Islam heel
tolerant"
Welkom in
Engeland
LONDEN - De douanier in Dover keek
ons onderzoekend aan. „Hoe lang blijft u
in Groot-Briltanniê?", vroeg hij. Het
klonk een beetje als: Je mag erin. maar
blijf niet te lang rondhangen". Vanwege
onze buitenlandse pas aacht de arme
man. dat wij toeristen waren. Vakantie
bezoekers - en zakenlui - „verwelkom
de" hij op die manier. Zijn vraag op de
man af herinnerde ons aan de tijd toen
Groot-Brittannië nog geen lid van de Eu
ropese Gemeenschap was. Alle buitenlan
ders kregen dan bij de Britse pascontrole
te horen: Wat komt u hier doen en wan
neer vertrekt u?".
De Britten accepteerden wel je centen,
maar echt welkom was je niet. Bij zijn
aankomst op Britse bodem moest iedere
vreemdeling een zogeheten landings-
kaart" invullen. Eerst de gege\'ens uit je
paspoort. Daarnaast waar je in Groot-
Brittannië ging verblijven, op welk adres
en tot welke datum.
Groot-Brittanniè is sinds 1 januari 1973
een volwassen lid van de EG. Binnen
deze gemeenschap genieten alle onderda
nen van de lidstaten die niets op hun
kerfstok hebben een grote mate van bewe
gingsvrijheid. Maar de Britse autoriteiten
zijn daar kennelijk niet erg gelukkig
mee. Hun douaniers mogen nog steeds
vragen wat je komt doen en hoe lang je
in net land denkt te blijven.
Het heeft trouwens een hele tijd geduurd
vooraleer onderhorigen van andere EG-
landen in Britse havens niet meer ver
zocht werd de klassieke kaartjes in te vul
len. Op Heathrow en Gatwick. waar het
altijd onzettend druk is. wordt sedertdien
het kaf als volgt gescheiden van het ko
ren: aparte controle van Britse pasjes,
paspoortcontrole voor andere EG'ers"
en elders nog eens de controle van de
rest.
In Dover daarentegen moet iedereen die
aankomt of vertrekt (en dat waren afgelo
pen jaar zo'n 17 miljoen mannen, vrou
wen en kinderen) te voet of per auto in de
rij staan. De regel van vrij verkeer in de
Europese lidstaten telt daar nog altijd
niet helemaal mee. Het is net of ae civie
le ambtenaren die in Dover de pasjes
controleren van Binnenlandse Zaken in
Londen opdracht hebben gekregen alle
buitenlanders, inclusief die van net over
de plas. als potentiële boeven te beschou
wen.
De vraag hoe lang je van plan bent in
hun land te blijven, wordt bij ons weten
in geen enkele andere Europese lidstaat
gesteld. Of er is aan de grens of in de ha
vens helemaal geen toezicht, of alleen
personen die om een of andere reden bij
de controle verdacht voorkomen worden
een poosje aan de praat gehouden. Dat is
trouwens het werk van ae rijkspolitie. In
Groot-Brittannië berust die klus op de
schouders van een burgerlijke immigra
tiedienst.
Zelfs een bonafide toerist wordt bii zijn
aankomst heel even beschouwd als een
mogelijke immigrant. En al is Groot-
Brittannië nu al dertien jaar lid van de
EG. toch mag de Britse pascontroleur je
nog vragen waarvoor je bent gekomen en
hoe lang je denkt te blijven.
Groot-Brittannië is dus nog steeds Euro
pa's insulair buitenbeentje. Dit komt
doordat de Britten met knorrige vasthou
dendheid blijven weigeren Europees te
denken. Ook dat behoort tot hun vader
landse eigenaardigheden. Telkens wan
neer de Britse media het over Europa
hebben, bedoelen ze daarmee alleen
„The Continent", het vasteland.
Groot-Brittannië is een eiland, gelegen
ter hoogte van de Europese kust. Na de
Sovjetrussische kernramp werd eerst Eu
ropa en niet Groot-Brittannië. bedreigd
door radioactieve neerslag. Pas toen zij
zelf ook last kregen van straling, beseften
de Britten dal zij niet op een andere i
neet wonen.
De British Tourist Board. Groot-Brill
niës nationale VVV, maakt zich wel t
zorgen over de koele ambtelijke ven
koming van Europeanen in Britse
vens. BTA vreest dat een al te vormei
ontvangst schadelijk is voor de toeri
sche industrie van Groot-Brittannië,
broodwinning van zeker een mi Ij
Britten.
BTA wijst erop dal buitenlandse bei
kers die vinden dat ze bij hun aankoi
in Engeland onheus werden behandi
hun beklag kunnen doen bij de Afdel
Klachten van de Immigratiedienst. I
mer 1223, Lunar House, in Croyti
Surrey. „Elke klacht," zo heet I
„wordt zorgvuldig onderzocht".
ROGER SIMO
ZATERDAG 31 MEI 19
zij naar de moskee aan- de Vaillantlaan.
In de hal staan in een groot rek de
schoenen van ongeveer honderd vijftig
moslims die hier vanavond gekomen
zijn om onder leiding van hun imam te
bidden. In de wasruimte achterin het ge
bouw wassen de mannen hun voeten,
omdat zij zich rein tot Allah willen rich
ten. Pas hierna kan in de gebedsruimte
de ceremonie beginnen.
Kinderen
Eerder op de avond heeft een vijftigtal
gelovigen zich verzameld in de oudste
moskee van Nederland, de Mobarak-
moskee aan de Oostduinlaan. Het zijn
aanhangers van de Amhadyah-beweging.
Een kleine maar groeiende moslim-groe
pering die de grondlegger Hazrat Mirza
Ghoelam Ahmad beschouwt als de door
de profeet Mohammed voorzegde mahdi
of messias. In de gebedsruimte zijn al
leen mannen aanwezig. Zij luisteren
naar de woorden van imam Akmal, die
uitleg geeft over de koran en aandacht
besteed aan de stichting van de Amady-
ah-beweging. De vrouwen kunnen in een
andere ruimte, via een intercom, de bij
eenkomst volgen. Terwijl de op de grond
gezeten mannen naar de woorden van
de imam luisteren, lopen kleine kinde
ren in en uit. Voor hen is het bezoek aan
de moskee meer een spelletje. Zo ingeto
gen als de vrouwen zich dienen te gedra
gen, zo vrij zijn de kinderen in hun doen
en laten.
Tegen zonsondergang brengt de zoon
van de imam een aantal kleden binnen,
die op de grond worden uitgespreid. Op
deze kleden worden schalen rijst, kip en
yoghurt neergezet. Een van de aanwezi
gen gaat rond met dadels en water. Als
de muezzin (omroeper) oproept tot het
gebed, is dat voor de mannen het teken
dat de dag voorbij is. Met dadels wordt
op traditionele wijze de vasten verbro
ken. Gedurende langere tijd is het vrij
stil in de gebedsruimte. De aandacht is
vooral gericht op het voedsel. De schaar
se gesprekken gaan over alledaagse za
ken.
Onderlinge band
Het gezamenlijke maal dat elke week in
de gebedsruimte plaatsvindt, is volgens
Abdul Hamid van der Velden, secretaris
van de Amadyah-beweging, een vast ge
bruik: „De moskee is niet alleen een
plaats voor gebed, zij is ook een ont
moetingsplaats. Dat versterkt de onder
linge band". Een andere manier om die
band te versterken is de „qiblah". „De
gebedsrichting, qiblah, versterkt de ge
hechtheid van de moslims, waar ook ter
wereld, aan het centrum Mekka", aldus
Abdul Hamid van der Velden.
Voorafgaand aan de gebeden vraagt de
imam de aanwezigen te denken aan de
„sadaqatul-fïtr", de geldelijke bijdrage
die iedere moslim tijdens ramadan moet
afstaan voor de behoeftigen. Tijdens de
drie kwartier durende gebeden zijn ook
de vrouwen in de gebedsruimte aanwe
zig. Achter een gordijn gezeten vervullen
zij net als de mannen hun rituele plich
ten. Dat de mannen en vrouwen geschei
den blijven, is volgens Abdul Hamid
van der Velden nodig om de gedachten
zo „rein" mogelijk te houden. Tientallen
malen beroeren de aanwezigen tijdens
het gebed met hun voorhoofd de grond,
„Allahoe Akbar".
Allahoe
Akbar, AIIü\a
Akbar", Allt
is waarlijk nj(
Grootste.
malen wordt
deze geloofs
belijdenis in
islamitische
gebeden
herhaald.
DEN HAAG - Abdulwahid van
Bommel is Nederlander en
sinds 1967 moslim. Hij is een
van de medewerkers van het
Moslim-Informatiecentrum
aan de Beeklaan in Den Haag.
„Ik was al heel jong bezig met reli
gie", zegt Van Bommel. „Ik kom
uit een christelijk gezin, maar prak
tiserende gelovigen waren we niet.
Zoals dat vaak gaat, begon ik me
zelf op een bepaalde leeftijd vragen
te 'stellen over de essentie van dit le
ven en hoe je daarin staat als mens.
Wat mij vooral stoorde aan het
christendom was de passieve rol die
gelovigen daarin spelen en op een
gegeven moment heb ik achter dat
geloof een punt gezet. Ik heb toen
vijf jaar geleefd zonder geloof, maar
me wel volop bezig gehouden met
yoga en het boeddhisme. Van daar
uit kreeg ik steeds meer belangstel
ling voor de islam. Ik vind dat je bij
de islam zelf iets doet. dal je een
persoonlijke geloofservaring krijgt
Volgens Van Bommel zijn er een
aantal verschillen aan te geven tus
sen moslims uit Arabische landen
en geloofsgenoten uit West-Europa.
„De geboren moslim is meer een
groepsmens. Als je aan een grote
groep Marokkaanse moslims iets
vraagt, dan krijg je vaak ëen en het
zelfde antwoord, terwijl Westeurope-
se moslims meer individualistisch
denken. Daardoor wordt het geloof
volgens mij verrijkt, het wordt crea
tiever. Binnen ae islam dreigt na
melijk net als bij andere godsdien
sten een „robotisering" te ontstaan.
We discussiëren daar vaak over en
dat zie ik als een verlevendiging van
het geloof'.
Abdulwahid van Bommel ziet de is
lam als een tolerante godsdienst.
Toch is er vaak kritiek op met name
de ondergeschikte rot van de vrouw.
Van Bommel: „De rol van de vrouw
wordt vooral bepaald door tradities.
Het klinkt voor velen in deze Wes
terse maatschappij conservatief
maar moslims hechten heel sterk
aan de familieband. Het gezin is bij
de islam heilig en de positie daar
van staat dan ook nauwelijks ter
discussie. Als je ziet dat in Arabi
sche landen, zeker op hel platteland,
deze ideeën heel sterk leven, dan is
het voorstelbaar dat mensen die uit
die gebieden naar Nederland zijn
gekomen het heel moeilijk hebben".
Vrouwen
Binnen de islam zijn er volgens Van
Bommel duidelijke afspraken ge
maakt over de gescheiden functies
van man en vrouw. Omdat men veel
waarde hecht aan het huwelijk is er
een grote angst voor buitenechtelijke
contacten. Om mannen en vrouwen
daartoe niet in de verleiding te bren
gen is de afspraak: voorkomen is be
ter dan genezen. Van Bommel er
kent dal daardoor het schaamtege
voel wel aangewakkerd wordt.
„Onze profeet Mohammed heeft al
gezegd dat schaamtegevoel een on
derdeel is van de islam en veel mos
lims leven daar inderdaad mee. Ik
ken moslim-mannen die in de zo
mer moeite hebben de straat óp te
gaan omdat er mensen schaars.ge-
kleed voor hun huizen zitten. Ze we
ten dan echt niet waar ze moeten
kijken". Het is echter niet zo dat
vrouwen verboden wordt om deël te
nemen aan de gebeden. „In de mos
kee hebben zij vaak een eigen ritim-
te. Omdat er in Nederland, veel klei
ne moskeeën zijn. is het niet altijd
mogelijk dat zij meegaan, maar ze
mogen wel degelijk in de moskee
komen".
Van Bommel zegt dat er op dit mo
ment onder moslims volop gediscus
sieerd wordt over de aanpassingen
aan de Westerse samenleving. - „In
Amerika is men daar al vee! verder
mee. Dat komt voor een deel dooi
de multi-cullurele samenleving die
dat land altijd al gekend heeft. Er is
een soort wetenschappelijk kader
ontstaan van moslims die zich daar
intensief mee bezighouden". De
moslims in Nederland zijn duidelijk
nog niet zo ver. Omdat zij hier in
eerste instantie uit economische'mo--
tieven naar toe gehaald of gekómeh
zijn. is er door de samenleving,
maar ook door henzelf niet veel
aandacht aan die aanpassing be
steed.
Permanent
Net zoals veel Nederlanders dachten
de moslims dat hun verblijf hier tij
delijk zou zijn. Nu de laatste jaren
blijkt dat vee! moslims permanent
in Nederland willen blijven wonen,
komt er een uitwisseling van erva
ringen tussen hen en Nederlanders
op gang. Van Bommel zegt dat het
daarbij van beide kanten geven en
nemen is. Positief is volgens hem
dat een aantal grote bedrijven al in
een vroeg stadium gebedsruimten
creëerden en in de ramadan aange
paste etenstijden invoerden. „Bedrij
ven beginnen nu steeds meer in te
zien dat moslims goede arbeids
krachten zijn. Vanuit hun geloof
hebben zij een goede arbeidsethiek
die erop neerkomt dat zij zelden de
kantjes er van af lopen. Daarom
willen veel bedrijven graag moslims
in dienst hebben".
FRANK ZEGERS
MARK MOL
FOTO'S: CEES VERKERK
Het is de negende maand van de moslimkalender: ramadan.
Voor de ongeveer driehonderdduizend moslims in Nederland
betekent dat dertig dagen van vasten en bidden om weer rein
tegenover Allah te staan. De vastentijd begon dit jaar op 10
mei en duurt tot en met 9 juni. Maar de ramadan valt niet
altijd in het voorjaar. De moslimkalender wordt namelijk be
paald door de maanstanden. Dat houdt in dat elke maand be
gint bij nieuwe maan. Het jaar telt daardoor geen 365 dagen,
maar ongeveer 354 dagen. Door dit verschil maken de islami
tische maanden als het ware een reis door het westerse kalen
derjaar; in een periode van zesendertig jaar doorloopt de rama
dan alle seizoenen. Gedurende die dertig dagen in de maand
ramadan mogen moslims overdag, tussen dageraad en zonson
dergang, niet eten, drinken en roken. Wat dus wil zeggen dat
het vasten in de zomer, als de dagen lang zijn, zwaarder is dan
in de winter. De eerste dag na de ramadan vieren de moslims
groot feest. Op „Eid Ole Fitr", zoals deze dag wordt genoemd,
komen de gelovigen bij elkaar om het einde van de vastentijd
te vieren.
Niet iedere moslim kan, of wil, zich aan de vasten van de ra
madan houden. Als de ramadan bewust wordt verbroken dan
moet de moslim die dag inhalen, en daarbij als straf zestig da
gen extra vasten. Als hij hiertoe lichamelijk niet in staat is,
moet hij zestig armen voor één dag voeden of één behoeftige
voor zestig dagen.
Voor de gelovigen die om verschillende redenen niet kunnen
deelnemen aan de vasten, worden echter wel uitzonderingen
gemaakt. Reizigers mogen volgens de islam niet vasten, zij
moeten de vasten later inhalen. Ook voor zieken is het vasten
verboden totdat zij genezen zijn. Voor kinderen, ouden van
dagen en geestelijk gehandicapten bestaat er helemaal geen vei*-
plichting tot vasten. Voor het Nederlandse bedrijfsleven lijkt
de ramadan niet veel problemen op te leveren. H. A.Topcuoglu
van de Nederlandse Spoorwegen (een bedrijf dat tweeduizend
moslims in dienst heeft): „Wij proberen er wel zoveel mogelijk
rekening mee te houden bijvoorbeeld door moslims in die pe
riode niet in te delen in nachtdiensten. Die draaien trouwens
op hun beurt weer meer nachtdiensten in de tijd rond christe
lijke feestdagen, zoals met Kerstmis en Pasen".
Volgens het Moslim-Informatiecentrum in Den Haag houdt
dertig tot veertig procent van de in Nederland wonende mos
lims zich aan de vijf dagelijkse gebeden. Het percentage dat
tijdens de ramadan vast, ligt volgens het centrum op vijftig tot
zestig procent. Onze verslaggevers Frank Zegers en Mark Mol
bezochten twee gebedsdiensten en spraken met Abdulwahid
van Bommel, een Nederlander die zich twintig jaar geleden tot
de islam bekeerde.
DEN HAAG - „Allahoe .Akbar, Allahoe
Akbar". Allah is waarlijk de Grootste.
Vele malen weerklinkt deze uitroep op
het kleine zolderkamertje van een woon
huis in de Haagse binnenstad. Zestien
mannen roepen God aan en zingen tek
sten uit de koran. De laatste zonnestra
len vervagen, het is een paar minuten
over half tien, de avondschemering valt.
De maghrieb, het avondgebed van de
moslims, is achter de rug. De mannen
schudden elkaar bedachtzaam de hand.
Het is zeventien uur en eenenveertig mi
nuten geleden dat zij voor het laatst eten
en drinken hebben genomen.
Na deze lange dag van vasten wordt het
eerste voedsel de kamer binnengebracht.
Tijdens een lichte maaltijd van dadels
en water praten zij ontspannen met el
kaar. Deze maaltijd is echter niet het
einde van de „salat", het gebed dat de
gelovigen, naar de woorden van de pro
feet. zien als een „hemelreis". .Als de da
dels en het water op zijn. richten de aan
wezigen zich opnieuw tot Allah. Imam
El Baggoly, de geestelijk leider, neemt
hiervoor plaats op een mat in de hoek
van de kamer en richt zich evenals de
andere moslims naar de stad Mekka om
het gebed te hervatten. Na de gezamen
lijke salat schudden de mannen elkaar
weer de hand.
„De islam gebiedt iedere moslim, ko
ning of bedelaar, gedurende de ramadan
van de dageraad tot zonsondergang te
vasten", aldus imam Akmal van de Mo-
barak-moskee aan de Oostduinlaan in
Den Haag. „Daar zijn een paar redenen
voor. Zo zal iemand die veel bezit, door
te vasten zelf de kwellingen van honger
en dorst leren kennen. Dit doet hem aan
de armen en wezen denken, die bijna
nooit in staat zijn volop te eten. Verder
bereikt men door het vasten een zelfbe
heersing waardoor de wilskracht sterker
wordt. Hierin ligt de bron van deugd
zaamheid. Op deze manier verheft het
vasten de mensen tot een hoger geeste
lijk peil".
„Maar het is niet de bedoeling om tij
dens de ramadan alleen maar honger en
dorst te lijden. Gelovigen moeten veel
meer aan God denken en meer medite
ren. Bovendien moet een moslim tijdens
de ramadan zijn medemensen helpen.
Alleen vasten zou niet goed zijn, dat
stelt niets voor. Het gaat om het geeste
lijke leven, de godsdienstige oefening".
Volgens imam Akmal is het vasten tij
dens de ramadan een van de „vijf zuilen
van de islam". De andere zijn: het afleg
gen van de geloofsbelijdenis dat er geen
God is behalve Allah en dat Mohammed
zijn boodschapper is: het houden van de
vijf dagelijkse gebeden; het indien moge
lijk verrichten van de bedevaart naar
Mekka en het geven van „zakat" oftewel
aalmoezen.
Allah
Na het gebed op de zolderkamer gaan de
zestien mannen naar beneden. Daar
wacht hun een maaltijd, klaargemaakt
door de vrouw van de gastheer. Ook zij
doet mee aan de ramadan, maar bij de
gebeden en de maaltijd wordt ze geacht
zich af te zonderen van de mannen. Ze
laat zich dan ook in het geheel niet zien.
Tijdens de maaltijd praten twee jonge
moslims over hun geloof. „Allah is altijd
geweest", zo zegt de oudste van hen.
„Alles heeft een ontstaan gehad, maar
Allah was er gewoon en zal er altijd
zijn". De andere jongen kijkt hem vra
gend aan. „Alles heeft toch een begin ge
Imam Akmal van de Mobarak-moskee aan de Oostduinlaan in Den Haag, de oudste
moskee van Nederland.
had", zegt hij. „Kijk", verduidelijkt de
andere jongen zijn stelling, „als je op dit
moment nü zegt is dat al meteen verle
den tijd. Het heden bestaat niet, er is al
leen een verleden en een toekomst, maar
Allah was er altijd".
De dochter des huizes brengt een grote
pan soep binnen. Achmed, een van de
aanwezigen, zegt het helemaal niet zo
moeilijk te vinden om achttien uur ach
tereen niet te eten en te drinken. „Het
valt ontzettend mee. Ik doe dit voor
God en daarom is het helemaal niet erg
om te vasten". Tegen elf uur vertrekken
£eidóc0otncuit
