Hoera, 3foto's extra! Maxi!
KEMA-deskundige Kops:
Koeien op stal is onnodig
De angst voor het onzichtbare
Iek in centrale nog niet dicht
INNENLAND/BUITENLAND
GeidócGoutctuf
DINSDAG 6 MEI 1986 PAGINA 3
(Vervolg van voorpagina)
)SKOU De uitstoot van Ta
lactiviteit uit de centrale van
'1 jernobyl is nog steeds niet ge-
:ipt. Dat blijkt uit de verkla-
1 gen van het persbureau Tass
aer de ramp. Volgens Boris
^ltsin, de communistische par-
eider van Moskou die op be-
fk is in Hamburg, is het lek
Slil bijna gedicht met lood,
e id en het neutronen absorbe-
ide element borium, die van-
de lucht op de centrale wor-
n gestort.
Volgens het partijblad Pravda zijn de
drie onbeschadigde reactors bij Tsjer-
nobyl nog bemand door werknemers
in beschermende kleding. Het blad
noemde geen cijfers over de hoeveel
heid radioactiviteit die vrijkomt en
herhaalde ontkenningen van wester
se berichten over grote aantallen do
den.
In het Russische tv-journaal werd ge
meld dat alle groenten en levensmid
delen uit de buurt van Tsjernobyl
worden gecontroleerd op sporen van
radioactiviteit, voordat ze naar de
steden worden vervoerd. Er werden
onder meer beelden getoond van het
rooien van aardappelen in Vanutin
vlakbij Tsjernobyl en hoe functiona
rissen met geiger-tellers straling
meetten. Een commentator zei dat
geen straling in voedsel was aange
troffen die de normen overschreed.
Wat de Russische normen zijn werd
echter niet gezegd.
Intussen is de Amerikaanse been-
merg-specialist dr. Robert Gale in de
Sovjet-Unie begonnen met operaties
van de slachtoffers van de kernramp
in Tsjernobyl. Een beenmergtrans-
plantie is een van de laatste redmid
delen voor slachtoffers die zijn bloot
gesteld aan hevige radio-activiteit.
De patiënten zijn werknemers van de
centrale.
In Oostenrijk en Griekenland is de
verkoop van verse groenten in het
hele land verboden wegens te hoge
radioactiviteit in de grond. In de
Duitse deelstaat Noordriinland-West-
falen is aangeraden de komende
veertien dagen ingeval van regen re
genkleding te dragen, kinderen niet
in zandbakken te laten spelen en
contact met de grond te vermijden.
In Rijnland-Palts mag voorlopig geen
spinazie en sla worden verkocht, na
dat uit onderzoek bleek dat het ge
halte radioactiviteit tien keer zo hoog
als normaal was.
Aan de grens tussen Italië en Oosten
rijk worden 28 treinwagons met 900
stuks vee uit Polen vastgehouden
omdat ze soms 60 keer zoveel radio
actief als normaal waren. Tot nog toe
zijn 15 beesten overleden. De Itali
aanse douane heeft de plaatselijke be
volking verboden in de buurt yan de
wagons te komen en opdracht gege
ven het vee alleen te voederen met
melkpoeder.
De Zweedse regering heeft een her
ziening van haar kernenergiepro
gramma toegezegd, in het licht van
opiniepeilingen volgens welke een
meerderheid van Zweden zich tegen
kernenergie heeft gekeerd. De twaalf
kernenergiecentrales in Zweden le
veren veertig procent van 's lands
elektriciteit.
Een wolk radioactieve stof, afkomstig
van de Russische kerncentrale in
Tsjernobyl, heeft gisteren ook de
Amerikaanse westkust bereikt. Er is
echter geen gevaar voor de volksge
zondheid.
nyan uur tot uur meet natuurkundige dr.ir. J. Kops de situatie
apet betrekking tot de radioactiviteit in ons milieu.
>i
ARNHEM De KEMA-
natuurkundige dr.ir. J.
Kops uit Arnhem is erg
zeker als hij zegt: „Het is
onnodig koeien weer op
stal te zetten om ze niet te
laten eten van gras dat
met radioactieve stoffen
is besmet. De dosis stra
ling, afkomstig uit Tsjer
nobyl, is daarvoor te ge
ring geweest. De maatre
gelen die de overheid
nam, zorgden juist voor
veel onrust onder de be
volking. Ook al was er
sprake van een hogere
straling, dan nog bleef zij
binnen de aanvaardbare
norm".
„Ook al ga je er vanuit dat
elke dosis straling, hoe klein
ook, tot een tumor kan leiden,
dan nog ben ik het met de
maatregelen niet eens. Weet
je. tegen het het radioactieve
jodium 130 kun je niets doen.
Dat weet iedere deskundige.
Het op stal zetten van koeien
is ook hierom onnodig: een
volwassene zou per liter melk
op een dosis straling van 2,5
millirem zijn gekomen. De
natuurlijke dosis die we in
Nederland per jaar opnemen,
bedraagt 100 tot 200 millirem.
In Engeland en Zweden is die
straling van nature veel ho
ger. Ook voor kinderen bene
den het halve iaar (zuigelin
gen dus) is de belasting aan
vaardbaar geweest. Voor eni
ge ongerustheid bestaat geen
enkele reden. Maar na al die
verwarrende berichten, het
instellen van een crisiscen
trum en het weer op stal zet
ten van de koeien is de angst
onnodig aangewakkerd".
Twijfel
„Je moet vanzelfsprekend het
zekere voor het onzekere ne
men. Dat neem je in de stra
lingshygiëne, mijn vak, tel
kens. Maar ook de extra ver
hoging van de radioactiviteit
lag en ligt binnen de marge
die we normaal oplopen. Ra
dioactiviteit zit in vrijwel elk
voorwerp. Dat is al zo sinds
de Kanninefaten en nog lan
ger geleden..."
„Jazeker, het wés een groot
ongeluk, daar in Rusland.
Maar duizenden doden? Aan
dat aantal twijfel ik heel
sterk. Helaas, we weten er
weinig van, want de Russen
laten in feite niets los. Boven
dien spelen factoren als het
weer, de windrichting en het
aantal bewoners ter plekke
een grote rol. Ja, ik vind ook
dat de Russen die belangrijke
informatie moeten geven. Je
kunt je tegenmaatregelen er
op afstemmen."
„Of zo'n groot ongeluk hier
kan gebeuren? Je kunt nooit
iets voorspellen, maar voor
mij staat vast dat zo'n ongeluk
in ons land onmogelijk is. Dit
is geen propaganda. Mijn
overtuiging is gebaseerd op
het simpele feit dat onze reac
toren door water en staal zijn
omgeven. In Rusland staan ze
in grafiet dat, zoals we zagen,
in brand kan raken".
„Als er hier een ongeluk ge
beurt, is dat een gevolg van
een aantal elkaar opvolgende
defecten. Eerst zou het water
moeten weglekken en daarna
moet het reactorvat barsten.
Vervolgens zou het omhulsel
moeten worden vernield.
Maar dan nóg hoeft er geen
radioactieve stof te ontsnap
pen. De kans is zo ontzettend
klein als het winnen van mil
joenen guldens in de lotto. De
algehele kans op het smelten
van de kern is één op de hon
derdduizend jaar".
Geheimzinnig
„Kernenergie is voor veel
mensen een stuk mystiek, ge
heimzinnigheid dus. Voor mij
niet. Nu ontstaat er echter
grote paniek, terwijl er niets
aan de hand is. Je moet ook
over dat Russische ongeluk
niet dramatisch doen. Ik denk
niet dat actiegroepen tegen
kernenergie nu met dit onge
luk in de kaart worden ge
speeld. Als de gevolgen mee
vallen en ik denk dat ze
zullen meevallen dan zal
blijken dat het allemaal niet
zo dramatisch moet worden
opgenomen"
BON BIRZA
HAAG Hoewel
voorjaarszon nog van
gezicht straalt, wordt
Koos toch wat witjes
CJ de neus als hij zich
S(tt een schok realiseert:
lees ik dat het water
^htig keer zo radioactief
inals normaal, maar ik
n wel zes keer van mijn
jfplank gevallen!". Het
Iter van de Zoetermeer-
plassen lijkt plotseling
B met onzichtbare haai-
„Ik heb het in mijn
ir gehad, in mijn surf-
Allemensen, mis-
ien ben ik wel be
et!".
heeft het afgelopen week-
de onbezorgd door de regen
>pen? Welke moeder liet
r kinderen zonder pardon
het zand spelen en welke
slofte welgemoed door
weiland zonder zich een
Tient af te vragen: waar zit
de radioactiviteit? Radio
activiteit is onzichtbaar en
reukloos, dat weet iedereen.
Maar omdat het zo goed te me
ten is, was het zaterdagvplotse-
ling overal. De telefooncentra
le van het ministerie van mi
lieu begaf het onder de tien
duizenden verontruste tele
foontjes. Behalve de» boeren
hebben ook de drogisten en
zelfs de handelaren in geiger
tellers het gemerkt: de kern
ramp van Tsjernobyl was Ne
derland binnengedreven.
Veiligheid
„Er is geen enkele reden voor
ongerustheid", zo hebben de
autoriteiten het afgelopen
weekeinde meermalen en na
drukkelijk verklaard., En in
derdaad: de hoogste stralings
niveaus die in Nederland zijn
gemeten komen zelfs nog niet
in de buurt van de uiterst
strenge veiligheidsmarges die
internationaal zijn vastgesteld.
Maar niettemin zit de schrik
er goed in. Kort nadat minis
ter Winsemius (VROM) had
verordonneerd dat de boeren
hun koeien binnen moesten
houden, werd zijn ministerie
overstroomd met vragen zoals
„Ik heb de was buiten hangen,
kan ik die wel van de lijn ha
len? Mag ik mijn groentetuin
met regenwater besproeien?
En: we willen naar een buiten
bad, maar is dat veilig?". Bij de
apothekers werd een plotselin
ge vraag naar jodiumtabletten
opgemerkt en Philips in Eind
hoven wordt volgens een
woordvoerder al sedert woens
dag „aanhoudend" gebeld door
mensen en bedrijven die een
geigerteller willen kopen.
De vraag naar geigertellers il
lustreert al waar de schoen
wringt bij de vervuiling uit
Tsjernobyl. Met olierampen en
verkeersongelukken kun ie le
ven, want die zijn zichtbaar,
voor iedereen controleerbaar
en concreet. Maar radioactieve
vervuiling hoe gering ook
is juist vanwege de moeilij
ke controleerbaarheid veel be
dreigender. Radioactiviteit
kun je moeilijk uit de weg
gaan, het lijkt alles doordrin
gend en de eventuele gevolgen
van een radioactieve besmet
ting zijn soms pas op zeer lan
ge termijn merkbaar. Daarmee
zijn de drie ingrediënten voor
een pittig gekruide nachtmer
rie al ruimschoots aanwezig.
Hoe geruststellend de berich
ten van de autoriteiten ook
klinken, de kernramp in
Tsjernobyl heeft geleerd dat er
een diepgewortelde angst en
wantrouwen aan het daglicht
treedt, zodra radioactiviteit in
het geding is. „Misschien ge
ven die paar millirem van
zondagmiddag net de doorslag
voor kanker", overweegt de
surfer uit Zoetermeer. „Hoe
kan een minister nu vertellen
dat een bepaalde dosis abso
luut veilig is? Hij wil zeker
geen paniek laten uitbreken".
De ervaring die de afgelopen
veertig jaar is opgedaan met
tal van radioactieve bronnen
(die vaak dagelijks in zieken
huizen bij stralingstherapieën
en röntgenfotografie gebruikt
worden) lijkt niettemin genoeg
gegevens opgeleverd te heb
ben om betrouwbare veilig
heidsmarges te kunnen stellen.
Met straling of radioactieve
besmetting is het wat dat be
treft niet anders gesteld dan
met alle andere stoffen: pas bij
een bepaalde dosis worden ze
giftig en schadelijk voor de ge
zondheid. Maar waar gewone
mensen met bijvoorbeeld
chloor, fosfaat en benzine wel
vertrouwd zijn geraakt, is ra
dioactiviteit het mystieke
werktuig van enkele technici
gebleven. Ook dat verklaart
misschien de buitenproportio
nele angst die zich van Neder
land, op duizenden kilometers
afstand van de nucleaire
brandhaard, heeft meester ge
maakt.
Voorbereiding
In het circuit van energie-
voorlichtingsambtenaren is
dan ook te beluisteren dat de
Nederlandse beslissers te wei
nig rekening hebben gehou
den met de potentiële angst
voor onzichtbare straling. „In
Frankrijk pakken ze de zaken
heel anders aan. Het belang
rijkste oogmerk van de voor
lichtingscampagnes is daar de
afgelopen jaren geweest de
mensen alvast vertrouwd te
maken met nucleaire termino
logie. In Frankrijk is altijd een
ruime meerderheid van de be
volking voor kernenergie ge
weest, dus het is daar niet zo
noodzakelijk om de mensen te
overtuigen. Maar men heeft
zich goed gerealiseerd dat de
mensen wel voorbereid moe
ten worden op een eventueel
ongeluk. Vandaar dat in
Frankrijk relatief rustig op
n*
Toch valt het zeer te betwijfe
len of de politici, technici en
voorlichters er ooit in zullen
slagen het vuur van angst en
morele verontwaardiging dat
Tsjernobyl bijna wereldwijd
ontstoken heeft, te blussen.
Behalve dat het vertrouwen in
nucleaire technologie danig
geschokt is, heeft Tsjernobyl
immers voor het eerst aange
toond dat de kernenergie een
mondiale natuurramp moge
lijk maakt. Van Zweden tot
Japan regende het letterlijk
radioactief jodium. De politici
zullen de komende jaren dan
ook moeten afwegen of met de
onzekerheid over de veiligheid
van de bijna vierhonderd
kerncentrales in de wereld,
niet een te hoge prijs betaald
wordt.
PAUL KOOPMAN
RIEMELS
anlUKB
n aan duidelijkheid weinig te wensen overlatende kreet op een muur in het Duitse Epperthausen:
radioactiviteit komt van boven.
r?&T&j\k wceF
eeks Mn fezenteN. nbn 2.1 et efi
VMN CAT l£ SLBMT HOORT 6N ÊeTlNT
'MSi-
Lubbers: te vroeg voor conclusies over kernenergie
TOKIO Premier Lubbers
acht het „ongewenst uit wat
gebeurd is in Tsjernobyl nu al
consequenties te trekken voor
het Nederlandse kernenergie
beleid". Lubbers heeft dat in
Tokio gezegd, waar hij de wes
terse wereld-economische top
conferentie bijwoont. Uit de
ramp mag volgens de premier Sovjet-Unie is gebeurd. Er kan
„niet worden afgeleid dat bijvoorbeeld een menselijke
kernenergie nu ineens onvei- fout gemaakt zijn waarvan we
lig is". Toch betekent het on- bij ons ook kunnen leren", al-
geluk voor het Nederlandse dus Lubbers, die het daarom
kernenergieprogramma uitstel, „nog te vroeg vindt om de
vraag te beantwoorden wat we
„Eerst moet heel goed uitge- in Nederland met de kerti-
zocht worden wat er in de energie verder aan moeten".
Oppervlaktewater
toch iets
radioactiever
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG De radioacti
viteit in de lucht boven Neder
land is gisteren weer iets afge
nomen, maar het oppervlakte
water werden nog relatief
hoge waarden gemeten, zo
blijkt uit overzichten van het
Rijksinstituut voor de Zuive
ring van Afvalwater (Riza). De
lucht bevatte gisteren nog 0,4
millirem radioactief jodium-
131; ééntiende millirem min
der dan zondag. De natuurlij
ke „achtergrondstraling" is 0,2
millirem.
De radioactiviteit in Maas,
Rijn en IJsselmeer nam giste
ren in tegenstelling tot de ver
wachtingen nog iets toe. Het
Maaswater gaf bij Eijsden een
stralingsniveau te zien van
16.600 Becouerel per kubieke
meter; honderd maal meer dan
normaal. Bij het plaatsje An-
dijk, waar de waterleidingbe
drijven IJsselmeerwater inne
men werd een nog veilige
waarde van 9.200 Becquerel
gemeten.
Een kamermeerderheid van
PvdA en CDA wil morgen,
woensdag, een spoeddebat
naar aanleiding van de kern
ramp in de Sovjetunie.
Program KIEZEN
PvdA Qp
onder vuur ELK
genomen
Ook op bevrijdingsdag ging
de verkiezingscampagne ge
woon door. Ditmaal waren
het twee ministers van dit
kabinet, CDA'er Onno Ru-
ding en VVD'er Rudolf de
Korte, die op 200 km afstand
van elkaar de PvdA in de
tang namen.
Ruding, in het kader van de
CDA-campagne op werkbe
zoek in Drente, uitte kritiek
op het PvdA-partijprogram
ma, dat onlangs door het
Centraal Pfanbureau is door
gerekend. „Die plannen sul
len leiden tot een aanmerke
lijke koopkrachtdaling vanaf
modaal. De geforceerde atv
die de PvdA voorstaat,
werkt nadelig op de econo
mische groei", zo oordeelde
Ruding. Vanuit Zoetermeer
viel VVD'er De Korte hem
bij: „Wat de socialisten wil
len, gaat de werknemers
zo'n 1500 gulden in vier jaar
kosten".
Den Uyl bleek gisteren niet
ondersteboven te zijn van
die kritiek: „Wij zijn de eni
ge partij die haar program
ma heeft laten doorrekenen.
Daar zijn wij trots op. Uit de
doorrekening blijkt dat wij
de werkloosheid in 1990 on
der het half miljoen kunnen
terugdringen, met voor de
meesten behoud van de
koopkracht. Alleen de rijken
zullen een veer moeten la
ten", aldus de PvdA-lijst-
trekker.
Minister of makelaar
Neemt Kamminga, die in november definitief de VVD-
voorzittershamer neerlegt, nu echt afscheid van de landelij
ke politiek? De VVD-voorzitter is louter uit traditie als
„lijstduwer" op de 60e plaats van de VVD-lijst gedropt en
zal daarom niet in de Tweede Kamer verschijnen. „Dat zou
ook in strijd zijn met de richtlijn binnen onze partij, dat de
partijvoorzitter in het parlement gaat zitten", legt hij uit.
We spraken Jan Kamminga toen de VVD in Amsterdam het
officiële startsein gaf aan de verkiezingscampagne. Na enig
doorzeuren komt met moeite over zijn lippen, dat hij een
plaatsje als bewindsman in een CDA-VVD kabinet „niet bij
voorbaat uitsluit", zoals dat heet. De enigszins verlegen
glimlach verandert plots in geveinsde irritatie, als we Kam
minga vragen of hij dan ook al een voorkeur heeft voor een
bepaald departement: „Ja zeg, zullen we hier maar meteen
even de hele formatie gaan regelen!". Afwachten dus.
Ontbinding
senaat
nutteloos
Dat er op 21 mei een
Tweede Kamer wordt geko
zen weet nu ongeveer wel
iedereen. Dat die dag ook de
Eerste Kamer hier en daar
van samenstelling wijzigt, is
minder bekend. De verkie
zingen van 21 mei zijn te
vens, zoals dat staatsrechte
lijk heet. Grondwetsverkie
zingen. Volgens een bepa
ling in de Grondwet dienen
de staten-generaal (Tweede
èn Eerste Kamer) ontbonden
te worden bij een herziening
van die Grondwet. Eind
1985 en begin dit jaar keur
den de beide Kamers enkele
grondwetswijzigingen goed
en dit betekent dus cjat het
gehele parlement ontbonden
moet worden. Beide Kamers
moeten in de nieuwe samen
stelling nogmaals over de
nieuwe grondwetsbepalin
gen oordelen.
In de Senaat is men over de
ontbinding niet erg te spre
ken. Velen vinden het een
nutteloos gedoe. Wat de ze
telverdeling betreft zal er
nul komma niets verande
ren. want de Eerste Kamer
wordt opnieuw samengesteld
op basis van de laatstgehou
den verkiezingen voor de
provinciale staten. In maart
1987 zijn er pas nieuwe pro
vinciale verkiezingen, waar
na de Eerste Kamer nog
maals wordt gekozen.
Op Hans van Mierlo na ke
ren alle zittende senatoren
van D66 in de Eerste Kamer
terug. De plaats van Van
Mierlo, die immers tot lid
van de Tweede Kamer zal
worden gekozen, wordt in
genomen door mevrouw
Hanneke Gelderblom, oud-
gemeenteraadslid voor D66
in Den Haag. Zij mag voor
lopig voor een jaar in het
pluche van de senaatsban-
ken plaatsnemen.
Alsnog
PC Hooftprijs
Een kabinet met de PvdA
zal de PC Hooftprijs alsnog
uitreiken aan Hugo Brandt
Corstius. Dat zei lijsttrek
ker Den Uyl gisteren op
een bijeenkomst van kuns
tenaars in Rotterdam. Aan
de orde was het kunst- en
cultuurbeleid van een mo
gelijk progressief kabinet
na de verkiezingen. Den
Uyl stelde dat het beleid
van de afgelopen jaren de
bodem heeft doen verdro
gen. Een andere vorm van
cultuurpolitiek zal de
kunst meer moeten koppe
len aan architectuur, ge-
brui ks vormen en alledaag
se dingen. Overigens
noemde hij een Pvd A-ka
binet met minister Brink
man op WVC niet onmo
gelijk.
(ADVERTENTIE)
Napoleon
Brandy
'M V.S.O.P.
Druppel voor
druppel tot
I leven gekomen
en in stilte
gerijpt, om in
alle rust van
te genieten
(ADVERTENTIE)
In heel Europa verkrijgbaar.
*Ure<i AGFA
