in
een kabinet te gaan zitten". Van Henk
Koning die in de affaire-Wibo van de
Linde voor schut werd gezet in Vrij Ne
derland, is bekend dat hij het bloed van
Nijpels wel kan drinken. Hetzelfde zou
gelden voor de „buitenstaander" Hans
Wiegel. De man die ooit Nijpels als zijn
opvolger aanwees, zou zich geschoffeerd
voelen door de manier, waarop „Edje" een
paar maanden terug zijn tijdelijke terug
keer naar Den Haag onmogelijk maakte.
Opiniepeilingen
Maar hoe hard er ook over de politiek lei
der der liberalen werd geoordeeld, tot
voor kort was er nimmer een goede aan
leiding om het mes tegen hem te trekken.
Maar dat veranderde toen de de opinie
peilingen voor de VVD een neerwaartse
trend bleven vertonen. Er begon zoiets als
een complot te ontstaan. Bewindslieden,
kamerleden en voorzitters van VVD-ka-
mercentrales werden het erover eens dat
een forse verkiezingsnederlaag de moge
lijkheid tot een geslaagde coup zou bieden.
Zo gebeurde het dat Frits Bolkestein op de
22e mei, „the day after the night before",
het mes tevoorschijn haalde. Nadat hij
van Henk Koning, die als oudste in diens
tjaren de vergadering voorzat, het woord
had gekregen, sneea hij gedurende een
kleine veertig minuten Ed Nijpels aan
reepjes. Hij besloot zijn tirade met het
„aanbod" voor de duur van de formatie
fractieleider en onderhandelaar te worden
en stelde voor dat daarover gestemd zou
worden.
Maar op instigatie van partijvoorzitter
Kamminga besloot de fractie tot iets an
ders. Nijpels diende te „verdwijnen, maar
dat zou pas bekend worden gemaakt na de
kabinetsformatie, op het moment dat de
fractieleider als gewoon minister naar het
.kabinet zou vertrekken.
Onverstandig
Ruim een week later is duidelijk dat de
VVD er zeer onverstandig aan heeft ge
daan dit voorstel aan te nemen. Alle be
loften van geheimhouding ten spijt, stond
het nieuws de volgende dag in deze krant,
waarna op zaterdag de rest van de pers
volgde. Het gevolg daarvan is dat de libe
ralen nu met een dodelijk verwonde on
derhandelaar in de formatie vertegen
woordigd zijn. Een formatie, waarin na
mens het CDA een zekere Bert de Vries
onderhandelt, die ooit door Njjpels in het
openbaar voor „onbetrouwbaar" is uitge
maakt en die sindsdien een zo mogelijk
nog grotere afkeer van de VVD-voorman
heeft dan mensen als Korthals Altes en
Bolkestein.
Voor de liberalen komt daar nog bij dat er
nu binnenskamers een ware oorlog woedt
om De Opvolging, waardoor de VVD uit
een is gevallen in twee a drie elkaar hevig
bestrijdende kampen. Zoals het er nu uit
ziet groeit de chaos in zo'n hoog tempo dat
het zeer twijfelachtig is of Nijpels tot het
einde van de formatie onderhandelaar
kan blijven. De eerder genoemde Theo
Joekes, die meent dat hij morele verplich
tingen heeft aan de bijna 285.000 mensen
die een voorkeurstem op hem hebben uit
gebracht, lijkt stellig van plan om samen
met anderen de aftocht van Nijpels te be
spoedigen. In Ermelo beloofde hij plechtig
dat hij „al het mogelijke" zou doen om de
huidige situatie in zijn partij „ten goede te
keren". Gezien het gewicht van het aantal
voorkeurstemmen dat hem in de Kamer
deed terugkeren en de gevoelens van Joe
kes jegens Nijpels kennende, zou deze
aankondiging weieens meer dan een loos
dreigement kunnen zijn.
RIK IN 'T HOUT
mensen in mijn fractie niet
eens meer of ze katholiek of
protestant zijn. Dat is een goed
teken. Die bloedgroepen ko
men zo nu en dan nog op,
maar die scheidslijnen ebben
langzaam weg".
Moeder
Dien Cornelissen wordt wei
eens de „moeder van het
CDA" genoemd. Lachend zegt
ze dat dat biologisch onmoge
lijk is, maar dan relativerend:
„Hoewel ik bereid ben naar ie
dereen te luisteren is het niet
zo dat iedereen maar bij mij
kan komen uithuilen. Ik vóel
me niet de moeder van de
fractie, maar als het wel zo zou
zijn dan zou ik het beschou
wen als een eretitel. Ik ben
wel altijd bezorgd geweest
voor de fractie en ik probeer
de nare dingen te voorkomen
en mensen goede raad te ge
ven. Puur omdat ik wilde dat
we met z'n allen goed zouden
functioneren. Ik heb weieens
tegen De Vries gezegd: „Kom
nou eens eten aan tafel, want
je bent zó driftig bezig met je
werk als politiek leider dat je
de mannetjes en de vrouwtjes
achter je collega's vergeet. Ik
heb Ina Brouwer van de CPN
en Andrée van Es van de PSP
een paar jaar geleden compli
menten gemaakt over bepaal
de ideeën van ze. Dat memo
reerden ze een paar weken ge
leden nog. Dan denk ik: gek
hè dat ze dat nu nog weten.
Het maken van complimenten
komt blijkbaar zo weinig voor
in de politiek. Maar je moet in
spelen op de positieve punten
van mensen. Zorgen dat ze
plezier in hun werk krijgen en
er plezier in hóuden want iets
wat je graag doet kost je min
der moeite".
Euthanasie
Er is één onderwerp waarvan
Dien met spijt zegt, dat ze de
afloop ervan in de Kamer niet
mee kan maken. Dat is het
vraagstuk rond de euthanasie.
Na jarenlang voorzitter te zijn
geweest van de kamercommis
sie waarin het onderwerp aan
de orde kwam, is ze ook één
van de mensen binnen de
fractie die veel van de materie
afweet. „Van het begin af aan
heb ik gezegd dat het niet zal
lukken een compromis te be
reiken. De proeve van het ka
binet over de euthanasie, die
voor de VVD niet ver genoeg
gaat, is voor een groot deel
van de CDA-fractie al veel te
vergaand. Om die reden zal
men er ook in de de kabinets
formatie niet uitkomen".
„Euthanasie is een zaak die
ons allemaal treft. Het is niet
iets dat je met een aantal art
sen en juristen in een kamertje
regelt. Het gaat de mensen
persoonlijk aan. De tijd is er
nog niet rijp voor en ik vind
dat je het beter nog maar een
paar jaar kunt laten rusten,
het opnieuw in studie geven
en daardoor het bewustwor-
dingesproces van mensen sti
muleren".
„Als we niet heel strak vast
houden aan het criterium
„concrete doodsverwachting"
dan gaan we een weg op die
eigenlijk niet meer verant
woord is. Er wordt gezegd: het
is het begin van een Hitler-re
gime. Dat is een harde uit
spraak, maar er zit wel wat in.
Ik heb in de oorlog gezien dat
psychiatrische patiënten wer
den geëvacueerd. Nog herin
ner ik me de woorden van een
Duitser die zei: „Solche Leute
haben wir bei uns nicht". Re
gelmatig spoken die woorden
nog door mijn hoofd".
MARGA RIJERSE
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Van de
150 Tweede-Kamerleden
zullen er 51 maandag tij
dens een plechtige af-
scheidszitting (voorlopig)
voor het laatst in de groe
ne bankjes plaats mogen
nemen. Ongeveer de helft
komt terug, als partijgeno
ten van hen straks naar
het kabinet gaan of om
andere reden de Kamer
verlaten. Definitief ver
trekken, omdat zij daar
zelf voor gekozen hebben
of omdat hun partij te
weinig of geen zetels
heeft gehaald, de volgen
de 23 leden:
Mieke Andela-Baur, Dien Cor
nelissen, Hanske Evenhuis-
Van Essen, Ton van Baars,
Gerrit van Dam, Ben Her-
msen, Rob van den Toorn (al
len CDA),
Martin Konings, David van
Ooijen, Jules de Waart, René
Toussaint (allen PvdA),
Els de Graaf-Van Meeteren,
Huub Jacobse (VVD),
Ina Brouwer, Marius Ernsting,
Evelien Eshuis (allen CPN),
Wilbert Willems (PSP), Stef
Dijkman (PPR), Cathy Ubels-
'Veen (EVP), Jan Nico Schol
ten (ex-CDA), Hendrik van
Rossum (SGP), Aad Wagenaar
(ex-RPF), Hans Janmaat (ex-
C^ntrumpartij).
