et meest omplete verhaal van Anne Frank brieven van lezers EfiidócSouomit SCHWUNG MUSS DEN MENSCH HABEN' Plutonium Tsjernobyl in Zweden en Denemarken Informatie over straling door studenten en PTT'ers JNENLAND WOENSDAG 14 MEI 1986 PAGINA 7 Links: Door handschriften te vergelijken bewees het RIOD dat beide versies van de dagboeken van Anne Frank door dezelfde persoon zijn geschreven. Rechts: „De dagboeken van Anne Frank" bevatten drie versies: twee zoals zij zelf had geschreven, maar nog niet eerder waren gepubliceerd en een betreft Het Achterhuls. Irvolg van voorpagina) ps op 25 juni 1947 bij (everij Contact te Am- jdam in een oplage ~i 1500 exemplaren ae Ite druk verscheen i Het Achterhuis met boekbrieven van "Ie Frank (zomer 2-zomer 1944) maak- de notities van dit sje een wereldwijde etocht. Vertalingen schenen in 36 landen, tien tot zestien mil- i exemplaren werden Éiddels verkocht, [itact was in ons land 11981 al aan de 61ste k toe; het boek werd 1955 in de Verenigde '9en gedramatiseerd en ^9957 verfilmd. Toch is ^nu het vrijwel volle- manuscript van wat "He Frank schreef in nschappelijk ver- ;de vorm door het instituut voor Oor- jdocumentatie (RIOD) - het licht gebracht. —is een verheugend feit, -r de vreugde is niet on- ,9hengd. Anne's vader Otto de enige overlevende de acht onderduikers in hterhuis aan de Prin- acht 263, liet Anne's ge- EMS ^jften bij testament aan Rijksinstituut na. Hij op 19 augustus 1980 in -•voorstadje van Bazel op Irige leeftijd. Zijn laatste -rsjaren werden stellig (aid door de toenemende rallen, die met name pit Duits nationalistische maar ook in Amerika ders op de authenticiteit het dagboek werden ge rend twijfel gezaaid zowel f Anne als over het on- luiken. Otto Frank werd in beschuldigd dat hij het K>ek zélf zou hebben ge- even, al dan niet in sa- iwerking met de Ameri- ïse journalist Meyer Le- een merkwaardige man, voor veel ellende en ja- pnge processen zou zor- omdat hij met alle ge- 1 de enige echte schrijver een toneelstuk over ie Frank wilde zijn. en twijfel even deze situatie achtte Rijksinstituut het te lt zijn taak, door een ale publicatie van de ken en een weten- onderzoek naar ithêid ervan, alle twij- foorgoed uit te bannen, et nu verschenen boek is laak op overtuigende wij- tervuld, hoewel de direc- van het RIOD H. Paape de vrees te kennen gaf de aantijgingen over de ienticiteit wel niet zullen lommen. laar stoutste dromen zou Ie niet hebben kunnen pen dat ooit nog eens aantal deskundigen van Gerechtelijk Laborato- van het ministerie van itie zich jarenlang met geschriften zou gaan be- ouden. is treurig dat dit vanwe- le aantijgingen noodzake- was, maar het is nu dus fkkig gebeurd. Een rap- van 224 pagina's, vrucht intensief vergelijkend handschriftkundig en docu ment-technisch onderzoek (papiersoort, inktgebruik ed.) stelt vast dat inderdaad Anne Frank „met aan zekerheid grenzende waarschijnlijk heid" de schrijfster is van wat haar al zovele jaren werd toegeschreven. Een uitvoeri ge samenvatting van dit on derzoek, met talrijke illustra ties uit het manuscript, is door ir. H.J.J. Hardy bijge dragen aan het boek. Overigens wordt nu even eens vastgesteld dat de gang van zaken met het manus cript zeker ook wel aanlei ding tot misverstand kon ge ven. Na de arrestatie van de onderduikers op 4 augustus 1944 werden Anne's, dagboe ken gevonden door „Miep" (Hermine Gies-Santrou- schitz), een geboren Weense, die als tienjarige na de eerste wereldoorlog in een Amster dams pleeggezin kwam aan- Bundel tegenspraak In feite ging het om vier ge schriften. Allereerst het poë- zie-album, dat zij op 12 juni 1942, haar dertiende verjaar dag, had gekregen en waarin zij op die dag meteen begon te schrijven. Op 5 december 1942 was dat album vol en begon zij zonder twijfel aan een tweede schrift dat echter verloren is gegaan. In een derde schrift hield zij van 22 december 1943 tot 17 april 1944 haar notities bij en vervolgens begon zij in een oud scheikundeschrift het vierde deel van haar dag boek, dat op 1 augustus 1944 met een laatste uitvoerige be schouwing over haar eigen persoon -„een bundeltje te genspraak"- voorgoed werd afgesloten. Er was echter nog een vierde geschrift; drie mappen met losse vellen, zalmkleurig, rose; ivoor en blauw waarop zij zelf was begonnen om voor publicatie na de oorlog een nieuwe versie van haar dagboek over het ach terhuis te schrijven. Want journaliste, schrijfster, wilde ze worden en ze werd extra aangemoedigd, toen ze op 28 maart 1944 de toenmalige mi nister Bolkesteyn van O.K.& W. via Radio-Oranje hoorde zeggen dat er voor de ge schiedschrijving na de bevrij ding niet alleen officiële be scheiden nodig waren, maar ook „het eenvoudige dage lijkse materiaal" van „een dagboek, brieven van een ar beider uit Duitsland" en der gelijke. Zo noteerde Anne op 29 maart 1944 onder meer „Stel je eens voor hoe interessant het zou zijn als ik een roman van Het Achterhuis uit zou geven. Aan de titel alleen zouden de mensen denken dat het een detective-roman was. Maar nu in ernst: het moet ongeveer tien jaar na de oorlog al grappig aandoen als men vertelt hoe wij als jo den hier geleefd, gegeten en gesproken hebben' Grappig: een karakteristiek woord. Want hoe serieus Anne ook kon denken en schrijven: kenmerkend voor haar, naar buiten toe, moet toch zijn geweest wat zij als „Levensdevies van de eige naresse" op het eerste blad van haar laatste schrift ver- ^cci 47e! Cr4. Jf A') °vVS ""vatA.» f 'JO lc<rnXvi c *-> v Af <T re J -* I Va 1 r j M. Das Wesentliche Tot het laatst toe is zij druk bezig geweest om die roman- versie op losse vellen neer te pennen, maar ze is met dit Herschrijven niet verder meer gekomen dan 29 maart 1944. Omdat zijzelf toen ech ter nog de beschikking had over haar nadien verloren geraakte tweede schrift dat over 1943 ging. zijn ook daaruit een aantal notities bewaard gebleven Uit haar eigen tweede versie (thans evenals het oorspron kelijke dagboek volledig af gedrukt) kunnen we nu ook precies vaststellen wat zij zelf jegens derden geschikt voor publicatie achtte en wat niet. Zeker niet alles, heel veel niet. Zij durfde immers in haar dagboeken aan „Lieve Kitty" alles alleen maar toe te vertrouwen „omdat ik stellig weet dat je altijd en onder alle omstandigheden zult zwijgen". Dat vertrou wen is geschonden. Dat is weliswaar het historisch lot van zovele nagelaten ge schriften, maar toch ook gê nant en blijkbaar onvermij delijk. Nadat Otto Frank op 27 janu ari 1945 in Auschwitz door de oprukkende Russische troe pen was bevrijd en via Odes- sa en Marseille op 3 juni in Amsterdam was terugge keerd gaf Miep hem Anne's papieren pas einde juli in Handen, omdat toen wel vast stond dat Anne in Bergen- Belsen ten offer was gevallen aan de typhus-epidemie, die onder de vele verzwakten, duizenden slachtoffers had gemaakt. Haar vader typte in twee fa sen een eigen keuze uit An ne's papieren, een keuze van wat hij als „das Wesentliche" beschouwde en waaraan hij tot zijn dood toe vasthield. Aanvankelijk deed hij dat om dit typescript aan zijn fa milie, vrienden en goede be kenden te laten lezen. Uit die kring kwam vervolgens het advies tot een uitgave voor breder publiek. Uitgevers za gen er echter geen brood in, totdat Jan Romein op 3 april 1946 in Het Parool het artikel „Kinderstem" publiceerde, dat zozeer de aandacht trok, dat tenslotte uitgeverij Con tact interesse toonde. Misverstanden Er begon nu de data be wijzen het een langdurig voorbereidingsproces, waarin aan Anne's schrifturen nog verder werd bijgeschaafd en ingekort dan reeds was ge schied door Otto Frank's keuze en een taalkundige herziening door diens oude vriend Albert Cauvern. Wat overbleef ging tenslotte het land in als „Het Achterhuis", dat een bestseller zou blijken te zijn. Er verscheen ook een Duitse vertaling cq bewer king, waarin uit Otto's keuze ook de fragmenten bleven staan, die Contact-directeur De Neve er uit had gelaten: nieuwe bron van toekomstig misverstand. Pas nu kunnen wij dus ein delijk lezen wat Anne Frank werkelijk schreef in haar oorspronkelijke dagboek en haar losse-vellen-project, zij het dan op enkele korte pas sages na, die op verzoek van de familie en andere betrok kenen alsnog uit de publici teit zijn gehouden. Tekstver zorger Gerrold van der Stroom heeft die vergelijking gemakkelijk toegankelijk ge maakt, door de drie versies pagina na pagina onder el kaar te laten afdrukken. Het is hartverwarmend om het origineel te lezen, waarbij men zich vooral niet moet la ten afleiden door de hoeveel heid wetenschappelijke cij ferverwijzingen naar een apart katern inzake doorha lingen en toevoegingen. Va der Frank had misschien wel gelijk inzake „das Wesentli che (en op dat punt behoeft men de uitgave van 1947 niet als „onwaar" te laten vallen), maar zijn standpunt en dat van de andere taalkundige schavers en bewerkers ver tolkte de visie van volwasse nen, precies een visie waarte gen Anne zich zo emotioneel placht af te zetten. Gekuiste versie Uit het origineel kom$ zij nu Een fotootje van Anne „zoals ik me zou wensen altijd zo te zijn. Dan had Ik nog een kans om naar Hollywood te komen..." tevoorschijn als het meisje dat ze was, dertien jaar toen ze spontaan en onbevangen haar belevenissen begon op te schrijven en nog maar net vijftien toen ze werd opge pakt; gegroeid en wijzer, maar nog altijd spontaan: met Schwung. Voorbeelden van zowel het een als het ander liggen nu voor het grijpen. Wat aardig is het bijvoor beeld om te zien, dat ze zeker niet altijd zulk onberispelijk Nederlands schreef als er in de gekuiste versie staat. Ze was in Frankfurt geboren, ook in het achterhuis moet veel Duits gesproken zijn, germanismen waren haar dus niet vreemd. Ze schreef ook niet Schiphol maar Skip- hol. Ze herinnerde zich uit de Camera Obscura (cadeau op haar 13e) niet het diakenhuis - maar het diaconessenhuis- mannetje. Enzovoort. Kin derlijk. Zeker. Maar écht. Zo is ook haar pittige beschrij ving van de klasgenoten op het Joods Lyceum in juni 1942, een eerste klas met twaalf meisjes en zeventien jongens. Rake beschrijvingen die uit het leven gegrepen zijn en velen werd niet lang daarna het leven beno men Op talrijke punten sloeg ach teraf de volwassen verbeter- zucht toe, al hebben bij vader Frank zeker ook andere mo tieven gespeeld. Het is be kend dat Anne niet met haar moeder overweg kon. Ze schreef daar krasse dingen over en het is te begrijpen dat Otto de nagedachtenis van zijn vrouw heeft willen beschermen door overigens slechts hier en daar een meer milde woordkeus te gebrui ken. Zo werd „Moeder heeft voor mij afgedaan" vervan gen door „Moeder begrijpt me niet". Ook Anne's scher pe opmerkingen over andere huisgenoten zwakte Frank soms af als ook verwijderde hij vrijwel alles wat te ma ken had met zijn zakelijke beslommeringen, zijn bron nen van bestaan (met name de verkoop van Opekta in Nederland) sedert hij in de zomer van 1933 uit Frankfurt naar Amsterdam emigreerde. Over de lotgevallen van de familie Frank en van alle an deren die onder gefingeerde (ten dele door Anne zelf be dachte) namen via Het Ach terhuis bekend zijn geeft het nu verschenen boek voor het eerst de uitgebreide achter grond-informatie, die de dag boekbrieven in hun passende context plaatst Ook die van het dramatische einde, de verschrikking die het meisje Anne tot een symbool maak te van veler ondergang. Magazijnknecht De acht van het Achterhuis werden via de Wetering schans naar Westerbork ver voerd. Vandaar vertrokken zij op 3 september 1944 met het allerlaatste, het 83ste transport, samen met 498 mannen, 442 vrouwen, 79 kinderen naar Auschwitz. Van Pels werd er op de dag van aankomst met 548 ande ren vergast. Pfeffer stierf 20 december 1944 in Neuengam- me, Anne's moeder op 6 ja nuari 1945 in Auschwitz-Bir- kenau, mevrouw Van Pels „tussen 9 april en 8 mei er gens in Duitsland of Tsje- choslowakije", Peter van Pels op 5 mei 1945 in Mauthausen, drie dagen voor de bevrijding van dat kamp en tenslotte Anne en haar oudere zusje Margot einde maart of begin april 1945 in Bergen-Belsen. Werd de schuilplaats van de acht („schuilen' was de om schrijving die Anne gebruik te, nooit „onderduiken") ver raden? RIOD-directeur Paape heeft aan de hand van na-oorlogse rechercheverho- ren een reconstructie be proefd van wat op dit punt mogelijk is gebeurd. Er was één duidelijke verdachte, de in 1971 overleden magazijn knecht W.G.van Maaren, werkzaam in het bedrijf dat in het beneden- en het voor huis en op de kantoorverdie ping aan de Prinsengracht gewoon was blijven door gaan. Hij was een maatschappelijk mislukte, gefrustreerde, door niemand gewaardeerde man, maar dat hij verraad pleegde, kon niet worden bewezen. Dat hij aanvankelijk in 194& slechts voorwaardelijk buiten vervolging werd gesteld, waarbij hem tevens voor tien jaar het kiesrecht werd ont zegd, (zoals destijds gebruike lijk jegens „lichte" politieke delinquenten) blijft overigens een merkwaardig gegeven, waaromtrent ook Paape geen voldoende opheldering geeft of heeft kunnen vinden. Het verhoor van de door Wiesenthal in 1963 opge spoorde voormalige SS-Ober- scharführer Karl Josef Sil- berbauer, die in 1944 de lei ding van de arrestatie had, leverde achteraf evenmin duidelijk resultaat op. De man zelf ging daarna in We nen weer voort als politie man dienstbevelen uit te voe ren. Hij was correct opgetre den, zou Otto Frank volgens het „Volksblatt" hebben ver klaard. En zo werden de dos siers gesloten. JAN ONSTENK De dagboeken van Anne Frank Ingeleid door Harry Paape, Ger rold van der Stroom en David Barnouw van Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie met een samenvatting van het rap port van het Gerechtelijk Labo ratorium door ir. H.J.J. Hardy. 714 pag. Uitgegeven door de Staatsuitgeverij en Bert Bakker Prijs f.69,50. STOCKHOLM/MOSKOU Zweden heeft in regen water aan zijn oostkust de eerste sporen van plutonium uit Tsjernobyl gemeten. In Denemarken is plutonium gemeten bij onderzoek van een uit de Sovjet-Unie ko mende vrachtauto en een viskotter uit de Oostzee. Zowel in Denemarken als Zweden is verklaard, dat de vastge stelde hoeveelheden volledig ongevaarlijk zijn. Plutonium geldt als de gevaarlijkste van de radioactieve stoffen. Het is sterk kan kerverwekkend en blijft duizenden jaren stralen. De stof komt vrij bij atoomsplitsing en wordt gebruikt voor de produktie van atoombommen. Volgens de Sovjet-Unie ontsnapt er sinds gisteren vrijwel geen radioactief materiaal meer uit de reactor in de Oekraïne, maar is deze nog niet helemaal onschadelijk gemaakt. De reactor wordt in beton opgesloten en het geheel met water gekoeld totdat alle radioactiviteit vervalt, maar dit gaat „zeker honderden jaren du ren". De ontploffing heeft tot nu toe aan zes mensen het leven gekost en niet aan acht, zoals gisteren vanuit Moskou gemeld werd. Volgens het hoofd van het atoombureau van de VN, de Zweed Hans Blix, zal de ramp van Tsjernobyl de verdere bouw van kerncentrales in de wereld vertragen, maar niet tegenhouden. Kernenergie helpt de wereld van net olietijdperk over te gaan naar een tijdperkt met andere energie, misschien zonne-energie of kernfusie, zei Blix. Wel zal het ongeluk volgens hem leiden tot verscherpte veiligheidsnormen voor de volgende generatie kerncentrales. In Moskou hebben de ambassadeurs van de westerse landen voor het eerst meer gedetailleerde informatie gekregen over de ramp in Tsjernobyl. Zij kregen onder meer te horen dat per dag zeventig ton lood op de reactor wordt gestort. De Russische pers onthulde dat het afgelopen weekeinde een grote ramp door een kernsmelting in de reactor op het laatste moment kon worden voorkomen. Meer informatie, ook voor het Sovjet-volk, wordt vanavond verwacht, wanneer partijleider Gorbatsjov een specia le tv-toespraak zal houden. Tot nu toe heeft Gorbatsjov zich niet in het openbaar over het ongeluk uitgelaten. DEN HAAG Het door het ministerie van VROM na de ramp met de kerncentrale Tsjernobyl opgezette te lefonisch informatiecentrum is bemand geweest door studenten van een uitzendbureau en PTT-werknemers. Bij de studenten ging het om vijftig mensen afkomstig van het uitzendbureau ASA. De twintig PTT'ers waren afkomstig van het telefoondistrict Den Haag. In het informatiecentrum werkten verder 32 mensen van de di rectie voorlichting en externe betrekkingen op VROM, dertig mensen van het directoraat-generaal milieuhygiëne van VROM, tien mensen van Landbouw en Visserij en tien van WVC. Zij verwerkten in totaal 70.000 telefoontjes. Inmiddels heeft minis ter Winsemius (VROM) het bureau Berenschot gevraagd om de werking van het bestuurlijk coördinatiecentrum bestaande uit bewindslieden en topambtenaren te bezien. Dat onderzoek zal binnen enkele weken klaar moeten zijn. Berenschot zal onder meer moeten bekijken of het centrum goed gewerkt heeft en of de voorlichting aan het publiek adequaat is geweest. Bij het werk van Berenschot zal ook de tegenstrijdige berichtge ving die verleden week ontstond, onder de loep genomen wor den. Het feit dat Landbouw en Visserij verleden week naast VROM een eigen informatiecentrum opende noemde een woordvoerder van VROM niet zo slecht aangezien de bulk van de vragen bij VROM op dat moment uit de agrarische wereld afkomstig was. Brieven graag kort en duidelijk geschreven De redactie behoudt zich het recht voor ingezon den stukken te bekorten Armoe troef Door het beleid van het huidi ge kabinet is onderwijl in ge middeld 1 op de 5 huizen in ons land de armoe toegeslagen. Vooral de uitkeringsgerechtig den en daaronder bovenal de wao-ers weten niet meer rond te komen. De uitkering van 80% ging naar 70% en zelfs naar een iets lager percentage, doordat men allengs de strikt noodzakelijke extra's voor de wao-ers uitbande. Ook bij de bejaarden kwamen de klappen van de bezuinigingen hard aan. In de zieken- en verzor gingstehuizen zijn al lang noodsignalen aangeheven. Ge handicapten kunnen geen kant meer op. In de laatste oorlog werden in eerste in stantie de zwakkeren aan alle kanten „gepakt" door de be zetters, maar ook nog nu wor den de zwakkeren aangepakt met grote minachting. Ook Den Uyl heeft gezegd dat hij denkelijk de minima niet meer zou kunnen sparen. De VVD en het CDA hielden de sterk- sten de hand boven het hoofd en zeggen nu pas dat het voor de zwakkeren heel bitter is dat ze tot armoede zijn gebracht, maar dat zulks niet andes kon. Het kon echter wel anders. Een geheel nieuwe regerings ploeg dient er te komen, om de zwakkeren uit hun diepe dal te halen, wat een eerste vereis te is. Nu hebben zij geen geld meer voor zeep, veters, enz. enz. Ook brood wordt hun uit de mond genomen. Ze zijn te vens monddood gemaakt. On zinnige subsidies, vaak idioot hoog, worden verleend, terwijl bij elkaar vele miljarden gul dens door de regering worden verspeeld. Aan een Afrikaans land werd onlangs zomaar haast 50 miljoen gulden ge schonken, inklusief de ruim 6 miljoen kwijtgescholden schuld van dat land. Welke geheel nieuwe- regering zal eerst eens in eigen land orde op zaken stellen bij de zwak keren? Het moeten dan wel sterke vrouwen en mannen zijn; de sterken voor de zwak ken. J.R. Fuchs, DEN HAAG. Den Uyl De oplossingen van Den Uyl spreken tegelijk de massa aan als zij haar misleiden. Wee, als de jaren '70 weerkeren met hun faillissementen. Wie brengt dan al die uitkeringen op van al die miljoenen uitke ringstrekkers? Misschien de reageerbuis kinderen van Hedy d'Ancora, door de staat plichtsgetrouw daartoe opge voed? Misschien is ons land dan ook een volksdemocratie waar geen plaats is voor kerk of gezin, waar ook echtschei ding, abortus en euthanasie tot het gewone pakket van de da gelijkse praktijk behoren. Ne derland, let op uw zaak, kijk niet alleen naar vandaag, ook naar morgen. Kerncentrales komen er toch als gas en olie op zijn. Ook onder Den Uyl c.s. Anders als hier lapt de Russische regering de veilig heid van de gewone burgers aan zijn laars. C.D. Noordewier, DEN HAAG. Het fatsoen van Rood De ene zijn dood is de ander zijn brood. Dat geldt in Neder land zeker voor Rood! Wat is dat voor een mentaliteit van de PvdA die op verkiezingsbij eenkomsten, ja zelfs in grote advertenties gebruik tracht te maken van" de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl om hier in Nederland kiezerswinst te boeken? Geen woord van medeleven met de vele huidi ge en toekomstige slachtoffers in Rusland, slachtoffers die aanzienlijk minder in getal zouden zijn geweest als het Sovjet-regiem niet zo schanda lig de hand had gelicht met de veiligheidsregels bij de bouw van de centrale en als de Sov jet-autoriteiten niet zo misda dig lang hadden gewacht met de bevolking te waarschuwen en te evacueren... Zo'n Russi sche regering is toch niet te vergelijken met de Nederland se CDA/VVD-regering. Maar de PvdA ruikt stemmenwinst en adverteert vrolijk „Met de PvdA geen kerncentrales". O ja? En toen de PvdA vier jaar geleden in de regering zat met het CDA en D'66, sloten Joop den Uyl en zijn mannen toen Doodewaard en Borssele? En kunnen zij straks de Duitse, Belgische, Engelse, Franse en de vele, vaak zeer onveilig ge bouwde Oosteuropese kern centrales sluiten als zij weer in de regering komen? Harteloos en hypocriet is de wijze waar op de PvdA uit Tsjernobyl een verkiezingsvoordeel hoopt te halen! E. Bruggeman-Tersteeg, DEN HAAC

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1986 | | pagina 7